TR NG CAO Đ NG CÔNG TH NGƯỜ Ẳ ƯƠ
TI U LU N Ể Ậ
H NG LI U M PH MƯƠ Ệ Ỹ Ẩ
Đ TÀI:Ề
S N XU T N C HOA T TINH D U H CITRUSẢ Ấ ƯỚ Ừ Ầ Ọ
GVHD: Ths. TR N H U H IẦ Ữ Ả
SVTH :PH M NG C S NẠ Ọ Ơ
LÊ H U TUY NỮ Ể
NGUY N TH SÁUỄ Ị
NGUY N TH H NG QUYÊNỄ Ị Ồ
Tr ng cao đ ng Công Th ng ti u lu n h ng li u mườ ẳ ươ ể ậ ươ ệ ỹ
ph mẩ
M c l cụ ụ
L I M Đ UỜ Ở Ầ
Nhóm 11
Tr ng cao đ ng Công Th ng ti u lu n h ng li u mườ ẳ ươ ể ậ ươ ệ ỹ
ph mẩ
Tinh d u hi n nay đ c s d ng r ng rãi trong các lĩnh v c th c ph m, m ph m,ầ ệ ượ ử ụ ộ ự ự ẩ ỹ ẩ
d c ph m Tinh d u làm ngu n h ng li u có ngu n g c t cây c thiên nhiên ngàyượ ẩ ầ ồ ươ ệ ồ ố ừ ỏ
càng đ c con ng i đ c bi t chú ý và a chu ng. Vi t Nam v i đi u ki n thiên nhiênượ ườ ặ ệ ư ộ ệ ớ ề ệ
nhi t đ i r t thu n l i cho vi c hình thành và phát tri n các lo i th c v t, trong đó cácệ ớ ấ ậ ợ ệ ể ạ ự ậ
lo i cây có ch a tinh d u đang đ c kh ng đ nh là d i dào và đ c đáo. Trong đó, gi ngạ ứ ầ ượ ẳ ị ồ ộ ố
Citrus h Rutaceae tuy có ti m năng l n song ch a đ c khai thác, t n d ng, h u nhọ ề ớ ư ượ ậ ụ ầ ư
ch m i s d ng múi, ch a ch bi n và t n d ng tinh d u t v qu . Cho nên hàng nămỉ ớ ử ụ ư ế ế ậ ụ ầ ừ ỏ ả
chúng ta còn ph i nh p m t l ng tinh d u chanh khá l n đ đáp ng nhu c u tiêu th .ả ậ ộ ượ ầ ớ ể ứ ầ ụ
Vì lý do đó chúng em ti n hành nghiên c u đ tài nh m m c đích tìm ra đi u ki n t iế ứ ề ằ ụ ề ệ ố
u trong vi c ly trích tinh d u, xác đ nh các ch s v t lý, hóa h c, thành ph n hóa h cư ệ ầ ị ỉ ố ậ ọ ầ ọ
và th nghi m tính kháng khu n trên m t s ch ng vi khu n gây b nh c a tinh d u vử ệ ẩ ộ ố ủ ẩ ệ ủ ầ ỏ
trái gi ng Citrus và đ c bi t là qu chanh. Nhi u công trình nghiên c u cho th y tinhố ặ ệ ả ề ứ ấ
d u c a v qu t chi citrus có nhi u tác d ng trong lĩnh v c m ph m và d c ph m.ầ ủ ỏ ả ừ ề ụ ự ỹ ẩ ượ ẩ
Đi n hình nh đ tài nghiên c u Kh o sát tinh d u v trái gi ng Citrus h Rutaceace,ể ư ề ứ ả ầ ỏ ố ọ
ho t tính gi i lo âu c a m t s lo i tinh d u t v qu cây chi Citrus h Rutaceace,ạ ả ủ ộ ố ạ ầ ừ ỏ ả ọ
Nh ng công trình nghiên c u này đ u nh m vào m t m c đích chung là đi sâu vào khámữ ứ ề ằ ộ ụ
phá l i ích c a tinh d u trên v cây chi citrus, đ tài này nh m khám phá l i ích c a tinhợ ủ ầ ỏ ề ằ ợ ủ
d u v trái chi Citrus nói chung và l i ích c a qu chanh nói riêngầ ỏ ợ ủ ả .Ch ng I:ươ
T ng quanổ
1.Gi i thi u s l c v gi ng citrus.ớ ệ ơ ượ ề ố
H citrus còn g i là h cam-quýt hay cam-chanh, tên th ng g i c a các loài câyọ ọ ọ ườ ọ ủ
có múi.
Tên g i:ọ
Vi t Nam: cam quýtệ
Anh: citrus
Pháp: agrumes
Lào:mak
Campuchia:krauch
Indonesia:jeruk
Malaysia:limau
Mianma:shouk
2.Đ c đi m th c v t h citrus.ặ ể ự ậ ọ
Đ c đi m th c v t h citrus đ c mô t nh sau:ặ ể ự ậ ọ ượ ả ư
Cây th o hay cây to, không có gai ho c có móc hay có gai ch a túi ti t trong v .ả ặ ứ ế ỏ
Lá có tuy n trong m hay không có tuy n, m c cánh hay m c đ i , đ n hay kép, lá chétế ờ ế ọ ọ ố ơ
m c cách hay m c đ i, có cu ng ho c không có cu ng, đ u ho c không đ u, có lá kèmọ ọ ố ố ặ ố ề ặ ề
ho c không có lá kèm.ặ
Nhóm 11
Tr ng cao đ ng Công Th ng ti u lu n h ng li u mườ ẳ ươ ể ậ ươ ệ ỹ
ph mẩ
C m hoa k lá hay ng n, hoa l ng tính, 3-8 lá đài r i ho c li n ít nh t ụ ở ẻ ở ọ ưở ờ ặ ề ấ ở
g c. B u có nhi u lá noãn, ít nhi u r i nhau đ u nh y r i hay li n. H t có n i nhũ hayố ầ ề ề ờ ầ ụ ờ ề ạ ộ
không có n i nhũ, cây m m th ng hay cong, lá m ng hay dày, ph ng hay x p n p, đôiộ ầ ẳ ỏ ẳ ế ế
khi có nhi u trong cùng m t h t.ề ộ ạ
3.Phân lo i và phân b .ạ ố
H c cam quýt g m 150 gi ng và 2000 loài phân b trên kh p th gi i tr nh ngọ ồ ố ố ắ ế ớ ừ ữ
vùng l nh. Vi t Nam h citrus đ c tìm th y kho ng 22 gi ng và 127 loài gi ng camạ Ở ệ ọ ượ ấ ả ố ố
quýt g m kho ng trên d i 29 loài, phân b t nhiên t n Đ , mi n Nam Trung Qu c,ồ ả ướ ố ự ừ Ấ ộ ề ố
kh p các n c Vi t Nam, Lào, Campuchia, Tháiắ ướ ệ
Lan,Mianma,Malaysia,Philippine,Indonesia,đ n mi n b c Autralia và Newế ề ắ
Caledonia.Trung tâm phong phú và đa d ng nh t c a gi ng cam-quýt là khu v c n Đạ ấ ủ ố ự Ấ ộ
và Malayia.
Vi t Nam, khí h u r t thích h p cho gi ng citrus phát tri n nên đ c tr ngỞ ệ ậ ấ ợ ố ể ượ ồ
r ng rãi kh p các vùng trong c n c. Các loài chính y u đ c tr ng t B c vào Nam ộ ắ ả ướ ế ượ ồ ừ ắ ở
các v n cây ăn trái. mi n B c tr ng ph bi n Nam Đàn, Nghi L c, H i D ng,ườ Ở ề ắ ồ ổ ế ở ộ ả ươ
Hà Tĩnh, Yên Bái, Thanh Hóa, Ngh An,.. mi n Nam đ c tr ng ph b n các t nhệ Ở ề ượ ồ ổ ế ở ỉ
đ ng b ng Sông C u Long.ồ ằ ử
H th ng phân lo i cam quýt r t ph c t p do kh năng thích ng r ng ngày càngệ ố ạ ấ ứ ạ ả ứ ộ
có nhi u lo i lai t nhiên, nhân t o, các đ t bi n t nhiên d n đ n nhi u gi ng m i,ề ạ ự ạ ộ ế ự ẫ ế ề ố ớ
loài m i xu t hi n. Chính vì th công tác phân lo i ngày càng ph c t p và c n đ c bớ ấ ệ ế ạ ứ ạ ầ ượ ổ
sung, c p nh p các loài m i, gi ng m i liên t c.ậ ậ ớ ố ớ ụ
Hi n nay các loài h citrus đ c tr ng kh p các khu v c có khí h u nhi t đ i vàệ ọ ượ ồ ắ ự ậ ệ ớ
c n nhi t đ i.ậ ệ ớ
M t s loài th ng g p thu c gi ng citrus Vi t Nam:ộ ố ườ ặ ộ ố ở ệ
• Citrus aurantifolia:chanh ta
• Citrus maxima:b iưở
• Citrus medica L: cam thanh yên
• Citrus reliculata Blanco:quýt
• Citrus sinensis Osbeck:cam chanh,cam m tậ
• Citrus medico L.var.sarcodatylis:ph t thậ ủ
• Citrus nobilis Lour:cam sành
4.Tình hình s n xu t citrus Vi t Nam và th gi i.ả ấ ở ệ ế ớ
Các loài cây có múi đ c tr ng Vi t Nam nh :ượ ồ ở ệ ư
B i Da Xanh: citrus grandis(L.) Osbeckưở
• B i Năm Roi: citrus mãxima(Burm) Merr.ưở
• Chanh ta hay chanh gi y: citrus auranifolia Swingleấ
• Chanh tây: citrus limolia Osbeck
• Quýt đ ng: citrus deliciosa Tenoraườ
• Cam sành: citrus nobilis Lour.
• Cam m t: citrus sinensis(L.) Osbeckậ
Nhóm 11
Tr ng cao đ ng Công Th ng ti u lu n h ng li u mườ ẳ ươ ể ậ ươ ệ ỹ
ph mẩ
Hi n nay, Vi n nghiên c u cây ăn qu ni m Nam đã thu nh p m t s gi ng cam,ệ ệ ứ ả ề ậ ộ ố ố
chanh, quýt, b i: 60 gi ng t Pháp, M , Trung Qu c và Thái Lan.ưở ố ừ ỹ ố
Ngành s n xu t cam, quýt trên th gi i không ng ng phát tri n và m c tiêu thả ấ ế ớ ừ ể ứ ụ
qu có múi c a th tr ng th gi i ngày càng cao.ả ủ ị ườ ế ớ
Các gi ng b i Phúc Tr ch, Đoan Hùng b i Thanh Trà là nh ng gi ng có ti ngố ưở ạ ưở ữ ố ế
trong n c t lâu và đ c khách hàng n c ngoài a chu ng. Các lo i b i Năm Roiướ ừ ượ ướ ư ộ ạ ưở
n i ti ng và đ c xem là n i ti ng nh t th gi i v i đ c đi m là ít h t, m ng n c, vổ ế ượ ổ ế ấ ế ớ ớ ặ ể ộ ọ ướ ỏ
m ng,r t ng t.ỏ ấ ọ
Các gi ng cam m t cho đ n nay v n đ c xem là nh ng gi ng ch l c tr ng đố ậ ế ẫ ượ ữ ố ủ ự ồ ể
xu t kh u và cung c p cho nhu c u trong n c.ấ ẩ ấ ầ ướ
Các gi ng quýt c a n c ta đa d ng và phong phú nh t đ c tr ng ph bi n ố ủ ướ ạ ấ ượ ồ ổ ế ở
t t c các vùng mi n trong n c.ấ ả ề ướ
Ch ng II Th tr ng tiêu dùng c a tinh d uươ ị ườ ủ ầ
Hi p h i tinh d u - h ng li u - m ph m cho bi t VN có quan h c mua l nệ ộ ầ ươ ệ ỹ ẩ ế ệ ả ẫ
bán nguyên li u, s n ph m c a ngành hàng đ c thù này v i kho ng 30 n c. Songệ ả ẩ ủ ặ ớ ả ướ
ngh ch lý là nh ng n c mua hàng này l i là nh ng qu c gia tái xu t kh u tr l i s nị ữ ướ ạ ữ ố ấ ẩ ở ạ ả
ph m tinh ch cho VN v i giá tr cao g p nhi u l n.ẩ ế ớ ị ấ ề ầ
Theo s li u th ng kê, năm 2003 Vi t Nam xu t kh u đ c 852.000 USD tinhố ệ ố ệ ấ ẩ ượ
d u - h ng li u và 2.875.000 USD m ph m ch bi n t ng h p t tinh d u - h ngầ ươ ệ ỹ ẩ ế ế ổ ợ ừ ầ ươ
li u các lo i nh ng đã nh p kh u tr l i v i giá tr t ng ng là 1.750.000 vàệ ạ ư ậ ẩ ở ạ ớ ị ươ ứ
152.386.000 USD.
Ngành tinh d u - h ng li u - m ph m Vi t Nam đang m c a nh ng trongầ ươ ệ ỹ ẩ ệ ở ử ư
th c t l i thi u s qu n lý ch đ o đ ng b . Ti n s Nguy n Văn Minh, Th ng tr cự ế ạ ế ự ả ỉ ạ ồ ộ ế ỹ ễ ườ ự
Văn phòng Hi p h i tinh d u - h ng li u - m ph m phía Nam cho r ng đây là m tệ ộ ầ ươ ệ ỹ ẩ ằ ộ
ngành t ng h p t tr ng tr t đ n nghiên c u, ch bi n xu t nh p kh u, nên c n thi tổ ợ ừ ồ ọ ế ứ ế ế ấ ậ ẩ ầ ế
ph i có các ch ng trình dài h n, tr c h t là vi c xác đ nh th tr ng và chi n l cả ươ ạ ướ ế ệ ị ị ườ ế ượ
chi m lĩnh th tr ng tiêu th s n ph m b ng công tác xu t nh p kh u.ế ị ườ ụ ả ẩ ằ ấ ậ ẩ
Ch ng III: Vài nét chung v tinh d uươ ề ầ
1.Tinh d u citrus.ầ
H u h t các lo i gi ng citrus đ u có ch a tinh d u trong v , trong lá và hoa. Hàmầ ế ạ ố ề ứ ầ ỏ
l ng trong v trái th ng r t cao, trong lá và hoa cũng ch a tinh d u, song ng i taượ ỏ ườ ấ ứ ầ ườ
th ng quan tâm nhi u h n đ n tinh d u lá chanh( trong lá chanh t i ch a 0,2-0,3%ườ ề ơ ế ầ ươ ứ
tinh d u) và tinh d u hoa b i(0,2-0,3% trong hoa b i).ầ ầ ưở ưở
Thành ph n ch y u trong tinh d u v trái h u h t các loài thu c gi ng citrus làầ ủ ế ầ ỏ ầ ế ộ ố
các h p ch t nhóm terpen(85-95%), ti p đ n là h p ch t thu c nhóm ch c ancol(2-10%)ợ ấ ế ế ợ ấ ộ ứ
còn l i là các h p ch t thu c nhóm sesquiterpen th ng r t ít(1,0-2,5%). Tinh d u t vạ ợ ấ ộ ườ ấ ầ ừ ỏ
trái cam chanh ch a ch y u là decanal, citral a&b, limonene và ancol octil. Thành ph nứ ủ ế ầ
Nhóm 11