Triết lý phát triển xã hội của Hồ Chí Minh,<br />
một triết lý nhân sinh và hành động Giá trị và ý nghĩa thời đại<br />
Hoµng ChÝ B¶o (*)<br />
Tãm t¾t: Néi dung bµi viÕt luËn gi¶i vµ kh¼ng ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn vµ cã ý<br />
nghÜa c¶i t¹o thùc tiÔn s©u s¾c trong triÕt lý ph¸t triÓn x· héi cña Hå ChÝ Minh mét triÕt lý nh©n sinh vµ hµnh ®éng mang gi¸ trÞ vµ ý nghÜa thêi ®¹i cã sù g¾n kÕt<br />
h÷u c¬ vµ toµn diÖn, lµ kÕt qu¶ cña sù vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa<br />
Marx-Lenin vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n−íc ta vµ lµ sù kÕ thõa vµ ph¸t triÓn c¸c gi¸<br />
trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc, tiÕp thu tinh hoa v¨n hãa nh©n lo¹i. Quan<br />
®iÓm ®ã, triÕt lý ®ã lÊy thùc tiÔn cuéc sèng lµm ®iÓm xuÊt ph¸t, lÊy gi¶i phãng vµ<br />
ph¸t triÓn con ng−êi lµm môc tiªu. Víi Hå ChÝ Minh, x©y dùng chñ nghÜa x· héi<br />
kh«ng chØ g¾n liÒn víi ®éc lËp d©n téc, mµ cßn lµ con ®−êng, ph−¬ng thøc ®Ó gi÷<br />
v÷ng ®éc lËp d©n téc, thùc hiÖn d©n sinh vµ an sinh x· héi.<br />
Tõ khãa: TriÕt lý Hå ChÝ Minh, TriÕt lý ph¸t triÓn, TriÕt lý nh©n sinh, Chñ nghÜa<br />
x· héi, D©n chñ<br />
1.(*)Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cã vèn<br />
sèng vµ kinh nghiÖm v« cïng phong phó<br />
trong tr−êng ®êi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng,<br />
trong tiÕp xóc víi mäi ng−êi thuéc mäi<br />
giai tÇng, mäi tÇng líp, mäi ®èi t−îng,<br />
kh«ng chØ víi ®ång bµo m×nh vµ n−íc<br />
m×nh mµ cßn ®èi víi c¸c d©n téc kh¸c,<br />
c¸c n−íc kh¸c nªn triÕt lý Hå ChÝ Minh<br />
phong phó, s©u s¾c vµ tinh tÕ. Cã thÓ<br />
nãi, triÕt lý lµ mét h×nh thøc ®éc ®¸o vµ<br />
næi bËt trong sù biÓu ®¹t t− t−ëng Hå<br />
ChÝ Minh. Mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x·<br />
héi ®Òu ®−îc Ng−êi chó träng nh− nhau,<br />
ngang nhau, kh«ng xem nhÑ mét lÜnh<br />
(*)<br />
<br />
GS.TS., Chuyªn gia cao cÊp, Héi ®ång Lý luËn<br />
Trung −¬ng.<br />
<br />
vùc nµo, h¬n n÷a triÕt lý cña Ng−êi<br />
thÊm vµo c¸c lÜnh vùc ®ã, ®−îc lý luËn<br />
hãa, thµnh t− t−ëng triÕt häc, ®Æc biÖt<br />
lµ triÕt häc nh©n sinh. Trong ho¹t ®éng<br />
vµ trong øng xö cña con ng−êi, Hå ChÝ<br />
Minh chó träng tíi c¸c quan hÖ, c¸c líp<br />
quan hÖ - víi tù m×nh, víi ng−êi, víi<br />
viÖc, víi ®oµn thÓ. Th«ng qua c¸c mèi<br />
quan hÖ ®ã, Ng−êi chó träng tíi triÕt lý<br />
cña nã vµ vÒ nã.<br />
C¸ch m¹ng lµ vÊn ®Ò lín lao, hÖ<br />
träng, ®−îc c¸c nhµ t− t−ëng lý luËn x¸c<br />
lËp thµnh häc thuyÕt. VËy mµ Hå ChÝ<br />
Minh ®Ò cËp tíi t− t−ëng c¸ch m¹ng mét<br />
c¸ch dung dÞ, gi¶n dÞ hãa nã thµnh ra<br />
triÕt lý. Ng−êi nãi c¸ch m¹ng lµ ph¸ c¸i<br />
cò l¹c hËu, lçi thêi, ®æi ra c¸i míi tèt<br />
<br />
4<br />
t−¬i, tiÕn bé. Quan niÖm hay ®Þnh nghÜa<br />
Êy mang tÝnh triÕt lý. Ng−êi cßn nãi,<br />
muèn c¸ch m¹ng trong x· héi, tr−íc hÕt<br />
ph¶i c¸ch m¹ng chÝnh b¶n th©n m×nh<br />
®·. §ã lµ mét triÕt lý.<br />
Ngµy nay, §¶ng khëi x−íng vµ l·nh<br />
®¹o c«ng cuéc §æi míi, viÖc vËn dông triÕt<br />
lý cña Ng−êi trë nªn cÇn thiÕt, cã ý nghÜa<br />
s©u s¾c kh«ng chØ ®èi víi hiÖn t¹i mµ cßn<br />
®èi víi sù ph¸t triÓn trong t−¬ng lai.<br />
Trong Di chóc, Ng−êi c¨n dÆn c¸c<br />
thÕ hÖ sau, x©y dùng ®Êt n−íc sau chiÕn<br />
tranh cã nhiÒu viÖc ph¶i lµm, ph¶i cã<br />
ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch thËt cô thÓ, chu<br />
®¸o, ph¶i chñ ®éng, tr¸nh r¬i vµo bÞ<br />
®éng, thiÕu sãt, sai lÇm. Ng−êi nhÊn<br />
m¹nh, tr−íc hÕt nãi vÒ §¶ng, trong<br />
§¶ng ph¶i gi÷ g×n sù ®oµn kÕt thèng<br />
nhÊt nh− gi÷ g×n con ng−¬i cña m¾t<br />
m×nh. C«ng viÖc ®Çu tiªn lµ c«ng viÖc<br />
víi con ng−êi. Ng−êi quan t©m tíi cuéc<br />
sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n<br />
d©n, tíi c¸c tÇng líp, c¸c ®èi t−îng, c¸c<br />
thÕ hÖ, kh«ng sãt mét ai. Vµ ®©y còng<br />
lµ triÕt lý cña Ng−êi. T×nh th−¬ng yªu<br />
cña Ng−êi víi d©n, víi §¶ng cµng thÓ<br />
hiÖn triÕt lý cña Ng−êi lµ mét triÕt lý<br />
ph¸t triÓn x· héi, triÕt lý nh©n sinh vµ<br />
hµnh ®éng. §ã lµ triÕt lý sèng v× d©n.<br />
Ng−êi h×nh dung nh÷ng c«ng viÖc<br />
ph¶i lµm, tøc lµ thùc hiÖn ®æi míi toµn<br />
diÖn c¸c lÜnh vùc nh− chóng ta nãi hiÖn<br />
nay, ®ã thùc sù lµ mét cuéc chiÕn ®Êu<br />
khæng lå gi÷a nh÷ng c¸i míi mÎ, tèt<br />
t−¬i, tiÕn bé víi nh÷ng c¸i cò kü, lçi<br />
thêi, l¹c hËu, nh÷ng c¸i xÊu xa, h−<br />
háng. Ph¶i ®éng viªn søc d©n, tËp hîp<br />
lùc l−îng nh©n d©n, tæ chøc c¸c phong<br />
trµo cña d©n ®Ó thùc hiÖn. §ã lµ sù<br />
nghiÖp cña toµn d©n. C¸n bé ®¶ng viªn<br />
ph¶i tiªn phong, g−¬ng mÉu ®Ó d©n noi<br />
theo. Theo ®ã, §¶ng ph¶i tù ®æi míi<br />
chÝnh m×nh ®Ó thóc ®Èy ®æi míi x· héi.<br />
§ã lµ ®iÒu cÇn thiÕt, thiÕt thùc nhÊt tá<br />
<br />
Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2015<br />
<br />
râ §¶ng vËn dông, thùc hµnh triÕt lý Hå<br />
ChÝ Minh.<br />
Lµ mét nhµ t− t−ëng cã t− t−ëng<br />
c¸ch t©n, cã ®Çu ãc ®éc lËp tù chñ vµ<br />
s¸ng t¹o, Ng−êi nh¹y c¶m víi c¸i míi vµ<br />
nç lùc ®æi míi, tõ ®æi míi t− duy ®Õn ®æi<br />
míi hµnh ®éng, nghÜ míi ®Ó lµm míi.<br />
Chó träng tíi ph−¬ng ph¸p, coi träng<br />
tÝnh thiÕt thùc vµ hiÖu qu¶ nªn Hå ChÝ<br />
Minh th−êng nhÊn m¹nh tíi c¸ch nghÜ<br />
(ph−¬ng ph¸p t− duy) vµ c¸ch lµm<br />
(ph−¬ng ph¸p hµnh ®éng). §Ó ®æi míi,<br />
®Ó ®¹t ®−îc tiÕn bé vµ ph¸t triÓn ph¶i<br />
v−ît qua c¸i cò l¹c hËu, lçi thêi vµ v−¬n<br />
tíi c¸i míi tiªn tiÕn, tÝch cùc. Xö lý mèi<br />
quan hÖ gi÷a cò vµ míi mét c¸ch biÖn<br />
chøng, Ng−êi ý thøc râ sù cÇn thiÕt ph¶i<br />
kÕ thõa trªn tinh thÇn phª ph¸n. Chän<br />
läc tõ c¸i cò nh÷ng g× cßn ®óng ®¾n, hîp<br />
lý, cßn cã Ých ®Ó x©y dùng c¸i míi th× gi÷<br />
l¹i, c¶i biÕn vµ ph¸t huy, nh÷ng g× tá ra<br />
kh«ng cßn phï hîp, thËm chÝ ®· qu¸<br />
thêi, c¶n trë sù ph¸t triÓn th× ph¶i läc<br />
bá, lo¹i bá. C¸i míi còng vËy. ChØ c¸i<br />
míi nµo thùc sù lµ tÝch cùc, thóc ®Èy<br />
tiÕn bé vµ ph¸t triÓn míi theo ®uæi vµ<br />
¸p dông. Ph©n biÖt râ rµng, chÝnh x¸c<br />
gi÷a thùc vµ gi¶ trong nh÷ng hiÖn<br />
t−îng, sù vËt, sù kiÖn gäi lµ míi ®Ó øng<br />
xö vµ hµnh ®éng cho ®óng, ®ã lµ ®iÒu<br />
kh«ng ®¬n gi¶n. B»ng quan s¸t vµ ph©n<br />
tÝch, Ng−êi ®· tõ hiÖn t−îng mµ nhËn<br />
ra b¶n chÊt, nãi nh− Marx, biÕt ph©n<br />
biÖt nh÷ng hiÖn t−îng ph¶n ¸nh ®óng<br />
b¶n chÊt vµ nh÷ng gi¶ t−îng xuyªn t¹c<br />
b¶n chÊt. Dùa vµo ®©u ®Ó nhËn râ ®iÒu<br />
®ã? §ã chÝnh lµ thùc tiÔn, thùc tÕ ®êi<br />
sèng hµng ngµy, ë ®©y lµ cuéc sèng cña<br />
ng−êi d©n. §ßi hái cña cuéc sèng vµ<br />
tiÕng nãi cña ng−êi d©n lu«n lu«n lµ<br />
nh÷ng së cø v÷ng ch¾c nhÊt gióp cho t−<br />
duy ®óng vµ hµnh ®éng ®óng. Ph−¬ng<br />
ph¸p Hå ChÝ Minh lµ nh− vËy, ®ã còng<br />
lµ t− t−ëng, lµ quan ®iÓm t− t−ëng cña<br />
<br />
TriÕt lý ph¸t triÓn x· héi...<br />
<br />
Ng−êi - quan ®iÓm thùc tiÔn, quan ®iÓm<br />
ph¸t triÓn.<br />
Ng−êi còng ý thøc s©u s¾c r»ng,<br />
theo ®uæi mét c¸i míi tiÕn bé vµ tõ bá<br />
mét c¸i cò l¹c hËu, ®ã lµ c¶ mét cuéc<br />
®Êu tranh phøc t¹p, nhÊt lµ trong t©m<br />
lý, ý thøc con ng−êi, bëi nã ®ông ch¹m<br />
tíi nhËn thøc vµ thãi quen.<br />
Lenin ®· tõng nãi, thãi quen lµ ®iÒu<br />
®¸ng sî nhÊt. Nh÷ng thãi quen xÊu, Hå<br />
ChÝ Minh gäi lµ mét kÎ ®Þch, nÕu kh«ng<br />
tù v−ît qua, tù ®¸nh th¾ng th× kh«ng<br />
thÓ ph¸t triÓn ®−îc. §Êu tranh cho c¸i<br />
míi th¾ng lîi lµ mét cuéc ®Êu tranh rÊt<br />
gian nan, khã nhäc, kh«ng chØ cÇn cã<br />
®éng c¬, môc ®Ých ®óng, cã ý chÝ vµ nghÞ<br />
lùc mµ cßn cÇn ®Õn ®øc tin, niÒm tin<br />
khoa häc, t×nh c¶m c¸ch m¹ng trong<br />
s¸ng vµ ph−¬ng ph¸p s¸ng t¹o.<br />
Qua ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ nghiªn<br />
cøu lý luËn, Hå ChÝ Minh ®· thÓ nghiÖm<br />
trùc tiÕp trong ®Êu tranh, ®· tr¶i<br />
nghiÖm tõ chÝnh cuéc sèng, tõ sù dÊn<br />
th©n cña m×nh trong phong trµo c¸ch<br />
m¹ng ®Ó t×m ra vµ chøng thùc ch©n lý.<br />
V−ît qua biÕt bao thö th¸ch, sãng giã,<br />
v−ît qua nh÷ng hiÓm nguy, c¶ nh÷ng Ðo<br />
le tr¾c trë, Ng−êi ®· gi÷ v÷ng niÒm tin,<br />
kiªn tr× h−íng ®i, bÒn bØ thùc hµnh lý<br />
t−ëng. Nhê ®ã, nh÷ng tr¶i nghiÖm,<br />
chiªm nghiÖm cña Ng−êi ®−îc ®óc kÕt<br />
l¹i thµnh triÕt lý cã ý nghÜa s©u s¾c vÒ<br />
nhiÒu mÆt. §ã lµ ý nghÜa ®èi víi sù tu<br />
d−ìng, rÌn luyÖn ®¹o ®øc vµ thùc hµnh<br />
lèi sèng cña c¸ nh©n. §ã cßn lµ ý nghÜa<br />
®èi víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña §¶ng,<br />
cña d©n téc, ®èi víi c«ng cuéc ®æi míi vµ<br />
ph¸t triÓn hiÖn nay.<br />
Ng−êi ®· tõng nãi, thãi quen rÊt<br />
khã ®æi. C¸i tèt mµ l¹, ng−êi ta cã thÓ<br />
cho lµ xÊu. C¸i xÊu mµ quen ng−êi ta<br />
cho lµ th−êng (Hå ChÝ Minh, toµn tËp,<br />
1995, TËp 5, tr.107).<br />
<br />
5<br />
Do ®ã, thãi quen vµ truyÒn thèng l¹c<br />
hËu còng lµ kÎ ®Þch to. Nã ngÊm ngÇm<br />
ng¨n trë c¸ch m¹ng tiÕn bé, chóng ta l¹i<br />
kh«ng thÓ trÊn ¸p nã, mµ ph¶i c¶i t¹o<br />
nã mét c¸ch rÊt cÈn thËn, rÊt chÞu khã,<br />
rÊt l©u dµi (Hå ChÝ Minh, toµn tËp,<br />
1996, TËp 9, tr.287).<br />
Chóng ta ph¶i thay ®æi triÖt ®Ó<br />
nh÷ng nÕp sèng, thãi quen, ý nghÜ vµ<br />
thµnh kiÕn cã gèc rÔ s©u xa hµng ngµn<br />
n¨m (Hå ChÝ Minh, toµn tËp, 1996, TËp<br />
8, tr.493).<br />
§èi víi ViÖt Nam, con ®−êng gi¶i<br />
phãng ®Ó ph¸t triÓn lµ con ®−êng ®éc<br />
lËp d©n téc g¾n liÒn víi CNXH. §i tíi<br />
®Ých trªn con ®−êng ®ã, Ng−êi nhËn râ,<br />
x©y dùng CNXH kh«ng thÓ mét sím<br />
mét chiÒu. §ã lµ c¶ mét c«ng t¸c tæ chøc<br />
vµ gi¸o dôc (Hå ChÝ Minh, toµn tËp,<br />
1996, TËp 8, tr.228).<br />
Nh− vËy, triÕt lý Hå ChÝ Minh, triÕt<br />
lý nh©n sinh vµ hµnh ®éng v× d©n, thùc<br />
chÊt lµ mét triÕt lý ph¸t triÓn. Gi¶i<br />
phãng ®Ó thùc hiÖn ph¸t triÓn, mµ ph¸t<br />
triÓn v× cuéc sèng ngµy cµng tèt ®Ñp<br />
h¬n, v× mçi mét ng−êi d©n cña d©n téc<br />
ViÖt Nam, còng v× tÊt c¶ mäi ng−êi trªn<br />
tr¸i ®Êt, v× nh©n lo¹i.<br />
Ch÷ D¢N lµ ®iÓm quy tô tÊt c¶ mäi<br />
suy t−, mäi hµnh ®éng trong sù nghiÖp<br />
Hå ChÝ Minh, lµ tÊt c¶ trong cuéc ®êi Hå<br />
ChÝ Minh. Trong ng«n ng÷ cña Ng−êi,<br />
trong b¶ng tõ vùng cña Ng−êi, ch÷ D¢N<br />
®−îc sö dông nhiÒu nhÊt, cã tÇn sè lín<br />
nhÊt. Ng−êi nh¾c tíi ®¹o lµm ng−êi,<br />
Ng−êi t×m thÊy §−êng c¸ch m¹ng còng<br />
lµ ®Ó v¹ch ra ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng v×<br />
d©n. Bëi thÕ, Ng−êi dµnh trän cuéc ®êi<br />
vµ sù nghiÖp ®Ó thùc hµnh triÕt lý th©n<br />
d©n vµ chÝnh t©m, võa noi theo ®¹o<br />
th¸nh hiÒn, võa n©ng cao lªn, v−¬n tíi<br />
tÇm thêi ®¹i vµ hiÖn ®¹i, ®em vµo triÕt<br />
lý truyÒn thèng ®ã mét tr×nh ®é ph¸t<br />
<br />
6<br />
triÓn míi thµnh ra mét chÊt l−îng nh¶y<br />
vät míi - triÕt lý D©n chñ vµ §¹o ®øc<br />
c¸ch m¹ng, cña §¶ng c¸ch m¹ng vµ mçi<br />
ng−êi c¸ch m¹ng.<br />
TriÕt lý ph¸t triÓn x· héi, triÕt lý<br />
nh©n sinh vµ hµnh ®éng cña Hå ChÝ<br />
Minh lµ chñ nghÜa nh©n v¨n Hå ChÝ<br />
Minh - mét chñ nghÜa nh©n v¨n céng<br />
s¶n. Ng−êi céng s¶n Hå ChÝ Minh ®ång<br />
thêi lµ nhµ nh©n v¨n chñ nghÜa trªn lËp<br />
tr−êng c¸ch m¹ng céng s¶n, thÓ hiÖn<br />
s©u s¾c tinh thÇn d©n téc, truyÒn thèng<br />
vµ b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, nhuÇn<br />
nhuyÔn gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i,<br />
gi÷a d©n téc víi nh©n lo¹i.<br />
Trong triÕt lý Hå ChÝ Minh, Ng−êi<br />
kh«ng chØ nhÊn m¹nh ch÷ d©n mµ cßn<br />
chó träng ch÷ nh©n, ®Æc biÖt ®Ò cao t−<br />
t−ëng “nh©n hßa”, coi nh©n hßa lµ gèc, lµ<br />
quan träng nhÊt, quyÕt ®Þnh nhÊt trong<br />
mèi liªn hÖ kh¨ng khÝt víi “Thiªn thêi”<br />
vµ “§Þa lîi”, hîp thµnh mét chØnh thÓ:<br />
Thiªn thêi, §Þa lîi, Nh©n hßa.<br />
Khi ®Ò cËp tíi “Nh©n” vµ “D©n”,<br />
Ng−êi thÊy ë ®ã c¶ ®¹o ®øc, ®ã lµ nh©n<br />
nghÜa vµ nh©n ¸i, lµ khoan hßa, ®é<br />
l−îng, lµ t×nh yªu vµ t×nh th−¬ng, lµ<br />
®iÒu thiÖn, sù l−¬ng thiÖn, nh©n tÝnh c¶ tÝnh ng−êi (tÝnh c¸ch) vµ t×nh ng−êi<br />
(®· lµ ng−êi th× dï xÊu, tèt, v¨n minh<br />
hay d· man, xÐt ra ®Òu cã t×nh). ChiÒu<br />
s©u nh©n b¶n, nh©n ®¹o vµ nh©n v¨n Êy<br />
kh«ng ph¶i ë ®êi ai còng nh×n thÊy vµ<br />
nhËn ra. Hå ChÝ Minh - con ng−êi rÊt<br />
mùc nh©n t×nh ®· thÊy rÊt s©u ®Ó nhËn<br />
ra rÊt râ c¸i b¶n chÊt Êy cña con ng−êi.<br />
§ã lµ phÈm chÊt cña bËc minh triÕt ë<br />
nhµ hiÒn triÕt, cèt c¸ch ¸ §«ng vµ b¶n<br />
s¾c ViÖt Nam.<br />
TriÕt lý Hå ChÝ Minh næi bËt tÝnh<br />
chÊt vµ néi dung ®¹o ®øc bëi Ng−êi<br />
kh«ng chØ nhÊn m¹nh “Nh©n” víi t−<br />
c¸ch con ng−êi mµ cßn lµ ®¹o ®øc, lµ con<br />
<br />
Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2015<br />
<br />
ng−êi ®¹o ®øc, lµ ®¹o Nh©n - ®¹o lµm<br />
ng−êi, trong ®ã cã ®¹o lµm t−íng. Ng−êi<br />
x¸c ®Þnh b¶ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc: Nh©n TrÝ - Dòng - Liªm - Trung víi néi dung<br />
chuÈn mùc cña ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cÇn<br />
kiÖm liªm chÝnh, chÝ c«ng v« t−. Trong<br />
triÕt lý Êy, ngoµi ch÷ Nh©n cßn cã ch÷<br />
D©n, ®−îc tiÕp cËn tõ lîi Ých vµ quyÒn<br />
lùc, tõ vai trß vµ ®Þa vÞ cña d©n trong t−<br />
c¸ch chñ thÓ. D©n lµ gèc, gèc cña n−íc,<br />
gèc cña chÕ ®é, cña giang s¬n, x· t¾c,<br />
cña quèc gia - d©n téc, cña thÕ giíi nh©n<br />
lo¹i. Søc m¹nh s©u xa, b¶n chÊt cña d©n<br />
lµ søc m¹nh cña ng−êi chñ vµ lµm chñ,<br />
lµ tù do chø kh«ng cam chÞu lµm n« lÖ.<br />
Bëi thÕ, trong triÕt lý Hå ChÝ Minh, D©n<br />
chñ, lµm chñ lµ ®iÒu hÖ träng, cao c¶, lµ<br />
®éng lùc cña ph¸t triÓn, tiÕn bé, lµ ®¶m<br />
b¶o cho sù bÒn v÷ng kh«ng chØ ®èi víi<br />
chÝnh thÓ, víi chñ thÓ cÇm quyÒn mµ<br />
cßn ®èi víi d©n téc, réng ra víi c¶ thÕ<br />
giíi nh©n lo¹i. Sù nèi liÒn kh«ng thÓ<br />
t¸ch rêi gi÷a NH¢N vµ D¢N còng lµ thÓ<br />
thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a con ng−êi c¸ thÓ<br />
víi céng ®ång x· héi, gi÷a ®¹o ®øc vµ<br />
chÝnh trÞ, gi÷a kinh tÕ víi chÝnh trÞ, víi<br />
v¨n hãa, trong ®ã cã cèt lâi §¹o ®øc.<br />
Bëi thÕ, Hå ChÝ Minh kh«ng chØ nãi<br />
nh©n d©n mµ cßn nãi quÇn chóng, ®ång<br />
bµo, nãi d©n téc mµ còng nãi nh©n lo¹i.<br />
Trªn ph−¬ng diÖn con ng−êi vµ<br />
nh©n c¸ch, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh coi<br />
®øc lµ gèc. §øc Êy chÝnh lµ lßng nh©n,<br />
sù nh©n tõ b¸c ¸i, ®é l−îng, vÞ tha. Trªn<br />
ph−¬ng diÖn chÝnh trÞ, Chñ tÞch Hå ChÝ<br />
Minh coi d©n vµ ®Þa vÞ lµm chñ cña d©n<br />
lµ cao nhÊt, quý nhÊt vµ søc m¹nh ®oµn<br />
kÕt cña d©n lµ søc m¹nh to lín, quyÕt<br />
®Þnh nhÊt: trong bÇu trêi kh«ng g× quý<br />
b»ng nh©n d©n, trªn thÕ giíi kh«ng g×<br />
m¹nh b»ng søc m¹nh ®oµn kÕt cña<br />
nh©n d©n vµ d©n chñ lµ cña quý b¸u<br />
nhÊt trªn ®êi cña d©n (Hå ChÝ Minh,<br />
toµn tËp, 1987, TËp 7, tr.544-548).<br />
<br />
TriÕt lý ph¸t triÓn x· héi...<br />
<br />
Bao nhiªu lîi Ých ®Òu v× d©n. Bao<br />
nhiªu quyÒn h¹n ®Òu cña d©n... quyÒn<br />
hµnh vµ lùc l−îng ®Òu ë n¬i d©n (Hå ChÝ<br />
Minh, toµn tËp, 1995, TËp 5, tr.698).<br />
Mét nÒn chÝnh trÞ d©n chñ, biÕt t«n<br />
träng, ®Ò cao ®Þa vÞ, vai trß cña d©n, biÕt<br />
thùc hiÖn lîi Ých v× d©n, biÕt b¶o vÖ<br />
quyÒn lµm chñ cña d©n th× luËt ph¸p<br />
cña Nhµ n−íc ph¶i thÓ hiÖn ®−îc ý chÝ<br />
cña d©n, ®¸p øng lîi Ých vµ nguyÖn väng<br />
cña d©n, do ®ã ph¶i träng d©n vµ träng<br />
ph¸p. Mét nÒn chÝnh trÞ nh− thÕ lµ<br />
chÝnh trÞ d©n chñ, nh©n nghÜa, ®¹o ®øc.<br />
ThuËn theo lßng d©n, kh«ng lµm<br />
tr¸i ý d©n, ®ã lµ ®ßi hái ®¹o ®øc cña<br />
chÝnh trÞ, ®èi víi viÖc cÇm quyÒn.<br />
ThÊu hiÓu ®iÒu ®ã, Hå ChÝ Minh vµ<br />
triÕt lý Hå ChÝ Minh chñ tr−¬ng ®−a<br />
®oµn kÕt vµ thanh khiÕt vµo nh÷ng<br />
chuÈn mùc cña chÝnh trÞ. Cã nh÷ng ®¶m<br />
b¶o ®¹o ®øc nh− thÕ cho chÝnh trÞ th×<br />
míi tr¸nh ®−îc nguy c¬ tha hãa quyÒn<br />
lùc, míi lµm cho viÖc chÝnh sù vµ ho¹t<br />
®éng tham chÝnh thùc hiÖn ®−îc triÕt lý<br />
nh©n sinh vµ hµnh ®éng v× d©n. §ã lµ<br />
®iÓm s©u s¾c vµ tinh tÕ trong t− t−ëng<br />
còng nh− trong triÕt lý Hå ChÝ Minh.<br />
2. §Ó h×nh thµnh vµ thùc hµnh triÕt<br />
lý Êy, Hå ChÝ Minh ®· nghiÒn ngÉm rÊt<br />
s©u tõ nh÷ng tinh hoa t− t−ëng, v¨n hãa<br />
trong di s¶n cña nhiÒu thêi ®¹i, tõ nhiÒu<br />
ngän nguån còng nh− tæng kÕt tõ thùc<br />
tiÔn ®êi sèng x· héi, tõ nh÷ng tr¶i<br />
nghiÖm cña chÝnh m×nh. TriÕt lý Hå ChÝ<br />
Minh cã sù kÕ thõa, chän läc tõ nh÷ng<br />
®iÓm tinh tóy, nh÷ng chØ dÉn s©u s¾c cña<br />
PhËt gi¸o, cña Kinh dÞch, cña t− t−ëng<br />
ph−¬ng §«ng nãi chung còng nh− cña<br />
v¨n hãa ph−¬ng T©y... th«ng qua n¨ng<br />
lùc s¸ng t¹o, b¶n lÜnh v¨n hãa cña Ng−êi.<br />
Theo Hå ChÝ Minh, §øc PhËt lµ ®¹i<br />
tõ ®¹i bi, cøu khæ cøu n¹n, muèn cøu<br />
chóng sinh ra khái khæ n¹n. §øc PhËt<br />
<br />
7<br />
ph¶i hy sinh tranh ®Êu diÖt lò ¸c ma<br />
(Hå ChÝ Minh, toµn tËp, 1995, TËp 5,<br />
tr.197). ThÊy râ ®¹o ®øc cao c¶ cña PhËt<br />
gi¸o, lý t−ëng x· héi thÊm s©u chÊt<br />
nh©n v¨n v× con ng−êi, nh©n lÔ PhËt<br />
§¶n, Ng−êi nãi víi ®ång bµo, trong ®ã cã<br />
c¸c phËt tö r»ng, t«n chØ, môc ®Ých cña<br />
®¹o PhËt nh»m x©y dùng cuéc ®êi thuÇn<br />
mü, chÝ thiÖn, b×nh ®¼ng, yªn vui, no Êm<br />
(Hå ChÝ Minh, toµn tËp, 1996, TËp 8,<br />
tr.290). §iÒu Êy còng gièng, còng phï<br />
hîp víi môc ®Ých cña c¸ch m¹ng. C¸c<br />
bËc ch©n tu - nh÷ng ®¹i ®øc, hßa th−îng<br />
còng nh− c¸c linh môc trong ®¹o Thiªn<br />
Chóa dèc lßng ch¨m sãc phÇn hån cho<br />
c¸c gi¸o d©n, nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng<br />
lµm c¸ch m¹ng ®Ó gi¶i phãng cho d©n ra<br />
khái ¸ch ¸p bøc thèng trÞ cña ®Õ quèc<br />
thùc d©n, lo giµnh lÊy ®éc lËp ®Ó d©n cã<br />
tù do, lo ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh tÕ ®Ó<br />
d©n ®−îc sèng no Êm, yªn vui, h¹nh<br />
phóc. PhÇn x¸c cã no ®ñ th× phÇn hån<br />
míi thong dong ®−îc. §øc tin t«n gi¸o<br />
vµ ®¹o ®øc t«n gi¸o mang gi¸ trÞ vµ ý<br />
nghÜa v¨n hãa. Bëi vËy ®¹o ph¸p ®ång<br />
hµnh cïng d©n téc, trong ®Êu tranh<br />
c¸ch m¹ng vµ hµnh tr×nh tíi chñ nghÜa<br />
x· héi. §Ñp ®êi tèt ®¹o lµ mét sù hµi<br />
hßa, h÷u Ých cho ph¸t triÓn.<br />
Trong th− göi Héi nghÞ ®¹i biÓu<br />
PhËt gi¸o n¨m 1964, Hå ChÝ Minh viÕt:<br />
§ång bµo PhËt gi¸o c¶ n−íc, tõ B¾c ®Õn<br />
Nam, ®Òu cè g¾ng thùc hiÖn lêi PhËt<br />
d¹y lµ: lîi l¹c quÇn sinh, v« ng· vÞ tha,<br />
®em l¹i lîi Ých cho mäi nhµ, quªn m×nh,<br />
v× ng−êi kh¸c (Hå ChÝ Minh, toµn tËp,<br />
1996, TËp 11, tr.315). T«n träng tù do<br />
tÝn ng−ìng cña d©n, Ng−êi khÐo lÐo g¾n<br />
bã §¹o víi §êi, §êi víi §¹o, tÊt c¶ v×<br />
quyÒn sèng, quyÒn tù do, quyÒn m−u<br />
cÇu h¹nh phóc cña mçi ng−êi d©n.<br />
Ng−êi nãi râ, PhËt ph¸p kh«ng xa rêi<br />
thÕ gian, mäi ng−êi h·y tham gia cøu<br />
®ãi, diÖt dèt (Hå ChÝ Minh, 1990,<br />
<br />