NH HƯỞNG CA MÔI TRƯỜNG PHÁP LUT
TRONG KINH DOANH QUC T
TS. ĐỖ TH LOAN
Trước trào lưu hi nhp, các doanh nghip Vit Nam đã có nhiu cơ hi để phát
trin song cũng gp không ít khó khăn. Mt doanh nghip mun đứng vng trên th
trường quc tế phi đối mt vi vô s nhng yếu t nm ngoài tm kim soát ca
mình. Mt trong nhng yếu t nan gii nht là pháp lut. S thành công hay tht
bi ca doanh nghip trong kinh doanh quc tế ph thuc phn ln vào doanh
nghip có am hiu các chính sách, các lut l ca nước s ti hay không. Cho dù
doanh nghip đóng đâu cũng b nh hưởng ca h thng lut pháp và các chính
sách ca chính ph nước đó.
Tht bi trong vic nghiên cu yếu ti trường pháp lut và các nh hưởng ca nó đến
các hot động kinh doanh ca mình s dn đến nhng hu qu không lường trên th
trường quc tế. Trên thc tế đã có nhiu bài hc đau đớn xy ra đối vi các doanh nghip
làm công tác xut khu không nghiên cu k môi trường pháp lut:
Thi báo Kinh tế Vit Nam s ra ngày 12.1.2001 đưa tin: Đêm ngày 5.1.2001 cnh sát
Indonesia đã bt gi 3 giám đốc điu hành ca công ty bt ngt ln nht ca Nht đóng
ti Indonesia PT Ajinomoto vì đã s dng mt loi enzim ca ln để sn xut mì chính,
vi phm quy định v thc phm ca đạo Hi. Công ty này đã b đình ch hot động trong
3 tun. Chính ph Indonesia và Hi đồng Hi giáo Ulamad Indonesia (MUI) đã quyết
định buc công ty PT Ajnomoto phi mua li toàn b s mì chính đang lưu hành trên th
trường (khong 3.000 tn). V này đã gây thit hi cho công ty hàng chc t Rupiad và
còn b đe do rút giy phép hot động ti Indonesia và vào thi đim đó giá c phiếu ca
hãng Ajinomoto ti th trường chng khoán Tokyo đã st ti 30 đim.
Mt bài hc khá đau đớn đối vi mt công ty XNK Đà Nng là khi xut khu mt lô
hàng mây tre đan sang Australia mà không biết quy định v pháp lý là hàng hoá phi
được hun trùng trước khi đưa vào cng Australia. Kết qu là toàn b lô hàng không được
chp nhn và b bt hu ti ch. Thit hi đây không ch đối vi hàng hoá mà doanh
nghip còn phi chu toàn b chi phí hu lô hàng. Chi phí này ln hơn tr giá lô hàng.
Nhng quy định v pháp lý đối vi hàng hoá đưa vào Australia rt nghiêm ngt nht là
hàng tươi sng.
Mt xí nghip chế biến hàng xut khu TP.HCM trong nhiu năm c gng mà vn chưa
khai thông được xut khu vt đông lnh sang Hàn Quc cho dù có s can thip ca nhiu
b, nhiu ngành. Khi nghe tin vt Vit Nam b mc dch bnh, phía Hàn Quc đã cho
người kim tra và phát hin mt s con vt b dính bnh. Hàn Quc lp tc không cho
nhp khu vt đông lnh t Vit Nam do nhng quy định rt nghiêm ngt v v sinh thc
phm Hàn Quc. Sau đó, mc dù cơ quan thú y Vit Nam đã có thông báo xác nhn
không còn tình trng dch bnh gia súc, gia cm ti TP.HCM và Xí nghip chế biến vt
đông lnh này đã đạt tiêu chun v sinh song phía Hàn Quc vn không chp nhn nhp
khu tr li.
Trường hp 480 tn dưa hu ca Vit Nam xut khu sang Indonesia b tr li cũng là do
không biết v quy định pháp lý đối vi hàng hoá tươi sng nhp khu vào Indonesia.
Hàng hoá tươi sng nhp khu vào Indonesia phi có giy chng nhn ca Công ty giám
định Thu Sĩ (SGS). Nhưng khi đưa dưa hu vào Indonesia, Vit Nam li ly chng nhn
ca Công ty giám định Vit Nam VINACONTROL.
Ví d v nhng bài hc tht bi nêu trên ca các doanh nghip Vit Nam cho chúng ta
thy tm quan trng ca yếu t pháp lut trong kinh doanh quc tế. Vic nghiên cu và
hiu rõ môi trường pháp lut trong nước, môi trường pháp lut ngoài nước, môi trường
pháp lut quc tếđặc bit là vic nghiên cu nh hưởng ca nó đến các hot động kinh
doanh quc tế tr nên cp thiết đối vi các nhà hot động kinh doanh mun thành công
trên thương trường quc tế.
Bài viết này phân tích nh hưởng ca nhng quy định ca pháp lut trong nước, ngoài
nước và nhng quy định ca pháp lut quc tế đến các quyết định trong kinh doanh quc
tế theo quan đim marketing mà các nhà hot động kinh doanh quc tế cn quan tâm
đúng mc để tránh nhng tn tht như nhng ví d nêu trên.
1. Lut pháp và marketing hn hp
Lut l ca các chính ph đưa ra cũng nhm bo v quyn li ca xã hi. Các lut l này
mt mt duy trì cnh tranh, mt khác li bo v quyn li ca người tiêu dùng. Nhng
lut l như vy không nhng làm tăng chi phí kinh doanh ca các công ty mà còn làm nh
hưởng đến chiến lược marketing bt k khâu nào trong bn khâu (product, price, place,
promotion) ca marketing hn hp.
1.1 Khâu sn phm
Có rt nhiu sn phm không được lut pháp cho phép nhp vào hu hết các nước. Ví d
tin gi, thuc phin, sách báo phim nh khiêu dâm, thiết b phc v hot động tình báo
gián đip v.v… Hoa qu tươi, súc vt sng thông thường không được phép nhp khu, tr
phi có giy chng nhn quy định đi kèm theo. Mt s sn phm phi thay đổi, sa sang
hoc là v hình thc hoc là v ni dung k thut trước khi thâm nhp vào mt th trường
mi.
Chiến lược sn xut ca mt công ty cũng có th b nh hưởng nhiu bi môi trường
pháp lut. M cm nhp khu súng lc ngn nòng, r tin bi vì loi súng này thường
được dùng để gây ti ác. Nhưng l thay là Lut qun lý súng li không cm bán loi súng
r tin đó. Để khc phc lnh cm nhp này, công ty Berentta, công ty sn xut súng ca
Italia đã xây dng mt nhà máy sn xut súng ti bang Maryland để sn xut súng. Mt
sn phm, trước khi được đưa vào th trường M, cn phi đáp ng được mt s yêu cu
nht định ca pháp lut. Đặc bit là nhng sn phm liên quan đến sc khe và thuc y
tế.
1.2 Khâu kênh phân phi
hu hết các nước, nhà sn xut không được quyn la chn nhiu kênh phân phi,
nhưng M nhà sn xut li được phép. châu Âu, các nhà kinh doanh độc lp buôn bán
máy tính cá nhân nhưng lut l ca EC li hn chế vic qun lý phân phi máy loi c
trung ca công ty IBM. Kết qu là IBM buc phi s dng đại lý bán hàng độc lp ăn hoa
hng, mt loi kênh phân phi sn phm không hiu qu lm. Các doanh nhân Tây Ban
Nha đã gp không ít khó khăn do lnh cm chuyn nhng gói quà đến tn nhà người
nhn. Người tiêu dùng Tây Ban Nha phi đến tn bưu đin trung tâm để nhn, như vy đã
hn chế rt nhiu vic gi quà bng bưu đin.
V bán l, không phi lúc nào cũng luôn sn có nhng nhà bán l ca các loi mt hàng.
Nếu có thì hiu qu cũng b hn chế. Nht Bn, dưới s bo tr ca lut pháp, các ca
hiu nh chiếm lĩnh ngành công nghip bán l. Lut pháp cho phép các ca hàng bán l
lân cn có quyn không chp nhn bt k mt kế hoch m ca hàng mi nào có din
tích ln hơn 27.000 feet vuông (2.508,3 m2) hay kế hoch m rng các ca hàng sn có.
Quy định hn chế vic phát trin và m rng h thng ca hàng bán l và siêu th này đã
buc các nhà sn xut và các nhà nhp khu phi bán hàng qua các ca hiu bán l nh
mt loi kênh phân phi có chi phí khá ln. Nhiu người cho rng lut pháp đã hình
thành bc rào cn tr thương mi vì các nhà bán l nh ít có kh năng d tr hàng và bán
hàng nhp khu.
mt s nước, bán hàng l còn b nh hưng bi cái gi là h thng “Lut xanh” c
đin. Lut này không cho phép các ca hiu m ca vào các ngày ch nht. Anh và
Wales, vào ngày ch nht người ta được phép mua mt quyn sách đồi try nhưng không
được phép mua mt quyn sách kinh thánh; được phép mua rượu whisky hay rượu gin,
nhưng không được phép mua sa khô trong thùng; được phép mua bưu thiếp, nhưng
không được mua thiếp chúc mng sinh nht; được phép mua rau qu tươi ch không
được mua rau qu hp; được phép mua thc ăn cho nga, nhưng không được mua thc
ăn cho chó, mèo. Vn đề m ca hiu vào ngày ch nht hay không do mt vài ng ý tôn
giáo hay tín ngưỡng đã gây nên nhng tranh lun trong công chúng, làm nh hưởng đến
hot động kinh doanh.
1.3 Khâu xúc tiến
Do chưa thy hết được tm quan trng ca qung cáo trong kinh doanh, nhiu nước đã
đánh thuế trc tiếp vào nhng hoá đơn qung cáo, các hãng qung cáo, các phương tin
thông tin đại chúng. Mt vài chính ph s dng thuế qung cáo để gim bt qung cáo,
do vy có th gim được lm phát và nhu cu. Mt vài chính ph khác li s dng vic
hn chế qung cáo như mt hàng rào phi thuế quan đối vi hàng ngoi. Ví d: Nht Bn
không cho phép thuc lá ngoi qung cáo bng tiếng Nht.
Mt s nước không cho phép nhng vt phm qung cáo sn xut nước khác trưng bày
nước mình. Australia yêu cu tt c nhng qung cáo trên tivi phi được các nhà sn
xut phim địa phương quay. Nam Phi và Mêhicô yêu cu nhng sn phm bán nước
này phi là nhng sn phm đã được qung cáo đây.
Nếu có mt lut l chung cho tt c các nước thì đó là lut cm qung cáo sai s tht hay
gian di. Đức yêu cu các thông tin v hàng hoá phi đúng, chính xác và không được mơ
h. Hãng Simpson-Sears, hãng bán l ln nht ca Canađa b chính quyn địa phương
pht 800.000 USD do các qung cáo trên catalô và báo dn đến s hiu lm.
Còn mt vn đề na mà các công ty phi chú ý đó là ý nghĩa các qung cáo được hiu
theo các cách khác nhau. Mt qung cáo mt nước được hiu theo cách này thì nước
khác có th li được hiu theo mt cách hoàn toàn khác. Điu này đòi hi các nhà kinh
doanh quc tế phi nghiên cu và rt thn trng trong li l qung cáo dùng các nước
khác nhau.
1.4 Khâu giá
Không phi mi lúc, mi nước đều áp dng h thng th trường t do. Chng minh cho
điu này là ngành công nghip dược phm ca các nước EU. Do lut sc kho ca tng
nước và cơ chế qun lý giá đã to ra mt s khác bit khong 600% v giá gia nưc EU
này và nước EU khác. Qun lý giá là chính sách chung ca nhiu nước. M, tuy không
ph biến, nhưng chính sách này đôi khi cũng được áp dng. Mc đích chung ca chính
sách qun lý giá là bo v quyn li ca người tiêu dùng và kim chế lm phát. Nhìn
chung các doanh nghip không còn la chn nào khác mà phi tuân th chính sách qun
lý giá và lương ca chính ph.