TP CHÍ KHOA HC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, S 34 - 2025 ISSN 2354-1482
13
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HC CÁC MÔN LUN MÁC - LÊNIN
TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HC VIT NAM HIN NAY
Ngô Xuân Chính
Trường Đại học Nguyễn Huệ
Email: xc77vttl@gmail.com
(Ngày nhận i: 1/7/2024, ngày nhận bài chỉnh sửa: 4/8/2024, ngày duyệt đăng: 23/1/2025)
TÓM TT
c môn lun Mác - nin (Triết hc Mác - Lênin, Kinh tế chính tr hc Mác -
Lênin Ch nghĩa hội khoa hc)chức năng bản trang b h thng tri thc
lun chính tr khoa hc, hiện đại, đặt nn móng cho vic xây dng lập trưng, bn
lĩnh chính trị, ng cách mng cho sinh viên. Do vy, vic nghiên cu, ging dy
các môn lun Mác - Lênin có vai trò rt quan trng, góp phn hình thành bản lĩnh
chính tr, phm chất đạo đức li sống, định hướng suy nghĩ hành động, t đó góp
phn nâng cao ý thc trách nhiệm và thái độ tích cc ca sinh viên trong tham gia xây
dng bo v T quc trong tình hình mi. Bài viết tp trung làm s cn thiết
phải đổi mới phương pháp dạy hc các môn lun Mác - Lênin trong các trường đại
hc Việt Nam, trên s đó, đề xut các biện pháp đổi mới phương pháp dy hc
các môn lun Mác - Lênin trong giai đoạn hin nay.
T khóa: Phương pháp dy hc, thc tin, đổi mi, lun Mác - Lênin
1. Đặt vấn đề
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong
thi quá độ lên ch nghĩa xã hội được
thông qua tại Đi hội VII đã xác định:
“Đng ly ch nghĩa Mác - Lênin
ng H Chí Minh làm nn tảng
ng, kim ch nam cho mi hành động”
ng Cng sn Vit Nam, 1991, tr. 21).
Vic làm cho ch nghĩa Mác - Lênin, tư
ng H Chí Minh gi vai trò ch đạo
trong đời sng tinh thn ca hi yêu
cu quy lut tt yếu ca vic xây dng
ch nghĩa hội nước ta hin nay. Quá
trình này đòi hỏi công tác ging dy các
môn lun Mác - Lênin trong các trường
đại học luôn được coi trng, bi l sinh
viên, tng lp thanh niên tinh y nht
ca hi, nhng ch th tích cc ca
quá trình xây dng ch nghĩa hội
nước ta đối tượng đầu tiên cn phi
thm sâu nhng những quan điểm,
ng ca ch nghĩa Mác - nin.
vy, vic dy hc các môn lun Mác -
Lênin trong các trường đại hc luôn
nhim v trng tâm trong quá trình xây
dng ch nghĩa xã hội, qua đó, góp phần
hình thành nhân sinh quan thế gii
quan khoa học cho người hc. Mun
vy, cần đổi mi phương pháp giảng dy
nhm phát huy tính sáng to, ch động
và hiu qu của người hc.
2. Tng quan nghiên cu phương
pháp nghiên cu
Nghiên cứu phương pháp dy hc
các môn lun Mác - nin mt vn
đề thu hút s quan tâm của đông đảo các
hc gi, nhà nghiên cu, trong đó có mt
s ng trình khoa hc tiêu biểu như:
“Một số giải pháp bản ng cao chất
lượng bài giảng các n luận Mác -
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh ở Học viện
Chính trị hiện nay(Nguyn Hùng Oanh,
2010); “Đổi mới nội dung, phương pháp
dạy học các môn khoa học hội & nhân
n trong học viện, trường quân đội hiện
nay(Nguyễn Xuân Sinh, 2018); “Công
TP CHÍ KHOA HC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, S 34 - 2025 ISSN 2354-1482
14
c đào tạo, bi dưỡng đội ngũ ging viên
lun chính tr trong các trưngng an
nhân dân” (Phan Xuân Tuy, 2022);
“Nghiên cứu ging dy lý lun chính
tr trong xu thế toàn cầu hóa” (Trường Đại
học phm Hà Nội, 2016); “Xây dựng
đội ngũ giảng viên trẻ khoa học hội
nhân văn trong các nhà trường quân đội
hiện nay (Tổng cục Chính tr , 2017);
“Nghiên cứu, giảng dạy Triết học Mác -
Lênin trước tác động của cuộc Cách mạng
ng nghiệp lần thứ Tư” (Học viện Chính
trị, 2020)... Các ng trình khoa học đã
được các tác giả tiếp cận, khai thác dưới
nhiều góc độ khác nhau; trong đó, tập
trung luận giải m những vấn đề lí
luận bản thực tiễn về đổi mới
phương pháp nghiên cứu, giảng dạy Triết
học Mác - Lênin trong bối cảnh mới.
Đồng thời, từng góc độ tiếp cận, các c
giả đã tập trung phân tích m sáng rõ một
số vấn đề luận thực tiễn phương pháp
dy hc các môn lun Mác - Lênin, luận
giải, phân ch những nhân tố tác động,
u cầu đề xuất các giải pháp bản
nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy các
môn lun Mác - Lênin trong các nhà
trường đại học nước ta hiện nay. Hệ
thống những luận chứng, luận c được
các nhà khoa học tiếp cận, luận giải trong
các công trình khoa học là sở, dữ liệu,
i liệu quan trọng để tác giả lựa chọn, kế
thừa, sử dụng vào luận giải làmnhững
vấn đề về luận, thực tiễn và đ xuất
những giải pháp đi mới phương pháp
dy hc các n lun Mác - Lênin,
nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy của
đội ngũ giảng viên luận các trường đại
hc Vit Nam hin nay, đáp ứng mục
tiêu, yêu cầu giáo dục, đào tạo trong giai
đoạn mới.
Bài viết được thc hin dựa trên
s thế giới quan phương pháp lun
ca ch nghĩa duy vật bin chng. Da
trên các thông tin thu thập được t các
giáo trình, tài liu dy hc, luận văn, luận
án, các bài báo khoa hc, tác gi s dng
hệ thng các phương pháp c thể khác,
như: nghiên cứu i liệu, liệt, phân tích
tổng hợp, đánh giá; hệ thống cấu
trúc; logic lịch sử; khái qt hóa trừu
ng hóa; so nh, đối chiếu.
3. Kết qu nghiên cu và bàn lun
3.1. S cn thiết đổi mới phương pháp
dy hc các môn lun Mác - Lênin
Mc tiêu ca giáo dc phi đào
to con người có tư duy phản biện, năng
lc sáng to, t phát trin, thích nghi vi
s thay đổi nhanh chóng ca thi
đại. Trong thời đại ca nn kinh tế tri
thc, trí tu được coi sc mnh hàng
đầu, khẳng định vai trò, v thế ca mi
quốc gia. Do đó, đối vi bt quc gia
nào trên thế gii, bt c giai đoạn phát
trin nào, muốn thúc đẩy phát trin
kinh tế, hi, văn hóa... đều phi quan
tâm và đầu tư cho giáo dục. Đại hi XIII
của Đảng Cng sn Vit Nam xác định:
Xây dựng đồng b th chế, chính sách
để thc hin hiu qu ch trương giáo
dục đào tạo cùng vi khoa hc và
công ngh quốc sách hàng đầu,
động lc then chốt để phát triển đất
nước (Đảng Cng sn Vit Nam,
2021, tr. 136); đồng thời: “Tạo đột phá
trong đổi mới căn bản, toàn din giáo dc
đào to, phát trin ngun nhân lc
chất lượng cao, thu hút trng dng
nhân tài” (Đảng Cng sn Vit Nam,
2021, tr. 115). Theo tinh thần đó, một
trong nhng s mng ca giáo dc
đào tạo là phát trin ngun nhân lc, bi
suy cho cùng, con người va là mc tiêu
TP CHÍ KHOA HC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, S 34 - 2025 ISSN 2354-1482
15
vừa là động lc ca s phát triển. Do đó,
giáo dục đào tạo con người yếu t
quyết định cho tương lai của mi quc
gia, dân tc. Những năm qua, các trường
đại hc nước ta luôn quan tâm nghiên
cu, tích cc, ch động đổi mi ni
dung, chương trình, phương pháp giảng
dy các môn lun Mác - Lênin, góp
phn quan trng cung cp tri thc khoa
hc để xây dng thế gii quan khoa hc,
nhân sinh quan cách mng cho sinh viên.
Để nhng phm chất, năng lực toàn
diện, đòi hỏi sinh viên phải được đào tạo
một cách bản, trên cơ sở nn tng mt
h thng kiến thc toàn diện, trong đó
phải được trang b mt cách có h thng
sâu sc kiến thc khoa hc các môn
lun Mác - Lênin. Thế gii quan Mác -
Lênin là h thng lý lun khoa hc, cách
mạng, đỉnh cao trí tu ca nhân loi.
Đây công cụ duy quan trọng nht,
định hướng cho người hc trong nhn
thức cũng như hoạt động thc tin, t đó
xây dng, cng c nim tin cách mng
phương pháp luận khoa hc trong quá
trình thc hin chc trách, nhim v
được giao, đặc biệt trước s tác động ca
cuc Cách mng công nghip ln th
s tác động nhiu chiu ca các thông
tin trên mng xã hội như hin nay. Theo
mc tiêu, yêu cầu đào tạo đã xác định ca
các nhà trường, người hc sau khi tt
nghip phi thành tho tri thc chuyên
ngành được đào tạo; có phm chất, năng
lực tương xứng đảm đương được cương
v, chức trách được giao. Mun vy, cn
phi nm vng h thng tri thc các môn
lun Mác - Lênin, với cách những
môn khoa hc gi vai trò nn tảng để tiếp
thu các môn khoa học khác, đồng thi là
sở lun quan trng nhất để đấu tranh
chng li c quan điểm sai trái, thù địch
hin nay. Với ý nghĩa, tầm quan trng
ca các môn lun Mác - nin, B
Chính tr ban hành Ngh quyết s 37-
NQ/TW, ngày 9-10-2014, “Về công
tác luận và định hướng nghiên cứu đến
năm 2030”. Ban Bí thư ban hành Chỉ th
s 23-CT/TW, ngày 9-2-2018, “Về tiếp
tục đổi mi, nâng cao chất lượng, hiu
qu hc tp, nghiên cu, vn dng
phát trin ch nghĩa Mác - Lênin,
ng H Chí Minh trong tình hình
mi”, trong đó, đặc bit coi trng vic
nâng cao chất lượng giáo dc ch nghĩa
Mác - Lênin, tưởng H Chí Minh, bn
cht, truyn thng tốt đẹp ca dân tc.
vy, các nhà trường đại học đã tích cực
đổi mi ni dung gn với đổi mi
phương pháp, nâng cao chất lượng ging
dy; gn nhà trường vi thc tin tng
ngành đào tạo, gn lun vi thc tin,
kết hp bồi dưỡng kiến thức, năng lực
duy vi rèn luyện năng lực thc tin. Ni
dung dy hc gn lin vi chc trách,
nhim v của sinh viên sau khi ra trường.
Vic s dụng phương pháp truyền thng
với phương pháp dạy hc tích cc được
kết hp mt cách nhun nhuyễn cùng đội
ngũ giảng viên các nhà trường đại hc
được đào tạo bài bn, trang b chuyên sâu
nhng kiến thc v lun Mác - Lênin,
phm chất đạo đức tt, say mê, tâm
huyết vi ngh. Tuy nhiên, vic ging
dy các môn lun c - Lênin thi
gian qua vn còn có nhng hn chế nht
định như: giảng dạy còn cứng, nng
v thuyết, chưa y công nghiên cứu,
làm sâu sc nhng ni dung trong giáo
trình, tài liu dy hc gn sát vi mc
tiêu, u cầu đào tạo của nhà trường;
thiếu s gn kết gia lun và thc tin
mt s nội dung. Quy trình, chương
trình đào tạo tuy có đổi mới nhưng chưa
TP CHÍ KHOA HC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, S 34 - 2025 ISSN 2354-1482
16
hp chưa cân đối gia thuyết
thc hành, mt s ni dung còn lc hu,
trùng lp thiếu liên thông gia c bc
hc và trình độ đào tạo. Việc tăng cường
nêu vấn đề tho lun trong bài ging
tiến hành, nhưng vẫn còn nhng ni
dung mang tính khiên cưỡng, chưa gắn
vi thc tiễn đất nước. Do đó, để khc
phc được nhng hn chế đó, nhằm cung
cp cho sinh viên thế gii quan
phương pháp luận khoa học định hướng
trong hoạt động nhn thc thc tin,
giúp sinh viên thái độ đúng đắn vi
hin thc, kh năng phân tích, xử
các vấn đề, xây dng nim tin khoa hc
vào ng cách mng của Đảng, lp
trường chính tr vng vàng, tinh thn
trách nhim cao, quán trit sâu sc
thc hin triệt để đường li của Đảng,
chính sách, pháp lut của Nhà nước thì
việc đổi mới phương pháp dạy hc các
môn lun Mác - nin càng tr nên cn
thiết, ý nghĩa cả v lun thc tin.
3.2. Đặc thù các môn lun Mác - nin
Tri thc luận Mác - Lênin tính
khái quát hóa, trừu tượng hóa cao
được biểu đạt bng h thng các khái
nim, phm trù, nguyên , quy lut. Mt
khác, các môn luận Mác - Lênin là các
môn khoa hc thuyết, ch không phi
môn khoa hc ng dng. Chính vy,
môn hc này thiên v nhng kiến thc
hàn lâm mà ít mô hình thc nghim, ng
dng, trc quan, nên không th đồ hóa
bài ging mt cách y móc. Chng hn,
môn Triết hc chức năng bản
trang b thế giới quan phương pháp
luận cho người hc. thế, vic ging
dy triết hc Mác - Lênin phải đạt được
mục đích giúp người hc xác lp cho
mình thế giới quan và phương pháp luận
khoa hc c trong nhn thc ln hot
động thc tin. Thc tiễn đã nhiều
thay đổi, nhưng trong nội dung các môn
luận Mác - Lênin vn nng tính hàn
lâm, ít s b sung, phát trin, nhiu
vấn đề v kinh tế th trường, nhà nước
pháp quyn, dân ch, nhân quyn, hi
nhp quc tế, kinh tế tri thc..., làm cho
sinh viên cm thy khô khan, khó hiu,
xa ri thc tin, dn ti vic sinh viên
ngi hc các môn hc này.
Ging dy các môn lun Mác -
Lênin các trường đại hc hin nay
ngoài nhng tính cht chung còn có tính
chất đặc thù ca môn hc. Bi l, h
thng tri thc ca các môn hc này
tính khái quát trừu tượng cao, ni
dung các nguyên , phm trù, quy lut
ca luôn cha đựng ý nghĩa thế gii
quan, phương pháp lun trong xem xét,
ci to thc tin. Cho nên, ging dy các
môn lun Mác - Lênin phi gn vi
thc tin kinh tế, chính tr, hi phi
phc v s phát trin kinh tế, hi.
Ging dy các môn lun Mác - Lênin
còn b chi phi rt ln bi cuộc đấu tranh
tưởng, lun cùng những tác động
ca nhng thành tu và hn chế trong s
nghip xây dng và bo v ch nghĩa xã
hi hin thực, trong đó có sự nghip xây
dng bo v T quc Vit Nam hi
ch nghĩa. Tính đặc thù y phải được
th hin trong h thng tri thc cn trang
bị, trong định hướng phương pháp tự
nghiên cu, h thng nhng vấn đề sinh
viên cn gii quyết vn dng vào thc
tin. Trong quá trình ging dy, cn giúp
sinh viên nhn thức đầy đủ v vai trò ca
lun khoa học đối vi thc tin, ci to
hin thc, ci to xã hi, hình thành
người hc tinh thn t nguyn, t giác
chiếm lĩnh tri thức khoa hc biết vn
dng kiến thức đó vào hoạt động lãnh
TP CHÍ KHOA HC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, S 34 - 2025 ISSN 2354-1482
17
đạo, qun thc hành chuyên môn
khi ra trường.
3.3. Mt s biện pháp đổi mới phương
pháp dy hc các môn lun Mác -
Lênin các trường đại hc hin nay
Định hướng quan trọng trong đổi
mới phương pháp giảng dy đại hc là
phát huy tính tích cc, t lc sáng to,
phát triển năng lực hành động, năng lực
cng tác làm vic của người học. Đó
cũng những xu hướng tt yếu trong ci
cách phương pháp giảng dy mi nhà
trường. Tiếp tc quán trit, thc hin
quan điểm của Đảng: “Đổi mi cn bn
chương trình, nội dung, phương pháp
giáo dc lun chính tr theo phương
châm khoa hc, thc tin, sáng to
hiện đại ng Cng sn Vit Nam,
2021, tr. 182-183) “Tăng cường bo
v nn tảng tưởng của Đảng, kiên
quyết thường xuyên đu tranh phn
bác các quan điểm sai trái, thù địch,
hi chính trị; đấu tranh, ngăn chặn, đy
lùi s suy thoái v tưởng chính trị, đạo
đức, li sng, nhng biu hiện “tự din
biến”, “tự chuyển a” trong nội b
(Đảng Cng sn Vit Nam, 2021, tr.
183). Nhng vấn đề trên đang đặt ra yêu
cu cấp bách đòi hỏi cn phi tiếp tục đổi
mi, nâng cao chất lượng công tác giáo
dục đào tạo đáp ng yêu cu, nhim v
trong giai đoạn mi. Đi mi phương
pháp dy hc các môn lun Mác -
Lênin đòi hỏi phải đối mi c ch dy
cách học. Quá trình đó phải được thc
hiện đồng b nhiu khâu, nhiều bước và
đặt trong mi quan h vi các vấn đề liên
quan trc tiếp để bảo đảm đạt cht
ng, hiu qu cao.
Để tiếp tục đổi mi phương pháp dạy
hc các môn lun Mác - nin các
nhà trường đại hc hiện nay đạt hiu qu,
cn áp dng nhiu biện pháp, trong đó
tp trung mt s bin pháp ch yếu sau:
Một kết hợp nhuần nhuyễn giữa
sử dụng giáo án với giáo trình, giáo
khoa, kinh điển tài liệu tham khảo
trong giảng bài.
Để nâng cao hiệu quả quá trình
giảng bài, giảng viên thể cung cấp
trước cho sinh viên hệ thống danh mục
tài liệu tham khảo, các tài liệu sẵn có, đề
cương giáo án của giảng viên định
hướng các vấn đề sinh viên cần đọc
trước. Qua đó, giúp sinh viên khái quát
một cách tổng thể các tài liệu liên quan
để từng bước thu thập và x, giúp cho
quá trình giảng bài được tập trung nhiều
thời gian cho phần bản, chủ yếu, vấn
đề vận dụng và những thông tin cập nhật.
Quá trình giảng bài với các nội dung đã
về mặt khoa học trong tài liệu,
giảng viên không nên tập trung nhiều
thời gian cho phần y phải chỉ dẫn
chính xác, cụ thể nguồn tài liệu hướng
xử tài liệu, tạo điều kiện thuận lợi cho
sinh viên m kiếm tri thức phục vụ cho
ôn luyện và nghiên cứu.
Hệ thống tài liệu trong chuẩn bị
giảng bài triết học c - Lênin so với các
môn khoa học khác rất phong phú, sâu
rộng, vừa thuận lợi, vừa khó khăn trong
xử . Giảng viên phải giới thiệu cụ thể,
tỉ mỉ, sát thực, tính khả thi, đáp ứng
yêu cầu cao trong học tập, tránh giới
thiệu những tài liệu quá khó khăn trong
tìm kiếm, hoặc quá sức nghiên cứu, xử
của những đối tượng bậc học xác định.
Trong dạy học c n lun c -
Lênin phải chú trọng phân cấp nội dung,
phương pháp, tài liệu cho các đối tượng
sinh viên. Căn cứ vào chủ thnh hội
của bài giảng để nh tới những tài liệu
sử dụng cho phù hợp. Đối với kinh điển,