Ảnh hưởng của nước dừa và Sucroza lên sự tăng sinh mô sẹo và sự hình thành phôi vô tính loài lan hồ điệp (Phalaenopsis Amabilis (L.) Blume)

31(1): 77-84 T¹p chÝ Sinh häc 3-2009<br /> <br /> <br /> <br /> ¶NH H¦ëNG CñA N¦íC DõA Vµ SUCROZA L£N Sù T¡NG SINH M¤ SÑO<br /> Vµ Sù H×NH THµNH PH¤I V¤ TÝNH ë LOµI LAN Hå §IÖP<br /> [PHALAENOPSIS AMABILIS (L.) BLUME]<br /> <br /> D¦¥NG TÊN NHùT, HåNG NGäC TR¢M,<br /> NGUYÔN PHóC HUY, §INH V¡N KHI£M<br /> <br /> ViÖn Sinh häc T©y Nguyªn<br /> <br /> Trong nhiÒu n¨m qua, loµi lan hå ®iÖp cã thÓ ®−îc thu nhËn trùc tiÕp tõ viÖc nu«i cÊy<br /> Phalaenopsis amabilis (L.) Blume (hä Lan - m« l¸, chãp rÔ [16, 17], nèt ph¸t hoa [3] hoÆc<br /> Orchidaceae) lu«n ®−îc xem lµ lo¹i hoa c¾t toµn bé c©y con in vitro [18]. HÇu hÕt c¸c<br /> cµnh vµ c©y hoa trång chËu quan träng. Nhê vÎ ph−¬ng ph¸p nµy ®Òu t¹o ®−îc nguån PLB rÊt<br /> ®Ñp sang träng vµ quyÕn rò mµ loµi hoa nµy thÊp vµ cÇn nhiÒu thêi gian ®Ó t¨ng sinh PLB.<br /> th−êng ®−îc −u tiªn trang trÝ trong nh÷ng dÞp lÔ Kü thuËt nu«i cÊy trong b×nh ph¶n øng sinh häc<br /> héi trang träng. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña lan hå ®iÖp (bioreactor) còng ®d ®−îc øng dông ®Ó t¨ng sinh<br /> rÊt lín nh−ng hiÖn nay nhu cÇu vÒ c©y gièng vÉn PLB hiÖu qu¶ [13]; tuy nhiªn, thêi gian t¨ng<br /> ch−a ®−îc ®¸p øng vÒ chÊt l−îng còng nh− sinh dµi sÏ dÔ x¶y ra biÕn dÞ h×nh th¸i trªn c©y<br /> sè l−îng. gièng.<br /> ë hÇu hÕt c¸c gièng lan, rÊt dÔ x¶y ra biÕn Nh− vËy, yªu cÇu ®Æt ra lµ t¹o ®−îc sè l−îng<br /> dÞ nªn viÖc gieo h¹t kh«ng thÓ t¹o ®−îc mét sè lín PLB trong thêi gian ng¾n ®Ó ®¹t hiÖu qu¶<br /> l−îng lín c©y con cã tÝnh ®ång nhÊt [1]. V× vËy, nh©n gièng cao.<br /> viÖc ¸p dông ph−¬ng ph¸p nh©n gièng v« tÝnh ®Ó §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n trªn, chóng<br /> s¶n xuÊt c©y con ®ång nhÊt vÒ mÆt di truyÒn t«i nghiªn cøu sù h×nh thµnh ph«i v« tÝnh ë lan<br /> ®−îc thùc hiÖn. Khã kh¨n lín nhÊt trong nh©n hå ®iÖp ®Ó øng dông trong nh©n gièng v« tÝnh<br /> gièng v« tÝnh lan hå ®iÖp lµ nguån mÉu rÊt h¹n lo¹i lan nµy. Trong bµi b¸o nµy, ¶nh h−ëng cña<br /> chÕ do chóng lµ lo¹i c©y ®¬n th©n. NÕu sö dông n−íc dõa vµ sucroza lªn sù t¨ng sinh cña m« sÑo<br /> chåi ®Ønh ®Ó nu«i cÊy nh− nhiÒu loµi lan kh¸c sÏ (embryogenic callus) vµ sù ph¸t sinh cña ph«i<br /> lµm tæn th−¬ng c©y mÑ [6]. H¬n n÷a, lan hå ®iÖp v« tÝnh gi¸n tiÕp ë lan hå ®iÖp ®−îc nghiªn cøu.<br /> th−êng tiÕt nhiÒu hîp chÊt phenol tõ vÕt c¾t ra Ngoµi ra, mét khi kh¶ n¨ng quang hîp cña c©y<br /> m«i tr−êng nu«i cÊy, g©y ®éc cho mÉu m« [2]. con in vitro cã thÓ ®iÒu khiÓn ®−îc vµ nÕu<br /> Gavino Rotor lµ ng−êi ®Çu tiªn thµnh c«ng trong chóng cã kh¶ n¨ng sinh tr−ëng quang tù d−ìng<br /> viÖc nh©n gièng v« tÝnh in vitro c©y lan hå ®iÖp th× tû lÖ sèng sãt cã thÓ ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ<br /> [15]. ¤ng ®d sö dông c¸c ®o¹n ph¸t hoa mang trong suèt qu¸ tr×nh thÝch nghi. Mét trong nh÷ng<br /> chåi dµi kho¶ng 2 cm ®Ó nu«i cÊy trªn m«i gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy lµ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng<br /> tr−êng Knudson C. Sau ®ã, nh÷ng nhµ nghiªn quang hîp cña c©y con in vitro b»ng viÖc lµm<br /> cøu kh¸c ®d t¹o ra nhiÒu quy tr×nh míi dùa theo cho hÖ thèng nu«i cÊy cã kh¶ n¨ng trao ®æi khÝ,<br /> ph−¬ng ph¸p nµy [5, 16]. Intuwong vµ Sagawa cung cÊp thªm CO2, gi¶m ®é Èm vµ h¹ thÊp<br /> (1974) cho r»ng −u ®iÓm chÝnh cña ph−¬ng ph¸p nång ®é sucroza. Nh÷ng nghiªn cøu nu«i cÊy<br /> nµy lµ c©y mÑ kh«ng bÞ tæn th−¬ng [6]. Tuy quang tù d−ìng trªn c¸c ®èi t−îng c©y tr−íc ®©y<br /> nhiªn, ph−¬ng ph¸p t¸i sinh chåi tõ ph¸t hoa cho kh«ng sö dông sucroza trong m«i tr−êng nu«i<br /> hÖ sè nh©n rÊt thÊp, kh«ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu cÊy ch−a thu ®−îc thµnh c«ng [8]. Kozai vµ<br /> c©y gièng cho thÞ tr−êng. Iwanami [11] ®d thµnh c«ng trong viÖc ph¸t<br /> GÇn ®©y, mét sè ph−¬ng ph¸p nh©n gièng v« triÓn mét hÖ thèng b»ng c¸ch t¨ng c−êng ®ång<br /> tÝnh lan hå ®iÖp th«ng qua thÓ gièng mÇm rÔ thêi nång ®é CO2 vµ c−êng ®é ¸nh s¸ng. Tuy<br /> (PLB) ®d ®−îc thùc hiÖn thµnh c«ng. C¸c PLB nhiªn, thµnh phÇn nguyªn vËt liÖu cña b×nh nu«i<br /> <br /> 77<br /> cÊy (tetrafluoroethylene perfluoroalkyl vinyl in vitro sÏ ®−îc c¾t ®«i vµ ®Æt óp trªn m«i tr−êng.<br /> ether copolymer hay tetrafluoro-ethylene Sau 8 tuÇn, ghi nhËn kÕt qu¶ vÒ kh¶ n¨ng h×nh<br /> hexafluoropropylene copolymer) vÉn rÊt ®¾t thµnh m« sÑo cña c¸c mÉu PLB nu«i cÊy.<br /> tiÒn. Trong nghiªn cøu nµy, chóng t«i sö dông §Ó kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña n−íc dõa vµ<br /> p«-ly-ª-ty-len (PE), mét d¹ng ni-l«ng th«ng sucroza lªn sù t¨ng sinh cña m« sÑo vµ ph¸t sinh<br /> th−êng, ®Ó thiÕt kÕ hÖ thèng nu«i cÊy (hÖ thèng ph«i v« tÝnh, m« sÑo sÏ ®−îc nu«i cÊy trªn c¸c<br /> NF). HÖ thèng nµy cã kh¶ n¨ng trao ®æi khÝ tèt m«i tr−êng MS cã bæ sung 2 mg/l BA kÕt hîp<br /> vµ cã gi¸ thµnh rÎ (0,003-0,005 USD/tói), v× vËy víi 0,5 mg/l NAA; 1 g/l than ho¹t tÝnh; 20%<br /> chóng cã kh¶ n¨ng øng dông cao trong nh©n (v/v) n−íc dõa vµ 0, 30, 60 g/l sucroza (lÇn l−ît<br /> gièng th−¬ng m¹i. Ngoµi ra, hÖ thèng nµy cßn t−¬ng øng víi c¸c m«i tr−êng C3, C4 vµ C5).<br /> cã mét sè ®Æc ®iÓm thuËn lîi cho sù sinh tr−ëng, Sau ®ã, c¸c PLB ®−îc c¶m øng t¹o thµnh tõ ph«i<br /> ph¸t triÓn cña c©y còng nh− c¶i thiÖn chØ sè v« tÝnh. Hai mÉu ph«i v« tÝnh 10 tuÇn tuæi ®−îc<br /> quang hîp cao h¬n so víi hÖ thèng nu«i cÊy nu«i cÊy trªn m«i tr−êng phï hîp nhÊt (cã träng<br /> truyÒn thèng (hÖ thèng C), gióp n©ng cao chÊt<br /> l−îng t−¬i 0,25 ± 0,05 g) ®−îc cÊy vµo m«i<br /> l−îng cña c©y gièng lan hå ®iÖp.<br /> tr−êng cã thµnh phÇn t−¬ng tù trong tói ni-l«ng<br /> vµ b×nh thñy tinh. PLB thu ®−îc sau 1,5 th¸ng<br /> I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU vµ 3 th¸ng nu«i cÊy. §Ó t¸i sinh c©y con, nh÷ng<br /> PLB mµu xanh ®−îc chuyÓn sang m«i tr−êng<br /> 1. Nguyªn liÖu Hyponex 3 g/l (6,5 N - 6 P - 19 K; Hyponex<br /> Nh÷ng ph¸t hoa võa në hoa cña c©y lan hå corporation, Marysville, Ohio 43041 U.S.A.) cã<br /> ®iÖp tr−ëng thµnh trång trong nhµ l−íi ®−îc thu bæ sung 0,5 mg/l IBA, 2 mg/l BA, 30 g/l ®−êng<br /> nhËn; chän c©y kháe m¹nh cho hoa ®Ñp lµm sucrose, 15% (v/v) n−íc dõa vµ 9 g/l th¹ch; ®iÒu<br /> mÉu cÊy ®Ó t¹o chåi. C¾t ph¸t hoa thµnh tõng chØnh ®é pH cña m«i tr−êng vÒ 5,3. 10 PLB (cã<br /> ®o¹n dµi 5 cm mang mét chåi bªn ë gi÷a ®o¹n. ®−êng kÝnh 1,20 ± 0,05 mm) ®−îc cÊy vµo m«i<br /> Röa s¹ch mÉu, xö lý víi cån 70o trong 30 gi©y, tr−êng trong tói ni-l«ng vµ b×nh thñy tinh.<br /> sau ®ã khö trïng ph¸t hoa víi HgCl2 0,1% trong C¸c c©y con thu ®−îc sau 3 th¸ng nu«i cÊy<br /> 10 phót. Sau khi khö trïng, c¾t ph¸t hoa thµnh ®−îc chuyÓn ra trång ë v−ên −¬m.<br /> ®o¹n dµi 1,5 cm mang chåi bªn gi÷a ®o¹n vµ<br /> cÊy vµo m«i tr−êng 1/2 MS [12] (m«i tr−êng MS TÊt c¶ c¸c m«i tr−êng ®−îc lµm ®Æc víi 9 g/l<br /> cã thµnh phÇn kho¸ng ®a l−îng vµ vi l−îng th¹ch, chØnh ®é pH cña m«i tr−êng vÒ 5,7; riªng<br /> gi¶m cßn 1/2) cã bæ sung 0,5 mg/l NAA, 2 mg/l m«i tr−êng t¸i sinh c©y tõ PLB cã ®é pH 5,3.<br /> BA, 20% (v/v) n−íc dõa vµ 9 g/l th¹ch ®Ó M«i tr−êng ®−îc hÊp khö trïng ë nhiÖt ®é<br /> nghiªn cøu sù t¹o chåi. 121oC, 1 atm trong 35 phót.<br /> <br /> Sau 2 th¸ng, c¸c l¸ in vitro dµi 2 cm ®−îc 2. Ph−¬ng ph¸p<br /> thu tõ viÖc nu«i cÊy c¸c ®o¹n ph¸t hoa ®−îc sö Chóng t«i bè trÝ 6 nghiÖm thøc ®Ó kh¶o s¸t<br /> dông lµm mÉu cÊy ®Ó nghiªn cøu kh¶ n¨ng t¹o ¶nh h−ëng cña n−íc dõa vµ sucroza lªn kh¶ n¨ng<br /> PLB. C¾t l¸ thµnh 6 m¶nh nhá, nu«i cÊy mÉu l¸ t¨ng sinh vµ ph¸t sinh ph«i cña m« sÑo lan hå<br /> trªn m«i tr−êng MS cã bæ sung 1 mg/l NAA, 10 ®iÖp. ThÝ nghiÖm ®−îc lÆp l¹i 3 lÇn, mçi lÇn sö<br /> mg/l BA, 20% (v/v) n−íc dõa vµ 9 g/l th¹ch ®Ó dông 10 b×nh thñy tinh vµ mçi b×nh thñy tinh<br /> t¹o PLB. Sau 8 tuÇn sÏ thu ®−îc kho¶ng 15 PLB ®−îc cÊy 70 mg m« sÑo. Sau 4 tuÇn, 5 tuÇn vµ 11<br /> tõ 6 mÉu l¸ ®Æt cÊy ban ®Çu. C¸c PLB nµy ®−îc tuÇn, träng l−îng t−¬i m« sÑo vµ h×nh th¸i cña<br /> sö dông lµm vËt liÖu ®Ó t¹o m« sÑo. Sö dông m«i ph«i h×nh thµnh trªn c¸c m«i tr−êng ®−îc ghi<br /> tr−êng MS cã bæ sung 0,1 mg/l BA; 0,01 mg/l nhËn. ThÝ nghiÖm ®èi víi lan hå ®iÖp ®−îc lÆp l¹i<br /> 2,4-D; 0, 20, 40% (v/v) n−íc dõa vµ 30 g/l 3 lÇn; kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®−îc ph©n tÝch b»ng<br /> sucroza (lÇn l−ît t−¬ng øng víi c¸c m«i tr−êng Duncan’s test (Duncan, 1995) víi a = 0,05. S¬ ®å<br /> C0, C1 vµ C2). C¸c PLB t¸i sinh tõ m« l¸ tãm t¾t thÝ nghiÖm ®−îc tr×nh bµy ë h×nh 1.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 78<br />  H×nh 1. S¬ ®å tãm t¾t quy tr×nh thÝ nghiÖm<br /> a1, a2, a3. t¹o l¸ in vitro tõ ph¸t hoa; b1, b2, b3. t¹o PLB tõ l¸ in vitro; c1, c2, c3, c4. t¹o m« sÑo tõ PLB; e. t¨ng<br /> sinh m« sÑo; f. t¹o PLB tõ m« sÑo; g. t¸i sinh c©y con tõ PLB; h. chuyÓn c©y con ra v−ên −¬m.<br /> <br /> II. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN sucroza). Ngoµi ra, trong n−íc dõa, cßn chøa mét<br /> sè chÊt ®iÒu hoµ sinh tr−ëng, ®−îc biÕt ®Õn nhiÒu<br /> 1. Sù t¨ng sinh cña m« sÑo lan hå ®iÖp nhÊt lµ zeatin [1]. Do vËy, n−íc dõa th−êng ®−îc<br /> bæ sung vµo m«i tr−êng nu«i cÊy lan ®Ó ®¹t hiÖu<br /> a. ¶nh h−ëng cña n−íc dõa lªn sù t¨ng sinh<br /> qu¶ mong muèn. Trong tr−êng hîp nµy, n−íc dõa<br /> cña m« sÑo lan hå ®iÖp<br /> ®−îc bæ sung vµo m«i tr−êng nu«i cÊy m« sÑo ë<br /> N−íc dõa lµ nguån dinh d−ìng dåi dµo, cung nång ®é 20% (v/v), gióp t¨ng sinh m« sÑo hiÖu<br /> cÊp nguån ®¹m (tõ nhiÒu lo¹i acid amin, axit h÷u qu¶; 70 mg m« sÑo ban ®Çu sÏ t¹o ®−îc 1286 mg<br /> c¬) vµ cacbohydr¸t (nh− glucoza, fructoza, sau 4 tuÇn (b¶ng 1).<br /> <br /> B¶ng 1<br /> ¶nh h−ëng cña n−íc dõa lªn sù t¨ng sinh cña m« sÑo lan hå ®iÖp sau 4 tuÇn<br /> M«i tr−êng N−íc dõa (% v/v) Träng l−îng t−¬i cña m« sÑo (mg)<br /> C0 – 498,3c*<br /> C1 20 1286,0a<br /> C2 40 532,9b<br /> Ghi chó: *. Nh÷ng mÉu tù kh¸c nhau ®−îc nªu trong c¸c cét trªn biÔu diÔn sù kh¸c nhau cã ý nghÜa víi<br /> a = 0,05 trong Duncan’s test.<br /> <br /> Khi kh«ng bæ sung n−íc dõa vµo m«i hîp víi nghiªn cøu cña mét sè t¸c gi¶ tr−íc ®ã<br /> tr−êng, m« sÑo cña lan hå ®iÖp t¨ng sinh chËm; [10]. Trªn m«i tr−êng chøa 40% (v/v) n−íc dõa,<br /> mét sè hãa n©u vµ chÕt. Nh− vËy, m« sÑo cña m« sÑo t¨ng sinh chËm, mét sè m« sÑo ho¸ n©u<br /> lan hå ®iÖp cÇn n−íc dõa cung cÊp nguån ®¹m trªn m«i tr−êng. Nh− vËy, trong m«i tr−êng cã<br /> vµ cacbohydr¸t ®Ó t¨ng sinh. KÕt qu¶ nµy phï bæ sung 40% (v/v) n−íc dõa, cã thÓ ®d cung cÊp<br /> 79<br /> hµm l−îng ®¹m vµ cacbohydr¸t cao, do ®ã vµo m«i tr−êng t¨ng sinh khèi m« sÑo lµ 20%<br /> kh«ng phï hîp cho m« sÑo cña lan hå ®iÖp t¨ng (v/v).<br /> sinh. Hµm l−îng ®¹m vµ cacbohydr¸t cao trong<br /> b. ¶nh h−ëng cña sucroza lªn sù t¨ng sinh vµ<br /> m«i tr−êng sÏ øc chÕ sù t¨ng sinh cña m« sÑo;<br /> biÖt ho¸ cña m« sÑo lan hå ®iÖp<br /> hµm l−îng cacbohydr¸t cao lµm t¨ng ¸p suÊt<br /> thÈm thÊu cña m«i tr−êng, g©y øc chÕ sù sinh KÕt qu¶ kh¶o s¸t ¶nh h−ëng cña sucroza lªn<br /> tr−ëng cña tÕ bµo m« sÑo. Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm sù t¨ng sinh vµ biÖt ho¸ cña m« sÑo lan hå ®iÖp<br /> nµy, cã thÓ chän ®−îc nång ®é n−íc dõa thªm ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 2.<br /> B¶ng 2<br /> ¶nh h−ëng cña sucroza lªn sù t¨ng sinh cña m« sÑo lan hå ®iÖp<br /> Träng l−îng t−¬i cña m« sÑo (mg)<br /> M«i tr−êng Sucroza (g/l)<br /> 5 tuÇn 11 tuÇn<br /> C3 – – –<br /> C4 30 1455,0a* 6080,0a<br /> C5 60 751,4b 1049,6b<br /> Ghi chó: nh− b¶ng 1.<br /> <br /> Trong nu«i cÊy m« thùc vËt, khi bæ sung 2. Sù ph¸t sinh ph«i v« tÝnh cña m« sÑo lan<br /> nguån cacbon d−íi d¹ng ®−êng vµo m«i tr−êng, hå ®iÖp<br /> sÏ gióp m« vµ tÕ bµo thùc vËt tæng hîp nªn c¸c<br /> chÊt h÷u c¬, gióp tÕ bµo ph©n chia vµ t¨ng sinh a. ¶nh h−ëng cña n−íc dõa lªn sù ph¸t sinh<br /> khèi mµ kh«ng cÇn quang hîp. Sucroza lµ nguån ph«i v« tÝnh cña m« sÑo ë lan hå ®iÖp<br /> cacbohydr¸t th−êng ®−îc sö dông trong nu«i Nguån ®¹m cã ¶nh h−ëng ®Æc biÖt ®Õn sù<br /> cÊy m« thùc vËt; ®©y lµ lo¹i ®−êng ®«i khã ph©n ph¸t sinh ph«i. Khi nång ®é ®¹m trong m«i<br /> huû. tr−êng gi¶m, ph«i v« tÝnh sÏ h×nh thµnh [14].<br /> Trªn m«i tr−êng cã bæ sung 30 g/l sucroza, Nguån ®¹m dåi dµo th−êng ®−îc dïng lµ n−íc<br /> m« sÑo cã kh¶ n¨ng t¨ng sinh tèt; sau 5 tuÇn dõa, do trong n−íc dõa chøa rÊt nhiÒu axÝt amin.<br /> nu«i cÊy, sÏ thu ®−îc 1455 mg m« sÑo tõ 70 mg Theo quan s¸t kÕt qu¶ thÝ nghiÖm, trªn m«i<br /> ban ®Çu. Träng l−îng t−¬i cña m« sÑo tiÕp tôc tr−êng C3, m« sÑo t¨ng sinh chËm vµ kh«ng<br /> t¨ng sau 11 tuÇn; m« sÑo trªn m«i tr−êng t¬i xèp chuyÓn thµnh ph«i sau 15 tuÇn nu«i cÊy. Sau 11<br /> cã mµu vµng s¸ng, xuÊt hiÖn nhiÒu côm l«ng. tuÇn, ph«i ®d h×nh thµnh trªn m«i tr−êng C1.<br /> Trªn m«i tr−êng cã chøa 60 g/l sucroza, m« sÑo Nh−ng ®èi víi m«i tr−êng C2 lµ sau 15 tuÇn.<br /> t¨ng sinh yÕu; nhiÒu m« sÑo bÞ th©m tÝm, ho¸ Nh− vËy, khi gi¶m hµm l−îng n−íc dõa trong<br /> ®en vµ chÕt. Nguyªn nh©n do khi sucroza hiÖn m«i tr−êng, sÏ gióp kÝch thÝch sù h×nh thµnh<br /> diÖn ë nång ®é cao, ®d lµm t¨ng ¸p suÊt thÈm ph«i v« tÝnh cña m« sÑo lan hå ®iÖp (b¶ng 1).<br /> thÊu cña m«i tr−êng; c¸c tÕ bµo m« sÑo cña lan KÕt qu¶ nµy phï hîp víi nghiªn cøu cña Price<br /> hå ®iÖp trªn m«i tr−êng lóc nµy bÞ mÊt n−íc vµ vµ Smith [14].<br /> rèi lo¹n biÕn d−ìng; nh− vËy, nång ®é 60 g/l<br /> sucroza trong m«i tr−êng kh«ng phï hîp cho tÕ b. ¶nh h−ëng cña sucroza lªn sù ph¸t sinh<br /> bµo m« sÑo lan hå ®iÖp sinh tr−ëng. ph«i v« tÝnh cña m« sÑo lan hå ®iÖp<br /> <br /> B¶ng 3<br /> Träng l−îng t−¬i cña PLB sau 5 tuÇn vµ 11 tuÇn nu«i cÊy<br /> Träng l−îng t−¬i cña PLB (mg)<br /> M«i tr−êng Sucroza (g/l)<br /> 5 tuÇn 11 tuÇn<br /> C3 – 1841,0 a* 3426,0 a<br /> C4 30 – –<br /> C5 60 – –<br /> Ghi chó: nh− b¶ng 1.<br /> 80<br />  H×nh 2. ¶nh h−ëng cña sucroza lªn sù t¨ng sinh vµ biÖt ho¸ cña m« sÑo lan hå ®iÖp<br /> 1a, 1b. PLB cña lan hå ®iÖp h×nh thµnh tõ m« sÑo sau 5 tuÇn vµ 11 tuÇn nu«i cÊy;<br /> 2a, 2b. m« sÑo cña lan hå ®iÖp trªn m«i tr−êng cã chøa 30 g/l sucroza sau 5 tuÇn vµ 11 tuÇn nu«i cÊy;<br /> 3a, 3b. m« sÑo cña lan hå ®iÖp trªn m«i tr−êng cã chøa 60 g/l sucroza sau 5 tuÇn vµ 11 tuÇn nu«i cÊy.<br /> <br /> Trªn c¸c m«i tr−êng cã chøa 30 g/l sucroza ®é 30 g/l ®d øc chÕ tÕ bµo m« sÑo tæng hîp diÖp<br /> vµ 60 g/l sucroza, m« sÑo cã mµu vµng s¸ng vµ lôc tè, tõ ®ã m« sÑo kh«ng cã kh¶ n¨ng ph¸t<br /> kh«ng ph¸t sinh h×nh th¸i. Sau 11 tuÇn nu«i cÊy, sinh h×nh th¸i. Trªn m«i tr−êng kh«ng chøa<br /> mét sè m« sÑo n»m phÝa ngoµi khèi m« sÑo trªn sucroza, m« sÑo cã kh¶ n¨ng tæng hîp diÖp lôc<br /> m«i tr−êng cã chøa 30 g/l sucroza chuyÓn mµu tè, ph¸t triÓn lôc l¹p vµ biÖt ho¸ thµnh PLB. KÕt<br /> xanh (h×nh 2). Trong khi ®ã, trªn m«i tr−êng qu¶ nµy phï hîp víi nghiªn cøu cña nhiÒu t¸c<br /> kh«ng bæ sung sucroza, toµn bé m« sÑo chuyÓn gi¶ tr−íc ®ã [7, 13]. Nh− vËy, khi chuyÓn sang<br /> thµnh mµu xanh vµ h×nh thµnh PLB sau 5 tuÇn m«i tr−êng kh«ng bæ sung sucroza (C3), toµn bé<br /> nu«i cÊy. m« sÑo sÏ h×nh thµnh PLB. M«i tr−êng nµy ®−îc<br /> Trong nhiÒu tr−êng hîp, sucroza cã t¸c dông chän ®Ó t¹o PLB tõ m« sÑo cña lan hå ®iÖp<br /> øc chÕ sù tæng hîp diÖp lôc tè cña m« nu«i cÊy, (h×nh 2 vµ b¶ng 3).<br /> ch¼ng h¹n ë rau diÕp [4], ë thuèc l¸ [9]. §èi víi<br /> lan hå ®iÖp, nång ®é 20 g/l sucrose sÏ g©y øc c. ¶nh h−ëng cña hÖ thèng nu«i cÊy lªn sù<br /> chÕ sù tæng hîp diÖp lôc tè cña tÕ bµo [10]. Nh− ph¸t sinh ph«i v« tÝnh c¶m øng t¹o PLB tõ<br /> vËy, sucroza hiÖn diÖn trong m«i tr−êng ë nång ph«i v« tÝnh cña m« sÑo lan hå ®iÖp<br /> <br /> B¶ng 4<br /> ¶nh h−ëng cña hÖ thèng nu«i cÊy lªn sù c¶m øng t¹o PLB tõ ph«i v« tÝnh<br /> HÖ thèng Träng l−îng t−¬i Sè l−îng Sè l−îng<br /> Th¸ng Ghi chó<br /> nu«i cÊy cña PLB (mg) PLB c©y con<br /> NF 2019c* 107,4d 14,8b Ph«i cã d¹ng cÇu, mµu xanh ®Ëm<br /> 1,5<br /> C 1927d 113,0c 7,3d Ph«i cã d¹ng cÇu, mµu xanh ®Ëm<br /> Ph«i mµu xanh ®Ëm, cã l«ng<br /> NF 3268b 161,5b 30,1a<br /> tr¾ng, xuÊt hiÖn mét vµi chåi<br /> 3<br /> Ph«i mµu xanh ®Ëm, cã l«ng<br /> C 3410a 166,8a 13,5c<br /> tr¾ng, xuÊt hiÖn mét vµi chåi<br /> Ghi chó: nh− b¶ng 1.<br /> 81<br />  Sau 4 tuÇn nu«i cÊy, ph«i cã mµu xanh ®Ëm, thèng NF gÇn nh− ngang b»ng víi hÖ thèng C.<br /> träng l−îng t−¬i cã sù gia t¨ng. Sè l−îng c©y con h×nh thµnh trùc tiÕp tõ PLB<br /> Sau 1,5 th¸ng vµ 3 th¸ng nu«i cÊy, träng trong hÖ thèng NF gÊp kho¶ng 2 lÇn sè l−îng<br /> l−îng t−¬i vµ sè l−îng PLB h×nh thµnh trong hÖ trong hÖ thèng C (b¶ng 4 vµ h×nh 3).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 3. ¶nh h−ëng cña hÖ thèng nu«i cÊy lªn sù ph¸t sinh ph«i v« tÝnh<br /> vµ sù c¶m øng t¹o PLB tõ ph«i v« tÝnh cña m« sÑo lan hå ®iÖp<br /> a1, a2. PLB h×nh thµnh trong hÖ thèng NF sau 1,5 th¸ng vµ 3 th¸ng nu«i cÊy;<br /> b1, b2. PLB h×nh thµnh trong hÖ thèng C sau 1,5 th¸ng vµ 3 th¸ng nu«i cÊy.<br /> <br /> (mg) cây con<br /> 5000 200<br /> <br /> 4000 150<br /> 3000<br /> 100<br /> 2000<br /> 50<br /> 1000<br /> <br /> 0 0<br /> NF C NF C NF C NF C<br /> <br /> 1 tháng 2 tháng 1 tháng 2 tháng<br /> Trọng lượng tươi (mg) Số lượng cây con<br /> <br /> H×nh 4. ¶nh h−ëng cña hÖ thèng nu«i cÊy lªn sù t¸i sinh c©y con tõ PLB cña lan hå ®iÖp<br /> <br /> 3. T¸i sinh c©y con tõ PLB vµ chuyÓn c©y trong hÖ thèng C (h×nh 4).<br /> con ra v−ên −¬m<br /> b. ¶nh h−ëng cña hÖ thèng nu«i cÊy lªn kh¶<br /> a. ¶nh h−ëng cña hÖ thèng nu«i cÊy lªn sù t¸i n¨ng sèng sãt vµ ph¸t triÓn cña c©y con lan<br /> sinh c©y con tõ PLB ë lan hå ®iÖp hå ®iÖp<br /> C¶ träng l−îng t−¬i vµ sè l−îng c©y con Sau 3 th¸ng nu«i cÊy, c©y con lan hå ®iÖp cã<br /> h×nh thµnh trùc tiÕp tõ PLB sau 1 th¸ng vµ 2 nguån gèc tõ viÖc nu«i cÊy trong hÖ thèng NF,<br /> th¸ng nu«i cÊy trong hÖ thèng NF ®Òu cao h¬n cã tû lÖ sèng cao (95%) h¬n so víi trong hÖ<br /> 82<br /> thèng C (70%) sau 4 tuÇn ®−îc chuyÓn ra v−ên nguån gèc tõ viÖc nu«i cÊy trong hÖ thèng NF<br /> −¬m vµ träng l−îng t−¬i cña nh÷ng c©y con cã còng cao h¬n trong hÖ thèng C (h×nh 5, h×nh 6).<br /> %<br /> 100<br /> gam<br /> 40 80<br /> <br /> 30 60<br /> <br /> 20<br /> 40<br /> 10<br /> 20<br /> 0<br /> NF C 0<br /> NF C<br /> Trọng lượng tươi (g) Tỷ lệ sống sót (%)<br /> <br /> H×nh 5. ¶nh h−ëng cña hÖ thèng nu«i cÊy lªn kh¶ n¨ng sèng sãt<br /> vµ ph¸t triÓn cña c©y con lan hå ®iÖp<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 6. ¶nh h−ëng cña hÖ thèng nu«i cÊy lªn sù t¸i sinh c©y con tõ PLB<br /> vµ kh¶ n¨ng sèng sãt, ph¸t triÓn cña c©y con lan hå ®iÖp<br /> a1, a2. sù t¸i sinh c©y con lan hå ®iÖp tõ PLB nu«i cÊy trong hÖ thèng NF sau 3 th¸ng nu«i cÊy vµ sau 4 tuÇn<br /> ®−îc chuyÓn ra v−ên −¬m; b1, b2. sù t¸i sinh c©y con lan hå ®iÖp tõ PLB nu«i cÊy trong hÖ thèng C<br /> sau 3 th¸ng nu«i cÊy vµ sau 4 tuÇn ®−îc chuyÓn ra v−ên −¬m<br /> <br /> III. KÕT LUËN hÖ thèng tói ni-l«ng (hÖ thèng NF) nh− mét hÖ<br /> thèng nu«i cÊy míi víi gi¸ thµnh thÊp khi so<br /> Sau 5 tuÇn nu«i cÊy, m« sÑo cña lan hå ®iÖp s¸nh víi hÖ thèng nu«i cÊy truyÒn thèng (hÖ<br /> [Phalaenopsis amabilis (L.) Blume] sÏ t¨ng sinh thèng C) vµ ®d sö dông cho viÖc vi nh©n gièng<br /> vµ ®¹t ®−îc träng l−îng t−¬i 1455 mg tõ 70 mg còng nh− gióp c¶i thiÖn chÊt l−îng cña c©y con<br /> m« sÑo ban ®Çu khi nu«i cÊy trªn m«i tr−êng MS lan hå ®iÖp. KÕt qu¶ cho thÊy sè l−îng c©y con<br /> cã bæ sung 0,5 mg/l NAA, 2,0 mg/l BA, 20% thu ®−îc ë hÖ thèng NF (185 c©y) cao h¬n so víi<br /> (v/v) n−íc dõa, 1 g/l than ho¹t tÝnh vµ 30 g/l ë hÖ thèng C (109 c©y) sau 2 th¸ng nu«i cÊy. C©y<br /> sucroza (C4). Trªn cïng m«i tr−êng kh«ng cã bæ con lan hå ®iÖp cã nguån gèc tõ viÖc nu«i cÊy<br /> sung sucroza, toµn bé m« sÑo sÏ ®−îc chuyÓn trong hÖ thèng NF cã tû lÖ sèng cao (95%),<br /> thµnh PLB sau 5 tuÇn. C¸c PLB t¹o ®−îc tõ m« kh«ng x¶y ra biÕn dÞ h×nh th¸i trªn l¸ vµ rÔ sau 4<br /> sÑo cã thÓ øng dông vµo nhiÒu môc ®Ých nghiªn tuÇn ®−îc chuyÓn ra v−ên −¬m. Trong t−¬ng lai,<br /> cøu nh− t¹o h¹t nh©n t¹o, chuyÓn gen c©y trång. quy tr×nh nµy cã thÓ ®−îc sö dông cho môc ®Ých<br /> Chóng t«i còng ®d thµnh c«ng trong viÖc sö dông s¶n xuÊt c©y gièng th−¬ng m¹i.<br /> 83<br />  TµI LIÖU THAM KH¶O 10. Kim S. Y., 1994: Somatic embryogenesis of<br /> Phalaenopsis - Ph. D. Thesis. Uni. of<br /> 1. Arditti, 1992: Fundamentals of orchid Hawaii, U.S.A.<br /> biology - John Wiley and Sons Inc., New 11. Kozai T., Iwanami Y., 1988: Journal of<br /> York, U.S.A. Japanese Society for Horticultural Sciences,<br /> 2. Fast G., 1979: Die Orhidee, 30: 241-244. 57: 279-288.<br /> 3. Haas-von Schumde N. F., 1983: Die 12. Murashige T., Skoog F., 1962: Physiol.<br /> Orchidee, 34: 242-248. Plant, 15: 473-497.<br /> 4. Hildebrandt A. C., Wilmar J. C., Johns 13. Park S. Y., Murthi H. N., Paek K. Y.,<br /> H., Ricker A. J., 1963: Am. J. Bot., 50: 2000: Plant Cell Tiss. Org. Cult., 63: 67-72.<br /> 248-254. 14. Price H. J., Smith R. H., 1979: Planta, 145:<br /> 5. Intuwong O., Kunisaki J. T., Sagawa Y., 305-307.<br /> 1972: Hawaii orchid J., 1: 13-18. 15. Rotor J. G., 1949: Am. Orchid Soc. Bull.,<br /> 18: 738-739.<br /> 6. Intuwong O., Sagawa Y., 1974: Am.<br /> Orchid Soc. Bull., 43: 893-895. 16. Tanaka M., Sakanishi Y., 1977: Am.<br /> Orchid Soc. Bull., 46: 733-737.<br /> 7. Ishii Y., Takamura I., Goi M., Tanaka<br /> M., 1997: Plant Cell Rep., 17: 446-450. 17. Tanaka M., Senda Y., Hasegawa A.,<br /> 1976: Am. Orchid Soc. Bull., 45: 1022-<br /> 8. Grout B. W. W., Grisp P., 1977: Acta 1024.<br /> Horticulturae, 78: 289-296.<br /> 18. Zimmer K., Pieper W., 1979:<br /> 9. Kaul K., Sabharwal P., 1971: Plant Phalaenopsis-zur vegetativen vermehrung.<br /> Physiol., 47: 691-695. Grtebrse und Gartenwelt, 79: 258-260.<br /> <br /> INFLUENCES OF THE COCONUT WATER AND SUCROSE ON THE<br /> EMBRYOGENIC CALLUS INDUCTION AND THE CLONAL EMBRYO<br /> FORMATION OF PHALAENOPSIS AMABILIS (L.) BLUME<br /> <br /> DUONG TAN NHUT, HONG NGOC TRAM,<br /> NGUYEN PHUC HUY, DINH VAN KHIEM<br /> <br /> Summary<br /> <br /> Phalaenopsis amabilis (L.) Blume (Orchidaceae) is one of many commercial valuable orchids as cut<br /> flowers and potted plants throughout the world. Considerable difficulties have been encountered in the clonal<br /> propagation of this orchid due to the characteristics ununiform and the limited plantlets number. In this paper,<br /> an established method of the Phalaenopsis amabilis propagation through embryogenesis callus was described.<br /> The in vitro leaves emerging from the flower stalk nodes were used for protocorm-like bodies (PLBs)<br /> induction. These PLBs were used for the embryogenesis callus (callus) induction. About 1455 mg calli<br /> without any morphological change were harvested from 70 mg calli on 30 ml MS medium supplemented with<br /> 2 mg/l BA, 0.5 mg/l NAA, 20% (v/v) CW, 1 g/l activated charcoal (AC), 30 g/l sucrose and 9 g/l agar after 5<br /> culture weeks of. On the same medium without sucrose, 70 mg calli produced 1841 mg PLB (approximately<br /> 200 PLBs) after 5 weeks of culture; data also showed that PLB fresh weight and quantity in the nylon film<br /> culture system (NF) were almost equal to that in conventional system (C). The hyponex medium<br /> supplemented with 0.5 mg/l NAA, 2 mg/l BA, 30 g/l sucrose, 1 g/l AC and 15% (v/v) CW was used for the<br /> plantlet regeneration from PLB. The results showed that plantlet quantity obtained in NF system (185<br /> plantlets) was higher than that in C system (109 plantlets) after 2 culture months. Phalaenopsis amabilis<br /> plantlets in NF system had much high survival rate (95%) than that in C system (70%) after 4 weeks<br /> transferred in the greenhouse.<br /> Ngµy nhËn bµi: 20-11-2008<br /> <br /> 84<br />