X lý b i chi ngân sách nhà n c nh m ki m ch l m phát hi n nayử ộ ướ ằ ề ế ạ ệ
Tr n Văn Giaoầ
TS, H c vi n Chính tr - Hành chính qu c gia H Chí Minhọ ệ ị ố ồ
(C p nh t: 5/10/2008)ậ ậ
X lý b i chi ngân sách nhà n c (NSNN) là m t v n đ nh y c m, b i nó không ch tácử ộ ướ ộ ấ ề ạ ả ở ỉ
đ ng tr c m t đ i v i n n kinh t mà còn tác đ ng đ n s phát tri n b n v ng c aộ ướ ắ ố ớ ề ế ộ ế ự ể ề ữ ủ
m i qu c gia. Trong b i c nh kinh t toàn c u đang có nh ng bi n đ ng l n nh : giáỗ ố ố ả ế ầ ữ ế ộ ớ ư
d u tăng cao, kh ng ho ng tài chính t i M , tình tr ng l m phát di n ra nhi u n c trênầ ủ ả ạ ỹ ạ ạ ễ ề ướ
th gi i, v n đ ki m ch l m phát đ t ra vô cùng c p bách không ch Vi t Nam. V yế ớ ấ ề ề ế ạ ặ ấ ỉ ở ệ ậ
x lý b i chi NSNN nh th nào đ n đ nh vĩ mô, th c hi n hi u qu các m c tiêu chi nử ộ ư ế ể ổ ị ự ệ ệ ả ụ ế
l c v phát tri n kinh t - xã h i, tăng tr ng kinh t và ki m ch l m phát hi n nay? ượ ề ể ế ộ ưở ế ề ế ạ ệ
1 - B i chi NSNN và các gi i pháp x lýộ ả ử
B i chi NSNN trong m t th i kỳ (1 năm, 1 chu kỳ kinh t ) là s chênh l ch gi a chi l nộ ộ ờ ế ố ệ ữ ớ
h n thu c a th i kỳ đó.ơ ủ ờ Nh ng thu g m nh ng kho n nào, chi g m nh ng kho n gì? Theoư ồ ữ ả ồ ữ ả
thông l qu c t , có th tóm t t báo cáo v NSNN h ng năm nh sau:ệ ố ế ể ắ ề ằ ư
B ng : Tóm t t n i dung cân đ i ngân sách nhà n c h ng nămả ắ ộ ố ướ ằ
Thu Chi
A. Thu th ng xuyênườ
(thu , phí, l phí).ế ệ
B. Thu v v n (bán tàiề ố
s n nhà n c).ả ướ
C. Bù đ p thâm h t.ắ ụ
- Vi n tr .ệ ợ
- L y t ngu n d tr .ấ ừ ồ ự ữ
Vay thu n (= vay m i -ầ ớ
tr n g c).ả ợ ố
D. Chi th ng xuyên.ườ
E. Chi đ u t .ầ ư
F. Cho vay thu n ầ
(= cho vay m i - thu nớ ợ
g c).ố
A + B +C = D + E + F
Công th c tính b i chi NSNN c a m t năm s nh sau:ứ ộ ủ ộ ẽ ư
B i chi NSNN = T ng chi - T ng thu = (D + E + F) - (A + B) = Cộ ổ ổ
Nguyên nhân b i chi NSNN:ộ
Có 2 nhóm nguyên nhân c b n gây ra b i chi NSNN:ơ ả ộ
- Nhóm nguyên nhân th nh t là tác đ ng c a chu kỳ kinh doanh. Kh ng ho ng làm cho thuứ ấ ộ ủ ủ ả
nh p c a Nhà n c co l i, nh ng nhu c u chi l i tăng lên, đ gi i quy t nh ng khó khăn m i vậ ủ ướ ạ ư ầ ạ ể ả ế ữ ớ ề
kinh t và xã h i. Đi u đó làm cho m c b i chi NSNN tăng lên. giai đo n kinh t ph n th nh,ế ộ ề ứ ộ ở ạ ế ồ ị
thu c a Nhà n c s tăng lên, trong khi chi không ph i tăng t ng ng. Đi u đó làm gi m m củ ướ ẽ ả ươ ứ ề ả ứ
b i chi NSNN. M c b i chi do tác đ ng c a chu kỳ kinh doanh gây ra đ c g i là b i chi chu kỳ.ộ ứ ộ ộ ủ ượ ọ ộ
- Nhóm nguyên nhân th hai là tác đ ng c a chính sách c c u thu chi c a Nhà n c. Khi Nhàứ ộ ủ ơ ấ ủ ướ
n c th c hi n chính sách đ y m nh đ u t , kích thích tiêu dùng s làm tăng m c b i chiướ ự ệ ẩ ạ ầ ư ẽ ứ ộ
NSNN. Ng c l i, th c hi n chính sách gi m đ u t và tiêu dùng c a Nhà n c thì m c b i chiượ ạ ự ệ ả ầ ư ủ ướ ứ ộ
NSNN s gi m b t. M c b i chi do tác đ ng c a chính sách c c u thu chi gây ra đ c g i làẽ ả ớ ứ ộ ộ ủ ơ ấ ượ ọ
b i chi c c u.ộ ơ ấ
Trong đi u ki n bình th ng (không có chi n tranh, không có thiên tai l n,...), t ng h p c a b iề ệ ườ ế ớ ổ ợ ủ ộ
chi chu kỳ và b i chi c c u s là b i chi NSNN.ộ ơ ấ ẽ ộ
Các gi i pháp x lý b i chi NSNN:ả ử ộ
V n đ thi u h t ngân sách th ng làm đau đ u các chính tr gia gi a m t bên là phát tri n b nấ ề ế ụ ườ ầ ị ữ ộ ể ề
v ng, duy trì đ c t c đ tăng tr ng kinh t v i m t bên là ngu n l c có h n. Đòi h i các chínhữ ượ ố ộ ưở ế ớ ộ ồ ự ạ ỏ
tr gia ph i l a ch n đ phù h p v i yêu c u phát tri n th c t và s phát tri n trong t ng lai.ị ả ự ọ ể ợ ớ ầ ể ự ế ự ể ươ
T s l a ch n đó h đ a ra m c b i chi "h p lý", b o đ m nhu c u tài tr cho chi tiêu cũng nhừ ự ự ọ ọ ư ứ ộ ợ ả ả ầ ợ ư
đ u t phát tri n kinh t , đ ng th i b o đ m cho n qu c gia m c h p lý. B i chi NSNN đ cầ ư ể ế ồ ờ ả ả ợ ố ở ứ ợ ộ ượ
hi u m t cách chung nh t là s v t tr i v chi tiêu so v i ti n thu đ c trong năm tài khóa ho cể ộ ấ ự ượ ộ ề ớ ề ượ ặ
thâm h t NSNN do s c ý c a chính ph t o ra nh m th c hi n chính sách kinh t vĩ mô. Cóụ ự ố ủ ủ ạ ằ ự ệ ế
nhi u cách đ chính ph bù đ p thi u h t ngân sách nh tăng thu t thu , phí, l phí; gi m chiề ể ủ ắ ế ụ ư ừ ế ệ ả
ngân sách; vay n trong n c, vay n n c ngoài; phát hành ti n đ bù đ p chi tiêu;... S d ngợ ướ ợ ướ ề ể ắ ử ụ
ph ng cách nào, ngu n nào tùy thu c vào đi u ki n kinh t và chính sách kinh t tài chínhươ ồ ộ ề ệ ế ế
trong t ng th i kỳ c a m i qu c gia. ừ ờ ủ ỗ ố
B i chi NSNN tác đ ng đ n kinh t vĩ mô ph thu c nhi u vào các gi i pháp nh m bù đ p b iộ ộ ế ế ụ ộ ề ả ằ ắ ộ
chi NSNN. M i gi i pháp bù đ p đ u làm nh h ng đ n cân đ i kinh t vĩ mô. V c b n, cácỗ ả ắ ề ả ưở ế ố ế ề ơ ả
qu c gia trên th gi i th ng s d ng các gi i pháp ch y u nh m x lý b i chi NSNN nh sau:ố ế ớ ườ ử ụ ả ủ ế ằ ử ộ ư
Th nh t:ứ ấ Nhà n c phát hành thêm ti n. Vi c x lý b i chi NSNN có th thông qua vi c nhàướ ề ệ ử ộ ể ệ
n c phát hành thêm ti n và đ a ra l u thông. Tuy nhiên, gi i pháp này s gây ra l m phát n uướ ề ư ư ả ẽ ạ ế
nhà n c phát hành thêm quá nhi u ti n đ bù đ p b i chi NSNN. Đ c bi t, khi nguyên nhânướ ề ề ể ắ ộ ặ ệ
b i chi NSNN là do thi u h t các ngu n v n đ i ng đ đ u t cho phát tri n gây "tăng tr ngộ ế ụ ồ ố ố ứ ể ầ ư ể ưở
nóng" và không cân đ i v i kh năng tài chính c a qu c gia. ố ớ ả ủ ố
Th hai: ứVay n c trong và ngoài n c. Đ bù đ p thâm h t NSNN, nhà n c có th vay nợ ả ướ ể ắ ụ ướ ể ợ
n c ngoài và trong n c. Vi c vay n n c ngoài quá nhi u s kéo theo v n đ ph thu cướ ướ ệ ợ ướ ề ẽ ấ ề ụ ộ
n c ngoài c v chính tr l n kinh t và làm gi m d tr ngo i h i quá nhi u khi tr n , làm c nướ ả ề ị ẫ ế ả ự ữ ạ ố ề ả ợ ạ
d tr qu c gia s d n đ n kh ng ho ng t giá. Vay n trong n c s làm tăng lãi su t, và cáiự ữ ố ẽ ẫ ế ủ ả ỷ ợ ướ ẽ ấ
vòng n - tr lãi - b i chi s làm tăng m nh các kho n n công chúng và kéo theo gánh n ng chiợ ả ộ ẽ ạ ả ợ ặ
tr c a NSNN cho các th i kỳ sau...ả ủ ờ
Th ba: ứTăng các kho n thu, đ c bi t là thu . Vi c tăng các kho n thu, đ c bi t là thu có thả ặ ệ ế ệ ả ặ ệ ế ể
s bù đ p s thâm h t NSNN và gi m b i chi NSNN. Tuy nhiên, đây không ph i là gi i pháp cẽ ắ ự ụ ả ộ ả ả ơ
b n đ x lý b i chi NSNN, b i vì n u tăng thu không h p lý s d n đ n làm giá c hàng hóaả ể ử ộ ở ế ế ợ ẽ ẫ ế ả
tăng gây nh h ng l n đ n s n xu t và đ i s ng nhân dân, nghiêm tr ng h n s tri t tiêu đ ngả ưở ớ ế ả ấ ờ ố ọ ơ ẽ ệ ộ
l c c a các doanh nghi p trong các ngành s n xu t kinh doanh và làm m t đi kh năng c nhự ủ ệ ả ấ ấ ả ạ
tranh c a n n kinh t đ i v i các n c trong khu v c và trên th gi i.ủ ề ế ố ớ ướ ự ế ớ
Th t :ứ ư Tri t đ ti t ki m các kho n đ u t công và chi th ng xuyên t NSNN. Đây là m t gi iệ ể ế ệ ả ầ ư ườ ừ ộ ả
pháp tuy mang tính tình th , nh ng vô cùng quan tr ng v i m i qu c gia khi x y ra b i chi NSNNế ư ọ ớ ỗ ố ả ộ
và xu t hi n l m phát. Tri t đ ti t ki m các kho n đ u t công có nghĩa là ch đ u t vàoấ ệ ạ ệ ể ế ệ ả ầ ư ỉ ầ ư
nh ng d án mang tính ch đ o, hi u qu nh m t o ra nh ng đ t phá cho s phát tri n kinh t -ữ ự ủ ạ ệ ả ằ ạ ữ ộ ự ể ế
xã h i, đ c bi t nh ng d án ch a ho c không hi u qu thì ph i c t gi m, th m chí không đ uộ ặ ệ ữ ự ư ặ ệ ả ả ắ ả ậ ầ
t . M t khác, bên c nh vi c tri t đ ti t ki m các kho n đ u t công, nh ng kho n chi th ngư ặ ạ ệ ệ ể ế ệ ả ầ ư ữ ả ườ
xuyên c a các c quan nhà n c cũng ph i c t gi m n u nh ng kho n chi này không hi u quủ ơ ướ ả ắ ả ế ữ ả ệ ả
và ch a th c s c n thi t.ư ự ự ầ ế
Th năm:ứ Tăng c ng vai trò qu n lý nhà n c nh m bình n giá c , n đ nh chính sách vĩ môườ ả ướ ằ ổ ả ổ ị
và nâng cao hi u qu ho t đ ng trong các khâu c a n n kinh t . Đ th c hi n vai trò c a mình,ệ ả ạ ộ ủ ề ế ể ự ệ ủ
nhà n c s d ng m t h th ng chính sách và công c qu n lý vĩ mô đ đi u khi n, tác đ ngướ ử ụ ộ ệ ố ụ ả ể ề ể ộ
vào đ i s ng kinh t - xã h i, nh m gi i quy t các m i quan h trong n n kinh t cũng nh đ iờ ố ế ộ ằ ả ế ố ệ ề ế ư ờ
s ng xã h i, nh t là m i quan h gi a tăng tr ng kinh t và công b ng xã h i, gi a tăng tr ngố ộ ấ ố ệ ữ ưở ế ằ ộ ữ ưở
kinh t v i gi gìn môi tr ng v.v.. Đ c bi t trong đi u ki n hi n nay, khi l m phát là m t v nế ớ ữ ườ ặ ệ ề ệ ệ ạ ộ ấ
n n c a các n c trên th gi i, v n đ tăng c ng vai trò qu n lý nhà n c đ i v i qu n lýạ ủ ướ ế ớ ấ ề ườ ả ướ ố ớ ả
NSNN nói chung và x lý b i chi NSNN nói riêng có ý nghĩa vô cùng c p thi t.ử ộ ấ ế
2 - Tình hình l m phát hi n nay và nh ng nguyên nhân ạ ệ ữ
K t n a cu i năm 2007 đ n nay, l m phát luôn là v n đ nóng b ng trên các bàn th o lu n,ể ừ ử ố ế ạ ấ ề ỏ ả ậ
cũng nh trên các ph ng ti n thông tin đ i chúng. Theo d báo, ch s giá tiêu dùng các thángư ươ ệ ạ ự ỉ ố
còn l i c a năm 2008 có th giao đ ng t 1,1%/ tháng đ n 1,5%/ tháng, n u l y m c trung bìnhạ ủ ể ộ ừ ế ế ấ ứ
là 1,3%/ tháng, thì 5 tháng còn l i s tăng 6,5%, tính c năm 2008 ch s giá tiêu dùng s làạ ẽ ả ỉ ố ẽ
26,28%. Th c t cho th y, do l m phát nên tình hình kinh t - xã h i đã phát sinh nhi u bi nự ế ấ ạ ế ộ ề ế
đ ng l n gây ra không ít khó khăn cho s tăng tr ng kinh t và đ i s ng nhân dân:ộ ớ ự ưở ế ờ ố
M t là,ộ l m phát đã làm cho giá c hàng hóa, d ch v tăng, trong đó có nh ng lo i tác đ ng tr cạ ả ị ụ ữ ạ ộ ự
ti p vào s n xu t kinh doanh nh xăng d u, s t thép, v t li u xây d ng (6 tháng đ u năm 2008ế ả ấ ư ầ ắ ậ ệ ự ầ
giá xăng d u nh p kh u tăng 61,8%, s t thép tăng 29,8%...), đ i s ng ng i lao đ ng b tácầ ậ ẩ ắ ờ ố ườ ộ ị
đ ng tr c ti p b i s tăng giá l ng th c, th c ph m. Sáu tháng đ u năm 2008 so v i tháng 12ộ ự ế ở ự ươ ự ự ẩ ầ ớ
năm 2007, giá l ng th c tăng 57%, th c ph m tăng 22,44%, ăn u ng ngoài gia đình tăngươ ự ự ẩ ố
24,6%... Tính đ n h t tháng 7 năm 2008 ch s giá tiêu dùng c a Vi t Nam đã b ng 121,28% soế ế ỉ ố ủ ệ ằ
v i cùng kỳ năm 2007 (tăng 21,28%) và b ng 119,78% so v i cu i năm 2007 (tăng 19,7%, tínhớ ằ ớ ố
trung bình m i tháng tăng 2,83%). ỗ
Hai là, v i bi n pháp kh ng ch tăng tr ng tín d ng m c 30%, nâng lãi su t c b n lênớ ệ ố ế ưở ụ ở ứ ấ ơ ả
14%/năm làm c s cho các ngân hàng th ng m i đ nh lãi su t kinh doanh phù h p v i cungơ ở ươ ạ ị ấ ợ ớ
c u v n trên th tr ng, t o m t b ng lãi su t huy đ ng, cho vay h p lý khi n cho các doanhầ ố ị ườ ạ ặ ằ ấ ộ ợ ế
nghi p, h s n xu t kinh doanh g p r t nhi u khó khăn v vay v n kinh doanh và ph i ch u lãiệ ộ ả ấ ặ ấ ề ề ố ả ị
su t r t cao. Chính vì v y, chi phí s n xu t c a các doanh nghi p và xã h i s tăng cao làm nhấ ấ ậ ả ấ ủ ệ ộ ẽ ả
h ng không nh đ n hi u qu kinh t chung c a n n kinh t , m t khác làm y u s c c nh tranhưở ỏ ế ệ ả ế ủ ề ế ặ ế ứ ạ
c a hàng hóa Vi t Nam trên tr ng qu c t . ủ ệ ườ ố ế
Ba là, kinh t vĩ mô có nh ng d u hi u đi xu ng do tác đ ng c a l m phát (Chính ph đã ph iế ữ ấ ệ ố ộ ủ ạ ủ ả
đ ngh Qu c h i phê duy t ch tiêu tăng tr ng kinh t năm 2008 ch còn kho ng 7%). Nhi uề ị ố ộ ệ ỉ ưở ế ỉ ả ề
doanh nghi p ph i gi m quy mô s n xu t, th m chí có nh ng doanh nghi p thua l , th m chí cóệ ả ả ả ấ ậ ữ ệ ỗ ậ
th phá s n.ể ả
Nguyên nhân c a tình tr ng l m phát Vi t Nam trong th i gian qua là do nh ng nguyên nhânủ ạ ạ ở ệ ờ ữ
ch y u sau:ủ ế
Do chi phí đ y (giá d u tăng cao, nh p siêu l n trong đi u ki n t giá bi n đ ng, chi phí s d ngẩ ầ ậ ớ ề ệ ỷ ế ộ ử ụ
v n tăng, tác đ ng c a các chính sách vĩ mô...); ố ộ ủ
Do c u kéo (kh ng ho ng l ng th c th gi i, d ch b nh tri n miên... làm l ng nhi u lo i hàngầ ủ ả ươ ự ế ớ ị ệ ề ượ ề ạ
hóa b suy gi m, tuy nhiên t ng l ng c u hàng hóa v n có xu h ng gia tăng);ị ả ổ ượ ầ ẫ ướ
Do tác đ ng c a chính sách ti n t (riêng năm 2007, cung ti n M2 tăng tr ng v i t c đ k l cộ ủ ề ệ ề ưở ớ ố ộ ỷ ụ
trong vòng 5 năm tr l i đây, v i con s 35%, v n đ u t n c ngoài vào Vi t Nam t ng đ iở ạ ớ ố ố ầ ư ướ ệ ươ ố
l n...).ớ
Do y u t tâm lý (ng i tiêu dùng ch y theo các tin đ n t đó làm tăng l ng c u đ t bi n,ế ố ườ ạ ồ ừ ượ ầ ộ ế
không chuy n ti n c a mình sang đ u t s n xu t - kinh doanh mà mua vàng, kim lo i quý...). ể ề ủ ầ ư ả ấ ạ
V n đ qu n lý NSNN ch a sát v i tình hình l m phát trong th i gian v a qua. Đ u năm 2006,ấ ề ả ư ớ ạ ờ ừ ầ
nh ng d u hi u c a l m phát đã xu t hi n, nh ng trong qu n lý và đi u hành NSNN v n ch aữ ấ ệ ủ ạ ấ ệ ư ả ề ẫ ư
đánh giá h t tác đ ng c a nó nên vi c đ u t công v n còn quá l n và ch a hi u qu . Chiế ộ ủ ệ ầ ư ẫ ớ ư ệ ả
th ng xuyên ch a đ c giám sát ch t ch nên còn lãng phí, x lý b i chi NSNN v n còn ch aườ ư ượ ặ ẽ ử ộ ẫ ư
quy t li t. Theo đánh giá c a nhi u chuyên gia kinh t , các nguyên nhân trên v n đang ti m nế ệ ủ ề ế ẫ ề ẩ
và t ng ngày tác đ ng làm gia tăng l m phát, vì v y, xu h ng gia tăng này trong các tháng cònừ ộ ạ ậ ướ
l i c a năm 2008 là đi u khó tránh kh i. ạ ủ ề ỏ
Nh v y, trong 5 nguyên nhân ch y u gây ra tình hình l m phát trong th i gian v a qua Vi tư ậ ủ ế ạ ờ ừ ở ệ
Nam, nguyên nhân x lý b i chi NSNN v n còn thi u quy t li t. Do v y, đ ki m ch l m phát,ử ộ ẫ ế ế ệ ậ ể ề ế ạ
ngoài các bi n pháp ki m ch l m phát mà Chính ph , cũng nh các b , ngành đang th c thi,ệ ề ế ạ ủ ư ộ ự
v n đ qu n lý ch t tình hình chi NSNN nh : chi th ng xuyên c a các c quan nhà n c, đ uấ ề ả ặ ư ườ ủ ơ ướ ầ
t công... thông qua vi c x lý b i chi NSNN là vô cùng c p thi t và có ý nghĩa r t quan tr ng.ư ệ ử ộ ấ ế ấ ọ
3 - Nh ng v n đ đ t ra v x lý b i chi NSNN nh m ki m ch l m phát ữ ấ ề ặ ề ử ộ ằ ề ế ạ
Th c t trong nh ng năm qua, chúng ta đã ki m soát đ c m c b i chi NSNN gi i h n choự ế ữ ể ượ ứ ộ ở ớ ạ
phép (không quá 5% GDP/năm) và ngu n vay ch y u chi đ u t phát tri n. Ngoài ra, chúng taồ ủ ế ầ ư ể
cũng tích lũy đ c m t ph n t ngu n thu thu , phí, l phí chi đ u t phát tri n. Đây là nh ngượ ộ ầ ừ ồ ế ệ ầ ư ể ữ
thành công b c đ u đáng ghi nh n trong công tác qu n lý cân đ i NSNN cũng nh ki m soátướ ầ ậ ả ố ư ể
v n đ b i chi NSNN. Tuy nhiên, trong quá trình x lý b i chi NSNN, đ c bi t trong tình hìnhấ ề ộ ử ộ ặ ệ
hi n nay khi v n đ l m phát đang gây ra nh ng khó khăn r t l n cho n n kinh t và đ i s ngệ ấ ề ạ ữ ấ ớ ề ế ờ ố
nhân dân, chúng ta c n l u ý đ n nh ng v n đ sau trong vi c x lý b i chi NSNN: ầ ư ế ữ ấ ề ệ ử ộ
- S thi u h t ngân sách do nhu c u v n tài tr cho s phát tri n n n kinh t quá l n đòi h iự ế ụ ầ ố ợ ự ể ề ế ớ ỏ
ph i đi vay đ bù đ p. Đi u này đ c th hi n qua vi c chúng ta ch vay đ đ u t phát tri n k tả ể ắ ề ượ ể ệ ệ ỉ ể ầ ư ể ế
c u h t ng và các công trình tr ng đi m qu c gia ph c v l i ích phát tri n c a đ t n c.ấ ạ ầ ọ ể ố ụ ụ ợ ể ủ ấ ướ
Nh ng, trên th c t s ti n vay, đ c bi t c a n c ngoài, ch a đ c qu n lý ch t ch . Tìnhư ự ế ố ề ặ ệ ủ ướ ư ượ ả ặ ẽ
tr ng đ u t dàn tr i các đ a ph ng v n ch a đ c kh c ph c tri t đ , ti n đ thi côngạ ầ ư ả ở ị ươ ẫ ư ượ ắ ụ ệ ể ế ộ
nh ng d án tr ng đi m qu c gia còn ch m và thi u hi u qu . Chính vì v y, các kho n đ u tữ ự ọ ể ố ậ ế ệ ả ậ ả ầ ư
phát tri n l y t ngu n v n vay (c trong và ngoài n c) c n b o đ m các quy đ nh c a Lu tể ấ ừ ồ ố ả ướ ầ ả ả ị ủ ậ
NSNN và m c b i chi cho phép h ng năm do Qu c h i quy t đ nh.ứ ộ ằ ố ộ ế ị
- S thi u h t ngân sách trong nh ng năm qua đ c s d ng nh m t công c trong chính sáchự ế ụ ữ ượ ử ụ ư ộ ụ
tài khóa đ kích thích s tăng tr ng kinh t . Chúng ta có th d dàng nh n ra đi u này thôngể ự ưở ế ể ễ ậ ề
qua cân đ i NSNN h ng năm. V nguyên t c, sau khi l y t ng thu tr đi t ng chi trong năm số ằ ề ắ ấ ổ ừ ổ ẽ
xác đ nh đ c s th ng d ho c thi u h t ngân sách trong năm. Tuy nhiên, khi cân đ i ngânị ượ ố ặ ư ặ ế ụ ố
sách chúng ta th ng xác đ nh s b i chi tr c (thông th ng t ng đ ng v i m c Qu c h iườ ị ố ộ ướ ườ ươ ươ ớ ứ ố ộ
cho phép) và ngu n còn l i đ c Qu c h i cho phép chuy n ngu n sang năm sau. Đây là chínhồ ạ ượ ố ộ ể ồ
sách ngân sách th n tr ng khi áp d ng lý thuy t b i chi m t cách ch đ ng và đi u đó khôngậ ọ ụ ế ộ ộ ủ ộ ề
gây xáo tr n trong chính sách kinh t vĩ mô, nh ng ph i cân nh c và ki m tra xem toàn b sộ ế ư ả ắ ể ộ ố
b i chi có đ c s d ng đ chi đ u t phát tri n cho các d án tr ng đi m và hi u qu qua đóộ ượ ử ụ ể ầ ư ể ự ọ ể ệ ả
t o thêm công ăn vi c làm, t o đà cho n n kinh t phát tri n, tăng kh năng thu NSNN trongạ ệ ạ ề ế ể ả
t ng lai hay không.ươ
- Ch a chú tr ng m i quan h gi a chi đ u t phát tri n và chi th ng xuyên. Đây là m t trongư ọ ố ệ ữ ầ ư ể ườ ộ
nh ng nguyên nhân gây căng th ng v ngân sách áp l c b i chi ngân sách (nh t là ngân sáchữ ẳ ề ự ộ ấ
các đ a ph ng). Chúng ta có th th y, thông qua c ch phân c p ngu n thu và nhi m v chiị ươ ể ấ ơ ế ấ ồ ệ ụ
gi a các c p ngân sách và c ch b sung t ngân sách c p trên cho ngân sách c p d i.ữ ấ ơ ế ổ ừ ấ ấ ướ
Ngân sách đ a ph ng đ c phân c p ngu n thu ng v i các nhi m v chi c th và đ c xácị ươ ượ ấ ồ ứ ớ ệ ụ ụ ể ượ
đ nh c th trong d toán ngân sách h ng năm. Vì v y, khi các đ a ph ng vay v n đ đ u tị ụ ể ự ằ ậ ị ươ ố ể ầ ư
s đòi h i b o đ m ngu n chi th ng xuyên đ b trí cho vi c v n hành các công trình khi hoànẽ ỏ ả ả ồ ườ ể ố ệ ậ
thành và đi vào ho t đ ng cũng nh chi phí duy tu, b o d ng các công trình, làm gi m hi uạ ộ ư ả ưỡ ả ệ
qu đ u t . Chính đi u đó luôn t o s căng th ng v ngân sách, đ công trình v n hành và phátả ầ ư ề ạ ự ẳ ề ể ậ
huy tác d ng, luôn ph i đòi h i nhu c u kinh phí cho ho t đ ng. Đ có ngu n kinh phí này ho cụ ả ỏ ầ ạ ộ ể ồ ặ
ph i đi vay đ duy trì ho t đ ng ho c yêu c u c p trên b sung ngân sách, c hai tr ng h pả ể ạ ộ ặ ầ ấ ổ ả ườ ợ
đ u t o áp l c b i chi NSNN.ề ạ ự ộ
- Li u có t n t i v n đ b i chi ngân sách đ a ph ng Vi t Nam hay không? Bi n pháp x lý raệ ồ ạ ấ ề ộ ị ươ ở ệ ệ ử
sao? Qu n lý v n đ này th nào? Đó là nh ng v n đ c n đ c xem xét k càng h n. Theoả ấ ề ế ữ ấ ề ầ ượ ỹ ơ
kho n 3, Đi u 8, Lu t NSNN năm 1996, ngân sách đ a ph ng đ c cân đ i theo nguyên t cả ề ậ ị ươ ượ ố ắ
t ng s chi không v t quá t ng s thu, tr ng h p t nh, thành ph tr c thu c Trung ng cóổ ố ượ ổ ố ườ ợ ỉ ố ự ộ ươ
nhu c u đ u t k t c u h t ng thì đ c phép huy đ ng v n theo quy t đ nh c a Th t ngầ ầ ư ế ấ ạ ầ ượ ộ ố ế ị ủ ủ ướ
Chính ph và ph i cân đ i vào ngân sách đ a ph ng đ tr n khi đ n h n. Lu t NSNN s aủ ả ố ị ươ ể ả ợ ế ạ ậ ử
đ i năm 2002 m r ng thêm quy n ch đ ng trong vi c huy đ ng v n c a ngân sách đ aổ ở ộ ề ủ ộ ệ ộ ố ủ ị
ph ng. Vay v n đ u t thu c danh m c đ u t trong k ho ch 5 năm do h i đ ng nhân dânươ ố ầ ư ộ ụ ầ ư ế ạ ộ ồ
t nh quy t đ nh (không ph i theo quy t đ nh c a Th t ng Chính ph quy đ nh nh tr c đây).ỉ ế ị ả ế ị ủ ủ ướ ủ ị ư ướ
Nh v y, m c dù chúng ta ch p nh n v nguyên t c là không có vi c b i chi ngân sách đ aư ậ ặ ấ ậ ề ắ ệ ộ ị
ph ng nh ng th c t l i v n cho phép đ a ph ng vay đ đ u t . ươ ư ự ế ạ ẫ ị ươ ể ầ ư
V n đ là ch , hi n nay, các đ a ph ng vay v n đ đ u t theo quy đ nh t i kho n 3 Đi u 8ấ ề ở ỗ ệ ị ươ ố ể ầ ư ị ạ ả ề
c a Lu t NSNN t ng đ i l n và ch a đ c qu n lý m t cách ch t ch . V i nhi u đ a ph ngủ ậ ươ ố ớ ư ượ ả ộ ặ ẽ ớ ề ị ươ
đây là đi u ki n đ tăng c ng c s v t ch t, t o đi u ki n phát tri n kinh t . Đi u đáng l u ýề ệ ể ườ ơ ở ậ ấ ạ ề ệ ể ế ề ư
là trong khi ngu n v n ngân sách hi n có ch a t n d ng h t, các đ a ph ng v n ti n hành vayồ ố ệ ư ậ ụ ế ị ươ ẫ ế
v n; t l v n vay chi m t tr ng khá l n trong t ng chi đ u t phát tri n. Trong khi ph i đi vayố ỷ ệ ố ế ỷ ọ ớ ổ ầ ư ể ả
thì ngân sách đ a ph ng l i đ k t d l n, có t nh cu i năm k t d b ng 78,5% s b sung tị ươ ạ ể ế ư ớ ỉ ố ế ư ằ ố ổ ừ
ngân sách trung ng và b ng 24,9 % so v i t ng chi ngân sách đ a ph ng. M t khác, còn m tươ ằ ớ ổ ị ươ ặ ộ
s kho n vay không cân đ i vào ngân sách t nh, thành ph tr c thu c Trung ng t o nênố ả ố ỉ ố ự ộ ươ ạ
kho n thu chi ngoài ngân sách và khi đ n h n, ngân sách đ a ph ng không có ngu n đ thanhả ế ạ ị ươ ồ ể
toán g c và lãi. ố
Th c ch t các kho n vay c a ngân sách đ a ph ng chính là b i chi NSNN. M t trong nh ngự ấ ả ủ ị ươ ộ ộ ữ
nguyên t c qu n lý NSNN Vi t Nam là tuân theo theo nguyên t c th ng nh t, t ng th NSNNắ ả ở ệ ắ ố ấ ổ ể
bao g m ngân sách các c p, đi u đó đòi h i các kho n b i chi c a ngân sách đ a ph ng ph iồ ấ ề ỏ ả ộ ủ ị ươ ả
đ c t ng h p đ tính b i chi NSNN. Tuy nhiên khi vay, các đ a ph ng ph i cân đ i ngân sáchượ ổ ợ ể ộ ị ươ ả ố
nên không th hi n đ y đ b i chi khi quy t toán NSNN. M c b i chi NSNN h ng năm trìnhể ệ ầ ủ ộ ế ứ ộ ằ
Qu c h i m i ch ph n ánh đ c m c b i chi c a ngân sách trung ng. Đây là m t trongố ộ ớ ỉ ả ượ ứ ộ ủ ươ ộ
nh ng m t xích c n ph i đ c gi i quy t trong vi c x lý b i chi NSNN. ữ ắ ầ ả ượ ả ế ệ ử ộ
Đ gi i quy t t ng th v n đ b i chi NSNN Vi t Nam theo chúng tôi c n thi t ph i có nh ngể ả ế ổ ể ấ ề ộ ở ệ ầ ế ả ữ
quy đ nh ch t ch h n, theo đó có th áp d ng các gi i pháp sau: ị ặ ẽ ơ ể ụ ả
1- T p trung các kho n vay do Trung ng đ m nh n. Các nhu c u đ u t c a đ a ph ng c nậ ả ươ ả ậ ầ ầ ư ủ ị ươ ầ
đ c xem xét và th c hi n b sung t ngân sách c p trên. Th c hi n nh v y tránh đ c đ u tượ ự ệ ổ ừ ấ ự ệ ư ậ ượ ầ ư
tràn lan, kém hi u qu và đ t n ngân sách quá l n và qu n lý ch t ch s b i chi NSNN. Hi nệ ả ể ồ ớ ả ặ ẽ ố ộ ệ
t i, chúng ta đang đ ng tr c mâu thu n gi a nhu c u v n cho đ u t phát tri n v i ngu n l cạ ứ ướ ẫ ữ ầ ố ầ ư ể ớ ồ ự
h n h p. N u th c hi n th t ch t, h n ch vay đ đ u t s kìm hãm s phát tri n c a n n kinhạ ẹ ế ự ệ ắ ặ ạ ế ể ầ ư ẽ ự ể ủ ề
t đang có nhu c u v n r t cao. Nh ng n u chúng ta không ki m soát ch t ch các kho n vayế ầ ố ấ ư ế ể ặ ẽ ả
n c a NSNN, nh t là vay c a ngân sách đ a ph ng, thì nguy c nh h ng đ n an ninh tàiợ ủ ấ ủ ị ươ ơ ả ưở ế
chính qu c gia, s b n v ng c a NSNN. Th c hi n đ u t t p trung cũng có l i là b o đ m phátố ự ề ữ ủ ự ệ ầ ư ậ ợ ả ả
tri n hài hoà, cân đ i gi a các vùng, mi n trong toàn qu c. Kinh nghi m c a Trung Qu c:ể ố ữ ề ố ệ ủ ố
nghiêm c m ngân sách các đ a ph ng vay v n d i b t kỳ hình th c nào, các kho n chi đ u tấ ị ươ ố ướ ấ ứ ả ầ ư
c a đ a ph ng đ c xem xét tính toán và b sung t ngân sách trung ng.ủ ị ươ ượ ổ ừ ươ
2 - Gi i quy t t t m i quan h gi a chi đ u t phát tri n và chi th ng xuyên, nh t là ngân sáchả ế ố ố ệ ữ ầ ư ể ườ ấ
các đ a ph ng. Do v y, khi các đ a ph ng vay v n đ đ u t , s kiên quy t không b tríị ươ ậ ị ươ ố ể ầ ư ẽ ế ố
