52 TRẦ N CAO SƠ N
TRUVỂ N THUYỂ T M m H N
ĩiê N i - ọ u n D ư n H ấ u
TỪ GÓC NHÌN XÃ HỘ I
HỌ C LỊ CH SỬ
•
______
•_______________________________
TRẦ N CAO SƠ Nn
LTS: Theo nguyệ n vọ ng củ a tác giả , chúng
tôi công b ô bài n ghiê n cúu này. Điề u dó không
có nghĩa chúng tô i chia sẻ vó i tác giả về quan
niệ m vế quan hệ giũa vàn h ọ c dân gian và lị ch
sử , về quan niệ m nhà nuóc và qua n hệ xà hộ i
thòi Hùng Vư ơ ng.
Tro n g k h o t à n g v ă n h o á , t r u y ề n t h u y ế t
giữ m ộ t vị tr í q u a n tr ọ n g , k íc h th íc h
n ă n g lự c su y tư ở n g , m ộ t vỏ bọ c n h â n á i,
m ề m m ạ i m à vô c ù n g b ể n c h ặ t q u a n n iệ m
c ủ a n g ư ờ i x ư a trư ớ c cá c h iệ n tư ợ n g tự
n h iê n , x ã hộ i.
T ru y ề n t h u y ế t “M a i A n T iêm - Q u ả
d u a h ấ u '’ có c h u n g g iá t rị đó. N ó góp p h a n
lí giả i vì sa o N g a Sơ n có q u ả d u a dỏ nố i
tiê n g v à có d ò n g họ M a i co c ụ m dô n g đ ú c;
tạ i s ao có h ò n n ú i m a n g tê n M a i A n T iê m
v à n h ữ n g m ôi liê n h ệ x ã h ộ i l iê n q u a n đ ế n
sô p h ậ n c ủ a c h à n g h o à n g tu th ờ i sơ sử .
B ê n c ạ n h c á i m ẫ u sô* c h u n g : M a i A n
T iê m v à sự tíc h Q u ả d ư a h ấ u c ủ n g chỉ là
tr u y ề n th u y ô t, là tru y ệ n d â n g ia n n h u'
n g à n v ạ n c â u c h u y ệ n d â n g ia n v à s ự tíc h
k h á c , th ì ỏ đ â y n ó cò n có m ộ t d ặ c t r u n g r ấ t
riê n g , dó là vì n ó g ắ n vớ i m ả n h đ ấ t, n g ọ n
n ú i, t ê n n g ư ờ i v à m ộ t d ò n g họ M a i có th ự c .
M ả n h d â t N g a S ơ n dư ợ c h iể u tư ợ n g n h ư
th á n h d ị a c ủ a d ò n g h ọ n à y . N ó v ừ a là
tr u y ề n th u y ế t, v ừ a là d ã sử , lạ i c ũ n g v ừ a là
h ìn h h ó n g c ủ a lị ch sử . T ừ c h ín h tru y ề n
1 1 PG S . TS. V iệ n Xà h ộ i họ c.
th u y ế t, n g u ô i x ư a đ ã c ư n g c ấ p c h o c h ú n g ta
n h ữ n g cứ liệ u t h a m c h iế u v ế m ộ t th o i d ạ i
r ấ t đ á n g q u a n tâ m ; T h q i d ạ i H ồ n g B à n g -
N h à nư ố c V ă n L a n g c ủ a c ác V u a H ù n g .
N ú i M a i A n T iê m
T rư ớ c h ế t k h a n g đ ị n h d ú a h ấ u có 0
n h iề u nơ i t r ê n th ê giớ i, k ể c ả c h â u A u , ch â u
P h i, c h â u M ĩ. Đ â y là lo ạ i q u a dư ợ c sà n x u ấ t
và sử d ụ n g r a t số m c ủ a loà i n g u ô i. T ro n g
tru y ề n th u y ế t c ù n g k h ô n g k h ẳ n g đ ị n h . C hi’
từ k h i M a i A n T iê m p h á t h iệ n r a g iố n g q u ả
q u ý n à y th ì nó m oi đ ư ợ c d ư a v ào đờ i sô n g
v à con n gư ờ i m ói b iế t đ ô n d ú a h ấ u . N h ư
v ậ y d ú a h ấ u v ù n g N g a S ơ n c ủ a M a i A n
T iê m c h ỉ là m ộ t n ơ i có x u ấ t xú' số m , v à d ặ c
h i ệ t O c hỗ n ó g ắ n vố i t r u y ề n th u y ế t v ề cuộ c
dờ i c h ủ n h â n c ủ a nó. Q u ả d u a ở d â y d ư ợ c
coi n h u' m ộ t n g u y ê n n h â n , m ộ t g iá tr ị liên
q u a n d ô n v iệ c làm t h a y dổ i sô p h ậ n m ộ t
co n n g u ô i t iê u h iể u tr o n g h o à n c ả n h hi
th ư ơ n g v à n h ậ y c ả m .
N êu a i c h ú a m ụ c k íc h sỏ th ị n ú i M ai
A n T iê m m à ch ỉ dư ợ c n g h e q u a tr u y ề n
th u y ê t th ì sẽ có m ộ t h ìn h d u n g , m ộ t ý n iệ m
k h á c về n ó. C ó t h ể n g h ĩ r à n g d â y là m ộ t
q u ả n ú i rộ n g lở n , dồ sộ , câ y cô’i r ậ m r ạ p , có
nư ớ c su ô i t ro n g v ắ t c h a y q u a , hoặ c c h í ít
c ũ n g p h ả i có n h u n g g iế n g nư ớ c n g ọ t d ê
s in h sô n g , c h ă n n u ô i v à c a n h tá c . N h ú n g
th ự c sự k h ô n g p h ả i n h ư v ậ y . N ú i M a i A n
T iê m - h ò n n ú i d u y n h ấ t m a n g tê n M a i A n
T iê m , n ằ m t r ê n v ù n g g iá p r a n h g iữ a h a i xã
N ga A n v à N g a P h ú - c h ỉ là m ộ t h ò n n ú i
trọ c r ấ t n h ỏ , vớ i d iệ n tíc h k h o á n g v ài h a
s à o T r u n g B ộ , có đ ộ c ao v à i c h ụ c m ét.
Q u ả n ú i n à y x u ấ t h iệ n c ù n g n iê n d ạ i tạ o
soil cù a hệ T a m Đ iệ p h ù n g vĩ, vì có c ù n g m ộ t
loạ i tr ầ m tíc h k h o á n g th ạ c h , n h u n g n ằ m
h iệ t lậ p v ề p h ía n a m k h o ả n g h a hôn tră m
m ét. X em x é t kĩ k h ô n g ai có th e n g h ĩ r ằ n g
d â y là nơ i m à v u a H ù n g d á m d e m d ứ a con
tra i v à g ia q u y ế n c ủ a nó v ư ợ t h iể n cả só n g
to gió lon d ê n đê’ d ầ y ả i. T h ờ i g ia n tu y có
p h ô i p h a , n h iề u cái th a y d ổ i, n h ú n g c h í ít
NGHIÊN CƯ U - TRAO ĐỐ I
c h ư a có c ủ a c ả i, c h ư a có p h â n t ầ n g x ã h ộ i
kẻ g ià u v à n g ư ờ i n g h è o . V u a c h ư a có b ổ n g
lộ c và q u y ể n u y gì lớ n n ê n v iệ c th ự c h iệ n
d â n c h ủ , g ầ n d â n , k h u y ế n n ô n g , c ù n g d â n
cày r u ộ n g và n h ư ờ n g n g ô i là c h u y ệ n k h ô n g
ló n. Có n g ư ờ i n g h ĩ k h á c h ơ n , ch o r ằ n g thờ i
ấ y c h ư a có s ử g ia g h i c h é p , t o à n n g h e th e o
tr u y ề n k h ẩ u vố i s ự c a t ụ n g x ằ n g b ậ y , sự
t h ậ t c h ắ c k h ô n g p h ả i n h ư v ạ y V.V.. v à v .v...
C ác t à i liệ u c h ín h s ử T r u n g Q uố c v ê th ờ i
n à y c ũ n g h iế m .
T ôi n h ơ h ồ i n h ỏ c h a tôi có đọ c c h o tô i
n g h e m ộ t c â u đôi liê n q u a n đ ế n h a i vị v u a
T à u v ừ a n ê u t r ê n do m ộ t n h o sĩ n à o đó v iế t
ra th ờ i trư ớ c. C h a tô i n ó i tê n n h ư n g tô i d ã
q u ê n . C â u dôi v ừ a đ ư ợ c h iể u th e o n g h ĩ a
c h ữ N ô m , v ừ a đư ợ c h iể u th e o n g h ĩa ch ữ
H án , h iể u th e o c á c h n à o c ũ n g có lí, m ặ c
d ầ u n g h ĩa c ủ a nó lạ i đ ố i n g h ị c h n h a u .
T h ư ợ n g u n g ta i h ạ u n g ta i ỉ a đ ầ u lạ i
vư ơ n g N g h iêu ch í đứ c
Q u â n tắ c cô th ầ n tắ c cô đ á i h ù m q u a n
đê T h u ấ n m in h c ô ng
N g h ĩa N ôm c ủ a h a i c â u đôi th ì đ ộ c g iả
c h ắ c d ã h iể u , v ừ a tụ c v ừ a ti n h , tỏ ý k h in h
bỉ b ọ n v u a q u a n , k h ô n g lo ạ i t r ừ c ả ô n g
N g h iê u , ô n g T h u ấ n th ờ i x ư a . T h e o n g h ĩa
H á n th ì đư ợ c h iể u n g ư ợ c lạ i, tứ c là cả q u a n
tr ê n , q u a n d ư ớ i, cả q u â n c ả t h ầ n đ ê u p h ả i
h ư ớ n g vê các tấ m g ư ơ n g c ủ a n g ư ờ i xu'a m à
họ c tậ p , m à n o i g ư ơ n g , đ ặ c b iệ t là c h í đứ c
côn g m in h c ủ a h a i vị N g h i ê u - T h u ấ n s iê u
p h à m . T h ê m ớ i b iế t c á i t h â m t h u ý củ a c h ữ
n g h ĩa . M ụ c đ ích cơ b ả n c ủ a c â u d ô i là ử c hỗ
th ờ i N g h iê u - T h u ấ n x a vò i, k h e n c ủ n g
d ư ợ c m à c h ê cũng c h a n g s a o , n ó (’b à có c ă n
cứ n à o ch o sự đ á n h g iá . N gư ờ i ta m ư ợ n h a i
cụ x ài chơ i, c ù n g h a i cụ c h ử i lũ th a m q u a n
ô lạ i d ư ơ n g th o i.
C ác h n h ìn v ề N g h iê u - T h u ấ n đ ã v ậ y ,
c ác h n h ìn v ề th o i v u a H ù n g c ũ n g n ê n t h ấ u
d á o h ơ n.
T r u y ề n th u y ế t M a i A n T iê m v à Q u ả
d u a đỏ v ã n tồ n tạ i tr o n g lò n g n h â n g ia n
k h ô n g p h a i m ờ . T h ô n g q u a n h ữ n g h ạ t n h â n
lị ch s ử h iệ n h ữ u tro n g t r u y ề n th u y ế t g iú p
c h ú n g t a t iế p c ậ n từ n g bư ớ c việ c n g h iê n
c ứ u , tìm h iể u x ã hộ i V iệ t N a m v à cơ c ấ u
N h à nư ớ c V iệ t cổ .
T h ứ nhấ t'. T h ô n g q u a tru y ề n t h u y ế t ,
ch o p h é p c h ú n g ta h ìn h d u n g v ề l ã n h th ổ
quôc gia V iệ t cổ trư ớ c c ô n g n g u y ên , đ ã th e o
h ư ớ n g bô dọ c x u ố n g p h ư ơ n g N a m . T ừ
tr u y ệ n M a i A n T iê m ở N g a S ơ n đ ế n tru y ệ n
T h ụ c P h á n A n D ư ơ n g V ư ơ n g đ u a M ỵ C h â u
c h ạ y n ạ n r a t ậ n b ờ b i ê n N g h ệ A n rồ i tu ẫ n
tiế t ỏ đ ó c ho p h é p ư óc đ o á n v ê m ộ t nư ớ c
V iệ t rộ n g lở n, có th ê k é o d à i đ ế n t ậ n đèo
N g a n g , đèo H ả i V â n v à x a h ơ n n ữ a .
T h ứ ha i: T r i ế t lí t r ị nư ớ c, c h ă n d â n ,
q u a n h ệ q u â n - t h ẩ n - p h ụ - tử k iể u K h ổ n g
g iá o d ã có n g ay tro n g lò n g th ò i đ ạ i v u a
H ù n g , n ó đư ợ c s i n h th à n h v à tồ n t ạ i tự
n h iê n tr o n g n ề n c h u y ê n c h ín h t ậ p q u y ề n .
C h ẳ n g c ầ n p h ả i c h ờ đ ế n T ứ T h ư - N g ũ
K in h từ T r u n g Q uố c t r à n v à o m ớ i có. Cơ
c h ê x ã h ộ i s ả n s in h r a t r i ế t lí tư ơ n g x u n g ,
đ ồ n g th u ậ n .
M ộ t n h à n ư ớ c t ậ p q u y ề n s ơ k h a i
N h à n ư ớ c th ờ i H ù n g V ư ơ n g là th iế t c h ê
c ủ a n h à nư ớ c t ậ p q u y ề n sơ k h a i. V u a là k ẻ
th ô n g tr ị m u ô n d â n . T ư tư ở n g m a n g h ìn h
b ó n g ta m cư ơ n g , n g ũ th ư ờ n g c ũ n g từ dó
m ọ c ra , lớ n m ạ n h v à d ầ y sứ c k iê m to ả
tr o n g lò n g x ã h ộ i. V u a b ắ t c h ế t, th ẩ n p h ả i
c h ế t. D ù là c h a co n n h ư n g vớ i v u a H ù n g th ì
M a i A n T i ê m là đ ạ o q u â n t h ầ n , k h ô n g t h e
c h ô n g lệ n h . V u a b ắ t d i d a y , p h ả i di; v u a
ch o gọ i về , p h ả i về .
S o n g n h à n ư ớ c c h u y ê n c h ê th ờ i kì n à y
c h u a đ ạ t đ ế n độ h o à n c h ỉ n h , c h ư a có sự
th ố n g n h ấ t t ừ tr ê n x u ố n g dư ớ i và p h ủ k ín
m ọ i v ù n g m iề n . M ộ t sự h ỗ n d u n g c ác h ìn h
54 TRẤ N CAO SƠ N
h ệ th ố n g đ ê đ i ê u s ô n g H ồ n g v à s ô n g T h á i
B ìn h v ữ n g c h ắ c , t ạ o c h o đ ò n g c h ả y đ ư a
th a n g p h ù s a x u ố n g c ử a b iê n t ạ o n ê n c ác
v ù n g đ ấ t b ồ i k h ô n g lồ n à y .
V ù n g đ ấ t th u ộ c t r ầ m tíc h p h ù sa m u ộ n
m ằ n n h ữ n g t h ê k ỉ g ầ n đ â y c ủ a N g a S ơ n
c ù n g th ờ i v ớ i v ù n g p h ù s a c ủ a T iế n H ả i -
T h á i B ìn h v à K im S ơ n - N in h B ìn h . H o h a i
v ù n g đ ấ t t r ê n ở g ầ n c ử a sô n g n ê n lư ợ n g
p h ù s a ló n , d i ệ n tíc h p h ù s a r ộ n g . N ă m
18 29 , đ ạ i d a n h đ iề n N g u y ề n C ô n g T r ứ c h o
d â n k h a i h o a n g lậ p ấ p . O n g đ ã lả m b ả n t â u
t r ì n h v à đ ư ợ c v u a M in h M ạ n g k í s ắ c lệ n h
th à n h lậ p h a i h u y ệ n n ó i t r ê n c h o h a i t ỉ n h .
N g a S ơ n ở d u ô i d ả i p h ù s a , d i ệ n tíc h bồ i
d ắ p k h ô n g n h iề u , k h o ả n g m ấ y c h ụ c c â y sô
v u ô n g . C ư d â n p h ía b ắ c x u ô n g k h a i k h ẩ n
t h à n h c á c x ã N g a T h á i , N g a P h ú , N g a
Đ iề n , N g a L iê n , N g a T h a n h , N g a T h u ỷ vở i
n ghê ' t r ồ n g cói v à d ệ t c h iế u là c h ín h tr o n g
v à i t r ă m n ã m tr ở lạ i . C â u th ơ "C h iế u N g a
sơ n g ạ c h B á t T r à n g ” là n ó i đ ế n c h iế u c ủ a
c ác x ã n à y . C uộ c b ồ i đ ắ p p h ù s a v ẫ n tiế p
d iễ n , N g a S ơ n có h ệ r ừ n g n g ậ p m ặ n p h o n g
p h ú , đ a d ạ n g vê' s i n h t h á i b iể n . D o th iế u
d ấ t ở v à c a n h tá c , t ừ t h ậ p n iê n s á u m ư ơ i
c ủ a t h ê k ỉ trư ớ c n g ư ờ i d â n N g a S ơ n d ã ra
đ ị n h cư , t h à n h lậ p h a i x ã m ố i là N g a T â n
v à N g a T iế n . Đ â y là d â n tổ n g h ợ p c ủ a
n h iề u là n g n h iề u x ã t r o n g v ù n g đ ấ t c ũ m à
th à n h , tr o n g dó c ũ n g có râ't n h iề u n g ư ờ i
th u ộ c d ò n g h ọ M a i. R ừ n g n g ậ p m ặ n b iê n
m ấ t trư ớ c s ứ c tấ n c ô n g c ủ a c o n n g ư ờ i.
T ro n g b a h ệ q u ầ n t h ể t r ầ m tíc h n ó i
tr ê n th ì tr ầ m tíc h đ ạ i d ư ơ n g là c h ủ d ạ o
n h á t, tứ c là h ệ t r ầ m tíc h đ ư ợ c t ạ o r a d o q u á
trìn h b iê n lù i. D iệ n tíc h c h ín h c ủ a N g a S ơ n
là v ù n g d ấ t c á t p h a . C ư d â n s in h s ô n g d ầ u
tiê n c ũ n g n h ờ có b iê n lù i m à có đ ấ t ở . D ò n g
h ọ M a i c ủ a M a i A n T iê m cư ' t r ú c h ủ y ế u
t r ê n đ ấ t c ủ a h ộ t r ầ m tíc h n à y . H ọ v ừ a
tr ồ n g c ấ y lú a n ư ố c v ừ a c a n h t á c h o a m à u
đ ủ lo ạ i, tr o n g đó có d u a h â u .
N g a S ơ n là h u y ệ n n ằ m t iế p g iá p vói
d ồ n g b ằ n g B ắ c B ộ . Đ ứ n g ở vị t r í b ả n lề c ủ a
h a i ti ê u v ù n g v ă n h o á s ô n g M ã và s ò n g
H ồ n g , N g a S ơ n m a n g d ậ m n é t d ị a v ă n h o á
sô n g H ồ n g . N g ư ờ i N g a S ơ n h ầ u h ế t là từ
p h ía b ắ c c h u y ể n v à o lậ p c ư tr o n g n h ữ n g
t h ế k ỉ trư ớ c , t r ừ m ộ t sô' d ó n g h ọ có m ặ t lâ u
đờ i. T iế n g n ó i c ủ a n g ư ờ i N g a S ơ n k h ô n g
m a n g â m s ắ c d ạ c t r ù n g c h u n g c ủ a n g ư ờ i
T h a n h H o á - s ô n g M ã, m à n g h iê n g v ê â m
sắ c B ắ c Bộ . C á i tê n N g a S ơ n lị c h lã m c ũ n g
d ư ợ c x u ấ t p h á t từ m ộ t n g h ĩa n ô m r ấ t m ộ c
m ạ c , tứ c là v ù n g đ ấ t có n ú i s ô n g kì vĩ,
n h i ề u c h im m u ô n g v à t h i ê n n g a di tr ú .
M ộ t c â u h ỏ i đ ặ t r a là: N ế u to à n th ê
d ò n g h ọ M a i d ư ợ c s ả n s in h tù' N g a S ơ n đ ề u
là c o n c h á u n ô i dờ i c ủ a m ộ t d iệ n h ạ M a i
A n T iê m vớ i n g ư ờ i vợ m à ô n g m a n g th e o th ì
s a o lạ i đ ô n g đ è n v ậ y . T ừ m ộ t ô n g th u ỷ tê ,
r ấ t n h i ề u c h i n h á n h đ ư ợ c h ìn h th à n h : M a i
V ă n , M a i Đ ì n h , M a i Đ ứ c, M a i N gọ c v .v...
H à n g c h ụ c k i ê u h ọ M a i. N gư ợ c lạ i c h ư a
th ấ y d ò n g h ọ M a i A n n à o c ả , có t h ể họ
t r á n h đ i d ê k h ỏ i p h ạ m h u ý vớ i ô n g tổ tô n
k ín h c h ă n g ? C ả sô' sở t ạ i l ẫ n sô' c h u y ể n c ư
đ i n ơ i k h á c s in h s ô n g có th ổ đ ế n h à n g c h ụ c
v ạ n n g ư ờ i. N ê u d ù n g p h ư ơ n g p h á p to á n h ọ c
d ê t ín h t ầ n sô' g ia t ă n g n h â n k h ấ u n h ư
n g à n h d â n sô' họ c v ẫ n t h ư ờ n g là m th ì s a u
lìơ n h a i n g h ìn n ă m , t ừ m ộ t ô n g M a i / \n
T iê m c ư t r ú n g ắ n n g ủ i k h ó có t h ể b ù n g n ổ
m ộ t q u y m ô h ậ u d u ệ k h ổ n g lồ n h ư v ậ y . Đ ó
là c h ư a k ê h ộ sô' tử v o n g c á c k iể u th ờ i x ư a
r ấ t ca o. T h ê m n ữ a , c h a n g lẽ s a u k h i d ư ợ c
v u a c h a c h o gọ i v ề , v ợ c h ồ n g M a i A n T iê m
k h ô n g m a n g th e o d ứ a co n n à o h o ặ c k h ô n g
s in h th ê m n ữ a c h ă n g . C ó b a o n h iê u co n
t r a i đ ề u v ú t lạ i n ơ i góc b iể n c h â n tro i n à y
k h i vợ c h ồ n g ô n g bư ố c x u ố n g th u y ề n la i
k i n h ? ơ P h o n g C h â u c ũ n g k h ô n g t h à y s ự
q u ầ n cư c ủ a d ò n g h ọ M a i ti ê u b iê u n h ư ỏ
N g a S ơ n , t h ậ m c h í k h ô n g có. T r ư ớ c d â y có
m ộ t n h à d â n tộ c h ọ c k h ô n g d a n h tiế n g lắ m
NGHIÊN CỨ U - TRAO Đổ l 55
có nói m ộ t c á c h h ồ n n h iê n r ằ n g sự t h ậ t họ
M a i c h ín h là từ c h ữ họ M a gọ i lá i di, m ộ t bộ
tộ c th iể u sô p h ía B ắ c c h u y ê n x u ố n g cu' t r ú
m à t h à n h d ò n g h ọ M a i đ ô n g đ ú c . Đ ấ y c h ỉ là
c ách n ói, bở i n ế u đ ú n g n h ư lờ i n h à d â n tộ c
họ c k ia đ ể h ợ p lí vở i s ự h iệ n d iệ n các d ò n g
họ M a p h ô b iế n dọ c v ù n g n ú i v à t r u n g d u
p h ía b ắ c h iệ n n a y th e o c á i lo g íc h k h á c h
q u a n th ì s ự tíc h M a i A n T iêm - V u a H ù n g -
Q u ả d ư a đỏ tư ơ n g t r u y ề n n h iê u đ ờ i n a y sẽ
c h a n g cò n g iá trị n à o h ế t, k ể c ả n h ữ n g g iá
tr ị về tư tư ở n g , t r i ế t h ọ c v à đ ạ o lí.
Đ ạ o n g h ĩ a Q u â n t h ầ n - P h ụ t ử
T ro n g t ru y ề n t h u y ế t M a i A n T iê m -
Q u ả d ư a h ấ u lư u tr u y ề n h ế t d ờ i n à y đ ế n
do i k h á c đ ề u có c h u n g m ộ t n ộ i d u n g : M a i
A n T iê m là con t r a i v u a H ù n g t h ứ tư , là
m ộ t n gư ờ i th ô n g m in h , c ầ n c ù v à cư ơ n g
n g h ị . M ộ t lầ n vô t ìn h n ó i vớ i v u a c h a " C ủ a
b iế u là c ủ a lo; c ủ a cho là c ủ a nợ " đ ã bị v u a
c h a b ắ t đi đ ầ y n g o à i h o a n g đ ả o vì tộ i b ấ t
k ín h , k h in h q u â n . S a u n h iề u n g à y lê n h
đ ê n h t r ê n b iể n , só n g to gió lớ n, M a i A n
T iê m đ ã đ ế n m ộ t h o a n g đ ả o đ ầ y c h im
m u ô n g v à t h ú d ữ . Ô n g v à g ia q u y ế n đ ã bị
g ia m c ầ m ở đ â y k h ô n g h ẹ n n g à y v ề , k h ô n g
có m ô i liê n h ệ vớ i d ấ t liề n v à q u ê n h à . V ôìì
là n g ư ờ i b ả n lĩn h , ô n g đ ã c ù n g vọ ' la o đ ộ n g
c ầ n c ù, vư ợ t q u a h iể m n g u y d ể tồ n tạ i. M a y
có co n ch im đ á n h rơ i m ả n h d ư a h ấ u ă n dở ,
ô n g p h á t h iệ n r a đó là g iố n g q u ả q u ý n ên
d ã trồ n g n ó v à th ả và o đ ấ t liề n đ ê m ọ i
ngư ờ i b iế t v à c h u n g h ư ơ n g . C ủ n g t ìn h cờ
n h ờ q u ả d ư a có d ấ ư tíc h đ ế n đ ư ợ c t a y v u a
c h a do d â n sở t ạ i c u n g tiế n , v u a c h a m ớ i
k h e n cô n g t r ạ n g và cho t h u y ề n đó n M a i A n
T iê m trỏ v ề t r iề u đ ìn h . T h ế rồ i n g ọ n n ú i ấ y
m a n g tê n M a i A n T iê m c ủ a ô n g , v ù n g đ ấ t
ấ y có c on c h á u họ M a i d ầ y đ à n , có n g h ề
tr ồ n g d u a đỏ n ổ i tiế n g m u ô n ph ư ơ n g .
N gư ờ i dờ i s a ư t h ư ờ n g h a y lư ớ t q ư a
n h ữ n g c h i t i ế t tư ở n g n h ư v ụ n v ặ t đ ê tiế p
c ậ n c ả i b ề m ặ t c ủ a c ố t t r u y ệ n , đó là vì s ao
n g ọ n n ú i có t ê n M a i A n T iê m , vì sao N g a
S ơ n có d ư a đỏ n g o n l à n h , v à vì s a o có n h iê u
cư d â n m a n g d ò n g h ọ M a i n h ư v ậ v . C â u
c h u y ệ n còn n h ằ m ca n g ợ i t ín h lao d ộ n g c ầ n
cù c ủ a m ộ t đ iệ n h ạ n g u ô i V iệ t x a x u a . C ái
t r i ế t lí tr ò i có m ắ t, ở h iề n g ặ p là n h , có côn g
m à i s ắ t có n g à y n ê n k im . la o d ộ n g là v in h
q u a n g v .v... c ũ n g r ậ m rị c h váy q u a n h c ố t
tr u y ệ n .
N h ư n g , b ả n c h ấ t tư tư ở n g c ủ a tru y ề n
th u y ế t k h ô n g d ừ n g lạ i ở đó, n ó c ao cả và
s â u s ắ c h ơ n n h iề u . R ấ t có th ể c h ú n g ta đ ã
k h ô n g h iể u đ ú n g th â m ý s â u x a m à n g ư ờ i
x u a m u ố n n h ắ n n h ủ c h ú n g t a th ô n g q u a
c â u t r u y ệ n đ ầ y b i th ư ơ n g n à y .
T h ờ i đ ạ i cá c v u a H ù n g tồ n t ạ i b a o
n h iê u n ă m , có m â y c h ụ c triề u v u a , c h ă n
d â n , trị n ư ớ c r a s ao ... t h ậ t sự c h ư a a i b iế t
c h ín h xác. C hi’ b i ế t c á c h đ â y m ấ y n g h ìn
n ă m , k h i T r u n g Q uô’c có t h ầ n N ông, P h ụ c
H y , N g h iê u V ư ơ ng, T h u ấ n Đ ế , có Â n - H ạ
- T h ư ơ n g - C h u , X u â n T h u , C h iế n Q uố c...
th ì ở V iệ t N a m đ ã có v u a H ù n g c a i q u ả n ,
g ia n g sơ n r iê n g b ờ cõi. B ằ n g sự t h ấ t b ạ i c ủ a
A n D ư ơ n g V ư ơ ng T h ụ c P h á n g ắ n vớ i o a n
tìn h M ỵ C h â u - T rọ n g T h u ỷ , n ư ớ c V ăn
L a n g - Â u L ạ c m ấ t v à o t a y n g o ạ i b a n g . T h ô
có n g h ĩa là , trư ớ c đó , tro n g tâ m lin h n gư ờ i
V iệ t, các v u a H ù n g g ắ n vớ i g ia n g sơ n c ẩ m
tú đ ã đ ư ợ c m in h đ ị n h r ạ c h rò i. Đ ó là c h â n
lí v ĩn h h à n g c ủ a n h â n g ian .
T r u y ề n t h u y ế t đ ã là m c h ú n g ta c h ạ n h
lò n g v ề tìn h n g ư ờ i, v ề d ạ o q u â n t h ầ n , p h ụ
tử th u ở b ìn h m in h c ủ a d â n tộ c, n h ấ t là nó
lạ i d iễ n r a c h ô n c u n g đ ìn h vố i b ậ c c h í tô n
c ủ a m u ô n d â n b á c h t ín h .
C ủ a biế u là củ a lo, củ a cho là củ a nợ .
G iả t h iế t, n ế u đ â y t h ậ t sự là c â u nó i c ủ a
h o à n g tử M a i A n T iê m vớ i v u a c h a n h ư
tr o n g tr u y ề n t h u y ế t th ì c ũ n g có n g h ĩa là
n g a y từ t h u ở H ồ n g B à n g đ ã có sự b iê u -
c h o - lo - n ợ v â y r á p la n n h a u . G iả th iế t,