TỪ VIRUS ĐẾN
VACCIN…QUA TRỨNG GÀ
BA GIAI ĐOẠN
Xác định vaccin : OMS xác định thành phần của vaccin trên cơ sở các
giống gốc chiếm ưu thế của mùa đông vừa qua.
Chủng trứng gà :
Các phòng bào chế dược phẩm bắt đầu điều chế các vaccin từ trứng gà
được thụ thai.
Làm trở nên vô hại :
Sau thời gian ủ 4-5 ngày, vaccin được thu hoạch và được làm trở nên
vô hại.
Từ một giống gốc mới của virus cúm, cho đến khi chế tạo vaccin cho
phép bảo vệ chống lại nó, các chuyên gia ước tính rằng sẽ cần một thời hạn
6 tháng.
Đó là thời gian, được đòi hỏi bởi các công nghiệp dược phẩm mỗi
năm, để sản xuất vaccin chống lại cúm mùa (grippe saisonnière). Thật vậy
vaccin này phải được thích ứng suốt trong năm, vì lẽ các virus influenza biến
dị nhanh chóng và thường xuyên, do đó cấu trúc sinh kháng nguyên của
chúng cũng bị biến đổi. Hiện tượng này, được gọi là “trôi giạt sinh kháng
nguyên” (dérive antigénique), là nguyên nhân của sự xuất hiện những giống
gốc mới của virus cúm. Việc chế tạo một vaccin chống lại những giống gốc
này phải qua một số giai đoạn bắt buộc, do đó cần phải có một thời gian tối
thiểu là điều không thể tránh được.
Tổ chức Y tế thế giới, vào tháng hai tháng ba mỗi năm, sẽ xác định,
trên cơ sở các giống gốc nổi trội đã lưu hành trong suốt mùa đông năm
trước, những giống gốc nào sẽ có mặt trong thành phần của vaccin sắp đến.
Luôn luôn đó là hai virus influenza loại A, H1N1 và H3N2, cũng như một
giống gốc loại B. Đối với mùa đông 2009-2010, trong bắc bán cầu, ba thành
phần này đã được biết : A/ Brisbane/59/2007, A/Brisbane/10/2007 và
B/Brisbane/60/2008, hai giống gốc đầu đã hiện diện trong vaccin đang dùng
hiện nay.
Chỉ khi các giống gốc này đã được nhận diện, các phòng bào chế dược
phẩm mới có thể phát động sự bào chế các vaccin. Để làm được điều này, họ
phải dùng hàng triệu trứng gà được thụ tinh. Xuất phát từ chim, các virus
loại influenza tăng sinh rất có hiệu quả nơi gà tơ và nhất là càng tốt hơn nơi
các phôi thai của những động vật này. Vậy trứng gà là một chất nền lý tưởng
và kinh tế để có được những lượng lớn virus : một quả trứng có thể chứa
hàng triệu các hạt virus, sẽ được dùng để chế biến hàng chục liều vaccin.
Nhưng các virus không thể được cho nguyên như vậy nơi các bệnh
nhân. Trước hết chúng phải được làm vô hại. Thật vậy, tất cả sự tinh tế của
một vaccin là ở chỗ nó sinh miễn dịch (immunogène) nhưng phải không sinh
bệnh (apathogène). Nói rõ hơn : vaccin phải gây nên một đáp ứng miễn dịch
khiến cơ thể sản xuất các kháng thể chống lại các virus được nhắm vào,
nhưng không gây nên nhiễm trùng bởi virus này. Như vậy, sau 4-5 ngày
tiềm phục trong trứng, các hạt siêu vi trùng (particules virales) được thu
nhận và xử lý trước khi được làm bất hoạt. Hợp chất hóa học, được sử dụng
với những liều lượng thấp cho mục đích này, cho phép “ giết chết ” con
virus nhưng đồng thời gìn giữ cấu trúc sinh kháng nguyên của nó. Các
phòng bào chế dược phẩm sau đó tiền hành thanh lọc và tách rời các hạt
virus bằng phương pháp ly tâm để tách riêng các kháng nguyên cần đưa vào
vaccin.
Một khi giai đoạn này đã được thực hiện đối với 3 giống gốc virus
được chọn lọc bởi OMS, các kháng nguyên của mỗi trong 3 giống gốc này
được trộn lẫn với nhau theo những tỷ lệ thích đáng. “ Hỗn hợp ” thu được
như thế sau đó được tích trữ từng liều trong các ống tiêm. Trước khi được
thương mãi hóa, chắc chắn là vaccin phải được trắc nghiệm. Nếu vaccin tỏ
ra có hiệu quả, thì chính giới hữu trách sẽ bật đèn xanh cho các phòng bào
chế dược phẩm đưa vaccin ra thị trường.
Từ lúc cúm gia cầm H5N1 phát khởi vào cuối năm 2003, các nghiên
cứu để tìm một vaccin chống lại một cúm đại dịch đã được tăng cường mạnh
mẽ. Nhưng các chuyên gia phải chăng đã bị lầm mục tiêu? Những nghiên
cứu nhằm vào H5N1 phải chăng cũng có lợi để chống lại sự phát sinh của
những giống gốc khác có tiềm năng nguy hiểm? Theo Etienne Thiry, G.S
Đại Học Liège, sự nghiên cứu và phát triển một vaccin chống cúm đại dịch
đã được hướng vào sự chế tạo các vaccin có thể thích ứng “theo mong
muốn”, trong đó các phòng bào chế có thể đặt kháng nguyên của bất cứ
giống gốc nào của virus cúm.