1
TiÓu luËn lÞch sö ®¶ng
§Ò tµi:
Vai trß cña l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc trong qu¸ tr×nh
thµnh lËp §¶ng céng s¶n ViÖt Nam
Lêi më ®Çu
GÇn b¶y thËp kû võa qua, d©n téc ta ®· vît qua mét chÆng
®êng ®Êu tranh cùc kú khã kh¨n, gian khæ, giµnh ®îc nh÷ng th¾ng
lîi vÎ vang. Tõ th©n phËn ngêi d©n mÊt níc, nh©n d©n ta ®· anh
dòng vïng lªn, lÇn lît ®¸nh b¹i sù x©m lîc cña nhiÒu ®Õ quèc lín
m¹nh, ®a ®Êt níc ta bíc vµo kû nguyªn míi ฀ kû nguyªn ®éc lËp
d©n téc g¾n liÒn víi Chñ nghÜa x· héi. Lùc lîng l·nh ®¹o nh©n d©n ta
dµnh ®îc nh÷ng th¾ng lîi vÜ ®¹i ®ã lµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam.
Nh×n l¹i qu¸ tr×nh lÞch sö cña C¸ch m¹ng ViÖt Nam chóng ta thÊy
§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· thÓ hiÖn vai trß l·nh ®¹o, tinh thÇn phô
tr¸ch tríc giai cÊp vµ d©n téc khi th¾ng lîi còng nh lóc khã kh¨n, khi
thµnh c«ng còng nh lóc sai lÇm, khuyÕt ®iÓm. §¶ng Céng s¶n ViÖt
Nam ra ®êi lµ mét ®iÒu t¸t yÕu kh¸ch quan cña cuéc ®Êu tranh gi¶i
phãng giai cÊp vµ gi¶i phãng d©n téc ë ViÖt Nam trong thêi ®¹i míi; lµ
kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh lùa chän con ®êng cøu níc, tÝch cùc
chuÈn bÞ vÒ t tëng , chÝnh trÞ vµ tæ chøc cña mét tËp thÓ c¸ch m¹ng;
lµ mét sù sµng läc vµ lùa chän nghiªm kh¾c cña lÞch sö c¸ch m¹ng
ViÖt Nam tï khi mÊt níc vµo tay ®Õ quèc thc d©n Ph¸p. §¶ng ra ®êi
lµ mét bíc ngoÆt träng ®¹i trong lÞch sö c¸ch m¹ng d©n téc ViÖt Nam
.
Tríc khi §¶ng ra ®êi ®· cã rÊt nhiÒu cuéc khëi nghÜa næ ra nhng
chïng ®Òu bÞ thÊt b¹i tríc sù ®µn ¸p d· man cña bän thùc d©n Ph¸p.
ChØ ®Õn n¨m 1924 NguyÔn AÝ Quèc trë vÒ thèng nhÊt ba §¶ng lóc bÊy
giê thµnh mét §¶ng duy nhÊt lµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam th× cuéc
khñng ho¶ng vÒ ®êng lèi c¸ch m¹ng míi ®îc gi¶i quyÕt. Sù ra ®êi
cña §¶ng g¾n liÒn víi tªn tuæi cña NguyÔn AÝ Quèc ฀ Hå ChÝ Minh ฀
ngêi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng lçi l¹c cña d©n téc ViÖt Nam. Ngêi lµ ngêi
ViÖt Nam ®Çu tiªn n¾m b¾t Chñ nghÜa M¸c ฀ Lªnin vµ vËn dông s¸ng
t¹o vµo ®Æc ®iÓm lÞch sö c¸ch m¹ng d©n téc ViÖt Nam. Vai trß quan
träng cña Ngêi ®îc thÓ hiÖn râ nÐt trong qu¸ tr×nh thµnh lËp §¶ng
còng nh trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc thèng nhÊt ®Êt
níc.
Néi dung tiÓu luËn gåm cã c¸c phÇn sau:
2
PhÇn I: Kh¸i qu¸t vÒ x· héi ViÖt Nam tríc khi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ra
®êi
PhÇn II: Phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tríc khi §¶ng ra ®êi.
PhÇn III: Qóa tr×nh thµnh lËp §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam
PhÇn IV: KÕt luËn. PhÇn I
Kh¸i qu¸t x· héi ViÖt Nam tríc khi §¶ng
Céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi
Vµo ®Çu thÕ kû XIX, t×nh h×nh thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng, bøc
tranh ph©n chia thÕ giíi cña chñ nghÜa ®Õ quèc ngµy cµng ®îc ph¸c
ho¹ c¬ b¶n vµ râ nÐt. Sù ¸p bøc vµ xu híng th«n tÝnh d©n téc cña
Chñ nghÜa ®Õ quèc ®· t¨ng lªn râ rÖt. Sù xuÊt khÈu t b¶n vµo c¸c
níc thuéc ®Þa ®· lµm cho c¸c dan téc thuéc ®Þa bÞ l«i cuèn vµo con
®êng t b¶n thùc d©n Chñ nghÜa. Còng tõ ®ã sù thøc tØnh vÒ ý thøc
d©n téc vµ phong trµo ®Êu tranh tù gi¶i phãng khái ¸ch ¸p bøc cu¶
thùc d©n t¨ng lªn mét c¸ch m¹nh mÏ. ViÖt Nam ®· chÞu sù t¸c ®éng
cña bèi c¶nh lÞch sö ®ã.
Tõ n¨m 1858, níc ViÖt Nam ®· bÞ thùc d©n Ph¸p x©m lîc, më
®Çu b»ng cuéc tiÕn c«ng vµo c¶ng §µ N½ng. Chóng tõng bíc thiÕt
lËp chÕ ®é thèng trÞ tµn b¹o, ph¶n ®éng cña chñ nghÜa thùc d©n trªn
®Êt níc ta. Sau khi hoµn thµnh viÖc x©m lîc vµ b×nh ®Þnh vò trang,
thùc d©n Ph¸p tiÕn hµnh nh÷ng cuéc khai th¸c thuéc ®Þa nh»m cíp
®o¹t tµi nguyªn thiªn nhiªn, bãc lét nh©n c«ng rÎ m¹t, cho vay nÆng
l·i, më réng thÞ trêng tiªu thô hµnh ho¸ cña chÝnh quèc. ChÝnh s¸ch
“khai ho¸ v¨n minh”, “khai ho¸ vµ c¶i t¹o theo kiÓu ph¬ng T©y” cña
bän thùc d©n Ph¸p ®îc Hå ChÝ Minh v¹ch râ: “Khi ngêi ta lµ mét
nhµ khai ho¸ th× ngêi ta cã thÓ lµm nh÷ng viÖc d· man mµ vÉn cø lµ
v¨n minh nhÊt” vµ nÕu d©n b¶n xø kh«ng nhÞn nhôc chÞu ®ùng mµ
®øng dËy ®Êu trnh th× c¸c nhµ khai ho¸ sÏ ®a qu©n ®éi, sóng liªn
thanh vµ tµu chiÕn ®Õn. Trªn tÊt c¶ mäi lÜnh vùc, tõ chÝnh trÞ, kinh tÕ
®Õn v¨n ho¸ t tëng chóng ®Òu t×m mäi c¸ch k×m h·m sù ph¸t triÓn
cña d©n téc ta.
1. T×nh h×nh chÝnh trÞ
Thùc d©n Ph¸p ra søc thi hµnh chÝnh s¸ch “chia ®Ó trÞ”; chóng trùc
tiÕp n¾m gi÷ c¸c chøc vô chñ chèt trong bé m¸y nhµ níc, bªn c¹nh
®ã lµ mét hÖ thèng chÝnh quyÒn tay sai bï nh×n ngêi ViÖt: chóng lËp
ra nh÷ng ®éi qu©n thuéc ®Þa ngêi ngo¹i quèc vµ nh÷ng ®éi lÝnh c¬ giíi
ngêi ViÖt, nh÷ng toµ ¸n T©y vµ toµ ¸n Nam, nhiÒu nhµ tï ®Ó ®µn ¸p
3
c¸c cuéc næi dËy. Chóng thi hµnh chÝnh s¸ch cai trÞ chuyªn chÕ, thùc
hiÖn chÝnh s¸ch ®µn ¸p, khñng bè hÕt søc d· man, tµn b¹o, chia rÏ
d©n téc t«n gi¸o….lµm cho nh©n d©n mÊt hÕt quyÒn ®éc lËp, quyÒn tù
do d©n chñ; mäi phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n ®Òu bÞ chóng ®µn
¸p d· man.
2. T×nh h×nh kinh tÕ
Trong thêi kú nµy thùc d©n Ph¸p ®· kh«ng tõ mét thñ ®o¹n nµo ®Ó
bãc lét nh©n d©n ta, thu lîi nhuËn tèi ®a, th¼ng tay cíp ®o¹t vµ bÇn
cïng ho¸ n«ng d©n, chiÕm ®o¹t tµi nguyªn thiªn nhiªn, n¾m c¸c m¹ch
m¸u kinh tÕ ë ViÖt Nam, n¾m ®éc quyÒn trong c«ng nghiÖp khai
lho¸ng vµ c«ng nghiÖp chÕ rîu, k×m h·m c«ng nghiÖp nÆng, h¹n chÕ
c«ng nghiÖp nhÑ, ®éc chiÕm thÞ trêng ViÖt Nam, t¨ng cêng cho vay
nÆng l·i; ®ång ho¸ l·nh thæ kinh tÕ ViÖt Nam vµo trong toµn bé l·nh
thæ cña ®Õ quèc Ph¸p vµ biÕn ViÖt Nam thµnh kh©u kh¨ng khÝt trong
sîi d©y chuyÒn cña kinh tÕ thÕ giíi T b¶n chñ nghÜa.
Tõ khi thùc d©n Ph¸p x©m lîc ViÖt Nam, qu¸ tr×nh tËp trung ho¸
ruéng ®Êt diÔn ra víi quy m« lín vµ tèc ®é nhanh h¬n tríc. Chóng ®·
tr¾ng trîn cíp ®o¹t ruéng ®Êt cña n«ng d©n ®Ó lËp ra c¸c ®ån ®iÒn
trång cao su, cµ phª,…vµ b¾t d©n ta lao ®éng kh«ng c«ng cho chóng
hoÆc thuª víi gi¸ rÊt rÎ m¹t. Kh«ng nh÷ng thÕ, thùc d©n Ph¸p cßn t¹o
®iÒu kiÖn ®Ó bän ®Þa chñ t¨ng cêng chiÕm ®o¹t ruéng ®Êt cña n«ng
d©n. Ngoµi ra bän chóng cßn ®Æt ra nhiÒu thø thuÕ v« lý b¾t nh©n d©n
ph¶i ®ãng. Bän thùc d©n vµ ®Þa chñ ®· k×m h·m n«ng nghiÖp ViÖt
Nam trong vßng l¹c hËu ®Ó lµm lîi cho chóng: thùc d©n Ph¸p cha
bao giê ®Æt vÊn ®Ò kÜ nghÖ ho¸ n«ng nghiÖp ë ViÖt Nam nªn c«ng cô
lao ®éng s¶n xuÊt rÊt th« s¬. Thiªn tai x¶y ra liªn miªn, ®êi sèng nh©n
d©n gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Chóng cßn duy tr× lèi bãc lét phong kiÕn,
kÕt hîp víi lèi cíp bãc cña ®Õ quèc (®©y lµ ®Æc ®iÓm cña ph¬ng
ph¸p bãc lét thuéc ®Þa), lµm n«ng d©n ph¸ s¶n, k×m h·m s¶n xuÊt.
V× muèn biÕn ViÖt Nam thµnh thÞ trêng tiªu thô hµng c«ng
nghiÖp Õ thõa cña Ph¸p, nªn chóng ®· ra søc k×m h·m sù ph¸t triÓn
cña c«ng nghiÖp níc ta. Do sù k×m h·m ®ã nªn c«ng nghiÖp ViÖt
Nam rÊt nhá bÐ,quÌ quÆt. §iÒu ®ã thÓ hiÖn râ rÖt ë chç trong ho¹t
®éng c«ng nghiÖp, thùc d©n Ph¸p chØ chó träng vµo viÖc khai th¸c má
mµ kh«ng hÒ quan t©m ®Õn nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c. Kh«ng chØ trªn
lÜnh vùc c«ng nghiÖp mµ trªn tÊt c¶ mäi ph¬ng diÖn kinh tÕ, thùc d©n
Ph¸p ®Òu t×m mäi c¸ch ®a níc ta vµo trong quü ®¹o ph¸t triÓn cña
Chñ nghÜa t b¶n theo kiÓu thùc d©n vµ biÕn chuyÓn theo qu¸ tr×nh Êy.
3. T×nh h×nh v¨n ho¸ - x· héi
4
Tõ khi thùc d©n Ph¸p sang x©m lîc níc ta, chóng thùc hiÖn
chÝnh s¸ch ngu d©n, khuyÕn khÝch v¨n ho¸ n« dÞch, vong b¶n, tù ti,
sïng Ph¸p, k×m h·m nh©n d©n ta trong vßng tèi t¨m, dèt n¸t, l¹c hËu,
phôc tïng sù cai trÞ cña chóng. Víi chÝnh s¸ch khai th¸c thuéc ®Þa triÖt
®Ó cña thùc d©n Ph¸p, x· héi ViÖt Nam cã nh÷ng biÕn ®æi lín, hai giai
cÊp míi ra ®êi: giai cÊp c«ng nh©n vµ giai cÊp t s¶n. Tõ chÕ ®é phong
kiÕn chuyÓn sang chÕ ®é thuéc ®Þa nöa phong kiÕn, x· héi ViÖt Nam
xuÊt hiÖn hai m©u thuÉn: m©u thuÉn c¬ b¶n vèn cã trong lßng x· héi
ViÖt Nam phong kiÕn cò lµ m©u thuÉn gi÷a nh©n d©n ta, tríc hÕt lµ
n«ng d©n, víi giai cÊp ®Þa chñ phong kiÕn kh«ng mÊt ®i, mµ vÉn tiÕp
tôc tån t¹i, tuy kh«ng cßn hoµn toµn gièng nh tríc. Bªn c¹ch m©u
thuÉn nµy, xuÊt hiÖn m©u thuÉn míi bao trïm lªn t¸t c¶, ®ã lµ m©u
thuÉn gi÷a d©n téc ta víi ®Õ quèc thùc d©n Ph¸p. M©u thuÉn nµy ngµy
cµng më réng vµ gay g¾t h¬n. Hai m©u thuÉn ®ã quan hÖ chÆt chÏ víi
nhau, trong ®ã m©u thuÉn gi÷a d©n téc ta víi ®Õ quèc Ph¸p x©m lîc
võa lµ m©u thuÉn c¬ b¶n ®ång thêi lµ m©u thuÉn chñ yÕu cña x· héi
ViÖt Nam ฀ mét x· héi thuéc ®Þa cña Ph¸p. V× vËy, nhiÖm vô chèng ®Õ
quèc Ph¸p x©m lîc vµ nhiÖm vô chèng bän phong kiÕn tay sai kh«ng
t¸ch rêi nhau. §Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc ph¶i g¾n kiÒn víi ®Êu
tranh ®ßi quyÒn d©n sinh, d©n chñ. §ß lµ yªu cÇu cña C¸ch m¹ng ViÖt
Nam ®Æt ra cÇn ®îc gi¶i quyÕt.
PhÇn II
Phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tríc
khi §¶ng ra ®êi
Trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh dùng níc vµ gi÷ níc l©u dµi gian khæ
¸c liÖt, d©n téc ta sím h×nh thµnh truyÒn thèng yªu níc nång nµn,
tinh thÇn ®Êu tranh anh dòng kiªn cêng bÊt khuÊt. Ngay tõ khi thùc
d©n Ph¸p x©m lîc, nh©n d©n ta ®· liªn tiÕp ®øng lªn chèng l¹i chóng.
ë kh¾p n¬i trong níc, nh©n d©n ta ®· tham gia ®Êu tranh díi ngän
cê c¶u c¸c sÜ phu yªu níc ®¬ng thêi theo nhiÒu khuynh híng kh¸c
nhau. Tõ nh÷ng phong trµo tù ph¸t ®Õn nh÷ng phong trµo cã tæ chøc,
l·nh ®¹o, c¸c phong trµo diÔn ra ngµy cµng mét hoµn thiÖn h¬n. Tuy
r»ng c¸c phong trµo ®Òu bÞ ®µn ¸p d· man nªn ®· bÞ thÊt b¹i nhng tÊt
c¶ nh÷ng cuéc khëi nghÜa ®ã ®· ®Ó l¹i tiÕng vang lín, g©y cho ®Þch nçi
hoang mang lo sî.
1. Phong trµo CÇn V¬ng
5
Sau khi thùc d©n Ph¸p c¨n b¶n hoµn thµnh cuéc x©m lîc ViÖt Nam
víi hoµ íc 1884, cuéc ®Çu tranh cña nh©n d©n ViÖt Nam chèng x©m
lîc ®· chuyÓn qua mét giai ®o¹n míi. Më ®Çu lµ cuéc tÊn c«ng tr¹i
lÝnh Ph¸p m»n c¹nh kinh thµnh HuÕ, díi sù chØ huy cña T«n ThÊt
ThuyÕt lÊy danh nghÜa nhµ vua yªu níc trÎ tuæi Hµm Nghi. BÞ thÊt b¹i,
T«n Th¸t ThuyÕt ®· phß vua Hµm Nghi l¸nh vµo vïng rõng nói, th¶o
chiÕu CÇn V¬ng, kªu gäi c¸c sÜ phu v¨n th©n cïng toµn d©n tiÕp tôc
chiÕn ®Êu. Tõ ®ã phong trµo CÇn V¬ng ®· ph¸t triÓn trong nhiÒu ®Þa
ph¬ng ë Trung Kú vµ B¾c Kú, cho ®Õn nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû
XIX.
Trong phong trµo CÇn V¬ng, c¸c thñ lÜnh sÜ phu v¨n th©n, liªn kÕt
víi c¸c thæ hµo ®Þa ph¬ng, ®· tËp hîp ®«ng ®¶o quÇn chóng n«ng
d©n trong vïng, dïng vò khÝ th« s¬ næi dËy chèng l¹i cuéc b×nh ®Þnh
cña thùc d©n Ph¸p. C¸c sÜ phu muèn kh«i phôc mét v¬ng triÒu phong
kiÕn cã chñ quyÒn, c¸c thæ hµo muèn dµnh l¹i nh÷ng thÕ lùc bÞ tíc
®o¹t, n«ng d©n chèng l¹i sù bãc lét thuÕ m¸ vµ cíp ®o¹t ruéng ®Êt,
tÊt c¶ g¾n bã l¹i trªn danh nghÜa cña mét phong trµo yªu níc chèng
x©m lîc mang tÝnh chÊt truyÒn thèng. Nhng cuèi cïng phong trµo
CÇn V¬ng ®É thÊt b¹i v× rêi r¹c, lÎ tÎ, thiÕu sù chØ huy thèng nhÊt.
2. Phong trµo d©n téc - d©n chñ cña tÇng líp sÜ phu yªu
níc.
2.1 Sù chuyÓn biÕn cña x· héi ViÖt Nam vµ nh÷ng ¶nh hëng
cña t¸c ®éng bªn ngoµi.
Cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX, x· héi ViÖt Nam cã nhiÒu chuyÓn
biÕn, tríc nh÷ng chÝnh s¸ch cai trÞ cña thùc d©n Ph¸p, c¬ cÊu x· héi
truÒn thèng VÖt Nam biÕn ®æi. Giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam (chñ yÕu
lµ trong c¸c c«ng trêng vµ hÇm má) h×nh thµnh. ë ®« thÞ xuÊt hiÖn mét
tÇng líp c«ng th¬ng vµ tiÓu t s¶n thµnh thÞ. TÇng líp sÜ phu nho häc
bªn c¹ch ®äc c¸c kinh s¸ch nho gi¸o, c¸c nho sÜ nµy còng ®· ®äc
ng÷ng cuèn s¸ch míi cña c¸c t¸c gi¶ ch©u ¢u vµ Trung Quèc. V× vËy
phong trµo c¶i c¸ch chÝnh trÞ ฀ v¨n ho¸ ë Trung Quèc, cïng víi nh÷ng
t tëng c¸ch m¹ng Ph¸p ®îc dÞch qua ch÷ H¸n ®· t¸c ®éng vµo ViÖt
Nam. Giíi sÜ phu lóc nµy thÊy ®îc thÕ suy tµn cña c¸c chÕ ®é phong
kiÕn ch©u ¸ vµ sù cÇn thiÕt ph¶i c¶i c¸ch x· héi.
2.2. Trµo lu d©n téc chñ nghÜa
Nh÷ng nhËn thøc chÝnh trÞ ®ã ®· lµm n¶y sinh mét khuynh híng chÝnh
trÞ míi: trµo lu d©n téc chñ nghÜa. Trµo lu chÝnh trÞ nµy kÕ tôc phong
trµo CÇn V¬ng yªu níc chèng Ph¸p nhng ®ång thêi ®· mang nhiÒu
nÐt míi kh¸c tríc. TÇng líp khëi xíng trµo lu nµy lµ nh÷ng sÜ phu
yªu níc tiÕn bé. Lßng yªu níc cña hä kh«ng cßn b¸m gi÷ vµo