Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 26 (Phần 2)

Chia sẻ: Vũ Huyền Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:472

Thêm vào BST

Báo xấu

5
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tập 26 của bộ "Toàn tập C.Mác và Ph. Ăng-ghen" bao gồm tác phẩm "Các học thuyết về giá trị thặng dư" của C.Mác, viết trong thời gian từ tháng Giêng 1862 đến tháng Bảy 1863. Nó là một bộ phận cấu thành - và là bộ phận dài nhất - của bản thảo kinh tế lớn năm 1861 - 1863 của ông, nhan đề "Góp phần phê phán khoa kinh tế chính trị" tức là bộ "Tư bản". Tác phẩm này cũng thường được coi là tập IV, tập kết thúc của bộ "Tư bản". Vì tác phẩm quá dày nên tập 26 của bộ sách toàn tập sẽ gồm 3 phần, phần 2 này trình bày các chương VIII-XVIII của bộ "Tư bản" về Ri-các-đô. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Toàn tập về C.Mác và Ph.Ăng-ghen - Tập 26 (Phần 2)

9 V« s¶n tÊt c¶ c¸c níc, ®oµn kÕt l¹i !
10 Toµn tËp C.m¸c vµ ph.¨ng-ghen xuÊt b¶n theo quyÕt ®Þnh cña ban chÊp hµnh trung ¬ng ®¶ng céng s¶n viÖt nam
11 C.MÁC VÀ PH.ĂNG-GHEN HỘI ĐỒNG XUẤT BẢN TOÀN TẬP C.MÁC VÀ PH.ĂNG-GHEN GS. Nguyễn Đức Bình Uỷ viên Bộ chính trị, Bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng TOÀN TẬP GS. Đặng Xuân Kỳ Uỷ viên Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Viện trưởng Viện nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lê- TẬP 26 nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, Phó chủ tịch (thường trực) Hội đồng. PhÇn II GS.PTS. Trần Ngọc Hiên Phó giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, uỷ viên PGS. Hà Học Hợi Phó trưởng ban Tư tưởng - Văn hoá Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, uỷ viên GS.PTS. Phạm Xuân Nam Phó Gi¸m ®èc Trung t©m Khoa häc X· héi vµ nh©n v¨n quèc gia, uỷ viên GS. Trần Nhâm Giám đốc, Tổng biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, uỷ viên GS. Trần Xuân Trường Trung tướng, Viện trưởng Học viện Chính trị - quân NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA sự, uỷ viên SỰ THẬT HÀ NỘI - 1995
12
13
14 c.m¸c c¸c häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ thÆng d (quyÓn IV cña bé “t b¶n”) PhÇn thø hai (Ch¬ng VIII - XVIII)
8 [ch¬ng [ch¬ng VIII] VIII] 4 «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 9 [ch¬ng viii] «ng rèt-bÐc-tót. Häc thuyÕt míi VÒ ®Þa t« (ngoµi ®Ò)1 [1) Sè gi¸ trÞ thÆng d thõa ra trong n«ng nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn cña chñ nghÜa t b¶n, n«ng nghiÖp ph¸t triÓn chËm h¬n so víi c«ng nghiÖp] [X - 445] Herr Rodbertus. Dritter Brief an von Kirchmann von Rodbertus: Widerlegung der Ricardoschen Lehre von der Grundrente and Begründung einer neuen Rententheorie. Berlin, 1851. Tríc hÕt, cÇn nªu ra nhËn xÐt sau ®©y. Khi chóng ta nãi r»ng tiÒn c«ng tÊt yÕu b»ng 10 giê th× ®¬n gi¶n h¬n hÕt lµ gi¶i thÝch ®iÒu ®ã nh sau: nÕu tÝnh trung b×nh, lao ®éng trong thêi gian 10 giê (nghÜa lµ sè tiÒn ngang víi 10 giê) cho phÐp ngêi c«ng nh©n lµm c«ng nhËt trong n«ng nghiÖp cã thÓ mua ®îc tÊt c¶ c¸c t liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt cho hä - s¶n phÈm n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, v.v., th× ®ã lµ tiÒn c«ng trung b×nh cña lao ®éng kh«ng cã chuyªn m«n. Do ®ã, ®©y lµ nãi ®Õn gi¸ trÞ cña s¶n phÈm hµng ngµy cña ngêi c«ng nh©n mµ anh ta ph¶i ®îc hëng. Tho¹t tiªn, gi¸ trÞ Êy tån t¹i díi h×nh thøc hµng ho¸ mµ anh ta s¶n xuÊt ra, tøc lµ díi h×nh thøc mét sè lîng nhÊt ®Þnh cña hµng ho¸ Êy - sè lîng nµy, sau khi trõ ®i bé phËn do chÝnh b¶n th©n anh ta ®· tiªu dïng trong sè hµng ho¸ Êy (nÕu anh ta tiªu dïng thø hµng ho¸ ®ã), anh ta cã thÓ dïng ®Ó ®æi lÊy nh÷ng t liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt cho anh ta.Nh thÕ lµ ë ®©y kh«ng ph¶i chØ cã c¸i gi¸ trÞ sö dông do chÝnh anh ta s¶n xuÊt ra míi cã ý nghÜa ®èi víi sè“thu nhËp”
10 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 11 5 cÇn thiÕt cña anh ta, mµ c¶ c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, v.v., còng ®Òu cã ý nghÜa ®èi víi thu nhËp ®ã. Nhng ®iÒu ®ã ®· ®îc chøa ®ùng trong b¶n th©n kh¸i niÖm hµng hãa råi. Ngêi c«ng nh©n s¶n xuÊt ra hµng ho¸, chø kh«ng ph¶i chØ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. V× thÕ cho nªn vÒ ®iÒu nµy kh«ng cÇn ph¶i bµn nhiÒu. Tríc hÕt, «ng Rèt-bÐc-tót nghiªn cøu xem trong mét níc mµ viÖc chiÕm h÷u ruéng ®Êt vµ chiÕm h÷u t b¶n kh«ng t¸ch rêi nhau th× sù viÖc diÔn ra nh thÕ nµo, vµ ë ®©y «ng ta ®i tíi mét kÕt luËn quan träng lµ ®Þa t« («ng ta hiÓu ®Þa t« lµ toµn bé gi¸ trÞ thÆng d) chØ ngang víi sè lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng, hoÆc ngang víi khèi lîng s¶n phÈm thÓ hiÖn lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng ®ã. Tríc hÕt cÇn ph¶i nhËn xÐt r»ng, Rèt-bÐc-tót chØ muèn nãi ®Õn viÖc t¨ng gi¸ trÞ thÆng d t¬ng ®èi, tøc lµ chØ nãi ®Õn viÖc t¨ng gi¸ trÞ thÆng d do n¨ng suÊt lao ®éng ®· t¨ng lªn quyÕt ®Þnh, chø kh«ng ph¶i nãi ®Õn viÖc t¨ng gi¸ trÞ thÆng d do kÐo dµi b¶n th©n ngµy lao ®éng. DÜ nhiªn, theo mét ý nghÜa nhÊt ®Þnh th× bÊt cø mét gi¸ trÞ thÆng d tuyÖt ®èi nµo còng lµ t¬ng ®èi. Lao ®éng ph¶i cã mét n¨ng suÊt ®ñ ®Ó cho ngêi c«ng nh©n kh«ng ph¶i bá toµn bé th× giê cña m×nh vµo viÖc duy tr× sù sinh sèng cña b¶n th©n. Nhng sù kh¸c nhau chÝnh lµ b¾t ®Çu tõ ®©y. V¶ l¹i, nÕu nh lóc ®Çu lao ®éng cã n¨ng suÊt rÊt thÊp, th× c¸c nhu cÇu còng ®¬n gi¶n ®Õn cùc ®é (nh ë ngêi n« lÖ), cßn b¶n th©n ngêi chñ th× sèng còng ch¼ng h¬n g× ngêi ®Çy tí bao nhiªu. N¨ng suÊt lao ®éng t¬ng ®èi cÇn thiÕt ®Ó cho kÎ ¨n b¸m v¬ vÐt lîi nhuËn cã thÓ xuÊt hiÖn ®îc, th× cßn rÊt thÊp. Vµ nÕu chóng ta thÊy cã mét møc lîi nhuËn cao ë nh÷ng n¬i nµo mµ n¨ng suÊt lao ®éng cßn rÊt thÊp, ë nh÷ng n¬i kh«ng ¸p dông m¸y mãc, ph©n c«ng lao ®éng, v.v., th× ®iÒu Êy chØ gi¶i thÝch ®îc b»ng nh÷ng t×nh h×nh nh sau: hoÆc lµ-nh ®iÒu ®ã ®· diÔn ra ë Ên §é-nhu cÇu cña ngêi c«ng nh©n thÊp mét c¸ch tuyÖt ®èi vµ b¶n th©n anh ta bÞ ®µn ¸p ®Õn møc anh ta cßn tôt xuèng qu¸ díi møc nh÷ng nhu cÇu tåi tÖ Êy, vµ mÆt kh¸c, n¨ng suÊt lao ®éng
12 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 13 6 thÊp còng ®ång thêi víi quy m« nhá bÐ cña t b¶n cè ®Þnh so víi bé phËn t b¶n chi phÝ vµo tiÒn c«ng, hay lµ ®ång nhÊt víi quy m« to lín cña bé phËn t b¶n chi phÝ cho lao ®éng so víi toµn bé t b¶n th× còng thÕ, - hoÆc lµ thêi gian lao ®éng bÞ kÐo dµi qóa ®é. T×nh h×nh nµy x¶y ra ë nh÷ng níc (nh ë ¸o vµ mét sè níc kh¸c ch¼ng h¹n), trong ®ã ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ®· tån t¹i råi nhng l¹i ph¶i c¹nh tranh víi nh÷ng níc ®· ®¹t tíi mét tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n nhiÒu. ë ®©y tiÒn c«ng cã thÓ rÊt thÊp, mét phÇn v× nhu cÇu cña ngêi c«ng nh©n Ýt ph¸t triÓn h¬n, mét phÇn v× c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp bÞ b¸n víi mét gi¸ rÎ h¬n hay cã mét gi¸ trÞ b»ng tiÒn thÊp h¬n, th× ®èi víi nhµ t b¶n ®iÒu ®ã còng cã nghÜa thÕ th«i. Trong ®iÒu kiÖn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp th× lîng s¶n phÈm dïng ®Ó tr¶ c«ng cho c«ng nh©n vµ ®îc s¶n xuÊt ra trong thêi gian 10 giê lao ®éng tÊt yÕu ch¼ng h¹n, còng rÊt Ýt. Nhng nÕu ®¸ng lÏ lµm viÖc 12 giê anh ta l¹i lµm viÖc 17 giê, th× ®iÒu ®ã cã thÓ bï ®¾p chç n¨ng suÊt lao ®éng thÊp [cho nhµ t b¶n]. Nãi chung, kh«ng nªn quan niÖm r»ng do chç trong mét níc nµo ®ã, gi¸ trÞ t¬ng ®èi cña lao ®éng gi¶m xuèng theo sù ph¸t triÓn cña n¨ng suÊt lao ®éng trong níc ®ã, nªn trong c¸c níc kh¸c nhau tiÒn c«ng tû lÖ nghÞch víi n¨ng suÊt lao ®éng. Sù viÖc chÝnh lµ ngîc l¹i. Mét níc cµng cã n¨ng suÊt cao h¬n so víi níc kh¸c trªn thÞ trêng thÕ giíi, th× trong níc ®ã tiÒn c«ng cµng cao h¬n so víi c¸c níc kh¸c. ë níc Anh, kh«ng nh÷ng tiÒn c«ng danh nghÜa, mµ c¶ tiÒn c«ng thùc tÕ n÷a, còng cao h¬n ë lôc ®Þa. Ngêi c«ng nh©n ¨n nhiÒu thÞt h¬n, tho¶ m·n mét sè nhu cÇu lín h¬n. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã chØ cã hiÖu lùc ®èi víi c«ng nh©n c«ng nghiÖp chø kh«ng ph¶i ®èi víi c«ng nh©n n«ng nghiÖp. Nhng tiÒn c«ng ë Anh kh«ng ph¶i cao h¬n theo møc ®é mµ n¨ng suÊt cña c«ng nh©n Anh vît qu¸ n¨ng suÊt cña c«ng nh©n c¸c níc kh¸c. §Þa t« nãi chung (tøc lµ h×nh th¸i hiÖn ®¹i cña quyÒn së h÷u ruéng ®Êt) - b¶n th©n sù tån t¹i cña ®Þa t«, chø cha nãi ®Õn sù kh¸c nhau cña ®Þa t«, do sù kh¸c nhau vÒ ®é ph× cña c¸c kho¶nh
14 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 15 7 ®Êt quyÕt ®Þnh, - còng ®· cã thÓ cã ®îc v× tiÒn c«ng trung b×nh cña V¶ l¹i, dï cã gi¶i thÝch b¶n th©n ®Þa t« nh thÕ nµo ®i n÷a, th× ë ®Þa t« c«ng nh©n n«ng nghiÖp thÊp h¬n tiÒn c«ng trung b×nh cña c«ng nh©n vÉn cßn cã sù kh¸c nhau lín so víi c«ng nghiÖp lµ: trong c«ng nghiÖp, cã c«ng nghiÖp. V× ë ®©y, lóc ®Çu lµ theo truyÒn thèng (v× ngêi thuª ®îc gi¸ trÞ thÆng d thÆng ra lµ nhê vµo viÖc s¶n xuÊt ra s¶n phÈm rÎ ruéng ®Êt thêi cæ biÕn thµnh nhµ t b¶n tríc khi c¸c nhµ t b¶n biÕn h¬n, cßn trong n«ng nghiÖp th× l¹i nhê vµo viÖc s¶n xuÊt ®¾t h¬n. NÕu gi¸ thµnh nh÷ng ngêi thuª ruéng ®Êt), nhµ t b¶n ngay tõ ®Çu ®· ®em mét c¶ trung b×nh cña mét pao sîi lµ 2 si-linh, nhng t«i cã thÓ s¶n xuÊt nã phÇn thu nhËp cña m×nh nép cho ngêi chñ ruéng ®Êt, cho nªn y ®· tù víi gi¸ 1 si-linh mét pao, th× muèn giµnh ®îc thÞ trêng, tÊt nhiªn t«i sÏ thëng cho m×nh b»ng c¸ch h¹ thÊp tiÒn c«ng xuèng díi møc cña nã. ph¶i b¸n nã víi gi¸ 1½ si-linh, hay Ýt ra còng víi mét gi¸ thÊp h¬n 2 si- Do chç c«ng nh©n bá lµng ®i nªn tiÒn c«ng ®· ph¶i t¨ng lªn vµ thùc tÕ linh mét chót. §iÒu ®ã thËm chÝ cßn lµ mét ®iÒu tuyÖt ®èi cÇn thiÕt. Bëi nã ®· t¨ng lªn. Nhng ¸p lùc lo¹i ®ã võa míi b¾t ®Çu t¸c ®éng th× ngêi v× viÖc s¶n xuÊt rÎ h¬n gi¶ thiÕt ph¶i s¶n xuÊt víi mét quy m« lín h¬n. ta liÒn sö dông c¸c m¸y mãc, v.v…, vµ ë n«ng th«n l¹i cã t×nh h×nh Nh vËy, t«i g©y nªn t×nh tr¹ng thÞ trêng bÞ trµn ngËp hµng hãa so víi nh©n khÈu thõa (t¬ng ®èi) (vÝ dô nh ë níc Anh). Gi¸ trÞ thÆng d cã tríc. T«i cÇn ph¶i b¸n ra nhiÒu h¬n tríc kia. NÕu t«i chØ ph¶i bá ra cho thÓ t¨ng lªn mµ kh«ng ph¶i kÐo dµi thêi gian lao ®éng vµ còng kh«ng mçi pao sîi mét si-linh th«i, th× ®ã chÝnh lµ v× t«i ®· s¶n xuÊt ra 10.000 ph¶i t¨ng søc s¶n xuÊt cña lao ®éng, mµ chÝnh lµ b»ng c¸ch h¹ thÊp tiÒn pao ch¼ng h¹n, chø kh«ng ph¶i 8.000 pao nh tríc. Së dÜ cã ®îc t×nh c«ng xuèng díi møc cæ truyÒn cña nã. Vµ ®iÒu nµy ®· thùc sù x¶y ra ë tr¹ng rÎ h¬n th× ®ã chØ lµ v× t b¶n cè ®Þnh ®îc ph©n phèi cho 10.000 kh¾p nh÷ng n¬i mµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®îc tiÕn hµnh theo ph¬ng pao. NÕu nh t«i chØ b¸n cã 8.000 pao th«i th× sù hao mßn m¸y mãc sÏ thøc t b¶n chñ nghÜa. ë n¬i nµo mµ ngêi ta kh«ng thÓ ®¹t ®îc ®iÒu t¨ng gi¸ mçi pao lªn mét phÇn n¨m, hay 20%. V× thÕ, ®Ó cã thÓ b¸n ®îc ®ã b»ng m¸y mãc th× ngêi ta sÏ ®¹t ®îc b»ng c¸ch biÕn ruéng ®Êt cµy 10.000 pao, t«i sÏ b¸n sîi cña t«i víi gi¸ díi hai si-linh [1½ si-linh cÊy thµnh ®ång cá ch¨n cõu. V× thÕ, ë ®©y ®· cã s½n c¸i kh¶ n¨ng [446] ch¼ng h¹n]. Nh thÕ, t«i vÉn nhËn ®îc mét lîi nhuËn siªu ng¹ch lµ ½ si- cã ®Þa t«, bëi v× tiÒn c«ng cña c«ng nh©n n«ng nghiÖp thùc tÕ kh«ng linh, tøc lµ 50% gi¸ trÞ s¶n phÈm cña t«i, gi¸ trÞ ®ã b»ng mét si-linh vµ ®· b»ng tiÒn c«ng trung b×nh. Kh¶ n¨ng tån t¹i Êy cña ®Þa t« hoµn toµn bao gåm c¶ lîi nhuËn th«ng thêng råi. DÇu sao th× b»ng c¸ch Êy t«i kh«ng phô thuéc vµo gi¸ c¶ s¶n phÈm, lµ c¸i ®îc gi¶ ®Þnh ngang víi còng ®· lµm h¹ gi¸ c¶ thÞ trêng vµ kÕt qu¶ lµ, nãi chung, ngêi tiªu thô gi¸ trÞ cña nã. nhËn ®îc s¶n phÈm víi mét gi¸ rÎ h¬n. Cßn trong n«ng nghiÖp th× trong trêng hîp t¬ng tù, t«i b¸n víi gi¸ 2 si-linh, bëi v× nÕu nh ruéng ®Êt C¸ch thø hai t¨ng ®Þa t« - tøc lµ thu ®Þa t« nhê mét sè lîng s¶n phÈm nhiÒu ph× nhiªu cña t«i cã ®ñ th× ruéng ®Êt kÐm ph× nhiªu h¬n sÏ kh«ng ®îc h¬n, ®îc b¸n còng theo mét gi¸ Êy, - th× Ri-c¸c-®« còng ®· biÕt råi, nhng «ng canh t¸c. NÕu nh sè lîng ruéng ®Êt ph× nhiªu, hay lµ ®é ph× cña ruéng ta kh«ng tÝnh tíi c¸ch ®ã, bëi v× «ng ta tÝnh to¸n ®Þa t« theo qu¸c-t¬ chø kh«ng ®Êt xÊu nhÊt, t¨ng lªn tíi møc t«i cã thÓ tho¶ thuËn ®îc sè cÇu, th× toµn ph¶i theo a-c¬-r¬. ¤ng ta sÏ kh«ng nãi r»ng ®Þa t« ®ã t¨ng lªn v× 20 qu¸c-t¬ víi bé c©u chuyÖn ®ã sÏ chÊm døt. Ri-c¸c-®« kh«ng nh÷ng kh«ng phñ nhËn gi¸ 2 si-linh mét qu¸c-t¬ th× nhiÒu h¬n lµ 10 qu¸c-t¬ víi gi¸ 2 si-linh mét qu¸c- mµ cßn nhÊn m¹nh luËn ®iÓm ®ã mét c¸ch hÕt søc râ rµng. t¬ hay lµ 10 qu¸c-t¬ víi gi¸ 3 si-linh mét qu¸c-t¬ (theo c¸ch ®ã ®Þa t« cã thÓ t¨ng lªn ngay c¶ trong trêng hîp gi¸ c¶ gi¶m xuèng). Nh thÕ, dï chóng ta cã nh×n nhËn r»ng, sù kh¸c nhau vÒ ®é
16 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 17 8 ph× cña ®Êt kh«ng ph¶i gi¶i thÝch b¶n th©n ®Þa t« mµ chØ gi¶i thÝch sù Chóng ta gi¶ thiÕt r»ng tû lÖ cña ngµnh s¶n xuÊt A so víi ngµnh B kh¸c nhau cña c¸c ®Þa t«, th× quy luËt cho r»ng, nÕu nh trong ngµnh b»ng 1:1. V× r»ng lóc ®Çu n«ng nghiÖp cã n¨ng suÊt h¬n, bëi v× ë ®©y c«ng nghiÖp ngêi ta thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch th× th«ng thêng tham gia vµo s¶n xuÊt cã m¸y mãc do chÝnh thiªn nhiªn t¹o ra, chø kh«ng ®ã lµ v× s¶n phÈm rÎ ®i, cßn trong n«ng nghiÖp th× ®¹i lîng t¬ng ph¶i chØ cã nh÷ng lùc lîng cña thiªn nhiªn mµ th«i; ë ®©y tõng ngêi ®èi cña ®Þa t« xuÊt hiÖn kh«ng ph¶i chØ do viÖc ®¾t lªn mét c¸ch lao ®éng ngay tõ ®Çu ®· dïng m¸y mãc ®ã ®Ó lµm viÖc. V× vËy, trong thêi t¬ng ®èi (n©ng gi¸ c¶ s¶n phÈm cña ruéng ®Êt ph× nhiªu lªn cao h¬n Cæ vµ thêi Trung cæ, s¶n phÈm n«ng nghiÖp t¬ng ®èi rÎ h¬n nhiÒu so víi gi¸ trÞ cña nã), mµ cßn do s¶n phÈm rÎ ®îc b¸n theo nh÷ng chi phÝ s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®iÒu ®ã ®· thÓ hiÖn ra mét c¸ch râ rµng (xem U-ª- s¶n xuÊt cña s¶n phÈm ®¾t h¬n, - quy luËt Êy vÉn cßn cã hiÖu lùc. ®¬)³ trong tû lÖ tham gia cña hai lo¹i s¶n phÈm ®ã vµo tiÒn c«ng trung b×nh. Nhng, còng nh t«i ®· chØ râ (Pru-®«ng)², - ®ã chØ lµ quy luËt c¹nh tranh, xuÊt ph¸t kh«ng ph¶i tõ “ruéng ®Êt”, mµ chÝnh lµ tõ b¶n th©n Cø cho r»ng tû lÖ 1:1 ®ång thêi còng nãi lªn n¨ng suÊt cña hai ngµnh nÒn “s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa”. s¶n xuÊt Êy. NÕu b©y giê ngµnh A = 10, tøc lµ ®· t¨ng n¨ng suÊt cña nã lªn gÊp 10 lÇn, trong khi ngµnh B = 3, tøc lµ chØ t¨ng n¨ng suÊt lªn gÊp 3, H¬n n÷a, cã thÓ lµ Ri-c¸c-®« cßn cã lý ë mét ®iÓm kh¸c n÷a, chØ cã th× tû lÖ cña hai ngµnh s¶n xuÊt tríc kia lµ 1 so víi 1 sÏ lµ 10 so víi 3, mét ®iÒu lµ theo thãi quen cña c¸c nhµ kinh tÕ chÝnh trÞ, «ng ta ®· biÕn hay lµ 1 so víi 3/10. N¨ng suÊt cña ngµnh B ®· gi¶m ®i mét c¸ch t¬ng mét hiÖn tîng lÞch sö thµnh mét quy luËt vÜnh cöu. HiÖn tîng lÞch sö Êy ®èi lµ 7/10, mÆc dï nã cã t¨ng lªn gÊp ba mét c¸ch tuyÖt ®èi. §èi víi ®Þa lµ, ngîc l¹i víi n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp (ngµnh s¶n xuÊt t s¶n chÝnh t« cao nhÊt th× ®iÒu ®ã – so víi c«ng nghiÖp – còng cã hiÖu lùc nh thÓ lµ cèng) ph¸t triÓn t¬ng ®èi nhanh h¬n. N«ng nghiÖp còng trë thµnh cã ®Þa t« cao nhÊt ®· t¨ng lªn, v× ®Êt ®ai xÊu nhÊt ®· kÐm ph× nhiªu h¬n n¨ng suÊt h¬n nhng kh«ng ph¶i víi møc ®é nh c«ng nghiÖp. ë n¬i nµo tríc mÊt 7/10. mµ n¨ng suÊt c«ng nghiÖp t¨ng lªn 10 lÇn th× n¨ng suÊt n«ng nghiÖp cã Thùc ra, tõ ®ã quyÕt kh«ng nªn rót ra kÕt luËn nh Ri-c¸c-®« ®· nghÜ, cho thÓ chØ t¨ng lªn 2 lÇn. V× thÕ cho nªn n«ng nghiÖp t¬ng ®èi kÐm n¨ng r»ng tû suÊt lîi nhuËn gi¶m xuèng lµ v× tiÒn c«ng ®· t¨ng lªn do s¶n phÈm n«ng suÊt h¬n, mÆc dï lµ n¨ng suÊt cña nã cã t¨ng lªn mét c¸ch tuyÖt ®èi. §iÒu nghiÖp trë nªn t¬ng ®èi ®¾t ®á h¬n [447], - bëi v× tiÒn c«ng trung b×nh kh«ng ®ã chØ x¸c minh sù ph¸t triÓn kú dÞ ®Õn cao ®é cña nÒn s¶n xuÊt t s¶n vµ ph¶i do gi¸ trÞ t¬ng ®èi mµ lµ do gia trÞ tuyÖt ®èi cña c¸c s¶n phÈm ®· gia nhËp nh÷ng m©u thuÉn cè h÷u cña nã. Nhng còng kh«ng ph¶i v× ®iÒu ®ã mµ vµo tiÒn c«ng ®ã quyÕt ®Þnh. Nhng tõ ®ã, thùc ra nªn rót ra kÕt luËn cho r»ng, tû luËn ®iÓm cho r»ng n«ng nghiÖp trë thµnh t¬ng ®èi kÐm n¨ng suÊt h¬n, suÊt lîi nhuËn (nãi cho ®óng ra lµ tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d) ®· t¨ng lªn nghÜa lµ so víi s¶n phÈm c«ng nghiÖp th× gi¸ trÞ cña s¶n phÈm n«ng kh«ng theo cïng víi møc ®é mµ søc s¶n xuÊt cña c«ng nghiÖp chÕ nghiÖp – vµ cïng víi nã lµ ®Þa t« - t¨ng lªn, sÏ kh«ng cßn ®óng n÷a. NÒn biÕn ®· t¨ng lªn, vµ nguyªn nh©n cña ®iÒu ®ã lµ n¨ng suÊt t¬ng ®èi s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa cµng ph¸t triÓn th× lao ®éng n«ng nghiÖp cµng thÊp h¬n cña n«ng nghiÖp (chø kh«ng ph¶i cña ®Êt ®ai). Vµ ®iÒu ®ã trë nªn cã n¨ng suÊt t¬ng ®èi kÐm h¬n lµ lao ®éng c«ng nghiÖp, ®iÒu ®ã hoµn toµn ch¼ng cã g× ®Ó nghi ngê n÷a. Thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt chØ cã nghÜa lµ n¨ng suÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn kh«ng ph¶i víi mét tèc gi¶m ®i kh«ng ®¸ng kÓ so víi sù tiÕn bé cña c«ng nghiÖp. §iÒu ®ã thÓ ®é, víi mét møc ®é nh vËy mµ th«i. hiÖn ra trong viÖc nh÷ng níc nh níc Nga, v.v., ®· cã thÓ ®¸nh b¹i níc
18 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 19 9 Anh trªn thÞ trêng n«ng s¶n phÈm. Trong vÊn ®Ò nµy, gi¸ trÞ thÊp h¬n lao ®éng - còng cã nghÜa lµ t¨ng gi¸ trÞ thÆng d tuyÖt ®èi - chØ cã thÓ thùc cña tiÒn trong c¸c níc giµu cã h¬n (tøc lµ chi phÝ s¶n xuÊt ra tiÒn t¬ng hiÖn ®îc trong mét møc ®é kh«ng ®¸ng kÓ mµ th«i. Trong n«ng nghiÖp ®èi kh«ng ®¸ng kÓ ®èi víi c¸c níc giµu cã h¬n) kh«ng ®ãng mét vai trß kh«ng thÓ lµm viÖc díi ¸nh s¸ng cña ®Ìn ®èt b»ng h¬i, v.v... DÜ nhiªn lµ g× c¶. Bëi v× vÊn ®Ò chÝnh lµ ë chç: t¹i sao trong sù c¹nh tranh gi÷a c¸c trong mïa hÌ vµ mïa xu©n ngêi ta cã thÓ b¾t ®Çu c«ng viÖc sím h¬n. níc giµu cã h¬n vµ c¸c níc nghÌo h¬n, t×nh h×nh ®ã l¹i kh«ng ¶nh Nhng viÖc ®ã sÏ bï vµo nh÷ng ngµy ng¾n h¬n trong mïa ®«ng lµ lóc mµ hëng ®Õn s¶n phÈm c«ng nghiÖp mµ chØ ¶nh hëng ®Õn s¶n phÈm n«ng nãi chung chØ cã thÓ lµm ®îc mét khèi lîng c«ng viÖc t¬ng ®èi Ýt. V× nghiÖp cña c¸c níc ®ã th«i. (V¶ l¹i, ®iÒu ®ã kh«ng chøng minh r»ng c¸c thÕ cho nªn vÒ ph¬ng diÖn nµy, gi¸ trÞ thÆng d tuyÖt ®èi trong c«ng níc nghÌo s¶n xuÊt rÎ h¬n, r»ng lao ®éng n«ng nghiÖp ë c¸c níc ®ã cã nghiÖp lín h¬n, chØ cÇn lµ ngµy lao ®éng b×nh thêng kh«ng bÞ cìng bøc n¨ng suÊt cao h¬n. Ngay c¶ ë níc Mü, nh nhiÒu cuéc ®iÒu tra thèng kª ®iÒu tiÕt bëi ph¸p chÕ. §é dµi cña thêi kú trong ®ã s¶n phÈm n«ng nghiÖp c¸ch ®©y kh«ng l©u ®· x¸c minh, tæng sè lóa m× b¸n theo mét gi¸ nhÊt n»m trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mµ kh«ng cÇn ph¶i bá thªm lao ®éng míi, ®é ®Þnh tuy cã t¨ng lªn, nhng ®iÒu ®ã ®· diÔn ra kh«ng ph¶i lµ v× ngêi ta dµi cña thêi kú ®ã chÝnh lµ nguyªn nh©n thø hai lµm cho n«ng nghiÖp t¹o ra ®· thu ho¹ch nhiÒu h¬n trªn mçi a-c¬-r¬ mµ v× ngêi ta ®· canh t¸c mét mét khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d nhá h¬n. Nhng mÆt kh¸c, - trõ mét vµi sè a-c¬-r¬ nhiÒu h¬n. Kh«ng thÓ nãi r»ng, ®Êt ®ai cã n¨ng suÊt cao h¬n ë ngµnh cña n«ng nghiÖp nh ch¨n nu«i gia sóc, ch¨n nu«i cõu trªn ®ång cá, nh÷ng níc nµo cã nh÷ng khèi lîng ®Êt ®ai lín, vµ ë ®ã nh÷ng kho¶nh v.v.., trong ®ã d©n sè bÞ g¹t ®i mét c¸ch tuyÖt ®èi, - tû lÖ khèi lîng ngêi ruéng ®Êt lín, ®îc canh t¸c s¬ sµi, víi mét chi phÝ lao ®éng nh nhau, lµm viÖc so víi sè t b¶n bÊt biÕn ®· ®Çu t – ngay c¶ trong nÒn ®¹i n«ng còng ®em l¹i mét lîng s¶n phÈm tuyÖt ®èi nhiÒu h¬n so víi nh÷ng nghiÖp tiªn tiÕn nhÊt – còng vÉn cßn cao h¬n nhiÒu so víi c«ng nghiÖp, Ýt kho¶nh ruéng ®Êt nhá h¬n nhiÒu ë nh÷ng níc ph¸t triÓn h¬n). nhÊt lµ so víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu. Nh vËy, vÒ mÆt ®ã, ViÖc chuyÓn sang canh t¸c nh÷ng ®Êt ®ai cã n¨ng suÊt kÐm h¬n kh«ng tû suÊt lîi nhuËn trong n«ng nghiÖp cã thÓ cao h¬n trong c«ng ph¶i lµ mét b»ng chøng kh«ng thÓ chèi c·i ®îc ®Ó cho r»ng n«ng nghiÖp nghiÖp, dï lµ ë ®©y, do nh÷ng nguyªn nh©n ®· nãi trªn, khèi lîng ®· trë thµnh kÐm n¨ng suÊt h¬n. Tr¸i l¹i, ®iÒu ®ã cã thÓ chøng minh r»ng gi¸ trÞ thÆng d Ýt h¬n mét c¸ch t¬ng ®èi so víi trong c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp ®· trë nªn cã n¨ng suÊt h¬n. §Êt ®ai xÊu ®îc canh t¸c khi ngêi ta sö dông còng mét sè lîng ngêi nh thÕ, h¬n n÷a, kh«ng ph¶i chØ v× gi¸ c¶ s¶n phÈm n«ng nghiÖp ®· t¨ng lªn tíi møc cã thÓ t×nh h×nh nµy mét phÇn l¹i mÊt t¸c dông ®i do chç tiÒn c«ng cña hoµn l¹i ®îc t b¶n ®Çu t vµo ruéng ®Êt, mµ cßn v× t liÖu s¶n xuÊt ®· c«ng nh©n n«ng nghiÖp sôt xuèng díi møc trung b×nh cña nã. Cßn ph¸t triÓn tíi møc lµm cho ®Êt ®ai kh«ng cã n¨ng suÊt trë thµnh cã “n¨ng nÕu nh trong n«ng nghiÖp cã nh÷ng nguyªn nh©n nµo ®ã (®iÒu nãi suÊt”, vµ ®Êt ®ai Êy kh«ng nh÷ng ®· cã thÓ ®em l¹i lîi nhuËn th«ng trªn, chóng t«i chØ míi ph¸c ho¹ trªn nh÷ng nÐt chung nhÊt mµ thêng mµ cßn ®em l¹i c¶ ®Þa t« n÷a. §Êt ®ai nµo tá ra lµ ph× nhiªu ®èi th«i) ®Ó n©ng cao tû suÊt lîi nhuËn (kh«ng ph¶i lµ t¹m thêi mµ n©ng víi mét tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña c¸c lùc lîng s¶n xuÊt, th× ®èi lªn mét c¸ch trung b×nh, so víi c«ng nghiÖp) th× ngay b¶n th©n sù víi mét tr×nh ®é thÊp h¬n, ®Êt ®ai ®ã tá ra kh«ng ph¶i lµ ph× nhiªu. tån t¹i cña nh÷ng kÎ së h÷u ruéng ®Êt còng sÏ dÉn tíi chç lµm cho lîi nhuËn siªu ng¹ch ®ã ®îc cè ®Þnh l¹i vµ r¬i vµo tay kÎ së h÷u ruéng Trong n«ng nghiÖp, viÖc kÐo dµi mét c¸ch tuyÖt ®èi thêi gian ®Êt, chø kh«ng tham gia vµo qu¸ tr×nh san b»ng tû suÊt lîi nhuËn chung.
20 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 21 10 Tû suÊt lîi nhuËn b»ng tû lÖ cña gi¸ trÞ thÆng d so víi tæng sè t b¶n [2) tû suÊt lîi nhuËn trong mèi quan hÖ víi øng tríc. tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d. Gi¸ trÞ cña nguyªn liÖu Toµn bé viÖc nghiªn cøu ®îc tiÕn hµnh dùa trªn gi¶ thiÕt lµ tû suÊt gi¸ n«ng nghiÖp víi t c¸ch lµ mét yÕu tè trÞ thÆng d, tøc lµ sù ph©n phèi gi¸ trÞ s¶n phÈm gi÷a nhµ t b¶n vµ c«ng cña t b¶n bÊt biÕn trong n«ng nghiÖp] nh©n lµm thuª kh«ng thay ®æi. Nh×n chung, vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i ®¸p trong khi nghiªn cøu thuyÕt cña Rèt- bÐc-tót cã thÓ quy l¹i nh sau: m m [448] Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d = ; tû suÊt lîi nhuËn = . ChÝnh v c+v H×nh th¸i chung cña t b¶n øng tríc lµ: v× m’ - tøc lµ tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d - ®· ®îc cho s½n, cho nªn v còng ®· T b¶n bÊt biÕn T b¶n kh¶ biÕn m cho s½n, vµ ®îc gi¶ thiÕt nh lµ mét ®¹i lîng bÊt biÕn. Do ®ã, ®¹i M¸y mãc. Nguyªn vËt liÖu Søc lao ®éng m v lîng chØ cã thÓ biÕn ®æi trong trêng hîp c+v biÕn ®æi, nhng v× c+v m Hai yÕu tè cña t b¶n bÊt biÕn, díi h×nh th¸i chung nhÊt cña nã, lµ t liÖu v ®· cho s½n, cho nªn chØ cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m khi c gi¶m hoÆc lao ®éng vµ ®èi tîng lao ®éng. YÕu tè sau kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ hµng ho¸, m c+v t¨ng. H¬n n÷a sÏ t¨ng hoÆc gi¶m kh«ng ph¶i theo tû lÖ c ®èi víi v lµ s¶n phÈm cña lao ®éng. Do ®ã, nã cã thÓ kh«ng tån t¹i nh lµ mét yÕu tè c+v m m cña t b¶n, mÆc dï bao giê nã còng tån t¹i nh lµ mét yÕu tè cña qu¸ tr×nh lao mµ theo tû lÖ c ®èi víi tæng sè c+v. NÕu c b»ng 0 th× sÏ b»ng . c+v v ®éng. Ruéng ®Êt lµ ®èi tîng lao ®éng “®èi víi ngêi lµm ruéng, má than - Nãi mét c¸ch kh¸c, trong trêng hîp nµy, tû suÊt lîi nhuËn sÏ b»ng ®èi víi nhµ c«ng nghiÖp than, níc - ®èi víi ngêi ®¸nh c¸, vµ ngay c¶ rõng - tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d, vµ trêng hîp nµy biÓu thÞ c¸i giíi h¹n mµ ®èi víi ngêi ®i s¨n. Nhng h×nh th¸i ®Çy ®ñ nhÊt cña t b¶n sÏ diÔn ra khi nµo tû suÊt lîi nhuËn kh«ng thÓ vît qua ®îc, bëi v× kh«ng cã mét tÊt c¶ ba yÕu tè nãi trªn cña qu¸ tr×nh lao ®éng thÓ hiÖn ra nh lµ ba yÕu tè cña t b¶n, nghÜa lµ khi nµo tÊt c¶ c¸c yÕu tè Êy ®Òu lµ hµng ho¸, lµ nh÷ng gi¸ trÞ sö c¸ch tÝnh to¸n nµo cã thÓ thay ®æi ®îc ®¹i lîng v vµ m. NÕu v = 100, m 50 1 dông cã mét gi¸ trÞ trao ®æi vµ lµ s¶n phÈm cña lao ®éng. Trong trêng hîp cßn m = 50, th× = = = 50%. NÕu céng mét t b¶n bÊt biÕn lµ 100 v 100 2 50 50 1 nµy, tÊt c¶ ba yÕu tè Êy còng ®Òu tham gia vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh gi¸ trÞ, mÆc thªm vµo ®ã, th× tû suÊt lîi nhuËn sÏ lµ = = = 25%. Tû dï lµ m¸y mãc tham gia vµo qu¸ tr×nh Êy kh«ng ph¶i víi quy m« nh chóng 100 + 100 200 4 suÊt lîi nhuËn sÏ gi¶m xuèng mét nöa. NÕu céng thªm 150 vµo 100, tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng, mµ chØ tham gia theo møc ®é chóng ®îc tiªu 50 50 1 dïng ®i trong qu¸ tr×nh lao ®éng mµ th«i. th× tû suÊt lîi nhuËn sÏ lµ = = = 20%. T r o n g 150 + 100 250 5 trêng hîp thø nhÊt, toµn bé t b¶n b»ng v, b»ng t Nh thÕ, vÊn ®Ò ®îc ®Ò cËp ®Õn ë ®©y lµ nh sau: sù thiÕu mÆt cña mét trong nh÷ng yÕu tè Êy cã thÓ lµm t¨ng tû suÊt lîi nhuËn (kh«ng ph¶i tû suÊt gi¸ b¶n kh¶ biÕn, v× thÕ cho nªn tû suÊt lîi nhuËn còng trÞ thÆng d) trong ngµnh s¶n xuÊt kh«ng cã yÕu tè ®ã hay kh«ng? B¶n th©n b » ng tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d. Trong trêng hîp thø h ai , c«ng thøc sau ®©y tr¶ lêi cho c©u hái ®ã díi mét d¹ng chung:
22 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 23 11 t o µ n bé t b¶n b»ng 2xv, v× thÕ mµ tû suÊt lîi nhuËn chØ cßn b»ng mét nöa tû 1.000 vµo m¸y mãc vµ 1.000 vµo lao ®éng lµm thuª, cßn ngêi thî may chi phÝ 1.000 cho nguyªn vËt liÖu vµ 1.000 cho lao ®éng lµm suÊt gi¸ trÞ thÆng d. Trong trêng hîp thø ba, toµn bé t b¶n = 2½ x 100 = 2½ thuª, th× tû suÊt lîi nhuËn trong c¶ hai trêng hîp còng sÏ b»ng nhau x v = 5/2 x v. Trong trêng hîp nµy, v chØ b»ng 2/5 tæng sè t b¶n. Gi¸ trÞ nÕu nh tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d b»ng nhau. NÕu chóng ta gi¶ thiÕt r»ng thÆng d b»ng ½ cña v, 1/2 cña 100, do ®ã chØ b»ng 1/2 cña 2/5 tæng sè t b¶n, gi¸ trÞ thÆng d b»ng 20%, th× trong c¶ hai trêng hîp tû suÊt lîi 200 2 1 tøc lµ chØ b»ng 2/10 cña tæng sè t b¶n. (250/10 = 25, cßn 2/10 cña 250 = 50.) nhuËn sÏ lµ 10%, cô thÓ lµ = = =10%. Do ®ã, nÕu tû 2000 20 10 Cßn 2/10 lµ 20% [tøc lµ tû suÊt lîi nhuËn, 21/2 lÇn thÊp h¬n tû suÊt gi¸ trÞ sè gi÷a c¸c bé phËn cÊu thµnh cña c - tøc nguyªn vËt liÖu vµ m¸y mãc thÆng d]. - ¶nh hëng ®Õn tû suÊt lîi nhuËn, th× ®iÒu ®ã chØ cã thÓ diÔn ra trong hai trêng hîp: 1) nÕu do tû sè ®ã thay ®æi mµ ®¹i lîng tuyÖt ®èi cña Nh vËy, ®ã lµ ®iÓm xuÊt ph¸t ®· ®îc x¸c ®Þnh mét c¸ch v÷ng ch¾c. m c thay ®æi; 2) nÕu do tû sè ®ã cña c¸c bé phËn cÊu thµnh cña c, mµ d¹i NÕu v vµ kh«ng thay ®æi, th× ®¹i lîng c do nh÷ng bé phËn nµo céng lîng cña v thay ®æi. Trong trêng hîp nµy, ph¶i cã sù thay ®æi vÒ c¬ v thµnh, ®iÒu ®ã còng hoµn toµn kh«ng quan träng. Víi mét ®¹i lîng c nhÊt cÊu ngay trong s¶n xuÊt; vÊn ®Ò ë ®©y kh«ng ph¶i chØ quy l¹i thµnh ®Þnh - nh 100 ch¼ng h¹n - th× dï c cã ph©n gi¶i thµnh 50 lµ nguyªn vËt mét sù l¾p l¹i gi¶n ®¬n nãi r»ng, nÕu b©y giê mét bé phËn nhÊt ®Þnh liÖu vµ 50 díi d¹ng m¸y mãc, hoÆc gi¶ 10 lµ nguyªn liÖu vµ 90 díi cña c chiÕm mét tû träng nhá h¬n trong tæng sè th× bé phËn kia cña d¹ng m¸y mãc, hoÆc gi¶ lµ 0 nguyªn liÖu vµ 100 díi d¹ng m¸y mãc hay c sÏ ph¶i chiÕm mét tû träng lín h¬n. lµ ngîc l¹i, th× ®iÒu ®ã còng hoµn toµn kh«ng cã ¶nh hëng g×, bëi tû m suÊt lîi nhuËn chÝnh lµ do tû sè quyÕt ®Þnh; nh÷ng yÕu tè s¶n xuÊt Trong ng©n s¸ch thùc tÕ cña ngêi phÐc-mi-ª níc Anh, tiÒn c«ng = c+v 1690 p.xt., ph©n bãn = 686 p.xt., gièng = 150 p.xt., thøc ¨n cho bß = cÊu thµnh c víi t c¸ch lµ nh÷ng bé phËn gi¸ trÞ, tû lÖ nh thÕ nµo víi toµn bé c - ®iÒu ®ã ë ®©y kh«ng quan träng. ThÝ dô nh trong ngµnh s¶n xuÊt 100p.xt.. Nh thÕ lµ “ nguyªn vËt liÖu” ®· chiÕm 936 p.xt., qu¸ mét nöa sè than, cã thÓ coi nguyªn vËt liÖu (trõ sè than ®Õn lît nã l¹i ®îc dïng lµm chi phÝ cho tiÒn c«ng. (Xem Newman.F.W., Lectures on Political vËt liÖu phô) lµ b»ng 0 vµ gi¶ thiÕt r»ng toµn bé t b¶n bÊt biÕn gåm c¸c Economy. London, 1851, tr.166.) m¸y mãc (kÓ c¶ c¸c c«ng tr×nh, dông cô lao ®éng). MÆt kh¸c, ®èi víi ngêi “ë xø Phlan-®r¬”(thuéc BØ) “ph©n bãn vµ cá kh« ®îc nhËp tõ Hµ Lan vµo c¸c miÒn thî may, cã thÓ cho r»ng m¸y mãc lµ b»ng 0 (cô thÓ lµ nh÷ng n¬i mµ c¸c ®ã” (®Ó trång lanh, v.v,; ®Ó ®æi lÊy nh÷ng thø ®ã ngêi ta xuÊt khÈu gai vµ h¹t lanh gièng, chñ may lín cßn cha sö dông m¸y kh©u, vµ mÆt kh¸c - nh hiÖn nay v.v.)… “Trong c¸c thµnh phè Hµ Lan, c¸c phÕ phÈm trë thµnh mét thø ®Ó mua b¸n vµ ngêi ta ®ang ¸p dông mét phÇn ë Lu©n §«n - ngêi ta cßn thêng xuyªn ®îc b¸n sang BØ víi mét gi¸ cao… Ngîc dßng s«ng Sen-®a, c¸ch ¨ng-ve tiÕt kiÖm c¶ nhµ cöa vµ buéc c«ng nh©n cña hä ph¶i lµm viÖc kho¶ng hai m¬i dÆm, ngêi ta cã thÓ thÊy nh÷ng thïng chøa ph©n bãn nhËp tõ Hµ Lan ë nhµ; ®ã lµ mét ®iÒu míi trong ®ã sù ph©n c«ng lao ®éng thø sang. ViÖc bu«n b¸n c¸c thø ph©n bãn do mét c«ng ty t b¶n tiÕn hµnh, trªn nh÷ng chiÕc tµu hai l¹i thÓ hiÖn ra díi h×nh th¸i ph©n c«ng lao ®éng thø Hµ Lan” - v.v… (Ban-phin6). nhÊt 5 ),-thµnh thö t oµn bé t b¶n bÊt biÕn ë ngêi thî may Êy chØ quy thµnh nguyªn vËt liÖu.NÕu nhµ c«ng nghiÖp than chi phÝ Nh thÕ lµ ngay c¶ thø ph©n bãn nh ph©n chuång b×nh thêng
24 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 25 12 còng trë t h µn h m é t ® èi t î n g b u« n b¸ n , c ßn n ã i g × ®Õ n b ét rßng cña m×nh b»ng tiÒn] cho mét t b¶n lµ 50 th× sè [lîi nhuËn] ®ã sÏ x ¬ n g , p h © n c h i m , b å t ¹ t , v . v… ë ® © y , t r í c m ¾t c h ó n g t a lµ 100%. NÕu b©y giê ph¶i ®em mét phÇn ba cña sè 50 [thu ®îc víi k h « n g p h ¶ i c hØ c ã m é t s ù t h ay ® æ i v Ò h× nh t h ø c t r o n g s ¶ n x u Ê t b a o h µm ë c h ç m é t y Õ u t è c ñ a s ¶ n x u Ê t ® î c ® ¸ n h g i ¸ t c¸ch lµ lîi nhuËn] ra nép ®Þa t« vµ mét phÇn ba ra nép thuÕ (céng b » n g t i Òn . V × n h ÷ n g l ý d o v Ò n¨ n g s u Êt , n g ê i t a ® · b ã n c¶ l¹i lµ 331/3 ) th× anh ta cßn l¹i 16 2/3, tøc lµ 33 1/3% cña 50. Trªn thùc n h ÷ n g c h Êt m í i vµ o ® Ê t ® ai , c ß n n h÷ n g ch Ê t c ò cñ a n ã t h× tÕ anh ta chØ thu ®îc cã 16 2/3,% [trªn sè 100 ®· chi phÝ]. Ch¼ng qua ® î c ® em b¸ n ®i . § ã c ò n g k h «n g p h ¶ i c h Ø l µ m é t s ù k h¸ c ngêi n«ng d©n ®· tÝnh to¸n kh«ng ®óng vµ ®· tù m×nh lõa m×nh. Cßn nhau vÒ h×nh thøc gi÷a ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n chñ ë ngêi phÐc-mi-ª t b¶n chñ nghÜa th× thêng kh«ng cã lo¹i sai lÇm n g h Ü a vµ p h ¬ n g t h øc s ¶ n x u Ê t t r í c n ã . N g a y c ¶ v i Ö c b u « n b ¸ n h ¹t g i è ng c ò n g ch Ø c ã m é t ý n g hÜ a l ín l a o t r o ng m øc nh thÕ. ® é m µ n g êi t a b¾ t ®Ç u h i Ó u bi Õt ® îc t Çm q ua n t r ä n g c ñ a Theo hîp ®ång lÜnh canh chia ®«i (thÝ dô nh ë tØnh Be-ri), nh v i Ö c t h a y ® æi h ¹ t gi èn g . V × t hÕ , ® è i v íi n« n g n g h i Ö p t he o Ma-chi-¬ §ê §«m-ba-l¬ nãi, “Annales agricoles” v.v., tËp 4, Pa-ri, n g h Ü a ® ó n g c ñ a nã , t h Ë t l µ b uå n c ê i kh i n ã i r » n g t r o n g 1828. n « n g n g hi Ö p k h « n g cã s ù t h am gi a c ña “ ng u y ª n v Ët l i Ö u” , h ¬ n n ÷ a k h «n g c ã s ù t h am g i a c ñ a n gu y ªn v Ë t l i Ö u v í i t “ngêi chñ ®Êt cho thuª ruéng ®Êt, c¸c c«ng tr×nh, vµ thêng thêng lµ toµn bé hay mét c ¸ c h l µ h µn g h o ¸ , dï r » n g n gu y ª n vË t l i Ö u ® ã d o c hÝ n h phÇn gia sóc vµ n«ng cô cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt; vÒ phÇn m×nh th× ngêi ®i thuª ph¶i bá lao n « n g n gh i Ö p t ¸ i s ¶ n x u Ê t r a ha y l µ d o n g ê i t a m ua , n h Ën ®éng ra, ngoµi ra kh«ng ph¶i bá g×, hoÆc lµ hÇu nh kh«ng ph¶i bá g× thªm n÷a; s¶n phÈm ® î c t õ bª n n g o µi v µo v í i t c ¸ ch l µ hµ n g h o ¸ . C ò n g ®¸ n g cña ruéng ®Êt th× chia ®«i” (tr.301). “Thêng thêng, ngêi lÜnh canh chia ®«i lµ nh÷ng b u å n c êi n h t hÕ k hi n g ê i t a k h ¼ n g ® Þ nh r » n g ®è i v í i n h µ c h Õ t ¹ o m ¸ y [ 4 4 9] t h × c hi Õ c m ¸ y d o b¶ n t h © n h¾ n t a s ö ngêi bÞ l©m vµo c¶nh nghÌo tóng” (tr.302). “NÕu ngêi lÜnh canh chia ®«i nhê bá ra 1.000 d ô n g k h «n g gi a n hË p v µ o t b¶n cña h¾n ta víi t c¸ch lµ mét phr¨ng mµ t¨ng ®îc tæng s¶n phÈm lªn 1.500 phr¨ng” (thµnh thö 500 phr¨ng lµ tæng lîi yÕu tè gi¸ trÞ. nhuËn) “th× anh ta ph¶i ®em chia ®«i tæng s¶n phÈm ®ã víi chñ ®Êt, vµ do ®ã, anh ta chØ thu ®îc cã 750 phr¨ng, tøc lµ anh ta mÊt 250 phr¨ng trong sè vèn ®· bá ra” (tr.304). “Trong Ngêi n«ng d©n §øc n¨m nµy qua n¨m kh¸c tù m×nh s¶n xuÊt ra chÕ ®é canh t¸c tríc kia, hÇu hÕt nh÷ng phÝ tæn, hay chi phÝ s¶n xuÊt, ®Òu ®îc chi b»ng nh÷ng yÕu tè s¶n xuÊt cña m×nh (gièng, ph©n bãn, v.v…) vµ b¶n th©n hiÖn vËt, lÊy ngay tõ s¶n phÈm ra, ®Ó dïng lµm thøc ¨n cho gia sóc, cho sù tiªu dïng cña cïng víi gia ®×nh ¨n hÕt mét phÇn lóa m× cña m×nh, ngêi n«ng d©n ®ã ngêi lµm ruéng vµ gia ®×nh cña hä; nh÷ng chi phÝ b»ng tiÒn bÊy giê hÇu nh kh«ng cã. ChØ chØ chi phÝ tiÒn (cho b¶n th©n viÖc s¶n xuÊt) ®Ó mua s¾m mét sè Ýt n«ng t×nh h×nh ®ã míi cã thÓ lµm cho ngêi ta cã lý do ®Ó nghÜ r»ng chñ ®Êt vµ ngêi lÜnh canh cô vµ tr¶ tiÒn c«ng mµ th«i. Chóng ta gi¶ thiÕt r»ng gi¸ trÞ tÊt c¶ c¸c cã thÓ chia nhau tÊt c¶ phÇn thu ho¹ch kh«ng tiªu dïng tíi trong thêi gian s¶n xuÊt; nhng kho¶n chi phÝ cña anh ta b»ng 100 [h¬n n÷a trong ®ã 50 ®îc tr¶ b»ng mét ph¬ng thøc hµnh ®éng nh thÕ chØ cã thÓ ¸p dông trong n«ng nghiÖp kiÓu ®ã, tøc lµ tiÒn]. Mét nöa s¶n phÈm th× anh ta tiªu dïng in natura 1* ([trong ®ã chØ trong mét t×nh tr¹ng n«ng nghiÖp nghÌo nµn mµ th«i; cßn khi ngêi ta muèn thùc hiÖn gåm c¶] nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt [b»ng hiÖn vËt]). Nöa kia th× anh ta mét sù c¶i tiÕn nµo ®ã trong n«ng nghiÖp th× ngêi ta sÏ thÊy ngay r»ng, chØ cã thÓ ®¹t ®îc ®em b¸n ®i vµ thu ®îc 100 ch¼ng h¹n. Trong trêng hîp ®ã, tæng thu kÕt qu¶ Êy b»ng c¸ch bá tríc ra nh÷ng kho¶n chi phÝ nhÊt ®Þnh, toµn bé nh÷ng kho¶n ®ã nhËp [b»ng tiÒn] cña anh ta lµ 100. Vµ nÕu anh ta tÝnh [sè thu nhËp ph¶i ®îc trõ vµo tæng s¶n phÈm ®Ó chóng cã thÓ ®îc sö dông vµo viÖc s¶n xuÊt cña n¨m sau. V× thÕ cho nªn mäi viÖc chia tæng s¶n phÈm gi÷a ngêi chñ ®Êt vµ ngêi lÜnh canh ®Òu 1*- b»ng hiÖn vËt, díi h×nh th¸i s¶n phÈm lµ mét sù trë ng¹i kh«ng thÓ vît khái cho mäi sù c¶i tiÕn” (tr.307).
26 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 27 13 Cuèi cïng, cßn cã thÓ cã mét trêng hîp n÷a, mét trêng hîp cuèi [3) gi¸ trÞ vµ gi¸ c¶ trung b×nh7 trong n«ng nghiÖp. cïng, lµ khi nµo hµng hãa ®ã kh«ng gia nhËp lµm mét yÕu tè cÊu thµnh ®Þa t« tuyÖt ®èi] cña mét t b¶n bÊt biÕn nµo ®ã, vµ còng kh«ng ph¶i lµ mét t liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt cho c«ng nh©n (bëi v× ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ mµ ngêi c«ng [a) sù san b»ng tû suÊt lîi nhuËn trong c«ng nghiÖp] nh©n cã thÓ tuú ý mua hay kh«ng còng ®îc, th× hä tiªu dïng víi t c¸ch lµ mét ngêi tiªu thô nãi chung chø kh«ng ph¶i víi t c¸ch lµ ngêi c«ng Nãi chung, h×nh nh «ng Rèt-bÐc-tót quan niÖm viÖc lîi nhuËn b×nh thêng, hay lîi nhuËn trung b×nh, hay tû suÊt lîi nhuËn chung, ®îc ®iÒu nh©n), mµ lµ mét vËt phÈm tiªu dïng, mét vËt phÈm tiªu dïng c¸ nh©n nãi tiÕt b»ng con ®êng c¹nh tranh, nh thÓ lµ c¹nh tranh lµm cho hµng ho¸ chung. NÕu nh hµng ho¸ ®ã, víi t c¸ch lµ mét vËt phÈm tiªu dïng, l¹i ®i dÞch ®Õn gÇn gi¸ trÞ thùc tÕ cña chóng, tøc lµ ®iÒu tiÕt tû lÖ gi÷a gi¸ c¶ c¸c vµo tiªu dïng cña chÝnh nh÷ng nhµ t b¶n c«ng nghiÖp, th× viÖc t¨ng gi¸ c¶ hµng ho¸ nh thÕ nµo ®Ó cho nh÷ng sè lîng so s¸nh cña thêi gian lao hµng ho¸ ®ã sÏ kh«ng thÓ nµo ®ông ch¹m ®Õn tæng sè gi¸ trÞ thÆng d hay ®éng, ®· vËt thÓ ho¸ trong c¸c hµng ho¸ kh¸c nhau, ®îc biÓu thÞ ra trong tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d ®îc. Nhng, nÕu nh nhµ t b¶n muèn gi÷ møc tiÒn hoÆc trong mét thíc ®o gi¸ trÞ kh¸c nµo ®ã. TÊt nhiªn, viÖc nµy diÔn tiªu dïng tríc kia cña m×nh, th× phÇn lîi nhuËn (gi¸ trÞ thÆng d) mµ h¾n ra kh«ng ph¶i b»ng c¸ch lµ gi¸ c¶ cña mét hµng ho¸ nµy hay cña mét hµng ta ®· chi phÝ cho tiªu dïng c¸ nh©n sÏ t¨ng lªn so víi phÇn mµ h¾n ta chi hãa kh¸c, trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh nµo ®ã, ngang víi gi¸ trÞ cña nã hoÆc ph¶i ngang víi gi¸ trÞ ®ã. [Theo Rèt-bÐc-tót th× sù viÖc diÔn biÕn nh phÝ cho t¸i s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Do ®ã, phÇn sau nµy sÏ ph¶i gi¶m ®i. V× sau.] VÝ dô, gi¸ c¶ cña hµng ho¸ A t¨ng lªn cao h¬n gi¸ trÞ cña nã, h¬n n÷a, thÕ, do viÖc t¨ng gi¸ c¶ ë A, hay lµ t¨ng lîi nhuËn ë A lªn trªn tû suÊt trung trong mét thêi gian gi¸ c¶ ®ã vÉn ®øng v÷ng ë møc cao Êy hoÆc cßn tiÕp b×nh, sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh (thêi gian nµy do viÖc t¸i s¶n xuÊt quyÕt tôc t¨ng lªn. §ång thêi lîi nhuËn cña nhµ t b¶n A t¨ng lªn cao h¬n lîi ®Þnh) khèi lîng lîi nhuËn ë B, C v.v. sÏ gi¶m xuèng. NÕu nh vËt phÈm A nhuËn trung b×nh, bëi v× A kh«ng nh÷ng chiÕm ®o¹t thêi gian lao ®éng chØ ®i vµo ë tiÒu dïng cña nh÷ng nhµ t b¶n phi c«ng nghiÖp th«i, th× so víi “kh«ng ®îc tr¶ c«ng” cña b¶n th©n h¾n, mµ cßn chiÕm ®o¹t c¶ mét phÇn tríc, b©y giê hä sÏ tiªu dïng nhiÒu hµng ho¸ A h¬n lµ hµng ho¸ B, C, v.v.. thêi gian lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng do nh÷ng nhµ t b¶n kh¸c “s¶n Lîng cÇu vÒ hµng ho¸ B, C, v.v. sÏ gi¶m ®i; gi¸ c¶ nh÷ng hµng ho¸ ®ã sÏ xuÊt” ra. §iÒu ®ã nhÊt thiÕt ph¶i ®i ®«i víi viÖc gi¶m lîi nhuËn trong mét sôt xuèng, vµ trong trêng hîp Êy, viÖc t¨ng gi¸ c¶ A, hay t¨ng lîi nhuËn A khu vôc s¶n xuÊt nµy hay khu vùc s¶n xuÊt kh¸c, víi ®iÒu kiÖn lµ gi¸ c¶ b»ng tiÒn cña c¸c hµng ho¸ kh¸c kh«ng thay ®æi. NÕu hµng ho¸ ®ã, víi t qu¸ møc trung b×nh, sÏ g©y ra ë B, C, v.v. viÖc gi¶m lîi nhuËn xuèng díi møc c¸ch lµ mét t liÖu sinh ho¹t phæ biÕn, ®i vµo tiªu dïng cña c«ng nh©n, th× trung b×nh (kh¸c víi nh÷ng trêng hîp tríc, khi gi¸ c¶ b»ng tiÒn cña B, C, ®iÒu ®ã sÏ lµm cho tû suÊt lîi nhuËn gi¶m xuèng trong tÊt c¶ c¸c v.v. [450] kh«ng thay ®æi) b»ng c¸ch lµ gi¸ c¶ cña A t¨ng lªn lµm cho gi¸ c¶ ngµnh kh¸c; nÕu nã gia nhËp lµm mét bé phËn cÊu thµnh cña t b¶n b»ng tiÒn cña B, C, v.v. gi¶m xuèng. Nh÷ng t b¶n ®îc sö dông ë B. C v.v., - bÊt biÕn th× viÖc ®ã sÏ lµm cho tû suÊt lîi nhuËn gi¶m xuèng trong ë ®©y tû suÊt lîi nhuËn ®· gi¶m xuèng díi møc b×nh thêng, - sÏ ch¹y ra khái nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt mµ hµng ho¸ ®ã lµ mét yÕu tè cña t b¶n bÊt lÜnh vùc s¶n xuÊt cña chóng vµ chuyÓn sang lÜnh vùc s¶n xuÊt A; ®iÒu nµy biÕn. ®Æc biÖt liªn quan ®Õn bé phËn t b¶n thêng xuyªn t¸i hiÖn trªn thÞ trêng:
28 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 29 14 tÊt nhiªn t b¶n nµy, víi mét søc m¹nh ®Æc biÖt, cè g¾ng lao vµo lÜnh vùc A lµ nÕu lÊy ®¹i lîng trung b×nh cña nh÷ng viÖc t¨ng vµ gi¶m gi¸ c¶ lÜnh vùc ®em l¹i lîi nhuËn nhiÒu h¬n. Do ®ã, sau mét thêi gian, gi¸ c¶ cña vËt hµng hãa ®em so víi gi¸ trÞ cña chóng, hay nãi mét c¸ch kh¸c, nÕu lÊy nh÷ng thêi kú mµ viÖc t¨ng vµ gi¶m gi¸ c¶ bï trõ lÉn nhau - tøc phÈm A sÏ tôt xuèng díi gi¸ trÞ cña nã vµ trong mét kho¶ng thêi gian dµi hay lµ nh÷ng thêi kú thêng xuyªn lÆp ®i lÆp l¹i, - th× gi¸ c¶ trung b×nh ng¾n sÏ tiÕp tôc sôt xuèng trong khi mét sù vËn ®éng ngîc l¹i cßn cha cã hiÖu sÏ ngang víi gi¸ trÞ, nghÜa lµ lîi nhuËn trung b×nh cña mét lÜnh vùc lùc. Trong lÜnh vùc B, C, v.v. sÏ cã mét hiÖn tîng ngîc l¹i – mét phÇn lµ do t s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh sÏ ngang víi tû suÊt lîi nhuËn chung; bëi v×, mÆc b¶n rót ®i n¬i kh¸c, nªn søc cung hµng hãa B, C, v.v. sÏ gi¶m ®i, tøc lµ mét phÇn dï lµ trong lÜnh vùc Êy, ®i ®«i víi viÖc gi¸ c¶ t¨ng hoÆc gi¶m - hoÆc do nh÷ng thay ®æi c¬ cÊu diÔn ra ngay trong b¶n th©n c¸c lÜnh vùc ®ã, cßn mét lµ ®i ®«i víi viÖc chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng hoÆc gi¶m trong ®iÒu kiÖn gi¸ phÇn n÷a th× do nh÷ng sù thay ®æi diÔn ra ë A vµ b©y giê ®ang t¸c ®éng ®Õn B, c¶ kh«ng thay ®æi - th× lîi nhuËn t¨ng hoÆc gi¶m so víi tû suÊt tríc C, v.v. theo mét chiÒu híng ngîc l¹i. kia cña nã, nhng hµng hãa vÉn ®îc b¸n trung b×nh theo gi¸ trÞ cña nã trong thêi kú ®ã; do ®ã, lîi nhuËn thu ®îc sÏ b»ng tû suÊt lîi TiÖn ®©y cã mét nhËn xÐt: cã thÓ lµ trong sù vËn ®éng võa míi ph¸c ho¹ nhuËn chung. §ã lµ quan niÖm cña A.XmÝt vµ nhÊt lµ cña Ri-c¸c-®«, trªn ®©y, gi¸ c¶ b»ng tiÒn cña nh÷ng hµng hãa B, C, v.v. (gi¶ thiÕt r»ng bëi v× «ng nµy gi÷ mét kh¸i niÖm ch©n chÝnh vÒ gi¸ trÞ mét c¸ch râ trong ®iÒu kiÖn ®ã gi¸ trÞ cña tiÒn kh«ng thay ®æi), sÏ kh«ng bao giê l¹i ®¹t rµng h¬n. ¤ng Rèt-bÐc-tót còng tiÕp thu quan niÖm ®ã cña c¸c «ng tíi møc tríc kia cña chóng n÷a, mÆc dï lµ chóng vît qu¸ gi¸ trÞ cña Êy. Nhng dï sao ®ã còng lµ mét quan niÖm sai lÇm. nh÷ng hµng ho¸ B, C, v.v., vµ do ®ã, c¶ tû suÊt lîi nhuËn ë B, C, v.v., còng Sù c¹nh tranh cña c¸c t b¶n sÏ ®em l¹i mét kÕt qu¶ nh thÕ nµo? Trong vît qua tû suÊt lîi nhuËn chung. Nh÷ng sù c¶i tiÕn, ph¸t minh, tiÕt kiÖm mét thêi kú nµo ®ã cña nh÷ng thêi kú bï trõ, gi¸ c¶ trung b×nh cña c¸c nhiÒu h¬n n÷a vÒ t liÖu s¶n xuÊt, v.v. ®îc ¸p dông kh«ng ph¶i trong hµng hãa ph¶i nh thÕ nµo ®Ó cho trong mçi lÜnh vùc, gi¸ c¶ Êy ®em l¹i cho nh÷ng thêi kú gi¸ c¶ vît qu¸ møc trung b×nh cña nã, mµ chÝnh lµ vµo nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng hãa mét tû suÊt lîi nhuËn gièng nhau, vÝ dô lµ nh÷ng thêi kú gi¸ c¶ sôt xuèng díi møc ®ã, tøc lµ khi lîi nhuËn sôt xuèng 10% ch¼ng h¹n. §i s©u h¬n n÷a, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ g×? Cã nghÜa lµ gi¸ c¶ díi tû suÊt b×nh thêng cña nã. Nh thÕ, trong thêi kú gi¸ c¶ c¸c hµng hãa cña mçi hµng hãa cao h¬n mét phÇn mêi so víi nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt mµ B, C, v.v. sôt xuèng th× gi¸ trÞ thùc tÕ cña chóng cã thÓ sôt xuèng, nãi mét nhµ t b¶n ®· ph¶i bá ra, ph¶i chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra hµng hãa ®ã. NÕu diÔn t¶ c¸ch kh¸c, thêi gian lao ®éng tèi thiÓu cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng hµng ®iÒu ®ã díi mét h×nh th¸i chung th× ®iÒu ®ã chØ cã nghÜa lµ nh÷ng t b¶n cã ho¸ ®ã cã thÓ gi¶m xuèng. Trong trêng hîp nµy, hµng ho¸ chØ cã thÓ trë mét ®¹i lîng ngang nhau ®em l¹i nh÷ng lîi nhuËn b»ng nhau, lµ l¹i gi¸ c¶ b»ng tiÒn tríc kia cña nã khi nµo mµ sè d cña gi¸ c¶ hµng ho¸ gi¸ c¶ cña mçi hµng hãa cao h¬n mét phÇn mêi so víi gi¸ c¶ cña so víi gi¸ trÞ cña nã ngang víi møc chªnh lÖch gi÷a c¸i gi¸ c¶ biÓu thÞ gi¸ t b¶n ®· øng tríc, ®· bÞ tiªu dïng, hoÆc ®îc ®¹i biÓu trong hµng trÞ tríc kia cña nã, mét gi¸ trÞ cao h¬n, vµ c¸i gi¸ c¶ biÓu thÞ gi¸ trÞ míi hãa ®ã. Nhng thËt lµ hoµn toµn sai lÇm nÕu kh¼ng ®Þnh r»ng trong cña nã. Trong trêng hîp nµy, gi¸ c¶ cña hµng ho¸ cã thÓ lµm thay ®æi gi¸ nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nhau, c¸c t b¶n sÏ s¶n xuÊt ra mét gi¸ trÞ trÞ cña nã – b»ng c¸ch t¸c ®éng ®Õn søc cung, ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt. thÆng d nh nhau, t¬ng xøng víi ®¹i lîng cña chóng { ë ®©y chóng Cßn kÕt qu¶ cña sù vËn ®éng ®· m« t¶ trªn ®©y th× nh sau: t«i hoµn toµn kh«ng nãi ®Õn c¸i t×nh h×nh lµ nhµ t b¶n nµy cã b¾t
30 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 31 15 buéc ngêi ta ph¶i lao ®éng l©u h¬n nhµ t b¶n kh¸c hay kh«ng; ë ®©y gi¸ trÞ cña chóng, th× tû suÊt lîi nhuËn sÏ ph¶i hoµn toµn kh¸c nhau trong chóng t«i gi¶ thiÕt cã mét ngµy lao ®éng tuyÖt ®èi gièng nhau ®èi víi nh÷ng lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c nhau; trong mét trêng hîp nã sÏ lµ 50%, tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc; trong nh÷ng ngµy lao ®éng dµi ng¾n kh¸c nhau, sù trong trêng hîp kh¸c lµ 40, 30, 20, 10% v.v... Ch¼ng h¹n, nÕu ta lÊy tæng chªnh lÖch cña nh÷ng ngµy lao ®éng tuyÖt ®èi ®îc san b»ng ®i mét khèi lîng hµng hãa cña mét n¨m trong lÜnh vùc A th× gi¸ trÞ cña nã sÏ phÇn bëi cêng ®é lao ®éng, v.v.; mét phÇn kh¸c, nh÷ng sù kh¸c nhau b»ng sè t b¶n øng tríc trong khèi lîng ®ã céng víi lao ®éng kh«ng Êy chØ thÓ hiÖn ra trong nh÷ng kho¶n siªu lîi nhuËn ®éc ®o¸n, trong ®îc tr¶ c«ng chøa ®ùng trong ®ã. Trong c¸c lÜnh vùc B vµ C còng thÕ. nh÷ng ngo¹i lÖ, v.v.}. §ã lµ mét ®iÒu kh¼ng ®Þnh sai lÇm dï cã xuÊt Nhng v× khèi lîng lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng chøa ®ùng trong A, B, ph¸t tõ gi¶ thiÕt cho r»ng ngµy lao ®éng tuyÖt ®èi trong tÊt c¶ c¸c lÜnh C, kh¸c nhau - ch¼ng h¹n nh trong A nhiÒu h¬n trong B vµ trong B nhiÒu vùc ®Òu gièng nhau, nghÜa lµ dï cã gi¶ thiÕt r»ng tû suÊt gi¸ trÞ thÆng h¬n trong C, - cho nªn hµng hãa A ®em l¹i cho nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ra d ®· ®îc cho s½n, th× còng vËy. chóng 3M ch¼ng h¹n (M lµ gi¸ trÞ thÆng d), hµng hãa B ®em l¹i 2M, hµng Trong ®iÒu kiÖn ®¹i lîng cña c¸c t b¶n b»ng nhau, - vµ trong gi¶ thiÕt hãa C ®em l¹i M. Vµ tû suÊt lîi nhuËn ®îc quyÕt ®Þnh bëi tû lÖ gi÷a gi¸ trÞ chóng t«i võa míi chØ ra - th× khèi lîng gi¸ trÞ thÆng d do nh÷ng t b¶n thÆng d vµ t b¶n øng tríc, mµ theo gi¶ thiÕt th× t b¶n øng tríc ®Òu Êy t¹o ra l¹i kh¸c nhau, thø nhÊt, tïy theo tû lÖ gi÷a nh÷ng bé phËn cÊu ngang nhau trong c¸c lÜnh vùc A, B, C, v.v., nªn [451] - nÕu ngêi ta biÓu thµnh h÷u c¬ cña c¸c t b¶n ®ã, tøc lµ tïy theo tû lÖ gi÷a t b¶n kh¶ biÕn vµ thÞ t b¶n øng tríc b»ng K, - c¸c tû suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau trong c¸c t b¶n bÊt biÕn; thø hai, tïy theo thêi gian chu chuyÓn cña nh÷ng t b¶n 3M 2 M M ®ã, v× r»ng thêi gian ®ã ®îc quyÕt ®Þnh bëi tû lÖ gi÷a t b¶n cè ®Þnh vµ t lÜnh vùc Êy sÏ lµ , , . Nh thÕ lµ sù c¹nh tranh cña c¸c t K K K b¶n lu ®éng vµ nh÷ng thêi kú t¸i s¶n xuÊt kh¸c nhau cña c¸c lo¹i t b¶n b¶n chØ cã thÓ san b»ng tû suÊt lîi nhuËn b»ng c¸ch lµ sÏ t¹o ra - nh trong cè ®Þnh kh¸c nhau; thø ba, lµ tïy theo ®é dµi cña thêi kú s¶n xuÊt theo trêng hîp ®· dÉn ch¼ng h¹n - cho c¸c lÜnh vùc A, B, C nh÷ng tû ®óng nghÜa cña nã, kh¸c víi ®é dµi cña b¶n th©n thêi gian lao ®éng8, mµ 2M 2M M ®iÒu nµy l¹i quyÕt ®Þnh sù kh¸c nhau c¨n b¶n trong tû lÖ gi÷a thêi kú s¶n suÊt lîi nhuËn b»ng , , . Khi ®ã A sÏ b¸n hµng ho¸ cña nã K K K xuÊt vµ thêi kú lu th«ng. (B¶n th©n tû lÖ thø nhÊt trong nh÷ng tû lÖ ®· nãi 1M rÎ h¬n gi¸ trÞ cña hµng hãa ®ã, cßn C th× b¸n 1M ®¾t h¬n. Gi¸ c¶ trung trªn, cô thÓ lµ tû lÖ gi÷a t b¶n bÊt biÕn vµ t b¶n kh¶ biÕn, cã thÓ b¾t b×nh trong lÜnh vùc A sÏ thÊp h¬n gi¸ trÞ cña c¸c hµng hãa A, C, cßn trong nguån tõ nh÷ng nguyªn nh©n rÊt kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n tû lÖ ®ã cã thÓ chØ lÜnh vùc C th× nã sÏ cao h¬n. mang tÝnh chÊt h×nh thøc - nh trong trêng hîp mµ nguyªn vËt liÖu chÕ TÊt nhiªn, còng cã thÓ lµ gi¸ c¶ trung b×nh nhÊt trÝ víi gi¸ biÕn trong mét lÜnh vùc s¶n xuÊt nµy ®¾t h¬n nguyªn vËt liÖu chÕ biÕn trÞ cña hµng hãa nh trêng hîp B ®· cho ta thÊy. §iÒu ®ã x¶y ra trong mét lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c - hoÆc gi¶, còng cã thÓ lµ tû lÖ ®ã b¾t khi nµo gi¸ trÞ thÆng d ®îc s¶n xuÊt ra trong b¶n th©n khu vùc nguån tõ n¨ng suÊt lao ®éng kh¸c nhau, v.v..) B ngang víi lîi nhuËn trung b×nh, do ®ã, khi nµo mµ trong lÜnh vùc Êy, c¸c bé phËn kh¸c nhau cña t b¶n ®èi diÖn víi nhau theo Nh thÕ lµ nÕu nh hµng hãa ®îc b¸n theo gi¸ trÞ cña chóng, mét tû lÖ gièng nh tû lÖ mµ chóng cã khi tæng sè t b¶n, toµn hay lµ nÕu nh gi¸ c¶ trung b×nh cña c¸c hµng hãa ngang víi bé t b ¶ n c ñ a gi ai c Êp c ¸ c n h µ t b ¶ n, ® î c c o i l µ m é t ® ¹i
32 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 33 16 lîng duy nhÊt, cßn tæng gi¸ trÞ thÆng d th× ®îc tÝnh cho ®¹i nh thÕ nµo ®Ó cho mçi mét ngêi trong bän hä ®Òu cã thÓ chiÕm lîng ®ã, kh«ng kÓ lµ gi¸ trÞ thÆng d Êy ®îc t¹o ra trong lÜnh h÷u ®îc mét phÇn lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng trung b×nh vùc nµo cña tæng t b¶n. Trong tæng t b¶n Êy c¸c thêi kú chu ngang víi c¸i phÇn mµ bÊt kú mét nhµ t b¶n nµo kh¸c còng chiÕm chuyÓn, v.v.. sÏ san b»ng nhau; toµn bé t b¶n Êy sÏ ®îc tÝnh nh h÷u ®îc 9 . lµ chu chuyÓn trong vßng mét n¨m ch¼ng h¹n, v.v.. Thùc vËy, khi Sù san b»ng ®ã do c¹nh tranh thùc hiÖn b»ng c¸ch ®iÒu tiÕt gi¸ c¶ trung ®ã, bÊt kú mét bé phËn nµo cña tæng t b¶n Êy còng ®Òu sÏ tham dù vµo tæng gi¸ trÞ thÆng d theo tû lÖ víi ®¹i lîng cña nã, ®Òu sÏ b×nh. Nhng b¶n th©n nh÷ng gi¸ c¶ trung b×nh ®ã còng cao h¬n hoÆc thÊp ®îc hëng mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d t¬ng xøng. Vµ v× mçi mét h¬n gi¸ trÞ cña hµng hãa - theo ®óng c¸i møc khiÕn cho hµng hãa ®ã kh«ng t b¶n c¸ biÖt ®Òu ®îc coi lµ mét cæ ®«ng trong tæng t b¶n ®ã, ®em l¹i mét tû suÊt lîi nhuËn cao h¬n bÊt kú mét hµng hãa nµo kh¸c. Do cho nªn, mét lµ, tû suÊt lîi nhuËn cña t b¶n c¸ biÖt ®ã còng b»ng ®ã, qu¶ lµ sai lÇm khi ngêi ta kh¼ng ®Þnh r»ng sù c¹nh tranh cña c¸c t víi tû suÊt lîi nhuËn cña bÊt kú mét t b¶n nµo kh¸c, cho nªn b¶n ®· x¸c lËp nªn mét tû suÊt lîi nhuËn chung b»ng c¸ch kÐo c¸c gi¸ c¶ nh÷ng t b¶n cã ®¹i lîng b»ng nhau sÏ ®em l¹i nh÷ng lîi cña hµng hãa l¹i ngang víi gi¸ trÞ cña chóng. Tr¸i l¹i, sù c¹nh tranh x¸c lËp nhuËn b»ng nhau, vµ hai lµ, khèi lîng lîi nhuËn - nh ®iÒu nªn mét tû suÊt lîi nhuËn chung chÝnh lµ b»ng c¸ch biÕn gi¸ trÞ cña c¸c ®ã tù nã to¸t ra ë ®©y - phô thuéc vµo ®¹i lîng cña t b¶n, vµo sè lîng cæ phÇn mµ nhµ t b¶n cã ®îc trong sè tæng t hµng hãa thµnh nh÷ng gi¸ c¶ trung b×nh, trong ®ã mét phÇn gi¸ trÞ thÆng b¶n Êy. Sù c¹nh tranh cña c¸c t b¶n cã khuynh híng coi mçi d cña hµng hãa nµy ®îc chuyÓn sang cho mét hµng hãa kh¸c, v.v.. Gi¸ t b¶n nh lµ mét bé phËn cña tæng t b¶n vµ theo ®ã mµ ®i Ò u trÞ cña hµng hãa ngang víi sè lîng lao ®éng ®îc tr¶ c«ng vµ kh«ng ®îc t i Õt p h Ç n t h am d ù c ña n ã v µ o g i ¸ t r Þ t h Æ ng d , t ø c l µ ® i Ò u tr¶ c«ng chøa ®ùng trong hµng hãa ®ã. Gi¸ c¶ trung b×nh cña hµng hãa t i Õt c ¶ l î i n h u Ën n ÷a. Ý t h a y n hi Ò u , c ¹ nh t r a nh c òn g l µm ngang víi sè lîng lao ®éng ®îc tr¶ c«ng (®· vËt thÓ hãa hay lµ lao ®éng ® î c ® i Ò u ® ã b » ng n h ÷ n g s ù s a n b » n g d o n ã t i Õ n h µn h . ( ë sèng) chøa ®ùng trong hµng hãa ®ã, céng víi mét phÇn trung b×nh nµo ®ã ® © y , k h « ng c Ç n p h ¶i n g h i ª n c ø u n h÷ n g ng u y ª n n h© n l µ m cña lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng, kh«ng kÓ lµ phÇn lao ®éng kh«ng ®îc c h o c ¹ n h t r a n h vÊ p p h ¶ i n h ÷ ng t r ë n g¹ i ® Æ c bi Ö t t r o n g n h ÷ n g l Ü n h v ù c c¸ b i Ö t . ) N ã i m é t c¸ c h ® ¬n g i ¶ n , ® i Ò u ® ã tr¶ c«ng nµy cã ®îc chøa ®ùng trong b¶n th©n hµng hãa ®ã theo ®óng quy c h ¼ n g q u a c hØ cã n ghÜ a l µ c ¸ c nh µ t b ¶ n cè g ¾ n g ( v µ s ù c è m« Êy hay kh«ng, nãi mét c¸ch kh¸c, kh«ng kÓ lµ gi¸ trÞ cña hµng hãa ®ã g ¾ n g ® ã c hÝ n h l µ s ù c¹ n h t r a n h) p h © n p h è i c h o n h a u t æ n g s è chøa ®ùng lao ®éng kh«ng ®îc tr¶ c«ng nhiÒu hay Ýt. l a o ® é n g k h «n g ® î c t r ¶ c « ng m µ h ä ®· bß n r ó t ® î c c ñ a [b) c¸ch ®Æt vÊn ®Ò ®Þa t«] g i ai cÊ p c « ng n h © n , - h a y l µ s ¶ n p h Èm c ñ a s è l î n g l a o ® é n g ® ã , - k h « ng p h ¶ i t ï y t h e o s è l î n g l ao ® é n g t h Æ n g d Cã thÓ lµ - t«i ®Ó dµnh vÊn ®Ò nµy l¹i cho mét cuéc nghiªn cøu m µ m ç i t b ¶ n r i ª ng b i Öt ® · t r ù c tiÕp t¹o r a, m µ m é t l µ , t ï y sau, kh«ng thuéc vÒ ®èi tîng cña cuèn s¸ch nµy 10 - cã nh÷ng lÜnh theo sè t b¶n riªng biÖt Êy lµ mét phÇn nh thÕ nµo trong vùc s¶n xuÊt nµo ®ã lµm viÖc trong nh÷ng hoµn c¶nh ng¨n trë tæng t b¶n, vµ hai lµ tïy theo tæng sè lao ®éng thÆng d kh«ng cho gi¸ trÞ cña chóng quy thµnh nh÷ng gi¸ c¶ trung b×nh m µ toµn bé t b¶n tÝnh chung l¹i ®· t¹o ra. C¸c nhµ t b¶n, víi t c¸ch lµ nh÷ng kÎ ®ång nghiÖp thï ®Þch chia nhau cña ¨n cíp ®îc theo ý nghÜa nãi trªn, tøc lµ trong nh÷ng hoµn c¶nh kh«ng cho -tøc lµ sè lao ®éng ®· chiÕm ® o ¹ t ® î c c ñ a n g ê i k h ¸ c - phÐp c¹nh tranh thu ®îc th¾ng lîi ®ã. NÕu sù viÖc diÔn ra
34 [ch¬ng VIII] «ng rèt-bÐc-tót. häc thuyÕt míi vÒ ®Þa t« ... 35 17 nh thÕ ch¼ng h¹n ®èi víi t« trong n«ng nghiÖp hay lµ víi t« cña c¸c n«ng nghiÖp lµ nh thÕ, th× ë ®Êy viÖc gi¸ trÞ thÆng d ph©n gi¶i thµnh lîi hÇm má (cã nh÷ng t« chØ cã thÓ gi¶i thÝch ®îc b»ng sù ®éc quyÒn, nhuËn vµ ®Þa t« tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i chøng minh r»ng b¶n th©n lao ®éng ë vÝ dô nh t« vÒ viÖc sö dông níc ë xø L«m-b¸c-®i, ë mét sè vïng ®©y "cã n¨ng suÊt h¬n" (theo nghÜa s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d) so víi trong thuéc ch©u ¸ ch¼ng h¹n; t« nhµ cöa trong møc ®é nã lµ t« cña quyÒn c«ng nghiÖp chÕ biÕn; do ®ã kh«ng cã mét c¨n cø nµo ®Ó g¸n cho ruéng ®Êt së h÷u ruéng ®Êt th× còng vËy), th× kÕt qu¶ sÏ lµ: trong khi gi¸ c¶ s¶n mét søc m¹nh thÇn bÝ nµo ®ã; v¶ l¹i, b¶n th©n ®iÒu ®ã còng ®¸ng nùc cêi råi, phÈm cña tÊt c¶ c¸c t b¶n c«ng nghiÖp kh¸c t¨ng lªn hay gi¶m bëi v× gi¸ trÞ ngang víi lao ®éng vµ do ®ã gi¸ trÞ thÆng d kh«ng thÓ nµo ngang xuèng tíi møc gi¸ c¶ trung b×nh, th× gi¸ c¶ s¶n phÈm n«ng nghiÖp víi ruéng ®Êt ®îc. (Thùc ra, gi¸ trÞ thÆng d t¬ng ®èi cã thÓ phô thuéc vµo vÉn ngang víi gi¸ trÞ cña nã, mµ gi¸ trÞ nµy l¹i cao h¬n gi¸ c¶ trung ®é ph× tù nhiªn cña ®Êt ®ai, nhng ®iÒu ®ã kh«ng thÓ nµo lµm cho gi¸ c¶ s¶n b×nh. ë ®©y, nh÷ng thø trë ng¹i lµm cho trong sè gi¸ trÞ thÆng d phÈm cña ®Êt ®ai cao h¬n. §óng ra lµ ngîc l¹i.) Kh«ng cÇn thiÕt ph¶i viÖn ®îc t¹o ra ë trong lÜnh vùc Êy, víi t c¸ch lµ së h÷u cña b¶n th©n ®Õn häc thuyÕt cña Ri-c¸c-®«, v× b¶n th©n häc thuyÕt nµy, vèn ®· g¾n liÒn mét lÜnh vùc Êy, ngêi ta cã thÓ chiÕm ®o¹t ®îc nhiÒu h¬n lµ theo c¸c quy luËt cña c¹nh tranh, nhiÒu h¬n lµ sè t¬ng xøng víi phÇn t b¶n ®Çu c¸ch khã chÞu víi c¸i thuyÕt v« gi¸ trÞ cña Man-tót, sÏ dÉn ®Õn nh÷ng kÕt luËn t vµo ngµnh s¶n xuÊt Êy, - nh÷ng thø trë ng¹i Êy cã tån t¹i hay kh«ng? xÊu xa, vµ nhÊt lµ nÕu nã kh«ng m©u thuÉn vÒ mÆt lý luËn víi häc thuyÕt cña t«i vÒ gi¸ trÞ thÆng d t¬ng ®èi, th× trong thùc tiÔn nã còng lµm cho häc thuyÕt Chóng ta h·y h×nh dung cã nh÷ng t b¶n c«ng nghiÖp, kh«ng ph¶i nhÊt thêi ®ã mÊt hÕt mét phÇn kh«ng nhá ý nghÜa cña nã. mµ lµ do b¶n chÊt nh÷ng lÜnh vùc s¶n xuÊt cña chóng, ®· s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng ë Ri-c¸c-®« toµn bé mÊu chèt cña vÊn ®Ò lµ nh sau: d 10 hoÆc 20, hoÆc 30% [452] nhiÒu h¬n so víi nh÷ng t b¶n c«ng nghiÖp cã cïng mét ®¹i lîng ë trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c. T«i nãi r»ng, nÕu nh÷ng ë nh÷ng n¬i mµ viÖc canh t¸c - theo nh gi¶ thiÕt cña Ri-c¸c-®«- ®îc t b¶n nh thÕ, bÊt chÊp sù c¹nh tranh, cã thÓ gi÷ cho m×nh sè gi¸ trÞ thÆng d tiÕn hµnh theo kiÓu t b¶n chñ nghÜa, ë nh÷ng n¬i cã ngêi thuª ruéng, th× siªu ng¹ch Êy, vµ lµm cho sè gi¸ trÞ thÆng d siªu ng¹ch Êy kh«ng tham dù vµo ®Þa t« (trong n«ng nghiÖp ch¼ng h¹n) ch¼ng qua chØ lµ sè thÆng ra ngoµi cuéc tÝnh to¸n (ph©n phèi) chung quyÕt ®Þnh tû suÊt lîi nhuËn chung, th× trong lîi nhuËn chung. Theo ý nghÜa kinh tÕ - tµi s¶n, c¸i mµ ngêi chñ ®Êt thu nh÷ng trêng hîp Êy, trong lÜnh vùc s¶n xuÊt mµ nh÷ng t b¶n Êy ho¹t ®éng, ®îc thùc sù cã ph¶i lµ ®Þa t« Êy hay kh«ng, ®iÒu ®ã hoµn toµn kh«ng quan chóng ta sÏ cã hai ngêi nhËn thu nhËp kh¸c nhau: mét ngêi thu ®îc tû suÊt träng. C¸i ®ã cã thÓ chØ lµ mét kho¶n khÊu trõ gi¶n ®¬n vµo tiÒn c«ng (so lîi nhuËn chung vµ ngêi kia th× thu ®îc phÇn thÆng ra, vèn cã riªng cho lÜnh s¸nh Ai-r¬-len), hay mét phÇn lµ kho¶n khÊu trõ vµo lîi nhuËn cña ngêi vùc Êy. §Ó cã thÓ ®em t b¶n cña m×nh ®Çu t vµo lÜnh vùc Êy, mçi mét nhµ t thuª ®Êt, lîi nhuËn mµ trong trêng hîp nµy ®· sôt xuèng díi møc lîi b¶n ®Òu ph¶i tr¶, ph¶i nép phÇn thÆng ra Êy cho kÎ cã ®Æc quyÒn v¬ nhuËn trung b×nh. TÊt c¶ nh÷ng trêng hîp cã thÓ x¶y ra nh thÕ ë ®©y ®Òu vÐt lîi nhuËn ®ã, cßn ®èi víi b¶n th©n th× anh ta chØ gi÷ l¹i cã tû suÊt tuyÖt ®èi kh«ng quan träng. Trong chÕ ®é t s¶n, ®Þa t« chØ cÊu thµnh mét lîi nhuËn chung, còng nh bÊt kú mét nhµ t b¶n nµo kh¸c mµ anh ta h×nh th¸i ®Æc trng ®Æc biÖt cña gi¸ trÞ thÆng d trong chõng mùc nã lµ mét hoµn toµn cïng chung mét sè phËn. NÕu nh t×nh h×nh sù viÖc trong kho¶n thÆng ra ngoµi lîi nhuËn (chung).