Bài giảng Bệnh truyền nhiễm thý y

2/20/2017

Giới thiệu chung

Bệnh dại (Lyssa, Rabise)

• Là bệnh chung cho nhiều loại động vật máu nóng và

người

• Do virus có tính hướng thần kinh gây nên

• Virus tác động vào não bộ nên con vật có những tác loạn

thần kinh như : điên cuồng, lồng lộn, bại liệt rồi chết

Lịch sử và địa dư bệnh

• Bệnh có từ thời thượng cổ. • Năm 1880, Luis Pasteur đã chứng minh được độc lực của mầm bệnh có trong hệ TKTƯ. Năm 1884 , ông chế được vacxin phòng bệnh

• Bệnh có ở khắp nơi trên thế giới

• Theo thống kê, năm 2007 có 131 trường hợp tử vong vì bệnh dại, trong đó 38% trẻ em dưới 15 tuổi. 8 tháng đầu năm 2008 có 38 trường hợp tử vong, trong đó chủ yếu cũng là trẻ em dưới 15 tuổi. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã lấy ngày 28/9 hàng năm là Ngày Thế giới Phòng chống bệnh dại

I. Căn bệnh

Đặc điểm kháng nguyên • Virus dại có 1 type kháng nguyên duy nhất . • Ở Mỹ, đã tìm thấy 5 biến thể kháng nguyên

I. Căn bệnh • Do virus thuộc họ Rhabdovirus • VR có hình viên đạn, kích thước : dài 180nm, rộng 80nm • VR có vỏ bọc với các đầu nhọn dài 6 - 7nm • Là ARN virus, sợi đơn • Chủng “virus dại đường phố” là các dòng virus mới được phân lập trực tiếp từ con vật bị nhiễm. Các dòng virus này cho thời kỳ ủ bệnh dài và thay đổi (21-60 ngày ở loài chó),tạo thể vùi trong bào tương, khả năng gây bệnh cao.

trong động vật sống trên cạn và 8 biến thể khác trong loài dơi.

• Kháng huyết thanh kháng nucleocapsit giúp

chẩn đoán bệnh dại bằng phản ứng miễn dịch huỳnh quang.

• Chủng “virus dại cố định” Là dòng virus đã được cấy truyền liên tiếp trong não thỏ, th đã qua hơn 50 lần cấy truyền. Virus cố định (virus đột biến) nhân lên rất nhanh và thời kỳ ủ bệnh rất ngắn chỉ còn khoảng 4-6 ngày, gây bệnh cảnh dại bại liệt cho động vật nhưng mất khả năng gây bệnh cho người, được xử lý để sản xuất vắcxin phòng bệnh.

1

• VR có thể nhân lên khi nuôi cấy trên phôi gà, phôi vịt, một số tế bào nuôi cấy, đặc biệt tế bào BHK21 (baby hamster kidney) và tế bào lưỡng bội của người

2/20/2017

Tiểu thể Negri trong não chó bị bệnh

Căn bệnh • Thể Negri do nhà bác học Negri (Italia) phát hiện ra năm 1903 ở trong não của súc vật chết vì bệnh Dại. Thể Negri có hình dạng thay đổi (nhỏ, hình tròn hình trứng, hình bầu dục, kích thước từ 0,5 - 30µm

• Thường định vị trong bào tương của noron thần kinh, chủ yếu là sừng Amon, trong tế bào tiểu não ít hơn

• Ý kiến 2 : đó là bệnh tích trong tế bào TK do virus gây nên

• Bản chất tiểu thể Negri vẫn chưa rõ : • Ý kiến 1 : đó là “khuẩn lạc” của virus

I. Căn bệnh

II. Truyền nhiễm học • Loài vật mắc bệnh

• Sức đề kháng : VR có sức đề kháng yếu với điều kiện ngoại

• Trong thiên nhiên, mọi động vật máu nóng đều cảm nhiễm, nhất

là chó, chó sói, cáo, mèo

cảnh • Nhiệt độ 560C, VR bị diệt sau 30 phút • Nhiệt độ 700C, VR bị chết ngay

• VR có thể tồn tại trong não bệnh 10 ngày ở nhiệt độ phòng; nếu ở

40C, có thể tồn tại vài tuần và 3 - 4 năm ở nhiệt độ âm

• Chó nuôi và mèo là nguồn lây bệnh chính cho người • Ở châu Mỹ, chồn và dơi là động vật mang và tàng trữ bệnh dại • Con vật mắc bệnh ở mọi lứa tuổi • Trong phòng thí nghiệm thường dùng thỏ, chuột bạch

• Các chất hoá học như

:

formalin 1%, cresol 3%, beta-

propiolactone 0,1% có thể diệt VR

Truyền nhiễm học

Loài vật mắc bệnh (tính mẫn cảm)

• Có thể nhuộm bằng phương pháp nhuộm Giemsa, Mann, Sellers

RẤT CAO

CAO

TRUNG BÌNH

THẤP

Cáo

Chuột Hamster Chó

Thú có túi

Chó sói đồng cỏ Chồn hôi

Cừu

Chó sói

Gấu trúc

Dê

Chuột

Mèo

Ngựa

Dơi

Linh trưởng

Thỏ

Trâu bò

2

2/20/2017

Truyền nhiễm học

II. Truyền nhiễm học • Chất chứa căn bệnh

• Trong cơ thể bệnh, mầm bệnh có nhiều trong hệ thần kinh như não,

tuỷ sống, sừng Amon, chất xám của vỏ não, tuyến nước bọt

• Trong tuyến nước bọt, thời gian có virus trước khi phát bệnh lâm sàng

vẫn chưa được thống nhất

• 3 ngày • 7 ngày hoặc 13 ngày

• Sau khi khỏi (hãn hữu), VR tồn tại sau 8 ngày

II. Truyền nhiễm học

- Virus dại chủ yếu lây truyền qua các vết cắn, vết liếm vào vết thương của người hoặc một số động vật khác của động vật mắc bệnh dại.

• Đường xâm nhập

• VR xâm nhập vào cơ thể chủ yếu qua vết cắn hoặc vết xây xát ở

da, niêm mạc

- Trong một số ít trường hợp, bệnh có thể lây truyền qua đường hô hấp hoặc do ghép giác mạc. Nhiễm bệnh dại từ người qua người rất hiếm gặp.

• Thời gian nung bệnh dài hay ngắn phụ thuộc vào:

• Vị trí vết cắn

• Độ nông sâu của vết cắn

• Số lượng virus xâm nhập

• Điều kiện ngoại cảnh, tuổi

- Chỉ ghi nhận được trừơng hợp mắc bệnh dại do truyền qua ghép giác mạc :giác mạc người cho bị chết vì bệnh của hệ thần kinh trung ương không rõ nguyên nhân và người nhận chết vì bệnh dại sau 50-80 ngày. - Về mặt lý thuyết, bệnh dại có thể khởi đầu từ nước bọt bệnh nhân sang người tiếp xúc, nhưng trên thực tế chưa bao giờ ghi nhận được cách truyền bệnh này .

II. Truyền nhiễm học • Cơ chế sinh bệnh

II. Truyền nhiễm học • Động vật bị động vật khác mắc bệnh dại cắn có

khả năng phát bệnh dại 30-40% do: • Sự phát bệnh tuỳ thuộc vào vết cắn, nếu vết cắn sâu,

3

– Khi vào cơ thể, VR đi theo dây thần kinh hướng tâm lên não. Tốc độ di chuyển của VR trong dây thần kinh là 1mm/giờ rộng thì khả năng phát bệnh dại lớn – Tại não bộ, VR theo dây thần kinh ly tâm đi đến các nơi • Vết thương chảy máu có thể coi là quá trình tự rửa, đẩy khác (tuyến nước bọt) virus trôi ra ngoài • Người hay vật bị cắn có lớp bao phủ (quần áo, lông), sẽ thấm nước bọt, làm giảm lượng virus vào vết thương – Thời kỳ đầu, VR mới nhân lên ở não bộ, phá huỷ một lượng ít noron TK nên con vật chưa có biểu hiện bệnh dại • Người sau khi bị chó dại cắn, nếu ngay lập tức rửa và bôi thuốc sát trùng sẽ làm giảm khả năng phát dại – Giai đoạn sau, các noron TK bị phá huỷ, con vật xuất hiện triệu chứng thần kinh : điên cuồng, lồng lộn, cắn xé, rối loạn tâm lý • Virus sau khi vào cơ thể bị cơ thể chống lại bằng các phản ứng không đặc hiệu – Sau đó, các noron TK bị phá huỷ nghiêm trọng, con vật bị bại liệt rồi chết. Phần lớn chết do liệt thần kinh hô hấp • Sau khi VR vào cơ thể sẽ nằm tiềm ẩn, khi sức đề kháng của cơ thể giảm hoặc stress sẽ phát bệnh

2/20/2017

Triệu chứng - Thể dại điên cuồng

III. Triệu chứng

• Thời gian ủ bệnh : từ 7 ngày đến 5 năm sau khi bị động vật

• Chia làm ba thời kỳ • Thời kỳ mở đầu :

dại cắn

• Rất khó phát hiện • Chó có biểu hiện khác thường, chủ yếu thay đổi tính nết như :

• Chia làm 2 thể :

trốn vào một góc kín (sau tủ, gầm giường, chỗ tối …)

• Thể dại điên cuồng : chiếm từ 15 – 20% chó bị dại

• Khi chủ gọi chạy đến một cách miễn cưỡng • Biểu hiện vui mừng quá hơn bình thường (liếm chân chủ, vẫy đuôi

• Thể dại bại liệt

nhanh hơn)

• Cắn sủa vu vơ lên không khí, hoặc cắn lên không khí (đớp ruồi)

vẻ bồn chồn

Triệu chứng - Thể dại điên cuồng

Triệu chứng - Thể dại điên cuồng

• Thời kỳ kích thích :

• Thời kỳ kích thích :

• Bộ mặt chó dại đặc trưng :

• Mắt đỏ ngầu

• Ngồi dưới đất đứng dậy, nhảy lên

• Hai tai dựng ngược

• Chủ gọi, lao ngay đến liếm chân, liếm tay chủ

• Mồm há hốc ra

• Thấy người lạ xông ra cắn sủa dữ dội

• Hàm dưới trễ hẳn xuống

• Tiếng động nhẹ, bật ánh sáng lao đến cắn sủa ầm ĩ

• Nước dãi chảy thành dòng

• Nơi bị cắn ngứa, chó liếm, cắn, cọ sát vào chỗ này nhiều làm

• Bụng thóp lại

cho rụng hết lông, chảy máu

• Con vật có biểu hiện sợ gió, sợ nước

• Thỉnh thoảng con ngươi mắt mở to; ngồi đờ đẫn, khi có kích

thích bên cạnh thì giật mình

• Chó bỏ ăn, nuốt khó khăn, vươn cổ ra để nuốt, cắn các vật lạ,

khát nước, uống nước liên tục nhưng chỉ uống được rất ít

• Chó bắt đầu chảy nước dãi, sùi bọt mép

Triệu chứng - Thể dại điên cuồng

Triệu chứng - Thể dại điên cuồng

• Thời kỳ kích thích :

• Các phản xạ thông thường của chó bị kích thích mạnh

• Khi bỏ đi, nếu gặp chó khác,nó không sủa, không phát ra tiếng kêu mà xông vào cắn, nhất là tìm cách cắn vào đầu (khác chó cắn trộm, xông vào cắn phía sau). • Nếu chó lành bỏ chạy thì không đuổi theo. • Nếu không chạy mà chống cự sẽ thấy 2 con chó cắn nhau, một con bị dại cắn điên cuồng nhưng không kêu, trong khi chó lành bị tấn công thì gầm gừ sủa, kêu la.

• Khi lên cơn, nhiều khi chó cắn cả vật bất động cho đến khi gãy cả răng, chảy máu miệng, trong khi cắn như vậy không phát ra tiếng kêu

4

• Tiếng sủa đặc trưng : dây thần kinh họng bắt đầu liệt, chó phát ra tiếng hú nghe như thiếu hơi, xa xôi • Nếu chó không bị nhốt sẽ bỏ nhà ra đi, không bao giờ quay trở lại nữa • Nếu chó bị xích buộc hoặc nhốt, tìm mọi cách cắn xé để bỏ đi • Sau khi bỏ nhà, đi lang thang, không đi thẳng mà đi • Chó cắn bất kỳ vật gì động đậy, nhất là chó và động vật nhỏ. Đối với người, chó dại thường chạy trốn, ít khi tấn công trừ khi bị đe doạ theo hình chữ chi. • Nếu gặp chó khác, lao vào cắn, tìm cách cắn vào đầu • Các cơn dại thường xen kẽ với cơn trầm uất, chó ngồi lặng lẽ, nét mặt đờ dại trông vẻ sợ sệt

2/20/2017

Triệu chứng - Thể dại điên cuồng

Triệu chứng - Thể dại bại liệt • Còn gọi là thể lặng

• Thời kỳ bại liệt

• Con vật liệt mặt, không ăn và nuốt được

• Không có các biểu hiện lên cơn cuồng nộ

• Nước bọt chảy ra nhiều, hàm dưới trễ hẳn xuống

• Các triệu chứng khác tương tự

• Liệt các cơ vận động và chết do liệt hô hấp hoặc do kiệt sức do

vận động của cơn dại và không ăn uống gì

• Do con vật không cắn, không sủa nên còn gọi là

dại câm

• Sau khi lên cơn dại, đa số kéo dài 5-7 ngày, hãn hữu có 3 ngày, có trường hợp kéo dài 27 ngày

• Một số trường hợp chó bị bệnh có thể khỏi (5-

6%)

Triệu chứng

Triệu chứng

• Chó chảy nước dãi

Triệu chứng

Triệu chứng

• Chó mắc bệnh thể dại bại liệt

• Chó điên cuồng, lồng lộn, cắn xé lung tung

5

• Chó điên cuồng, lồng lộn, chảy nước dãi

2/20/2017

Triệu chứng

IV. Bệnh tích

• Bệnh tích đại thể không đặc trưng :

• Xác chết gầy • Dạ dày không chứa vật gì hoặc vật lạ không tiêu hoá được (rơm

rạ, mẩu gỗ, mẩu xương, đá…)

• Niêm mạc dạ dày và ruột phù nề, xuất huyết lấm tấm

• Bệnh tích vi thể

• Tìm thấy tiểu thể Negri ở não, đặc biệt ở sừng Amon

• Chó mắc bệnh thể dại bại liệt

Chẩn đoán khẳng định

V. Chẩn đoán • Chẩn đoán lâm sàng

• Có 3 phương pháp chẩn đoán cơ bản và bắt buộc phải tiến

hành đồng thời • Tìm thể Negri • Chẩn đoán huỳnh quang • Chẩn đoán sinh học

• Kết quả ba phương pháp bổ sung cho nhau • Chỉ một phương pháp có kết quả dương tính, con vật được coi là

• Chẩn đoán khẳng định

mắc bệnh dại

• Do tính chất nguy hiểm của bệnh Dại, bất kỳ biểu hiện thần kinh không bình thường nào ở chó đều được coi là nghi bệnh dại. • Ở một số nước, cấm thú y chữa trị cho chó có biểu hiện triệu chứng thần kinh

Chẩn đoán khẳng định – tìm thể Negri

Chẩn đoán khẳng định – phản ứng huỳnh quang

• Độ nhạy của phản ứng cao hơn phương pháp tìm thể Negri

• Thể Negri có màu đỏ thẫm, tìm bằng

• Khi phản ứng âm tính chưa thể kết luận con vật không mắc

bệnh dại do lượng virus trong não con vật quá ít

• Cần phải dùng phương pháp thử sinh học

phương pháp nhuộm Xanh methylen và đỏ Fuchsin, thường thấy nhất trong sừng Amon • Thể Negri có hình đa dạng, phần lớn là hình gần tròn, kích cỡ khác nhau, có thể nằm bên trong hoặc ngoài tế bào thần kinh

• Phương pháp này không cho kết quả dương

tính giả

• Phương pháp cho kết quả âm tính giả

6

• Cho phép khẳng định nhầm là con vật bị bệnh dại nhưng không cho phép khẳng định nhầm là con vật không bị bệnh dại, vì lý do sức khoẻ và tính mạng của con người

2/20/2017

VI. Điều trị

• Gia súc bị dại không chữa trị, tiêu diệt ngay

Chẩn đoán khẳng định – chẩn đoán sinh học • Dùng não vật mắc bệnh pha thành hỗn dịch 1/10, tiêm vào não

• Người bị chó dại cắn

chuột mới đẻ, mỗi chuột 0,05ml

• Tiêm kháng huyết thanh, trước 72 giờ sau khi bị cắn

• Liều lượng 0,5 – 1 ml/kg TT

• Tiêm vacxin phòng dại

• Tiêm 6 mũi cách nhật

• Theo dõi 1 tháng • Nếu chuột phát triển bình thường, phản ứng âm tính • Nếu chuột bị liệt và chết cả ổ, kết quả dương tính

• Sau 1 tháng tiêm mũi 7 (mũi củng cố)

Các loại kháng thể dại

• Huyết thanh ngựa kháng dại: Là huyết thanh được cô

đặc từ ngựa có đáp ứng miễn dịch tốt với virus dại. Đến nay huyết thanh ngựa kháng dại vẫn được dùng ở những nơi không có globulin miễn dịch kháng dại của người.

• Globudin miễn dịch kháng dại của người: Là một gamma globulin có tính miễn dịch cao, điều chế từ huyết tương người với ethanlol lạnh. Globulin này ít gây phản ứng phụ hơn huyết thanh ngựa kháng dại. Có thể tiêm globulin phòng dại đồng thời với tiêm vaccine phòng dại trong những trường hợp bị vết cắn sâu, gần thần kinh trung ương. Liều điều trị cho tất cả các nhóm tuổi là 20IU/kg trọng lượng cơ thể. Có thể tiêm quanh vết cắn một nửa và một nửa tiêm bắp bình thường. Chỉ 1 lần, không tiêm tiếp lần 2 vì không có tác dụng.

VII. Phòng bệnh – tiêm phòng bệnh dại

VII. Phòng bệnh

• Tiêm phòng sau khi nhiễm :

• Quản lý đàn chó là phương pháp hữu hiệu nhất

• Tiêm vacxin sau khi bị động vật dại cắn

• Đăng ký nuôi chó, đánh số và quản lý đàn chó, phạt hoặc giết

• Chỉ áp dụng đối với người

chó thả rông

• Ít hoặc bị cấm áp dụng cho động vật

• Tiêm phòng bệnh dại bắt buộc cho chó

• Tiêm phòng trước khi nhiễm

• Giết chết những động vật mắc và nghi mắc bệnh dại, bắt nhốt

hoặc giết chó vô chủ

• Cho người : áp dụng cho một số trường hợp như Bác sỹ thú y, người phải ra vào nhà dân liên tục như nhân viên bưu điện, người thu tiền điện, nước

7

2/20/2017

VII. Phòng bệnh – tiêm phòng bệnh dại

Vacxin phßng bÖnh d¹i cho ngêi

• Tiêm phòng trước khi nhiễm

• Cho động vật : nhằm mục đích ngăn ngừa bệnh dại xảy ra ở động

• Tất cả các vắc xin dùng cho người đều chứa virus dại

vật, nhất là cho chó

bất hoạt.

• Nếu không nắm được tình hình dịch tễ thì đòi hỏi tiêm phòng bắt buộc

• Vắcxin chế từ nuôi cấy tế bào có ưu thế hơn vắcxin chế

trong cả nước

• Ngược lại, chỉ tiêm phòng cho động vật ở vùng có bệnh dại lưu hành

từ mô thần kinh vì ít gây phản ứng phụ .

• Khi việc quản lý đàn chó được thực hiện đầy đủ thì tiêm phòng không

còn mang tính chất bắt buộc nữa

Vacxin phßng bÖnh d¹i cho ngêi

Vacxin phßng bÖnh d¹i cho ngêi

• Vacxin Fuenzalida - C¸ch dïng :

• Vacxin Fuenzalida : ®îc s¶n xuÊt tõ viÖc nu«i cÊy virus

• Ngêi lín tiªm 6 mòi c¸ch 2 ngµy tiªm mét lÇn; LiÒu lîng: 0,2ml/lÇn; tiªm trong da. Tiªm nh¾c l¹i 2 mòi vµo ngµy 21 vµ 30 sau khi tiªm mòi thø nhÊt

trªn n·o chuét. • Trong qu¸ tr×nh chiÕt t¸ch virus rÊt khã lo¹i bá ®îc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kh«ng cÇn thiÕt nh protein vµ myelin cña n·o chuét.

• TrÎ em < 15 tuæi: tiªm 6 mòi c¸ch 2 ngµy tiªm mét lÇn; liÒu lîng 0,1ml/lÇn, tiªm trong da. Tiªm nh¾c l¹i 2 mòi vµo ngµy 21 vµ 30 sau mòi tiªm thø nhÊt

• Trong 6 th¸ng nÕu tiªm 2 lÇn, sè lîng lÇn tiªm thø 2 sÏ gi¶m 20 - 50%

tïy theo vÕt c¾n vµ thêi gian bÞ c¾n lÇn tríc, do b¸c sü quyÕt ®Þnh

Vacxin phßng bÖnh d¹i cho ngêi

Vacxin phßng bÖnh d¹i cho ngêi

• Vacxin ®îc s¶n xuÊt tõ viÖc nu«i cÊy virus trªn tÕ bµo, vÝ dô nh vacxin Verorab cña Ph¸p ®îc s¶n xuÊt b»ng c¸ch nu«i cÊy virus d¹i trªn tÕ bµo Vero • Do kh«ng cßn lîng myelin tån d vµ do ®ã kh«ng g©y ra c¸c bÖnh lý n·o

sau khi tiªm phßng.

• Vacxin Vnukovo: nu«i cÊy chñng virus d¹i Vnukovo - 32 trªn m«i trêng tÕ bµo thËn chuét hamster Syrian (Syrian hamster kidney cell), sau 30 - 38 lÇn cÊy chuyÓn v« ho¹t virus b»ng tia cùc tÝm • LiÒu lîng : 1ml vµo c¸c ngµy 0, 3, 7, 14 , 30 vµ 90 sau khi bÞ ®éng vËt d¹i c¾n. Ngêi lín : tiªm vµo trong c¬ delta; trÎ em < 5 tuæi : tiªm b¾p ®ïi tríc. Vacxin nµy tuyÖt ®èi kh«ng ®îc tiªm vµo m«ng

• Ngêi lín tiªm 5 mòi vµo c¸c ngµy 0, 3, 7, 14 vµ 28 sau khi bÞ ®éng vËt

d¹i c¾n; liÒu lîng 1ml/lÇn vµo c¬ delta c¸nh tay

8

• ChÝnh c¸c thµnh phÇn tån d nµy, ®Æc biÖt lµ lîng myelin (mét thµnh phÇn chÝnh cña sîi thÇn kinh) tån d , cã thÓ g©y tæn th- ¬ng hÖ thÇn kinh cña ngêi ®îc tiªm phßng nh : viªm n·o - mµng n·o, viªm tñy - mµng n·o, viªm tñy c¾t ngang ... • Nh÷ng tæn th¬ng nµy cã thÓ x¶y ra víi tû lÖ kho¶ng 1/8.000 - 1/27.000 trêng hîp ®îc tiªm vacxin nµy.

2/20/2017

VII. Phòng bệnh – tiêm phòng bệnh dại

VII. Phòng bệnh – tiêm phòng bệnh dại

• Tiªm phßng tríc khi nhiÔm

• Tiªm phßng tríc khi nhiÔm

• Vacxin dïng cho ®éng vËt bao gåm nhiÒu lo¹i ®îc s¶n xuÊt b»ng c¸ch

• Vacxin Flury HEP (HEP = high egg passage) : tiÕp truyÒn virus d¹i

gi¶m ®éc virus d¹i qua ®éng vËt, qua ph«i hoÆc qua tÕ bµo nu«i cÊy

chñng Flury liªn tiÕp 300 ®êi qua ph«i gµ.

• Vacxin Flury LEP (LEP = low egg passage) : dïng chñng virus d¹i Flury

• Vacxin rÊt an toµn nªn cã thÓ sö dông cho chã con, mÌo mµ kh«ng cã

ph¶n øng

cÊy truyÒn 50 - 60 ®êi qua ph«i gµ, ®éc lùc cña virus gi¶m ®i. • Do vÉn cßn ®éc nªn chØ sö dông vacxin cho chã > 2 th¸ng tuæi • LiÒu lîng : 3 - 5 ml/con, miÔn dÞch 1 n¨m.

• LiÒu tiªm : chã : 3ml/con; mÌo : 1 - 2 ml/con; ®¹i gia sóc : 5ml/con ; • MiÔn dÞch kho¶ng 1 n¨m

VII. Phòng bệnh – tiêm phòng bệnh dại

Phòng bệnh dại cho người

• Tiªm phßng tríc khi nhiÔm

• Tổng đàn chó ở VN : 12 – 14 triệu

• Theo thống kê hàng năm :

• Vacxin Rabisin (h·ng Merial - Ph¸p): lµ vacxin v« ho¹t dïng ®Ó phßng bÖnh d¹i cho chã, mÌo, ngùa, tr©u bß, dª vµ cõu; cã thÓ tiªm khi gia sóc tõ 4 tuÇn tuæi trë lªn • Vacxin ®îc s¶n xuÊt

tÕ bµo, v« ho¹t b»ng

trªn m«i

trêng

betapropiolactone, bæ trî aluminium hydroxide • Tiªm díi da hoÆc tiªm b¾p. LiÒu lîng : 1ml/con

Phòng bệnh dại cho người

Miễn dịch phòng bệnh dại

• Khi bị chó cắn, cần tẩy rửa vết thương ngay lập

• Kháng thể đặc hiệu với virus dại xuất hiện

tức và kỹ bằng xà phòng và thuốc sát trùng

• Tiêm phòng sau khi nhiễm càng sớm càng tốt

• Nếu vết cắn ở gần não và tuỷ sống phải tiêm

kháng huyết thanh kháng dại ngay lập tức

• Không nên quá lo sợ mà gây hoang mang cho

người bị nhiễm cũng như thân nhân của họ

trễ trong huyết thanh bệnh nhân .Kháng thể trung hòa trong máu xuất hiện khi sau khi tiêm vắcxin phòng dại vào cơ thể 10 ngày và tồn tại khoảng 7 tháng .Kháng thể trung hòa không có trong máu mà có cả trong tế bào, điều này giải thích cơ chế tác dụng của vắc xin phòng dại đối với người bị chó dại cắn Vì không có người sống sót sau con dại nên không có nghiên cứu về miễn dịch khi bị chó dại cắn lần thứ 2 .

9

• Số người tiêm vacxin sau khi nhiễm do bị chó cắn : 400 nghìn • Số người chết do bị dại : 300 – 500 người • Tỷ lệ số người phát dại do bị chó cắn nhưng không tiêm phòng là 3,2% • Số người phát dại do bị chó cắn và đã tiêm phòng sau khi nhiễm là 0,074% • Tỷ lệ trẻ em dưới 16 tuổi chết vì bệnh dại : 50%

2/20/2017

Bảng hướng dẫn cách xử lý khi bị chó cắn

Hướng dẫn phòng ngừa sau khi tiếp xúc với bệnh dại.

Loại động vật

Đánh giá động vật Điều trị người tiếp xúc

Tình trạng động vật cắn đã hay chưa tiêm vacxin

Bản chất sự tiếp xúc

Thái độ xử lý

Không ngoại trừ trường hợp động vật có triệu chứng dại

Khi cắn

10 ngày sau

Khỏe mạnh hoặc phải theo dõi 10 ngày

Dại hoặc nghi dại

Chích vắcxin ngay lập tức

Khỏe mạnh

Khỏe mạnh

Vật nuôi trong nhà:Chó, mèo và chồn hương

Tiếp xúc không gây tổn thương trực tiếp, gián tiếp

Không cần điều trị đặc hiệu

Đến bác sĩ chuyên khoa

Khỏe mạnh

Bị dại

Không rõ (convật chạy mất)

Khỏe mạnh

Khỏe mạnh

Không điều trị

Cần xem xét để chích ngừa ngay.

Bị dại

Tiêm vacxin

Nghi ngờ

Động vật hoang dại: Chồn hôi, gấu trúc, dơi,cáo, chó sói đồng cỏ và các loài ăn thịt khác

Nghĩ đên bệnh dại trừ khi có xét nghiệm chứng tỏ động vật không mắc bệnh

Khỏe mạnh

Liếm da, cào xước, cắn nhẹ các phần hở tay, chân, mình

Tiêm vacxin. Ngừng tiêm nếu sau 5 ngày ĐV vẫn khỏe mạnh

Bị Dại

Bị dại hoặc không theo dõi được

Tiêm đủ liều vacxin khi có chẩn đoán (+)

Cân nhắc từng trường hợp.

Các loài động vật khác: Vật nuôi, loài gặm nhấm,thỏ và thỏ rừng

Phải xin ý kiến bác sĩ chuyên khoa xem có cần chích ngừa hay không. Gần như không cần phòng ngừa kháng dại khi có vết cắn của sóc, chuột đất vàng hamster,heo, sóc,chuột,loài gặm nhấm và thỏ rừng.

Dã thú, gia súc nghi ngờ hoặc bị dại không theo dõi được

Huyết thanh + vacxin. Ngừng điều trị khi gia súc 5 ngày sau vẫn khỏe mạnh

Liếm niêm mạc, cắn nghiêm trọng gây nhiều thương tích ở mặt, đầu, cổ, ngón tay

• Thông tin mới trong phòng chống bệnh dại

10

2/20/2017

GIỚI THIỆU CHUNG

 Bệnh DTV là một bệnh TN cấp tính lây lan nhanh do 1 loại VR

 Đặc trưng của bệnh là thành mạch bị tổn thương, xuất huyết cơ quan, niêm mạc đường tiêu hóa bị phá hủy, bệnh tích ở các cơ quan lympho

 Bệnh gây thiệt hại đáng kể do tỷ lệ chết cao, giảm sản lượng

gây nên ở vịt, ngan, ngỗng, thiên nga

trứng

BỆNH DỊCH TẢ VỊT (DUCK PLAGUE, DUCK VIRUS ENTERITIS, PESTIS ANATUM)

LỊCH SỬ VÀ ĐỊA DƯ BỆNH

CĂN BỆNH  Bệnh DTV do VR họ Herpesvirus, thuộc bộ Alpha herpesvirus

 Năm 1923, Baudet báo cáo 1 vụ dịch cấp tính gây xuất huyết

gây bệnh do 1 loại mầm bênh qua lọc gây nên

cầu  Hình thái :

 Sau đó, nhiều ổ dịch đã ghi nhận ở Hà lan  Lúc đầu người ta tưởng là bệnh do VR tương tự như Fowl plague

 VR có hình cầu, kích thước capsid từ 91 – 93 nm; nhân 61 nm, hạt virus 126 – 129 nm (hạt VR trưởng thành có thể có kích thước lớn hơn 156 – 384 nm)

 VR có vỏ bọc lipid bên ngoài

(influenza) gây nên  Sau này Bos bằng thực nghiệm chỉ gây bệnh được trên vịt, không gây bệnh thực nghiệm được cho gà, bồ câu, thỏ, chuột lang  KL : nguyên nhân gây bệnh không phải do VR cúm, mà do 1 loại VR khác gây bệnh ở vịt, gọi là “Duck plague”

 Bệnh xảy ra ở tất cả các nơi trên TG : Trung Quốc, Pháp, Bỉ,

xảy ra trên đàn vịt nuôi tại Hà lan  Tuy không phân lập được mầm bệnh nhưng đã xác định nguyên nhân gây nên  VR có cấu trúc nhân ADN  VR không gây ngưng kết hồng cầu cũng như không hấp phụ hồng

 VN : bệnh gây thiệt hại đáng kể

CĂN BỆNH

 Sức đề kháng

 VR mẫm cảm với các chất tan mỡ như ete, cloroform  VR bị phá hủy 10´/56°C; 90 – 120´/50°C

CĂN BỆNH  Trong cơ thể, VR nhân lên trước tiên ở niêm mạc ống tiêu hóa, đặc biệt ở thực quản; sau đó di chuyển đến túi Fabricius, tuyến ức, lách và gan  Các tế bào biểu mô và đại thực bào của các cơ quan là nơi VR

Ấn Độ, Thái Lan, Anh, Canada, Hungary, Úc, Việt nam

 Nhiệt độ phòng 22°C/ 30 ngày  pH 3 và 11, VR nhanh chóng bị bất hoạt

 Tính chất nuôi cấy

 VR nhân lên trên môi trường tế bào xơ phôi gà, tế bào thận

nhân lên

 VR nhân lên khi nuôi cấy trên màng nhung niệu phôi vịt 9 –

hoặc gan phôi vịt; gây bệnh tích tế bào

 VR có thể thích nghi trên phôi gà sau 1 vài lần cấy trên phôi

14 ngày tuổi

1

vịt

2/20/2017

TRUYỀN NHIỄM HỌC  Lây lan :

TRUYỀN NHIỄM HỌC  Loài vật mắc bệnh

 Lây trực tiếp do tiếp xúc với gia cầm bệnh  Lây gián tiếp qua đường tiêu hóa (thức ăn, nước uống), hoặc

 Trong thiên nhiên, vịt, ngan, ngỗng, thiên nga mẫn cảm với bệnh  VR có thể nhân lên trên phôi gà và gà 2 tuần tuổi  Không thấy ghi nhận bệnh ở các loài động vật có vú  Một số loài thủy cầm khác cũng mắc bệnh  Con vật mắc bệnh ở mọi lứa tuổi, có thể từ 7 ngày  trưởng thành

 Bằng thực nghiệm, có thể gây bệnh qua đường miệng, nhỏ mũi, tiêm tĩnh mạch, tiêm xoang phúc mạc, tiêm dưới da hoặc qua hậu môn  Đường dưới da yêu cầu 1 lượng VR nhỏ nhất để giết chết ĐVTN  Đường miệng cần nhiều VR nhất

 Qua động vật chân đốt, VR có thể truyền qua máu  Đường truyền dọc : phân lập được mầm bệnh từ trứng gia cầm

qua đường hô hấp

TRUYỀN NHIỄM HỌC

TRIỆU CHỨNG  Thời gian nung bệnh 3 – 7 ngày

 Mùa vụ

 Sau khi xuất hiện triệu chứng, con vật chết trong vòng 1 – 5 ngày

 Vịt chết nhanh, đột ngột, tỷ lệ chết rất cao (5 – 100%)

 Bệnh thường xảy ra vào mùa hè  Thường xảy ra ghép với các bệnh THT gia cầm, viêm gan vịt do VR

 Vịt đẻ, tỷ lệ đẻ giảm (25 – 40%)  Vịt trống : sa dịch hoàn

 Chất chứa căn bệnh

 Các triệu chứng khác

 Trong cơ thể : máu tim; gan, lách; dịch tiết  Ngoài môi trường : nơi chứa chất bài xuất, bài tiết như nền chuồng,

sân chơi, bãi chăn thả

 Mí mắt sưng, dính, giảm ăn, khát nước, xù lông, chảy nước mũi  Vùng đầu, cổ sưng, mềm  sờ tay vào thấy giống như quả chuối

chín

TRIỆU CHỨNG  Các triệu chứng khác

 Vịt ỉa chảy nhiều, hậu môn bẩn, dính bết phân: phân loãng, màu

trắng xanh, mùi thối khắm, có thể có máu và màng giả

BỆNH TÍCH  Xác chết gầy  Tổ chức liên kết dưới da thấm dịch và keo nhày, có

 Vịt bệnh không thể tự đứng, liệt cánh (xã, bai cánh, chân), suy kiệt

xuất huyết

và chết  Nếu bắt buộc chuyển động, run cổ, đầu và toàn thân

 Vịt 2 – 7 tuần thấy giảm ăn, mỏ màu xanh, viêm kết mạc, chảy nước

 Đầu, cổ vịt có hiện tượng viêm thủy thũng, tích dịch  Khí, phế quản viêm, xuất huyết, tụ máu, thực quản

mũi có nhiều dịch nhày, hậu môn dính máu

 Tỷ lệ ốm dao động tùy thuộc vào tuổi, tính bịêt, độc lực VR

lấm tấm xuất huyết

 Viêm ngoại tâm mạc, xoang bao tim tích nước, có thể

có xuất huyết ngoại tâm mạc

 Phổi viêm, tụ máu

2

bệnh và đã gây bệnh thực nghiệm

2/20/2017

BỆNH DỊCH TẢ VỊT

BỆNH TÍCH

 Gan tụ máu  Lách sưng, tụ máu hoặc xuất huyết  Túi mật căng, sưng, dịch mật loãng  Thận bị tụ máu nặng  Ruột : nm ruột bị tụ máu nặng

 Có điểm, vệt xuất huyết  Bệnh nặng thấy có nốt loét nhỏ, trên có phủ bựa màu trắng xám

 Dạ dày tuyến, dạ dày cơ xuất huyết  Buồng trứng : căng, có khi xuất huyết

 Có nhiều trứng non bị dị hình, vỡ

 Màng não, viêm, xuất huyết

 Vịt ỉa chảy nặng, phân xanh, phân trắng

BỆNH DỊCH TẢ VỊT

BỆNH DỊCH TẢ VỊT

 Vịt ỉa chảy nặng, phân xanh, phân trắng

 Xuất huyết tổ chức liên kết dưới da

BỆNH DỊCH TẢ VỊT

BỆNH DỊCH TẢ VỊT

 Tim xuất huyết

 Xuất huyết tổ chức liên kết dưới da

3

2/20/2017

BỆNH DỊCH TẢ VỊT

CHẨN ĐOÁN  Chẩn đoán dựa vào DTH và TCBT  Chẩn đoán phân biệt : THT, VGV

 Chẩn đoán virus học

 Bệnh phẩm : gan, óc, lách vịt nghi mắc bệnh

 Nghiền với nước SL thành HDBF  Xử lý KS, ly tâm

 Gây bệnh cho vịt hoặc phôi vịt

 Chẩn đoán HTH

 Phản ứng trung hòa : chỉ số trung hòa > 1,75 (nếu VN index

 ELISA

 PCR

 Dạ dày cơ loét

ĐIỀU TRỊ

PHÒNG BỆNH  Vệ sinh phòng bệnh  Vacxin phòng bệnh

 Không có thuốc điều trị đặc hiệu  Khi đàn vịt bị bệnh, có thể can thiệp vacxin trực tiếp vào

 Vacxin nhược độc DTV đông khô chế qua phôi vịt, pha tỷ lệ

từ 0 – 1,5 không kết luận con vật mắc bệnh)

tiêu diệt được nguồn bệnh

ổ dịch  Những vịt trong giai đoạn ủ bệnh hoặc đã bị bệnh chết 

4

1/200  Vịt con : tiêm 0,2 ml  Vịt lớn : 0,5 ml  Tiêm dưới da, MD 1 năm  Nhược điểm : không khống chế được bệnh lây qua trứng  Vacxin nhược độc DTV chủng Jansen, chế qua phôi gà  Tiêm cho vịt 1 – 2 tuần tuổi, vịt đẻ (tiêm lặp lại hàng năm)  Tỷ lệ MD khoảng 70%  Dùng can thiệp vào ổ dịch đạt hiệu quả cao

2/20/2017

Giới thiệu chung

• Bệnh Đ DL là một bệnh TN của loài lợn • Do 1 loại VK gây nên • Đặc trưng của bệnh :

Bệnh Đóng dấu lợn (Erysipelas)

– Sốt cao – Trên da, nhất là các vùng da mỏng xuất hiện những đám tụ máu có hình dạng dễ nhận biết (hình vuông, bầu dục, quả trám)

Căn bệnh

Lịch sử và địa dư bệnh

• Bệnh ĐDL do 1 loại VK tên là Erysipelothrix

rhusiopathiae gây nên

• Là một trực khuẩn nhỏ, mảnh, kích thước 1 - 1,5

x 0,2 - 0,4µm – Nếu phân lập từ bệnh phẩm của lợn mắc bệnh mạn

• Trực khuẩn ĐDL được 2 nhà bác học Pasteur và Thuillier phát hiện năm 1882 • Bệnh có ở nhiều nơi trên thế giới : châu Âu, châu Mỹ, châu Úc, châu Á, châu Phi…

• Ở VN : bệnh có ở 3 miền

– Bệnh xảy ra lẻ tẻ

bào, không có lông nên không di động được

• VK yếm khí hoặc yếm khí tùy tiện, phát triển tốt

ở nhiệt độ 37°C, pH 7, 2 – 7,6

tính hoặc canh trùng già, VK có hình sợi mảnh • VK G (+), không có giáp mô, không sinh nha

• VK Đóng dấu lợn

1

VK §DL tõ bÖnh phÈm m¸u tim

2/20/2017

Căn bệnh

• Tính chất nuôi cấy

– Trong môi trường nước thịt, sau 24giờ/37°C, VK phát triển làm môi trường hơi đục rồi trong, lắc nhẹ đưa về phía trước quan sát thấy canh trùng vẩn như mây bay; để lâu canh trùng trở lại bình thường, dưới đáy có một ít cặn mịn màu tro nhạt – Trên môi trường thạch thường , sau 24giờ/37°C, VK hình thành KL dạng S, trong suốt như giọt sương – Trên môi trường thạch máu, VK phát triển tốt, không làm dung huyết thạch máu

• Các đường vuông góc này phía trên và dưới gần tương

KhuÈn l¹c §DL trªn m«i trêng th¹ch m¸u :

đương nhau, nhìn giống như bàn chải rửa ống nghiệm

nhá, kh«ng dung huyÕt sau 24h nu«i cÊy

• Gelatin không tan chảy

Căn bệnh

• Sức đề kháng

– VK có sức đề kháng tương đối cao với điều kiện ngoại cảnh, có thể tồn tại trong các lớp đất trên bề mặt hàng nhiều tháng  gọi đây là Vk thổ nhưỡng

– Trong phủ tạng của lợn chết thối, VK sống 4

tháng

– Nhiệt độ cao dễ dàng giết VK : 70°C/5 phút;

100°C/ chết ngay • Nếu thịt có VK, nếu cắt dày 15 cm phải nấu sôi

– Trong môi trường gelatin, dọc theo đường cấy chích sâu; VK phát triển ra 2 bên thành các đường vuông góc với đường cấy

– Các chất sát trùng thông thường : NaOH 5%, axit phenic 1% diệt VK một cách nhanh chóng

Vi khuÈn §DL trªn m«i trêng TSI (sinh H2S)

Dịch tễ học

Dịch tễ học

• Loài vật mắc bệnh

• Đường xâm nhập

100°C trong 2 giờ 30 phút

– Chủ yếu xâm nhập qua đường tiêu hóa – Một số trường hợp xâm nhập qua vết thương

ở da, niêm mạc • Mùa vụ phát bệnh

– Trong thiên nhiên, các giống lợn đều bị bệnh trong đó lợn 3 – 4 tháng tuổi  1 năm tuổi mẫn cảm hơn cả – Bệnh có thể lây sang cho người : những người làm công tác thú y, chăn nuôi, KSSS

– Thường tập trung vào những tháng trước và

sau tết âm lịch

• Tiêm dưới da hay tiêm bắp bệnh phẩm hay canh trùng, con vật

– Xảy ra lẻ tẻ, giới hạn ở 1 địa phương – Mức độ lây lan không cao, tỷ lệ ốm và chết

chết sau 2 – 4 ngày. Bệnh tích :

không cao

• Chuột : phổi sưng, tụ máu, lách sưng, gan màu tro, nát • Bồ câu : chỗ tiêm sưng, tụ máu, quả tim sưng, niêm mạc tụ máu, viêm ngoại tâm mạc có tích nước; gan , thận viêm tụ máu

2

– Ngoài ra : trâu, bò, dê, cừu, chó cũng mắc bệnh – Loài chim : bồ câu, gà, vịt, ngan, ngỗng, sáo, vẹt, chim sẻ cũng cảm thụ bệnh – Trong phòng thí nghiệm : gây bệnh cho bồ câu, chuột bạch.

2/20/2017

Dịch tễ học

Dịch tễ học

• Cơ chế sinh bệnh

• Cơ chế sinh bệnh

– VK sau khi xâm nhập vào cơ thể từ hệ thống lâm ba sang hệ thống tuần hoàn, gây tổn thương nội mô huyết quản – Bệnh ĐDL thể mạn tính: tổ chức da ở phần dấu không có khả năng hồi phục  bị hoại tử, bong lên từng mảng, thường bong ở vùng dìa vào trong giống như tấm bánh đa – Tổ chức tổn thương này kết hợp với bạch cầu (mang mầm bệnh đến) tạo thành cục huyết khối gây ứ trệ tuần hoàn  gây tụ máu – Thể mạn tính :do có hiện tượng hoại tử nội tâm mạc, van tim và cơ chân cầu bị hoại tử bề mặt nội tâm mạc có các tổ chức lùi xùi giống như hoa suplơ.

• Do cơ tim co bóp, tổ chức hoại tử này bị bong ra, đi về phía động mạch chủ sau làm tắc ĐM chủ sau phần thân phía sau không có máu đến nuôi làm cho con vật bị liệt

• VK về khớp tác động gây viêm bao khớp và các đầu khớp

làm cho con vật bị què

Triệu chứng

Triệu chứng

• Thể quá cấp tính

– Dấu trên da (hình vuông, bầu dục, quả trám, tròn) chính là phần da do mạch quản ở đó đảm nhận để nuôi . Máu ứ trệ, phần da lúc đầu có mầu đỏ, dần dần màu tím rồi tím xanh – Ấn tay vào dấu máu tản ra xung quanh, bỏ tay ra dấu có hình dạng và màu sắc như cũ

– Trong thời gian sốt con vật đi táo, phân rắn thành cục – Con vật rất ít khi đi ỉa chảy, nếu có chỉ ở những ngày cuối con vật ỉa nát, phân loãng – Thường gặp ở đầu vụ dịch hay đầu ổ dịch – Con vật điên cuồng, lồng lộn, sốt kịch liệt, có con hộc – Viêm nm mắt, viêm nm mũi, chảy nước mắt, nước máu ra chết mũi; lúc đầu trong , ít; về sau đục và đặc dần – Trên cơ thể chưa có dấu nên gọi là bệnh Đóng dấu – Con vật ho, khó thở; triệu chứng này ngày càng trầm trọng trắng • Thể cấp tính

• Ấn tay vào dấu máu tản ra xung quanh, bỏ tay ra dấu trở lại

như cũ

Triệu chứng

– Thời gian nung bệnh 3 – 4 ngày – Con vật ủ rũ, kém ăn, kém vận động, da khô, lông dựng – Tim đập nhanh, tần số mạch đập cao – Trên da những ngày sau (ngày 5-6) xuất hiện những dấu có hình dạng dễ nhận biết (tròn, bầu dục, quả trám…) lúc đầu đỏ, về sau tím hơn do tụ máu. – Sốt cao 40 – 42°C, nhiệt độ cao kéo dài 3 – 4 ngày

– Con vật gầy còm – Con vật có biểu hiện què do viêm khớp hoặc liệt 2 chân sau do

tắc động mạch chủ sau

– Các dấu trên da bị hoại tử bong dần ở dìa rồi cuộn lại giống như

tấm bìa

• Thể mạn tính

– Người chăn nuôi, thuộc da, thú y … nhiễm trùng qua vết thương

xây xát ở da hoặc tiêm canh trùng ĐDL kim đâm vào tay

– 3 – 4 ngày sau khi nhiễm, người ốm bị sốt, chỗ tay bị thương sưng, ngứa, nhức , đỏ, khớp xương ngón tay sưng tím bầm, đau, ngứa. Hạch gần đấy sưng

– Người đau đầu, đau mình, toàn thân mệt mỏi, có khi đau bụng đi

ỉa chảy

• Triệu chứng ở người

m¶ng tô huyÕt h×nh vu«ng, trßn ....

– Bệnh tiến triển 5 – 15 ngày  khỏi – Có khi người bị chết do viêm nội tâm mạc , bại huyết

3

* Lîn bÞ bÖnh ®ãng dÊu – trªn da cã nh÷ng

2/20/2017

m¶ng tô huyÕt h×nh vu«ng, trßn ....

m¶ng tô huyÕt h×nh vu«ng, trßn ....

Bệnh tích

• Thể quá cấp

* Lîn bÞ bÖnh ®ãng dÊu – trªn da cã nh÷ng * Lîn bÞ bÖnh ®ãng dÊu – trªn da cã nh÷ng

• Thể cấp tính

– Không có dấu hiệu đặc trưng

* Lîn bÞ bÖnh ®ãng dÊu trªn da cã nh÷ng m¶ng tô huyÕt h×nh vu«ng, trßn ....

Bệnh tích

– Da có nhiều dấu đa dạng, dễ nhận biết, tím bầm – Tổ chức liên kết dưới da thấm dịch nhớt , keo nhày – Phổi viêm, tụ máu – Lách sưng to, tụ máu. Bề mặt lách nổi gồ lên từng chỗ làm cho lách gồ ghề, không bằng phẳng – Thận sưng, trên bề mặt quan sát thấy các đám tụ máu, hình vuông hoặc tròn – Các cơ quan bộ phận khác chủ yếu là hiện tượng tụ máu

• Thể mạn tính – Xác gầy – Hoại tử da – Tim tụ máu

* bÖnh ®ãng dÊu lîn thÓ m¹n tÝnh – van tim cã hiÖn tîng lïi sïi nh hoa supl¬

– Các bao khớp sưng, chứa nhiều dịch nhớt;

các đầu khớp do viêm nên sần sùi

4

• Bổ đôi tim ra nội tâm mạc và các cơ chân cầu lùi xùi như hoa xúp lơ

2/20/2017

* bÖnh ®ãng dÊu lîn thÓ m¹n tÝnh – van tim cã hiÖn tîng lïi sïi nh hoa supl¬

* bÖnh ®ãng dÊu lîn thÓ m¹n tÝnh – van tim cã hiÖn tîng lïi sïi nh hoa supl¬

hiÖn xuÊt huyÕt nÆng

* bÖnh ®ãng dÊu lîn thÓ cÊp tÝnh – thËn cã biÓu * bÖnh ®ãng dÊu lîn thÓ m¹n tÝnh – thËn cã mét sè vïng nh¹t mµu do hiÖn tîng nhåi huyÕt tr¾ng

* mÆt c¾t thËn cña Lîn bÞ bÖnh ®ãng dÊu thÓ m¹n tÝnh – hiÖn tîng nhåi huyÕt tr¾ng cã thÓ nh×n thÊy râ

t¨ng sinh sng to vµ nhåi huyÕt

5

* L¸ch cña lîn bÞ bÖnh ®ãng dÊu – cã hiÖn tîng

2/20/2017

Chẩn đoán

Phòng bệnh

• Vệ sinh phòng bệnh • Phòng bệnh bằng vacxin

• Chẩn đoán dựa vào DTH và TC • Chẩn đoán vi khuẩn học

– Bệnh phẩm :

• Tiêm cho lợn 3 – 4 tháng tuổi trở lên • Liều lượng : 0,5-1ml/con • MD : 9 tháng – 1 năm

– Vacxin Đ DL keo phèn : ít dùng, MD 3 – 4 tháng • Đối với lợn dưới 25 kg tiêm 3 ml/ con, với lợn trên • Lấy máu tim khi con vật sốt, hoặc dịch bài xuất, bài 30 kg tiêm 5 ml/ con. tiết • Sau khi tiêm 5-7 ngày có miễn dịch – Vacxin nhược độc VR2 : • Khi con vật vừa chết lấy máu tim hoặc phủ tạng (gan, lách, thận, phổi, dịch thủy thũng các xoang) • Con vật chết lâu : lấy tủy xương

Điều trị

• Dùng thuốc đặc trị cho VK Gram (+) • Dùng thuốc trợ sức, trợ lực • Hộ lý chăm sóc tốt • Ví dụ liệu pháp điều trị + Penicillin: 50.000 I/ kgP + Streptomicin: 30 mg/ kg thể trọng + Tiêm thuốc trợ sức, trợ lực: cafein 0.2 - 1 g/ ngày,

– Vacxin Tụ - dấu 3 – 2 (chủng THT Avps3; Đ DL VR2):1-2ml/con

vitamin B1: 0.5 - 1g/ con / ngày, vitamin C: 0.2 - 1 g/ con / ngày. Hoặc

+ Spectilin 1 ml / 10 kg P. Tiêm bắp, ngày 2 lần + Tiêm thuốc trợ sức, trợ lực: Cafein 0.2 - 1 g/ ngày,

6

vitamin B1: 0,5 - 1g/ con / ngày, vitamin C: 0.2 - 1 g/ con/ ngày.

2/20/2017

Giới thiệu chung

„ BÖnh Gumboro lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm cÊp tÝnh ë gµ, nhng chñ yÕu lµ ë gµ 3 ‟ 6 tuÇn tuæi vµ gµ t©y.

Bệnh Gumboro (Infectious bursal disease - IBD)

„ Bệnh do 1 loại VR tác động vào túi

Fabricius gây suy giảm miễn dịch ở gà

Lịch sử và địa dư bệnh

„ BÖnh Gumboro lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm cÊp tÝnh ë gµ, nhng chñ yÕu lµ ë

gµ 3 ‟ 6 tuÇn tuæi vµ gµ t©y.

Lịch sử và địa dư bệnh „ KÓ tõ khi ph¸t hiÖn ®îc bÖnh Gumboro cho ®Õn nay, bÖnh ®· x¶y ra vµ g©y thiÖt h¹i lín vÒ kinh tÕ ®èi víi c¸c níc cã ch¨n nu«i gµ c«ng nghiÖp trªn thÕ giíi.

„ Bệnh do 1 loại VR tác động vào túi Fabricius gây suy giảm miễn dịch ở gà „ BÖnh ®îc ph¸t hiÖn lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1957 t¹i vïng Gumboro (thuéc bang Delaware ‟ Mü), nhng ®Õn n¨m 1962 míi ®îc Cosgrove m« t¶ cÆn kÏ vµ ®îc c«ng bè lµ bÖnh viªm thËn gà (avian nephrosis) do cã sù huû ho¹i ë vïng vá thËn.

– Winterfield và Hitchner (1962) khi nghiªn cøuđã cho rằng virus Gray (mét trong

nh÷ng nguyªn nh©n g©y héi chøng viªm thËn gà) là nguyên nhân gây bệnh

‟ Nhng khi nghiªn cøu nh÷ng gµ ®· ®îc miÔn dÞch b»ng virus Gray th× gµ vÉn m¾c bÖnh Gumboro vµ mét ®Æc trng cña bÖnh nµy lµ tói Fabricius bÞ biÕn ®æi râ rÖt. ‟ Trong quá trình nghiên cứu,người ta thấy rằng bệnh tích đặc trưng của bệnh ở

túi Fabricius; và túi Fabricius được coi là cơ quan địch của VR

‟ N¨m 1970, Hitchner còng x¸c ®Þnh kÕt qu¶ trªn vµ ®Ò nghÞ gäi bÖnh nµy lµ bÖnh “Viªm tói huyÖt truyÒn nhiÔm” hay cßn gäi lµ bÖnh Gumboro. MÇm bÖnh ®îc gäi lµ Infectious Bursal Disease virus hay virus Gumboro.

„ Tæ chøc dÞch tÔ thÕ giíi (OIE) n¨m 1992, ®· chÝnh thøc c«ng bè tªn bÖnh, mÇm bÖnh, c¸c ph¬ng ph¸p chÈn ®o¸n, c¸c lo¹i vacxin phßng bÖnh. Nhng do virus Gumbro cã nhiÒu biÕn chñng, tÝnh t¬ng ®ång kh¸ng nguyªn thÊp nªn viÖc phßng chèng bÖnh cha ®¹t hiÖu qu¶ cao.

Căn bệnh

Căn bệnh

„ Líp capside nµy bao gåm 32 capsome, mỗi capsome lại được cấu tạo bởi 5 loại protein cấu trúc VP1, VP2, VP3, VP4, VP5 (trong đó VP2 và VP3 là 2 loại protein chính) ‟ Ví dụ serotyp I có 51% VP2, 40%VP3, 3%VP1 và

„ T¹i ViÖt nam bÖnh xuÊt hiÖn tõ tríc nh÷ng n¨m 1980 vµ ®· g©y tæn thÊt lín v× khi ®ã chóng ta cha cã kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc vÒ bÖnh. ‟ Nh vËy ë níc ta bÖnh ®· tån t¹i nhiÒu n¨m nay ë hÇu kh¾p c¸c tØnh, tuy ®· cã vacxin phßng bÖnh nhng bÖnh vÉn x¶y ra vµ g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ vÒ kinh tÕ.

• IBDV thuộc Birnaviridae „ Virus cã d¹ng h×nh khèi ®a diÖn đều „ Lµ lo¹i virus trÇn kh«ng cã vá bäc ngoµi cïng, kÝch thíc kh¸ nhá, ®êng kÝnh kho¶ng 55 ‟ 65nm.

6%VP4

„ V× kh«ng cã líp vá bäc lipit nªn virus cã søc ®Ò kh¸ng cao trong tù nhiªn, kh«ng mÉn c¶m víi ete vµ cloroform.

„ CÊu t¹o virus ®¬n gi¶n chØ gåm nh©n chøa ARN (sợi đôi phân làm 2 đoạn) vµ líp vá capside bao bäc bªn ngoµi, vá nµy cã chøa c¸c thµnh phÇn kh¸ng nguyªn cña virus.

1

‟ VP1 là men ARN polymerase của VR; VP4 là men protease; VP5 : chưa rõ vai trò, có thể đóng vai trò trong quá trình nhân lên và tái tổ hợp của VR

2/20/2017

Căn bệnh „ Cã hai lo¹i protein (VP2 và VP3) ®Æc hiÖu

Căn bệnh „ Theo Mc Ferran (1980), virus Gumboro cã

2 serotype: I vµ II. ‟ Serotype I : g©y bÖnh cho gµ, kh«ng g©y bÖnh cho gµ t©y nhng cã thÓ tån t¹i trong gµ t©y lµm l©y truyÒn bÖnh.

chÞu tr¸ch nhiệm kh¸ng nguyªn: ‟ Kh¸ng nguyªn ®Æc hiÖu nhãm (Group specific antigen) : kÝch thÝch c¬ thÓ s¶n sinh kh¸ng thÓ kÕt tña (precipitating antibody) „ Lo¹i nµy khi kÕt hîp víi kh¸ng thÓ t¹o ph¶n øng kÕt tña (øng dông ®Ó lµm ph¶n øng kÕt tña trong th¹ch khi chÈn ®o¸n)

‟ Serotype II : g©y bÖnh cho gµ t©y nhng kh«ng g©y bÖnh cho gµ , có thể phân lập được từ gà tây hoặc gà.

‟ Hai serotype nµy cã sù kh¸c biÖt nhau vÒ kh¸ng nguyªn v× vËy chóng kh«ng g©y miÔn dÞch chÐo cho nhau. H¬n n÷a sù t¬ng ®ång vÒ kh¸ng nguyªn gi÷a c¸c biÕn chñng trong cïng mét serotype còng chØ ®¹t kho¶ng 30%.

‟ Kh¸ng nguyªn ®Æc hiÖu type (Type specific antigen): kÝch thÝch c¬ thÓ s¶n sinh ra kh¸ng thÓ trung hoµ (neutralizing antibody). „ Kh¸ng nguyªn nµy khi kÕt hîp víi kh¸ng thÓ t¹o nªn ph¶n øng trung hoµ cã t¸c dông trung hòa tính gây bệnh của virus

Căn bệnh

Căn bệnh

„ Tính chất nuôi cấy

‟ Hai serotype I vµ II chØ cã thÓ ph©n biÖt b»ng c¸c ph¶n øng trung hoµ virus mµ kh«ng ph©n biÖt ®îc b»ng c¸c ph¶n øng huyÕt thanh häc kh¸c nh kh¸ng thÓ huúnh quang hoÆc miÔn dÞch ®¸nh dÊu enzym (ELISA)

• VR gây chết phôi sau 3 – 5 ngày. Bệnh tích đặc trưng : màng niệu xung huyết, xuất huyết, sưng dầy lên, phôi còi cọc, xuất huyết dưới da, gan xuất huyết và hoại tử, thận hoại tử, lách nhạt màu và có các điểm hoại tử

– MD chống serotype II không bảo hộ được gà

‟ Virus cã thÓ nu«i cÊy trªn ph«i gµ (9 ‟ 11 ngµy tuæi) bằng cách tiêm vào màng nhung niệu (chorioallantoic membrance – CAM)

với virus serotype I • Thử nghiệm ngược lại không thực hiện được vì không có chủng độc lực serotype II nào có thể sử dụng công cường độc

„ NÕu cÊy chuyÓn tiÕp ®êi nhiÒu lÇn trªn m«i trêng tÕ bµo tæ chøc th× ®éc lùc cña virus gi¶m dÇn, cã thÓ sö dông lµm gièng vacxin ‟ Nuôi cấy trên động vật: gà 3-6 tuần tuổi, bằng cách nhỏ mắt, nhỏ mũi hoặc nhỏ vào hậu môn. Sau 2-3 ngày gà có các triệu chứng, bệnh tích như ngoài tự nhiên

Căn bệnh

Truyền nhiễm học

• Loài vật mắc bệnh

• Sức đề kháng

‟ Virus cã søc ®Ò kh¸ng cao trong tù nhiªn, bÞ

v« ho¹t ë ®é pH  12 vµ pH  2.

‟ Virus bÞ diÖt ë 56°C trong 5 giê, 60°C trong 30

phót, 70°C virus chÕt nhanh chãng

‟ Trong tù nhiªn gµ ®îc coi lµ nguån nhiÔm bÖnh duy nhÊt, nhng gÇn ®©y mét sè t¸c gi¶ cho r»ng gµ t©y, vÞt còng nhiÔm bÖnh Gumbro ‟ Gµ tõ 3 ‟ 9 tuÇn tuæi (đặc biệt từ 3 – 6 tuần

tuổi) c¶m nhiÔm m¹nh nhÊt • Tuy nhiên cũng có trường hợp mắc bệnh sớm hơn

‟ C¸c chÊt ho¸ häc th«ng thêng cã thÓ diÖt ®îc virus nh formalin 0,5%; phenol 0,5%; cloramin 0,5%

‟ Nu«i cÊy trªn môi trường tÕ bµo ph«i gµ, gµ t©y, vÞt, thËn thá, thËn khØ nhng virus kh«ng thÝch øng ngay trong lÇn nu«i cÊy ®Çu tiªn vµ ph¶i qua vµi lÇn (2-3 lần; gà tây : 3 – 10 lần) cÊy chuyÓn mù (blind passage)

‟ Trong ph©n, r¸c, chÊt ®én chuång virus cã thÓ tån t¹i kh¸ l©u (122 ngày), ®©y chÝnh lµ nguån tµng tr÷ virus khiÕn cho bÖnh hay x¶y ra.

2

(9 ngày tuổi), hoặc muộn hơn (sau 9 tuần tuổi) – Trong phòng TN : có thể gây bệnh cho gà (3- 6 tuần tuổi), hoặc phôi gà (9-11 ngày tuổi)

2/20/2017

Truyền nhiễm học

• Đường xâm nhập

Truyền nhiễm học • Mùa vụ : bệnh xảy ra quanh năm, nhưng

tập trung nhất vào vụ đông xuân

• Tỷ lệ mắc bệnh trong đàn cao, thường

• Chất chứa căn bệnh

100% – Tỷ lệ chết 20 – 30%, bắt đầu chết sau 3 ngày

bị bệnh, chết cao nhất sau 5 – 7 ngày

– IBDV xâm nhập vào cơ thể bằng nhiều đường, chủ yếu qua thức ăn, nước uống vào đường tiêu hóa – Trong phòng TN có thể gây bệnh thực nghiệm bằng cách nhỏ mắt, nhỏ mũi, miệng, hậu môn

– Thực tế có nhiêù đàn mắc bệnh tỷ lệ chết cao

50, 90 hoặc 100%

Truyền nhiễm học

Truyền nhiễm học

– VR có nhiều nhất trong túi Fabricius, ngoài ra còn có ở gan, lách, thận – Các dụng cụ, chất độn chuồng, thức ăn, nước uống thừa … là nơi tiềm tàng mầm bệnh

‟ Cã t¸c gi¶ cho r»ng bÖnh tÝch trong bệnh Gumboro lµ kÕt qu¶ cña ph¶n øng kÕt hîp kh¸ng nguyªn ‟ kh¸ng thÓ víi sù cã mÆt cña bæ thÓ.

‟ Sau khi vµo c¬ thÓ Virus b¾t ®Çu thùc hiÖn qu¸ tr×nh nh©n lªn côc bé, chØ sau 6 ‟ 8 giê ®· cã mét lîng virus ®¸ng kÓ x©m nhËp vµo hÖ tuÇn hoµn. Khi ®ã virus ®îc vËn chuyÓn ®i kh¾p c¬ thÓ ®Õn gan, l¸ch, tói Fabricius vµ mét sè c¬ quan kh¸c

„ B×nh thêng trong c¬ thÓ gia cÇm cã rÊt Ýt bæ thÓ, nhng khi bÞ nhiÔm virus Gumbro tõ 1 ‟ 3 ngµy lîng bæ thÓ b¾t ®Çu t¨ng nhanh vµ lµm t¨ng tèc ®é cña ph¶n øng.

‟ Thêng sau 9 ‟ 11 giê x©m nhËp virus ®· cã mét lîng lín ë tói Fabricius, lóc nµy virus b¾t ®Çu tÊn công c¸c lo¹i h×nh tÕ bµo lympho B (trëng thµnh, ®ang trëng thµnh, tiÒn sinh).

„ Khi lîng bæ thÓ tham gia hÕt vµo phøc hîp miÔn dÞch bÖnh lý th× chu

tr×nh bÖnh còng kÕt thóc

„ Phức hợp bệnh lý KN –KT – BT hình thành cục huyết khối lưu thông

trong máu cục máu đông tắc mạch  xuất huyết.

‟ Trong vßng 48 ‟ 96 giê sè tÕ bµo lympho B bÞ ph¸ huû vµ gi¶m ®i rÊt nhiÒu, ®ång thêi xuÊt hiÖn mét sè bÖnh tÝch vi thÓ vµ ®¹i thÓ trong tói Fabricius vµ mét sè c¬ quan liªn quan.

‟ Sè lîng virus nh©n lªn tiÕp tôc ®îc gi¶i phãng vµ x©m nhËp trë l¹i

hÖ tuÇn hoµn g©y nhiÔm trïng m¸u.

‟ §èi víi c¬ thÓ gia cÇm mÉn c¶m th× qu¸ tr×nh x©m nhËp, sinh bÖnh, tiÕn triÓn vµ kÕt thóc x¶y ra trong kho¶ng 8 ‟ 12 ngµy. Nh÷ng gia cÇm nµo kh«ng chÞu næi sù mÊt c©n b»ng vµ kh¶ n¨ng chèng ®ì bÖnh tËt kÐm sÏ bÞ chÕt.

„ Virus Gumbro l¹i ®Õn c¸c c¬ quan thÝch øng vµ g©y bÖnh tÝch, lóc nµy xuÊt hiÖn c¸c phøc hîp bÖnh lý cã thÈm xuÊt dÞch g©y hiÖn tîng xung huyÕt, xuÊt huyÕt.

„ BÖnh tÝch nµy thêng thÊy ë c¬ ngùc, c¬ ®ïi, tói Fabricius, l¸ch vµ gan.

„ Khi kÕt thóc gµ khái bÖnh, nhng tói Fabricius ®· mÊt hÕt c¸c nang lympho, c¸c m« bµo lympho tiÒn sinh, v¸ch ng¨n gi÷a c¸c nang kh«ng cßn, t¨ng sinh m« liªn kÕt nªn lµm cho tói bÞ teo nhá.

Truyền nhiễm học

Triệu chứng

• Cơ chế sinh bệnh

• Thời gian nung bệnh 2 – 3 ngày • Trong đàn gà xuất hiện một số con có dấu hiệu hoảng loạn, có tiếng

kêu khác thường

• Cơ chế sinh bệnh • Cơ chế sinh bệnh

„ Tríc 17 ngµy tuæi c¬ thÓ gia cÇm kh«ng nh¹y c¶m víi bÖnh lý ®«ng m¸u t¹o huyÕt khèi. HiÖn tîng bÖnh lý nµy t¨ng vµ ®¹t møc cao nhÊt ë ®é tuæi 6 tuÇn tuæi, nªn gµ 3 ‟ 6 tuÇn tuæi m¾c bÖnh Gumbro th× triÖu chøng, bÖnh tÝch rÊt ®iÓn h×nh.

• Gà quay đầu về phía hậu môn để “gãi” • Sau 2 – 3 ngày thấy nền chuồng ướt nhanh do gà bị ỉa chảy • Gà uống nước nhiều • Mặc dù đi ỉa chảy nhưng gà có biểu hiện khó ỉa, phải rặn ra để ỉa : lông gáy dựng ngược, đầu gối khuỳnh ra, hậu môn hạ thấp xuống, toàn bộ cơ bắp rung lên

‟ Virus Gumbro cã híng t¸c ®éng g©y hiÖn tîng bÖnh lý ®«ng m¸u, t¾c nghÏn c¸c mao qu¶n, chñ yÕu vïng gan, l¸ch, thËn, tói Fabricius, g©y hiÖn tîng xung huyÕt xuÊt huyÕt

• Phân loãng, nhiều nước, trắng, nhớt • Do gà ỉa chảy, mất nước kèm theo mất chất điện giải gà nằm liệt nhiều, ít vận động, lông bẩn, nhất là vùng lông xung quanh hậu môn • Gà trong đàn chết tập trung vào ngày 3 – 5, sau đó giảm dần đến

ngày 9 – 10 thì dừng lại

„ Nh÷ng gµ m¾c bÖnh sím kh«ng nh÷ng gi¶m miÔn dÞch ®èi víi vacxin mµ cßn lµm cho gµ mÉn c¶m h¬n víi mét sè bÖnh truyÒn nhiÔm kh¸c nh: Newcastle, Marek, Viªm gan, CÇu trïng

3

‟ ë gia cÇm tói Fabricius lµ c¬ quan miÔn dÞch dÞch thÓ cao nhÊt, nªn khi tói Fabricius bÞ ph¸ huû sÏ g©y suy gi¶m miÔn dÞch, tríc hÕt lµ miÔn dÞch ®Æc hiÖu ®èi víi c¸c lo¹i vacxin.

2/20/2017

Bệnh tích

8. Gumboro disease

„ XuÊt huyÕt nÆng trªn c¬ ®ïi, c¬ ngùc.

‟ Cã khi xuÊt huyÕt thµnh tõng ®¸m lín hoÆc xuÊt huyÕt lÊm chÊm, nÕu

xuÊt huyÕt nÆng toµn bé c¬ thÉm l¹i.

‟ Do mÊt nhiÒu níc, c¸c c¬ cña gµ kh« rÊt nhanh.

„ Sau 48 ‟ 72h nhiÔm bÖnh, tói Fabricius sng to gÊp 2 ‟ 3 lÇn kÝch th-

íc ban ®Çu, kÝch thíc ®¹t tèi ®a ë ngµy thø 3. ‟ Nh÷ng ngµy ®Çu do sng to c¸c mói nang tói låi ra cã mµu tr»ng ngµ, tói cã biÓu hiÖn thÈm dÞch nhµy nh keo gelatin mµu vµng bao phñ mét líp ë mÆt ngoµi.

‟ Bæ ®«i tói ra cã thÓ thÊy hiÖn tîng xuÊt huyÕt rÊt nÆng bªn trong tói, cã

khi thµnh vÖt thµnh d¶i.

‟ §Õn ngµy thø 4 kÝch thíc tói b¾t ®Çu gi¶m dÇn, tói trë l¹i kÝch thíc ban ®Çu vµo ngµy thø 5, thø 6 vµ dÇn teo nhá ®i, ®Õn ngµy thø 8 chØ cßn 1/3 so víi träng lîng ban ®Çu.

Lóc nµy hiÖn tîng thÈm dÞch bÞ mÊt ®i, tói cã mµu x¸m ®ôc.

„ „ Bæ ®«i tói ra thÊy cã hiÖn tîng xuÊt huyÕt trªn niªm m¹c c¸c mói khÕ, bªn

• Gà ỉa chảy, ủ rũ

trong tói cã chÊt bùa mµu tr¾ng gièng nh b· ®Ëu.

Bệnh tích

„ ThËn sng cã muèi urat ®äng trong èng dÉn niÖu, nh÷ng bÖnh tÝch ë thËn chØ gÆp ë gµ bÞ chÕt hoÆc bÖnh ®ang tiÕn triÓn.

„ C¸c biÕn ®æi bÖnh lý ë ruét kh¸ ®a d¹ng: ruét c¨ng chøa nhiÒu níc, giai ®o¹n sau chøa nhiÒu chÊt nhµy tr¾ng ®ôc, ®Æc biÖt cã viªm xuÊt huyÕt lan trµn däc theo ®êng ruét ®Õn tËn hËu m«n.

• Xuất huyết cơ đùi, cơ lườn

„ L¸ch cña gµ khi bÞ nhiÔm virus Gumboro sau 2 ‟ 3 ngµy còng sng lªn, nhng sau ®ã l¹i gi¶m ®i vÒ thÓ tÝch nh tói Fabricius. Nhng do sù phôc håi cña l¸ch rÊt nhanh nªn khi mæ kh¸m vµo giai ®o¹n cuèi cña bÖnh nhiÒu khi kh«ng thÊy nh÷ng biÕn ®æi bÖnh lý ®Æc thï. „ C¸c c¬ quan cßn l¹i nh tim, gan, phæi, d¹ dµy còng cã bÖnh tÝch nhng kh«ng ®iÓn h×nh.

• Hoại tử mép trên thùy gan phải

4

• Túi Fabricius xuất huyết • Thận sưng, nhạt màu

2/20/2017

• Túi Fabricius sưng, bên ngoài được bao

• Túi Fabricius sưng, bên ngoài được

phủ bởi lớp màng nhày

bao phủ bởi lớp màng nhày

• Túi Fabricius sưng, xuất huyết ở gà

• Túi Fabricius sưng, xuất huyết ở gà

35 ngày tuổi

35 ngày tuổi

• Túi Fabricius viêm, có mủ

• Thận vàng

• Túi Fabricius sưng, xuất huyết , hoại tử

bã đậu

5

2/20/2017

Chẩn đoán

• Chẩn đoán dựa vào DTH và TCBT

• Chẩn đoán virus học

– Chẩn đoán phân biệt • Bệnh Newcastle • Bệnh IB (infectious bronchitis) • Bệnh do thức ăn nhiễm nấm mốc Aflatoxin B1

Điều trị

Chẩn đoán

• Là bệnh do VR gây ra nên không có thuốc

điều trị đặc hiệu

• Chẩn đoán huyết thanh học

• Chữa triệu chứng : dùng gluco, vit C, vit

B1, điện giải – Cứ 4 lit nước

– Phản ứng AGP – Phản ứng trung hòa – Phản ứng ELISA

• RT - PCR

– Bệnh phẩm : túi Fabricius của gà nghi mắc bệnh, nghiền với nước SL thành HDBF 1/10, xử lý KS, ly tâm lấy nước trong ở trên • Gây bệnh cho gà thí nghiệm • Gây bệnh cho phôi gà • Gây bệnh vào môi trường tế bào

Kháng thể Gumboro

Kháng thể Gumboro

• Liều lượng và cách sử dụng

• Thành phần :

• 200 g đường gluco • 30 viên vit C • 30 viên vit B1 • 1 gói antigum • Điện giải • Cho uống 4 – 5 ngày liên tục

– Phòng và trị bệnh Gumboro, IB

• Tác dụng

– Phòng bệnh :

– KT chống bệnh Gumboro, Newcastle, IB, CRD, kháng thể không đặc hiệu • Dùng kết hợp điện giải, Anti – Gumboro cho gà – Tổng hàm lượng KT đạt 20 – 30 mg IgG/1ml bệnh, cho uống liều gấp đôi • Dùng kháng thể : tiêm bắp thịt hoặc dưới da cho mỗi gà

» Lần 1 : 0,5 – 1 ml/con vào ngày thứ 20 – 25 » Lần 2 : 1 ml/con vào ngày thứ 30 – 35

– Chữa bệnh :

» Gà trên 500 g : 2 ml/ con » Gà dưới 500 g : 1ml/con

– Nếu cho uống, liều dùng gấp đôi liều tiêm

6

– Điều trị và phòng các bệnh Gumboro, Newcastle, IB – KT có tác dụng điều trị ngay sau khi tiêm vài giờ – Có tác dụng như protein liệu pháp nhằm tăng sức đề kháng của gia cầm – KT lưu giữ trong máu 20 ngày nhưng có tác dụng điều trị tốt sau 10 ngày

2/20/2017

Kháng thể Gumboro

Phòng bệnh

• Chữa bệnh Newcastle

• Vệ sinh phòng bệnh

– Tăng sức đề kháng cho gà bằng B-complex,

điện giải

– Kết hợp dùng kháng sinh chữa bội nhiễm – Dùng kháng thể tiêm bắp hoặc dưới da: 2 - 4

ml/con

• Phòng và trị các bệnh TN không rõ nguyên

‟ Ph¶i thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh thó y ®Ó ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn vµ l©y lan cña bÖnh ‟ Chuång tr¹i x©y dùng ph¶i c¸ch ly víi nh÷ng khu vùc d©n c xung quanh, ph¶i cã rµo ng¨n c¸ch

nhân : 1 – 4 ml/con • Bảo quản : 2 – 4°C • Trình bày : lọ nhựa 50 ml, 100 ml

Phòng bệnh

„ Vacxin phòng bệnh

Phòng bệnh „ Thường vacxin nhược độc dùng cho gà lúc 10 – 14 ngày

‟ Cã thÓ tiªm vacxin cho gµ bè mÑ ®Ó sau ®ã chóng truyÒn kh¸ng thÓ qua trøng cho gµ con. NhiÒu t¸c gi¶ cho biÕt khi dïng vacxin Gumbro cho gµ mÑ miÔn dÞch thô ®éng cã thÓ kÐo dµi 1 ‟ 3 tuÇn ®Çu.

‟ Ngêi ch¨n nu«i ph¶i chó ý kh©u vÖ sinh tiªu ®éc. Chuång tr¹i ph¶i ®îc vÖ sinh tiªu ®éc, s¸t trïng ®Þnh kú b»ng c¸c lo¹i ho¸ chÊt mµ virus Gumboro mÉn c¶m nh formalin, chloramin ..

‟ Vacxin Bursin 1 vµ Bursin 2 dïng nhá m¾t mòi 2 lÇn. LÇn 1 dïng

Bursin 1 lóc 1 ngµy tuæi, lÇn 2 dïng Bursin 2 lóc 10 ngµy tuæi.

‟ Do tÝnh ®Æc thï cña virus Gumbro (tÝnh t¬ng ®ång kh¸ng nguyªn thÊp, nhiÒu biÕn chñng...) nªn muèn n©ng cao hiÖu qu¶ phßng bÖnh Gumbro th× cÇn ph¶i chó ý ®Õn chñng virus vacxin, løa tuæi cña gµ, đường đưa vacxin, thêi ®iÓm sö dông vacxin, tríc khi sö dông nªn kiÓm tra hµm lîng kh¸ng thÓ ®Ó cã thÓ chän ®îc lo¹i vacxin thÝch hîp nhÊt.

‟ Vacxin IBD ‟ Blen (Canada): dïng cho gµ uèng ba lÇn lóc 1, 10,

40 ngµy tuæi.

„ Vacxin sèng nhîc ®éc cã ®éc lùc t¬ng ®èi cao cã thÓ g©y suy gi¶m miÔn dÞch vµ g©y bÖnh l©m sµng cho gµ mÉn c¶m. Lo¹i nµy chØ nªn sö dông cho gµ thÞt th¬ng phÈm ë nh÷ng tr¹i tríc ®ã cã bÖnh Gumbro.

‟ Vacxin Bur ‟ 706 (Ph¸p): dïng nhá m¾t, mòi cho gµ lóc 1, 7, 14

ngµy tuæi.

„ Lo¹i vacxin nhîc ®éc hoµn toµn: lo¹i nµy cã thÓ dïng cho gµ ë mäi løa tuæi. „ Vacxin nhîc ®éc trung gian: lµ lo¹i vacxin lµm tõ virus ®· ®îc lµm gi¶m ®éc lùc,

‟ Vacxin Gumboro ‟ CT (Ph¸p): dïng nhá m¾t mòi, cho uèng vµo

®éc lùc ë møc trung gian hai lo¹i trªn.

lóc gµ 7, 21 ngµy tuæi.

„ Vacxin v« ho¹t cã bæ trî dÇu: lo¹i nµy dïng cho gµ bè mÑ, tiªm b¾p hoÆc tiªm díi da. Kh¸ng thÓ t¹o ra ®îc truyÒn qua tói lßng ®á, lîng kh¸ng thÓ thô ®éng nµy cã thÓ b¶o vÖ ®µn gµ con trong nh÷ng ngµy ®Çu míi në.

„ Vacxin nhîc ®éc th× ®îc dïng miÔn dÞch cho gµ con. Vacxin v« ho¹t cã bæ trî

‟ C¸c lo¹i vacxin v« ho¹t nhò dÇu ®ang ®îc sö dông: Iovac IBD, Nobivac Gumboro, Talovac103, Talovac202, Talovac301, Gumboriffa (Ph¸p) dïng tiªm b¾p s©u cho gµ 16 ‟ 20 tuÇn tuæi.

dÇu th× dïng cho gµ trëng thµnh.

7

tuổi ‟ Vacxin bổ trợ dầu dùng lúc 16 – 18 tuần tuổi. „ ViÖt nam hiÖn ®ang dïng c¸c lo¹i vacxin sau:

2/20/2017

Giới thiệu chung

Bệnh Lở mồm long móng (Foot and mouth disease,

• Là bệnh truyền nhiễm thường xảy ra ở loài

guốc chẵn như trâu bò, dê, cừu, lợn

Aphtae epizootica)

• Đặc trưng của bệnh là đột ngột xuất hiện các mụn nước ở mồm, mũi, chân và đầu vú

• Bệnh lây lan nhanh, mạnh • Tỷ lệ chết thấp, nhưng gây giảm tăng trọng, xảy thai, giảm sản lượng sữa

• Người cũng có thể bị mắc bệnh

Lịch sử và địa dư bệnh

Lịch sử và địa dư bệnh

• 1929: xảy ra lần cuối

cùng ở U.S

• FMD được phát hiện đầu tiên ở châu Âu • Bệnh có mặt ở khắp nơi trên thế giới

– Năm 1967 FMD xảy ra ở Anh, 400 nghìn lợn

bị tiêu huỷ

– Vụ dịch gần đây (2001), 70.000 lợn dê và trâu

bò bị tiêu huỷ, gây thiệt hại 3,1 tỷ pound

– Năm 1993, dịch xảy ra ở Italia gây thiệt hại 130

triệu USD

– Năm 1997, dịch xảy ra trên lợn ở Đài Loan,

• 1953: xảy ra lần cuối cùng ở Canada and Mexico • 1993: Italy • 1997: Đài loan • 2001: United Kingdom – Các vụ dịch khác xảy ra năm 1967-68 và 1981

gây thiệt hại 15 tỷ USD

Địa dư bệnh

Địa dư bệnh

1

2/20/2017

I. Căn bệnh

I. Căn bệnh

• Tính chất nuôi cấy

• Virus thuộc họ Picornavirus, giống aphthovirus • Bảy typ kháng nguyên, không có MD chéo

– Có thể nuôi cấy VR trên tổ chức da của thai

lợn, thai bò còn sống

– Nuôi cấy trên tổ chức lưỡi bò trưởng thành – Nuôi cấy trên môi trường tế bào thận bê , thận

cừu hoặc thận chuột BHK

– Một số chủng VR có thể nhân lên trên phôi

• Có 65 subtype : O (11), A (32), C (5), SAT1 (7),

gà, gà con 1 ngày tuổi

SAT 2 (3), SAT 3 (4), Asia 1 (3)

II. Truyền nhiễm học

I. Căn bệnh

– O – A – C – SAT 1, SAT 2, SAT 3 (South African Territories) – Asia 1

• Sức đề kháng

• Loài vật mắc bệnh – Trong thiên nhiên : trâu, bò, lợn, dê, cừu, hươu, nai, lạc đà …

– Bệnh có thể lây sang cho người – Trong phòng thí nghiệm

II. Truyền nhiễm học

II. Truyền nhiễm học

• Đường xâm nhập

• Cơ chế sinh bệnh

– VR có sức đề kháng cao với điều kiện ngoại cảnh – VR bị bất hoạt ở T >50°C – Nhiệt độ lạnh VR tồn tại khá lâu – VR bị bất hoạt ở pH < 6,5 hoặc pH > 11 – Các chất hoá học thông thường có thể diệt VR một cách dễ dàng : NaOH 1%, cloroform 1%, formol 2% – VR có thể sống trong sữa, các sản phẩm từ sữa, tuỷ xương, hạch lympho – VR sống 3 tháng trong thịt đông lạnh, 2 tháng trong thịt hun khói, giăm – bong, xúc xích • Gây bệnh cho bê : chà sát BF có VR vào lưỡi bê • Gây bệnh cho chuột lang: Khía da bàn chân chuột, chà sát BF có VR lên. Sau 12-24 giờ, chỗ sát có nổi mụn nhỏ, màu đỏ, có thuỷ thũng, đau chỗ khía. Sau 2-3 ngày có thể nhiễm trùng toàn thân, có nhiều mụn ở mồm, lưỡi, lợi

– Trực tiếp : qua nước bọt – Gián tiếp : qua không khí, thức ăn, nước uống,

– Sau khi xâm nhập vào cơ thể, VR nhân lên – Hình thành các mụn nước sơ phát – Virus vào máu, gây sốt – Cuối giai đoạn sốt, VR nhân lên, gây mụn

• Chất chứa căn bệnh

nước thứ phát ở xoang miệng, vành móng, kẽ móng, núm vú bò sữa …

– Một số trường hợp bị thoái hoá cơ tim, làm

con vật bị trụy tim chết

chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi … – Bệnh lây chủ yếu qua đường tiêu hóa – Ngoài ra, có thể lây qua đường hô hấp, sinh dục, do động vật chân đốt truyền (cơ học hoặc sinh học)

– Kế phát VK sinh mủ, con vật bị nhiễm trùng

máu, chết

2

– Các bệnh tích đặc trưng (mụn nước) – Trong máu (khi sốt), nội tạng có bệnh tích – Các chất bài xuất, bài tiết : nước bọt, sữa, phân, nước mắt, nước mũi, tinh dịch, màng thai bị xảy …

2/20/2017

III. Triệu chứng

Bệnh LMLM ở người

• Bệnh rất ít khi xảy ra, với các triệu chứng nhẹ • Thường mắc ở typ O (thường gặp), C hoặc A (ít

• Thời gian ủ bệnh: 2-12 ngày • Sốt và hình thành mụn nước

gặp)

• Đóng vai trò truyền bệnh cho động vật

– Chân, miệng, lợi, đầu vú – Diễn ra quá trình ăn mòn

– VR sống trong đường hô hấp người từ 1 – 2 ngày – Giầy dép, quần áo, phương tiện vận chuyển nhiễm

– Lây cho động vật mẫn cảm

• Xảy thai • Con vật chết non • Khỏi sau 2 tuần nếu không bị nhiễm bệnh

• Nếu người sử dụng sữa chưa qua chế biến hoặc

thứ phát

các sản phẩm sữa của vật mắc bệnh

Triệu chứng ở trâu bò

Triệu chứng ở trâu bò

bệnh

• Khi mụn vỡ, con vật chảy nước dãi nhiều, dính, chảy thành dòng, thành sợi (giống như bọt xà phòng). Có khi nước dãi lẫn màu vàng nhạt hoặc nâu nhạt do có xuất huyết và lẫn các mảng thượng bì do màng mụn bong ra. – Chảy nước dãi thành dòng, thành sợi, dính – Chảy nước mũi

• Thời gian nung bệnh từ 1 – 3 ngày (có thể 11 ngày) • Con vật bỏ ăn, ủ rũ, đi lại khó khăn, sốt 40 – 41°C • Miệng

– Hình thành mụn ở lưỡi, lợi, hàm, mũi, miệng – Do bị sốt nên miệng nóng, lưỡi dày lên, khó cử động. Sau đó xuất hiện những mụn nước nhỏ li ti trên niêm mạc miệng, môi , lợi, chân răng, phía trong má, lưỡi. • Giai đoạn sau những mụn nước to dần lên. • Sau 1-2 ngày mụn vỡ, bờ xơ xác, đáy mụn có màu hồng đỏ.

Triệu chứng ở trâu bò

Triệu chứng ở trâu bò

• Khi có mụn nhiều thì mặt lưỡi rộp lên giống như vẩy ốc chỗ to chỗ nhỏ, chỗ lồi chỗ lõm; khi thò tay vào bắt lưỡi ra xem, niêm mạc lưỡi bong ra từng mảng, để lại các vết đỏ rớm máu.

3

• Nước dãi chảy thành dòng, thành sợi

2/20/2017

Triệu chứng ở trâu bò

Triệu chứng ở trâu bò

• Lưỡi bị hoại tử

Triệu chứng ở trâu bò

Triệu chứng ở trâu bò

Triệu chứng ở trâu bò

Triệu chứng ở trâu bò

4

2/20/2017

Triệu chứng ở trâu bò

Triệu chứng ở trâu bò

• Vú – Lúc đầu bầu vú và núm vú sưng lên, sau đó xuất hiện những mụn nước ở đầu núm vú

– Sờ tay vào con vật có phản ứng đau, bầu vú nóng – Chất lượng và sản lượng sữa giảm • Vành móng, kẽ móng

– Lúc đầu da ở vành móng nóng, đỏ, đau – Xuất hiện các mụn nước nhỏ li ti – Mụn vỡ, dập nát, chẩy nước. Nếu vệ sinh tốt sẽ lên da non – Có trường hợp mụn loét ăn sâu cả vào phía xương làm

Triệu chứng ở trâu bò

Triệu chứng ở trâu bò

Triệu chứng ở lợn

Triệu chứng ở lợn

• Chân

cho gót con vật hở ra giống như trâu đi dép

có hiện tượng chảy nước dãi

5

– Nặng hơn ở trâu bò – Có biểu hiện què, đi khập khiễng • Hình thành mụn nước ở mõm • Ít khi hình thành mụn nước ở miệng, do đó không

2/20/2017

Triệu chứng ở lợn

III. Triệu chứng

IV. Bệnh tích

• Biến chứng

– Biến chứng xảy ra hoặc đi kèm hoặc đi sau

• Mụn nước , loét ở miệng, lợi, chân • Tim : cơ tim biến chất, mềm, dễ nát, có vết xám, trắng nhạt hay vàng nhạt (tim có vằn) • Lách : sưng, màu đen • Viêm khí quản, cuống phổi, màng

phổi và phổi

tiến triển của bệnh • Chân : vành móng bị loét bị nhiễm trùng, mưng mủ, móng long ra. Mủ ăn sâu vào xương làm thối những đốt xương và gân. Con vật đi lại khó khăn, què hoặc nằm một chỗ

• BT đặc trưng của FMD là hình thành các mụn nước riêng lẻ hoặc tập trung thành đám, có kích thước từ 2mm đến 10cm, tiến triển ở các giai đoạn khác nhau : đám có màu trắng, hình thành mụn nước. Sau khi vỡ, để lại vết đỏ rớm máu, trên có phủ bựa fibrin màu xám

• Vú : tắc sữa, viêm vú • Miệng : mụn ở niêm mạc miệng vỡ ra, con vật nuốt vào, có khi rơi vào khí quản gây triệu chứng viêm phổi

V. Chẩn đoán

VI. Điều trị

• Nguyên tắc : dùng KHT • Chữa triệu chứng

• Chẩn đoán dựa vào DTH và TCLS • Chẩn đoán huyết thanh học :

– Phản ứng kết hợp bổ thể – Phản ứng ELISA – Phản ứng trung hoà – RT-PCR

• Chẩn đoán virus học

• Dùng thuốc tím để rửa, sau đó rắc bột kháng sinh lên hoặc dùn thuốc nam như lá trầu không, lá măng vòi, lá đào, nước điếu nhằm chống ruồi, kích thích lên da non

– Mục đích : ngăn chặn, loại trừ VK kế phát và tạp khuẩn – Dùng chất sát trùng nhẹ : khế chua, chanh chua, vò nát, chà sát vào niêm mạc miệng, lưỡi – Chân : rửa sạch vành móng, kẽ móng, gạt bỏ đất cát, bôi thuốc sát trùng

6

– Vú : vắt kiệt sữa, cắt bỏ tổ chức xơ, hoại tử; bôi thuốc KS mỡ

2/20/2017

Tình hình bệnh LMLM ở ViệtNam

VII. Phòng bệnh

• Vệ sinh phòng bệnh

– Khi chưa có dịch xảy ra – Khi dịch đã xảy ra : công bố dịch

• Vacxin phòng bệnh

– Nhập ngoại vacxin của Halan, Pháp – Cần biết chủng nơi xảy ra bệnh

Theo b¸o c¸o hµng n¨m cña Côc Thó y

• Th¸ng 9/2003, mét æ dÞch nghi

•

•

LMLM xuÊt hiÖn ë huyÖn N vµ H, tØnh PT, g©y bÖnh cho trªn 100 gia sóc. Nguån gèc æ dÞch lµ do vËn chuyÓn gia sóc m¾c bÖnh tõ n¬i kh¸c ®Õn. Ca bÖnh ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ë bß c¸i 3 tuæi. Chóng t«i ®· tiÕn hµnh th¨m kh¸m gia sóc ë mét sè hé. Sau khi chÈn ®o¸n l©m sµng kÕt hîp víi chÈn ®o¸n phßng thÝ nghiÖm kÕt luËn dÞch do vi rót LMLM g©y ra.

Sè gia sóc bÞ nhiÔm bÖnh LMLM

•

•

• Qu¸ tr×nh thu thËp vµ b¶o qu¶n mÉu bÖnh phÈm ®· ®îc tiÕn hµnh theo ®óng qui ®Þnh cña OIE. MÉu bÖnh phÈm lÊy gåm mÉu biÓu m«, dÞch tiÕt cña môn níc vµ níc bät. Ngay sau khi lÊy,mÉu ®îc ng©m ngËp trong dung dÞch b¶o qu¶n trong lä thuû tinh dµy , bªn ngoµi cã d¸n nh·n. TÊt c¶ dông cô lÊy mÉu ®Õu ®îc xö lý vÖ sinh triÖt ®Ó.. MÉu ®îc b¶o qu¶n ë nhiÖt ®é - 800C ë phßng thÝ nghiệm.

7

Qua biÓu ®å vµ b¶n ®å trªn chóng ta thÊy t×nh h×nh dÞch bÖnh LMLM diÔn ra hÕt søc phøc t¹p vµ sè lîng gia sóc m¾c bÖnh ngµy cµng t¨ng. Trong khi ®ã, ë ViÖt Nam cha cã mét nghiªn cøu c¬ b¶n nµo vÕ vi rót LMLM.

2/20/2017

KÕt qu¶ nu«i cÊy, b¶o qu¶n vµ g©y nhiÔm vi rót LMLM lªn tÕ bµo BHK-21

H×nh 7: 48 giê sau khi nu«i cÊy tÕ bµo BHK – 21

H×nh 6: 24 giê sau khi nu«i cÊy tÕ bµo BHK – 21

KÕt qu¶ so s¸nh RT-PCR cña mÉu bÖnh phÈm tríc vµ sau khi nu«i cÊy trªn tÕ bµo

MÉu ARN chiÕt t¸ch tõ tÕ bµo ®îc g©y nhiÔm b»ng bÖnh phÈm thu thËp tõ thùc ®Þa cho s¶n phÈm PCR lµ nh÷ng b¨ng ADN s¸ng h¬n, gän h¬n. Tõ kÕt qu¶ ®ã, cã thÓ cho lµ mÉu ARN chiÕt t¸ch tõ tÕ bµo ®îc g©y nhiÔm cã ®é tinh khiÕt cao h¬n so víi mÉu ARN chiÕt t¸ch tõ bÖnh phÈm thùc ®Þa.

8

Sau 48 giê Sau 24 giê H×nh 8: TÕ bµo BHK – 21 bÞ g©y nhiÔm vi rót LMLM

2/20/2017

Giới thiệu chung

 Bệnh Newcastle (bệnh gà rù) là 1 bệnh TN cấp tính của

loài gà

 Bệnh có triệu chứng và bệnh tích giống với bệnh Cúm gà

Bệnh Newcastle (Newcastle disease)

 Đặc trưng của bệnh là viêm, xuất huyết và loét niêm

mạc đường tiêu hóa

Giới thiệu chung

Lịch sử và địa dư bệnh

 Bệnh Newcastle

 Bệnh Cúm gà

 Bệnh Dịch tả gà

 Bệnh Dịch tả gà

giả

thật

 Bệnh DTG châu

 Bệnh DTG châu

Á

Âu

 Bệnh Newcastle đã có từ lâu nhưng mãi đến năm 1926 bệnh mới được phát hiện ở quần đảo Java (Indonesia)  Năm 1927, Doyle đã phân lập được mầm bệnh trong ổ dịch của gà tại Newcastle (Anh) và chứng minh virus phân lập được có tính kháng nguyên khác với bệnh Cúm gà

 Bệnh có ở khắp nơi trên thế giới, lưu

hành nhiều ở châu Á, châu Phi

Lịch sử và địa dư bệnh

Căn bệnh

 Virus Newcastle thuộc họ Paramyxovirus, lµ một ARN virus,

 Cã cÊu t¹o xo¾n, ®a h×nh th¸i (h×nh trßn, h×nh trô, h×nh sîi)

 Virus cã vá bäc lµ lipit, kÝch thíc virion cña virus tõ 120 – 230nm,

 VN : bÖnh ®îc Ph¹m V¨n HuyÕn ®Ò cËp ®Õn lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1933 vµ gäi lµ bÖnh dÞch t¶ gµ §«ng d¬ng.

trung b×nh kho¶ng 180nm.

 VR có 6 loại protein cÊu tróc sau:

 §Õn n¨m 1938, mét vô dÞch x¶y ra trªn gµ ë Nam bé triÖu chøng gièng bÖnh

 Haemagglutinin – Neuraminidase (HN): có chức năng ngưng kết hồng cầu và có hoạt tính của men Neuraminidase, tạo thành 2 chỗ nhô ra lớn ở bề mặt hạt virus

 Fusion protein (F) : là phần nhô ra nhỏ trên bề mặt hạt virus, có vai trò liên hợp các tế bào bị nhiễm virus Newcastle lại với nhau, hình thành tế bào khổng lồ đa nhân

 Sau ®ã mét sè nhµ nghiªn cøu trong vµ ngoµi níc còng ®· ph¸t hiÖn ®îc bÖnh ë Nha Trang, Sµi Gßn, vµ t¹i mét sè tr¹i gµ c«ng nghiÖp nu«i t¹i MiÒn b¾c nh: CÇu DiÔn, Thµnh T«, An Kh¸nh, §«ng Anh.

 Nucleocapsid protein (NP) gièng nh Histin lµ mét protein b¶o vÖ ARN

 Nucleo protein phospho (P) cha râ chøc n¨ng

 Matrix protein (M) cã t¸c dông g¾n ARN cña virus víi vá bäc

 Large protein (L) : là 1 ARN polymerase liên kết với nucleocapsid

 C¸c t¸c gi¶ còng ®· tiÕn hµnh x¸c ®Þnh ®éc lùc cña c¸c chñng virus ph©n lËp ®îc vµ nghiªn cøu chÕ vacxin phßng bÖnh bệnh xảy ra nhiều, gây thiệt hại đáng kể

1

t¶ cã nh÷ng ®îc m« Newcastle.

2/20/2017

Căn bệnh

Căn bệnh

 C¨n cø vµo ®éc lực vµ kh¶ n¨ng g©y bÖnh ngêi

 Tất cả các chủng virus Newcastle cã kh¶ n¨ng ngng kÕt

ta chia virus Newcastle thành 3 nhãm:  Nhãm Velogen: gåm c¸c chñng cã ®éc lùc cao, cêng

 ChØ mét vµi chñng cã kh¶ n¨ng ngng kÕt hång cÇu bß, dª, cõu,

lîn, ngựa .

 Ví dụ : chủng GB Texas, Italien, Milano

 Hång cÇu loµi lìng thª, bß s¸t vµ loµi chim bÞ ngng kÕt víi virus

Newcastle ở các møc ®é kh¸c nhau.

 Nhãm Mesogen: gåm c¸c chñng cã ®éc lùc võa, cã kh¶ n¨ng g©y bÖnh nÆng ë gµ con nhng chØ g©y bÖnh nhÑ ë nh÷ng gµ trªn 6 tuÇn tuæi.

 Ví dụ: chñng H (Herfoshire), chñng M (Mukteswar)

 HiÖn tîng ngng kÕt hång cÇu lµ do hång cÇu liªn kÕt víi c¸c ®iÓm quyÕt ®Þnh kh¸ng nguyªn trªn bÒ mÆt virus. Qu¸ tr×nh ngng kÕt x¶y ra hai gia ®o¹n:

 Giai ®o¹n ®Çu: virus t×m c¸c ®iÓm thô c¶m trªn bÒ mÆt hång cÇu

– Haemagglutinin lµm ngng kÕt hång cÇu

 Nhãm Lentogen: lµ c¸c chñng cã ®éc lùc thÊp, kh«ng g©y bÖnh hoÆc chØ g©y bÖnh nhÑ cho gµ con díi 1 tuÇn tuæi

 Giai ®o¹n tiÕp theo : virus t¸ch khái bÒ mÆt tÕ bµo do men

 Ví dụ : chñng Hitchner B1, chñng Lasota, chñng F, chñng

Neuramidaza cắt đứt các thụ thể trªn bÒ mÆt hång cÇu.

Queensland V4.

Căn bệnh

Căn bệnh

 Tính chất nuôi cấy

 §Ó ®¸nh gi¸ ®éc lùc cña c¸c chñng virus Newcastle,

 Cã thÓ nu«i cÊy virus Newcastle trªn ph«i gµ 9 – 11 ngµy tuæi b»ng

hång cÇu gµ, ngêi, chuét lang, chuét b¹ch. ®éc tù nhiªn.

c¸ch tiªm vµo xoang niÖu m«.

 MDT (Mean Death Time -hr): chØ sè thêi gian g©y chÕt ph«i trung

 C¸c chñng cã ®éc lùc cµng cao th× thêi gian g©y chÕt ph«i cµng

b×nh phôi gà với liều gây chết nhỏ nhất của virus.

nhanh.

 Nhóm Velogen : < 60 hr

 Khi cÊy truyÒn ®êi qua ph«i gµ nhiÒu lÇn ngêi ta thu ®îc gièng virus

 Nhóm Mesogen : 60 – 90 hr

Newcastle nhîc ®éc dïng chÕ t¹o vacxin phßng bÖnh.

 Nhóm Lentogen : > 90 hr

 Bệnh tích đặc trưng : phôi còi cọc, xuất huyết tổ chức liên kết dưới

da vùng đầu, cổ, toàn thân; màng phôi thủy thũng sưng dầy lên

 Ngoµi ra cã thÓ nu«i cÊy virus trªn tÕ bµo thËn lîn, thËn khØ, tÕ bµo

 EID50 (Embryo infective Dose): liÒu g©y nhiÔm cho 50% ph«i gµ.  ICPI (Intracerebral pathogenicity index in day-old chicks): chØ sè

g©y chÕt khi tiªm vµo n·o gµ con 1 ngµy tuæi.

xơ ph«i thai gµ mét líp

 IVPI (Intravenous pathogenicity index in 6-week-old chickens):

chØ sè g©y chÕt khi tiªm vµo tÜnh m¹ch gµ 6 tuÇn tuæi.

 Sau 24 – 72 giê g©y nhiÔm virus gây bệnh tích tế bào (cytophathic effect – CPE) lµm biÕn ®æi h×nh th¸i, tÕ bµo bÞ co trßn l¹i hoÆc vì ra t¹o thµnh c¸c tÕ bµo khæng lå đa nhân.

 C¸c chñng virus Newcastle cã ICPI  1,6 vµ IVPI cã gi¸ trÞ gÇn

b»ng 3 th× ®îc xÕp vµo nhãm Velogen

 Trªn ®éng vËt cã thÓ dïng gµ dß ®Ó tiªm truyÒn nu«i cÊy, virus

ph¸t triÓn vµ g©y bÖnh cho gµ gièng nh gµ m¾c bÖnh tù nhiªn

Căn bệnh

Truyền nhiễm học

 Loài vật mắc bệnh

 Søc ®Ò kh¸ng :

người ta c¨n cø vµo c¸c chØ sè sau ®©y:

 Do virus cã cÊu t¹o vá bäc ngoµi lµ lipit nªn rÊt mÉn c¶m víi c¸c chÊt ho¸ häc nh ete, cån, clorofoc, formol vµ phenol; lµm mÊt kh¶ n¨ng g©y nhiÔm nhng kh«ng lµm ¶nh hëng tíi kh¶ n¨ng sinh miÔn dÞch cña virus.

 Gµ con në ra tõ nh÷ng trøng cña gµ mÑ khái bÖnh hoÆc ®îc tiªm phßng vacxin th× cã søc ®Ò kh¸ng víi bÖnh trong vµi tuÇn lÔ ®Çu. Tuy nhiªn nh÷ng trøng gµ nµy chØ cã kh¸ng thÓ tõ ngµy Êp thø 15 do kh¸ng thÓ ®i vµo m¸u, cßn tõ ngµy thø 15 trë vÒ tríc nh÷ng trøng nµy còng c¶m thô víi bÖnh nh nh÷ng trøng b×nh th- êng kh¸c.

 Virus bÞ tiªu diÖt ë 60°C trong 30 phót, 100°C trong 1 phót, 4- 20°C virus cã thÓ tån t¹i hµng th¸ng, ë nhiÖt ®é ©m virus tån t¹i hµng n¨m.

 Trong thiªn nhiªn bå c©u, chim sÎ, chim cút vµ mét sè lo¹i chim

trêi kh¸c còng c¶m thô víi bÖnh

 pH < 2 hoÆc pH >10 lµm virus mÊt kh¶ n¨ng g©y nhiÔm

 Virus dÔ bÞ tiªu diÖt bëi tia tö ngo¹i

 Dung dÞch glyxerin 50% cã thÓ gi÷ virus trong 7 ngµy ë 37°C

 Vịt và ngçng có thể bị nhiÔm bÖnh nhưng không hoặc ít biểu hiện triệu chứng lâm sàng, mặc dù có thể mắc với chủng gây chết cho gà

 Ngoµi ra ngêi vµ mét sè ®éng vËt cã vó nh chã, chuét ... còng cã

thÓ m¾c bÖnh.

 Người : thòi gian nung bệnh từ 1 – 4 ngày, biểu hiện : viêm kết

 Kh¶ n¨ng chÞu nhiÖt cña virus mang ®Æc tÝnh di truyÒn, c¸ biÖt cã chñng chÞu nhiÖt ®é 56°C trong 6 giê mµ vÉn cßn kh¶ n¨ng g©y nhiÔm , ứng dụng để chế vacxin chịu nhiệt (chñng V4 ph©n lËp tõ Úc).

mạc mắt, đôi khi có sốt và đau đầu

2

 Gà mọi nòi giống, mọi lứa tuổi đều mắc bệnh

2/20/2017

Truyền nhiễm học

Truyền nhiễm học

 C¬ chÕ sinh bÖnh:

 Đường lây lan

 VR xâm nhập vào cơ thể chủ yếu qua đường tiêu hóa  Ngoài ra có thể lây qua đường hô hấp  Gây bệnh thực nghiệm qua tiêm bắp, tĩnh mạch hoặc tiêm não có thể gây các triệu chứng thần kinh

 Th«ng thêng VR theo ®êng tiªu ho¸ x©m nhËp vµo c¬ thÓ, qua niªm m¹c hÇu häng råi vµo m¸u g©y huyÕt nhiÔm trïng. Còng trong thêi gian ®ã c¨n bÖnh ®i vµo hÇu hÕt c¸c c¬ quan tæ chøc cña c¬ thÓ g©y ra viªm ho¹i tö. Néi m« thµnh huyÕt qu¶n bÞ ph¸ ho¹i, g©y xuÊt huyÕt lµm th©m nhiÔm dÞch thÈm xuÊt vµo c¸c c¬ quan trong c¬ thÓ.

 Đường truyền dọc hiện đang còn gây tranh luận  Bệnh xảy ra quanh năm nhưng tập trung vào vụ đông

 Virus t¸c ®éng g©y rèi lo¹n tuÇn hoµn vµ t¸c ®éng vµo trung khu h« hÊp cña hÖ thÇn kinh trung ¬ng gây hiÖn tîng khã thë nghiªm träng.

 Bệnh lây lan nhanh, mạnh  Tỷ lệ ốm và tỷ lệ chết cao

 Chất chứa căn bệnh

 Tuú thuéc vµo tõng chñng virus vµ ®éc lùc cña chóng mµ bÖnh cã thÓ ë d¹ng qu¸ cÊp tÝnh, cÊp tÝnh, hay m¹n tÝnh.

 Trong cơ thể con vật ốm, mầm bệnh tập trung nhiều

xuân

Triệu chứng

Triệu chứng

 ThÓ cÊp tÝnh: ®©y lµ thÓ bÖnh phæ biÕn.

 Thêi gian nung bÖnh thêng tõ 3 – 5 ngµy, cá biÖt chØ 2 ngµy nhng còng cã tr-

êng hîp dµi h¬n mét tuÇn

 Trong ®µn gµ xuÊt hiÖn mét sè con ñ rò, kÐm ho¹t ®éng, bá ¨n

l«ng xï lªn, cánh xã nh khoác ¸o t¬i.

 BÖnh thêng tiÕn triÓn theo ba thÓ chÝnh:

 Gµ con chËm ch¹p thêng ®øng tô l¹i thµnh ®¸m.

 ThÓ qu¸ cÊp tÝnh

 ThÓ cÊp tÝnh

 Gµ lín t¸ch ®µn thÝch ®øng mét m×nh, con trèng th«i g¸y, con m¸i

ngõng ®Î.

 ThÓ m¹n tÝnh.

 ThÓ qu¸ cÊp tÝnh: thêng chØ xuÊt hiÖn ë ®Çu æ dÞch, bÖnh tiÕn triÓn rÊt

 Trªn nÒn chuång thÊy xuÊt hiÖn nhiÒu b·i ph©n tr¾ng nh ph©n cß.

nhanh, con vËt ñ rò cao ®é, sau vµi giê th× chÕt.

 Gµ bÖnh thêng sèt cao 42,5 – 43°C.

 Sau khi xuÊt hiÖn c¸c triÖu chøng ®Çu tiªn, gµ lê ®ê råi trë nªn khã

thë trÇm träng.

 Tõ mòi ch¶y ra mét chÊt nhít mµu ®á nh¹t hoÆc tr¾ng x¸m h¬i nhít

 Gµ bÖnh h¾t h¬i, v¶y má liªn tôc thêng kªu thµnh tiÕng “to¸c to¸c”

 BÖnh nÆng gµ kh«ng thë ®îc b»ng mòi; do có nhiÒu fibrin mµu x¸m xÉm ë niªm m¹c miÖng, hÇu, häng, xoang mòi cho nªn gµ ph¶i v¬n cæ, h¸ má ra ®Ó thë.

Triệu chứng

Triệu chứng

 Gµ bÖnh bÞ rèi lo¹n tiªu ho¸ trÇm träng :

 ThÓ m¹n tÝnh:

 Thêng xuÊt hiÖn ë cuèi æ dÞch víi c¸c bÖnh tiÕn do rèi lo¹n hÖ

thÇn kinh trung ¬ng.

 Gà bá ¨n, uèng níc nhiÒu  Thøc ¨n ë diÒu kh«ng tiªu, nh·o ra do lªn men. Sờ tay vào

diều như sờ vào túi bột

 Do tæn thương tiÓu n·o, gµ bÖnhcã nh÷ng chuyÓn ®éng bÊt b×nh

thêng:

 Khi cÇm ch©n gµ dèc ngîc lªn tõ måm sÏ ch¶y ra mét chÊt n-

íc nhít, mïi chua kh¾m.

 VÆn ®Çu ra sau, ®ang ®i bçng dõng l¹i, ®i giËt lïi, ®i vßng trßn...

 Cã khi gµ mæ nhiÒu lÇn vÉn kh«ng tróng ®îc thøc ¨n.

 Khi bÞ kÝch thÝch bëi tiÕng ®éng hay sù va ch¹m th× ®ét nhiªn gµ ng· l¨n ra ®Êt, lªn c¬n ®éng kinh co giËt, c¸c c¬n ®éng kinh nµy thêng m·nh liÖt vµo lóc s¸ng sím khi míi më cöa chuång.

 BÖnh kÐo dµi vµi ngµy th× sinh Øa ch¶y :ph©n lóc ®Çu cßn ®Æc, cã thÓ lÉn m¸u, mµu n©u sÉm; sau lo·ng dÇn cã mµu tr¾ng x¸m do chøa nhiÒu muèi Urat.  L«ng ®u«i gµ bÈn, dÝnh bÕt ph©n.  Niªm m¹c hËu m«n xuÊt huyÕt cã nh÷ng tia m¸u ®á.

 Gà đẻ tỷ lệ đẻ giảm

 BÖnh m¹n tÝnh thêng kÐo dµi vµi ngµy vµi tuÇn.

 Gµ chÕt do ®ãi vµ kiÖt søc.

 Mµo yÕm cña gµ bÞ ø m¸u mµu tÝm bÇm trong thêi gian khó thở, sau chuyÓn mµu t¸i dÇn do mÊt m¸u.  ThÓ bÖnh nµy gµ thêng chÕt sau vµi ba ngµy do bại

 NÕu ®îc ch¨m sãc gµ cã thÓ qua khái nhng vÉn ®Ó l¹i di trøng thÇn

kinh trong mét thêi gian dµi.

nhất ở óc, lách, gan, các chất bài xuất, bài tiết

 Gµ lµnh bÖnh ®îc miÔn dÞch suèt ®êi

 Tû lÖ chÕt cao, cã thÓ lªn ®Õn 100%.

3

huyÕt.

2/20/2017

Các thể bệnh Newcastle

Các thể bệnh Newcastle

 Thể Baudette : do Baudette mô tả năm 1946

 Beard và Hanson đã chia bệnh thành 5 loại triệu

 Là thể bệnh với biểu hiện bệnh lý nhẹ hơn thể NVND

 Thường chết ở gà con

chứng sau :  Thể Doyle : do Doyle tìm ra năm 1927

 Do chủng virus nhóm mesogen; những chủng này có thể dùng

 Còn gọi là thể nội tạng do virus chủng độc lực cao gây nên

để chế vacxin nhược độc sử dụng lần 2

(viscerotropic velogenic Newcastle disease - VVND)

 Là thể bệnh cấp tính gây chết nhiều ở gà mọi lứa tuổi

 Thể Hitchner : do Hitchner mô tả năm 1948  Triệu chứng và bệnh tích nhẹ hoặc không rõ ràng

 Bệnh tích xuất huyết đường tiêu hóa rất đặc trưng

 Do virus nhóm lentogen gây nên; những củng này dùng để chế

 Thể Beach : do Beach phát hiện năm 1942

vacxin nhược độc

 Còn gọi là thể thần kinh do VR độc lực cao gây nên

 Thể đường ruột không có triệu chứng (asymptomatic

(neurotropic velogenic ND – NVND)

 Là thể bệnh cấp tính gây chết nhiều ở gà mọi lứa tuổi

 Gà không có biểu hiện triệu chứng

 Bệnh tích đặc trưng ở đường hô hấp

 Những chủng virus nhóm lentogen gây bệnh thể này thường

 Gà có các triệu chứng thần kinh

được dùng để chế vacxin

Newcastle disease

Newcastle disease

 Gµ bÖnh cã biÓu hiÖn ®i Øa ch¶y, hËu m«n dÝnh bÕt

 Gµ bÖnh cã biÓu hiÖn thÇn kinh, nghÑo ®Çu, l¾c ®Çu

ph©n, gµ khã ®i l¹i do cã dÊu hiÖu thÇn kinh

Newcastle disease

Newcastle disease

 Gµ bÖnh cã biÓu hiÖn thÇn kinh, nghÑo ®Çu, l¾c ®Çu

 Gµ bÖnh cã biÓu hiÖn thÇn kinh, nghÑo ®Çu, l¾c ®Çu

4

– enteric form)

2/20/2017

Newcastle disease

Newcastle disease

 Gµ bÖnh cã biÓu hiÖn thÇn kinh, nghÑo ®Çu, l¾c ®Çu

 Gµ bÖnh cã biÓu hiÖn thÇn kinh, nghÑo ®Çu, l¾c ®Çu

Newcastle disease

Newcastle disease

 Gµ bÖnh cã biÓu hiÖn thÇn kinh, nghÑo ®Çu, l¾c ®Çu

 Gµ bÖnh cã biÓu hiÖn thÇn kinh, nghÑo ®Çu, l¾c ®Çu

Bệnh tích

Bệnh tích

 ThÓ qu¸ cÊp tÝnh :

 BÖnh tÝch ®iÓn h×nh thêng tËp trung ë ®êng tiªu ho¸

Niªm m¹c d¹ dµy tuyÕn xuÊt huyÕt thµnh nh÷ng chÊm mµu ®á trßn to b»ng ®Çu ®inh ghim, mçi ®iÓm t¬ng øng víi mét lç ®æ ra cña tuyÕn tiªu ho¸

 BÖnh tÝch thêng kh«ng râ rµng, ®«i khi chØ thÊy nh÷ng xuÊt huyÕt ë ngo¹i t©m m¹c, mµng ngùc vµ niªm m¹c ®- êng h« hÊp.  ThÓ cÊp tÝnh:

 Xác chết gầy, mào yếm tím bầm

 Xoang mòi vµ miÖng chøa nhiÒu dÞch nhít mµu ®ôc.

 Niªm m¹c miÖng, hÇu, häng, khÝ qu¶n xuÊt huyÕt, viªm vµ phñ

NhiÒu trêng hîp (nhÊt lµ bÖnh nÆng hoÆc kÐo dµi) hiÖn tîng xuÊt huyÕt kh«ng thµnh ®iÓm mµ tập trung thành dải, thành vệt ë ®Çu vµ cuèi cuèng mÒ (chÆn tríc vµ chÆn sau cña d¹ dµy tuyÕn)

mµng gi¶ fibrin.

D¹ dµy c¬ : díi líp sõng keratin còng bÞ xuÊt huyÕt

 Mét sè trêng hîp quan s¸t thÊy râ tæ chøc liªn kÕt vïng ®Çu, cæ, hÇu bÞ phï thòng, thÈm nhiÔm dÞch thÈm xuÊt mµu vµng dÔ ®«ng ®Æc nh gelatin.

 Mét sè kh¸c l¹i thÊy xuÊt hiÖn dÞch thÈm xuÊt mµu vµng dÔ ®«ng

®Æc ngoµi kh«ng khÝ tÝch tô ë xoang bµo tim hoÆc xoang ngùc.

5

th©m nhiÔm dÞch xuÊt kiÓu gelatin.

2/20/2017

Bệnh tích

Bệnh tích

 Niªm m¹c ruét non xuÊt huyÕt, viªm cata trong giai ®o¹n ®Çu. Giai

®o¹n sau c¸c nang l©m ba bÞ viªm loÐt

 VÕt loÐt cã thÓ nh×n thÊy tõ mÆt ngoµi, cã h×nh trßn h×nh trøng

 L¸ch gµ kh«ng sng  Gan chØ cã mét sè ®¸m tho¸i ho¸ mì mµu vµng nh¹t  ThËn hơi sưng, trên có sọc trắng do tích nhiều muối urat  DÞch hoµn, buång trøng bÞ xuÊt huyÕt thµnh tõng vÖt, tõng ®¸m,

hay h×nh h¹t ®Ëu cã mµu mËn chÝn.

 NhiÒu trêng hîp buång trøng dÝnh chÆt víi èng dÉn trøng, trøng non bÞ

vì lßng ®á chøa ®Çy xoang bông.

 Mæ ra thÊy vÕt loÐt dµy cém lªn trªn bÒ mÆt niªm m¹c mµu n©u

 XuÊt huyÕt ë c¸c mµng thanh dÞch nh bao tim, xoang ngùc, bÒ mÆt

dÔ bãc.

x¬ng øc.

 Mét sè trêng hîp vÕt loÐt h×nh cóc ¸o gièng nh nèt loÐt trong

bÖnh dÞch t¶ lîn.

 Não viêm, xuất huyết  Nh÷ng biÕn ®æi bÖnh lý cña hÖ thÇn kinh trung ¬ng kh«ng quan s¸t

®îc b»ng m¾t thêng.

 Trªn niªm m¹c bÖnh c¹nh vÕt loÐt lµ nh÷ng ®¸m xuÊt huyÕt (tr- êng hîp bÖnh nÆng cã thÓ lan xuèng tËn ruét giµ gÇn hËu m«n).

 KiÓm tra vi thÓ cã thÓ thÊy nh÷ng biÕn ®æi cña hÖ thÇn kinh trung ¬ng, ®Æc biÖt lµ cña tiÓu n·o : hiÖn tîng tho¸i ho¸ vµ viªm kh«ng cã mñ cña c¸c n¬ron thÇn kinh víi sù x©m nhiÔm cña c¸c tÕ bµo limpho quanh m¹ch qu¶n.

 BÖnh tÝch t¬ng tù còng cã thÓ thÊy ë c¸c tÕ bµo thÇn kinh vïng tuû

sèng.

Newcastle disease

Newcastle disease

 Xuất huyết dạ dày tuyến

 Xuất huyết điểm ở tim, mỡ xoang bụng

Chẩn đoán

Newcastle disease

 Chẩn đoán dựa vào DTH và TCLS

 Chẩn đoán phân biệt :

 Bệnh thương hàn gà

 Bệnh Tụ huyết trùng

 Bệnh Cúm gà

 Chẩn đoán virus học

 Bệnh phẩm là phân, chất chứa đường tiêu hóa hoặc dịch ngoáy ổ

nhớp, dịch ngoáy khí quản

 LÊy bÖnh phÈm lµ n·o, gan, l¸ch, phæi cña gµ bÖnh míi chÕt

 Mỗi loại bệnh phẩm cần được xử lý riêng rẽ (lý tưởng), nhưng

thường xử lý chung

 BF được nghiền với nước sinh lý thành huyễn dịch 1/10, xử lý kháng

sinh (20% thể tích)

 Xuất huyết ë ng· ba ruét

 Để KS tác động ở nhiệt độ phòng trong 1 – 2 giờ

 Ly tâm 1000 vòng/ phút / 10 phút

 Lấy nước trong ở trên

6

2/20/2017

Chẩn đoán

Chẩn đoán

 Gây bệnh cho gà :

 Yêu cầu : gà khỏe mạnh, không nằm trong vùng có dịch và

 Gây nhiễm cho môi trường tế bào :

chưa tiêm vacxin

 Gây nhiễm vào môi trường tế bào xơ phôi gà 1 lớp

 Tiêm 1 ml vµo díi da hay b¾p thÞt. Mçi mÉu ®em tiªm cho 2 –

3 gµ.

 Nếu BF có VR, sau 72 giờ gây nhiễm, VR gây bệnh tích tế

bào

 Sau 3 – 5 ngµy xuÊt hiÖn c¸c dÊu hiÖu ®Çu tiªn cña bÖnh  Sau 7 - 10 ngµy gµ chÕt mæ kh¸m thÊy bÖnh tÝch gièng nh

 Căn cứ vào các chỉ số để xác định độc lực của VR

cña gµ m¾c bÖnh ngoµi tù nhiªn.

 Gây bệnh cho phôi

 Tuy nhiên, một số chủng VR phân lập từ bồ câu cho kết quả định độc lực VR khác nhau ở các phương pháp thử khác nhau

 Dùng phôi gà 9 – 11 ngày tuổi, tốt nhất lấy phôi gà của đàn gà SPF (specific - pathogen - free) hoặc gà không có kháng thể Newcastle

 Mỗi mẫu tiêm 0,2ml/phôi/5 phôi; tiêm vào xoang niệu mô  Phôi chết sau 4 -7 ngày, thu hoạch lấy nước trứng, kiểm tra

bằng phản ứng HA

 Kiểm tra bệnh tích của phôi  Nếu BF có VR , HA (+)

Chẩn đoán

 Chẩn đoán huyết thanh học

 Có thể sử dụng nhiều phản ứng khác nhau như : phản ứng AGP, HI, ELISA, VN …

 Phản ứng ngăn trở ngưng kết hồng cầu (hemagglutinin inhibition test – HI)

 Phản ứng trung hòa

 Kỹ thuật RT - PCR

Ph¶n øng HI

KÕt qu¶ : ngng kÕt – ph¶i; kh«ng ngng kÕt – tr¸i

D·y èng nghiÖm thö ph¶n øng ngng kÕt

7

2/20/2017

Ph¶n øng HA ©m tÝnh

Ph¶n øng HA d¬ng tÝnh

Phòng bệnh

Điều trị

 Vệ sinh phòng bệnh  Khi dịch chưa xảy ra

 H¹n chÕ ngêi qua l¹i ë nh÷ng n¬i ch¨n nu«i lín, tËp trung.

 Ngêi ra vµo, c«ng nh©n ch¨n nu«i ph¶i s¸t trïng kü tay ch©n, quÇn

 Vì là bệnh do VR nên không có thuốc điều trị đặc hiệu

¸o.

 Dùng kháng huyết thanh

 Kh«ng lÊy trøng tõ nh÷ng n¬i nghi cã bÖnh, trøng lÊy tõ nh÷ng n¬i

cã nguån gèc râ rµng.

 Dùng thuốc trợ sức, trợ lực

 Gµ nhËp vÒ ph¶i nu«i c¸ch ly Ýt nhÊt 10 ngµy ®Ó theo dâi.

 Dùng vacxin can thiệp trực tiếp vào ổ dịch

 Khi dịch đã xảy ra

 Trêng hîp gµ m¾c bÖnh, ®Ó dËp t¾t dÞch nhanh tèt nhÊt nªn tiªu diÖt toµn bé gµ bÞ bÖnh vµ nghi nhiÔm bÖnh. Tiªm phßng vacxin, c¸ch ly sè cßn l¹i.

 Tổng tẩy uế tiêu độc chuồng trại

 Gia cÇm chÕt ph¶i ®îc ch«n s©u, lÊp kü

 Kh«ng mang gµ bÖnh vµ s¶n phÈm cña chóng ra khái vïng ®ang

cã dÞch.

Phòng bệnh

Phòng bệnh

 Vacxin phòng bệnh

 Vacxin nhược độc:

 Vacxin vô hoạt : tuy an toàn nhưng khả năng sản sinh miễn dịch

 Được dùng rộng rãi trên thế giới ở những nước có bệnh lưu

kém

hành

 Nuôi cấy VR, sau đó giết chết VR bằng beta-propio-lactone hoặc

Formol

 Một số nước châu Âu như Thụy Điển, Hà lan, cấm sử dụng

vacxin Newcastle

 Bổ trợ keo phèn hoặc nhũ dầu

 Những chủng dùng để chế vacxin là Ulster 2C, B1, La Sota, Roakin

 Một số nước quy định kiểm nghiệm vacxin chặt chẽ (ICPI

<0,4 và IVPI <0,7)

 Đường đưa vacxin : tiêm bắp hoặc dưới da

 Ưu điểm :

 Vacxin nhược độc được sản xuất từ các chủng virus thuộc

nhóm Lentogen hoặc Mesogen

 Bảo quản dễ hơn so với vacxin sống

 Không ảnh hưởng đến KT thụ động nên có thể dùng ngay cho gà từ lúc 1

 Khả năng ĐUMD quan hệ chặt chẽ với độc lực của VR

ngày tuổi

 Phản ứng phụ rất ít

 Độ dài MD cao hơn

 Vacxin chế từ chủng thuộc nhóm mesogen cần đảm bảo quy định độc lực và thường được dùng tiêm nhắc lại do độc lực của virus vacxin

 Nhược điểm :

 Công sản xuất và sử dụng cao

 Dầu khoáng có thể gây ảnh hưởng không tốt cho người tiêm nếu vô tình

 Đường đưa vacxin : cho uống, nhỏ mắt, nhỏ mũi, nhúng mỏ, phun sương (nhóm Lentogen) hoặc tiêm bắp, tiêm dưới da cánh (nhóm mesogen)

tiêm vào

 Kiểm soát chất lượng vacxin khó

8

2/20/2017

Phòng bệnh

Một số chủng VR được dùng để chế vacxin nhược độc

 Vacxin nhược độc:

Virus

Nhóm độc lực

ICPI

Nguồn gốc

Đường đưa vacxin

Sử dụng tạo MD

 Ưu điểm :

La Sota

Lentogen

0,4

Phân lập tự nhiên

Sơ cấp

In, io, dw, sp, aer

 Chủ yếu là vacxin chế qua phôi gà đông khô nên giá

thành không cao

F (Asplin)

0,25

Phân lập tự nhiên

Sơ cấp

In, io, dw, sp, aer

Lentogen

 Thời gian sản sinh ĐUMD sớm

Hitchner B1

0,2

Phân lập tự nhiên

Sơ cấp

 Cách sử dụng phun sương nên áp dụng được với đàn số

In, io, dw, sp, aer, bd

Lentogen

lượng lớn

V4

0,0

Phân lập tự nhiên

Sơ cấp

In,io,sp, aer, oral

Asymptomatic enteric

 Nhược điểm :

H

1,4

Nhược độc qua trứng

Thứ cấp

Im, sc

Mesogen

Mukteswar

1,4

Nhược độc qua trứng

Im, sc

 Vacxin có thể là nguyên nhân gây nên bệnh, tùy thuộc vào điều kiện môi trường và sự có mặt đồng thời của các tác nhân gây bệnh khác

Thứ cấp

Mesogen

 MD thụ động có thể ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng

Roakin

1,45

Phân lập tự nhiên

im, ww

vacxin

Thứ cấp

Mesogen

 VR vacxin dễ bị diệt bởi các loại hóa chất và nhiệt độ

 dễ bị nhiễm VR khác trong quá trinh sản xuất

Aer (aerosol): khÝ dung, bd (beak dipping) : nhóng mỏ, dw (drinking water): hßa níc uèng, im (intramuscular) :tiªm b¾p, in (intralnasal) : nhá mòi, oral : nhá miÖng, sc (subcutaneous) : tiªm díi da, sp (coarse spray): phun s¬ng, ww (wing web): chñng c¸nh

Phòng bệnh

 Lịch sử dụng vacxin :

 Hiện nay có rất nhiều loại vacxin giới thiệu trên thị

trường, sử dụng theo hướng dẫn của nhà sản xuất

 Vacxin chế từ chủng VR nhóm lentogen : dùng cho gà mọi lứa

tuổi

 Vacxin chế từ chủng VR nhóm mesogen : dùng cho gà > 2 tháng

tuổi

 Ví dụ :

 Gà thịt :

 Ngày 7, 21, 35 : dùng vacxin Lasota

 Gà đẻ

 Ngày 7, 21, 35 : dùng vacxin lasota

 2 tháng tuổi : tiêm vacxin H1 lần 1

 133 ngày tiêm H1 lần 2

 Định kỳ tiêm nhắc lại

9

2/20/2017

Giới thiệu chung

• Là bệnh truyền nhiễm cấp tính gây ra bởi VK

Bệnh Nhiệt thán (Anthrax)

có nha bào Bacillus anthracis

• Loài động vật thường mắc bệnh là : trâu, bò,

dê, cừu, các loài ăn cỏ

• Bệnh có thể lây sang người nếu như tiếp xúc với động vật bệnh hoặc sản phẩm của động vật bệnh

Lịch sử - địa dư bệnh

• Là một trong số các bệnh được phát hiện đầu

tiên

• Woolsorters' disease • Có ở nhiều nơi trên thế giới : South và

Central America, Southern và Eastern Europe, Asia, Africa, vùng Caribbean, Trung Đông và nhiều nơi khác trên thế giới:

• Năm 1976, California, thợ dệt, len nhập khẩu

từ Parkistan

Tháng 11/2008 Tháng mười một, một hãng sản xuất trống ở Vương quốc Anh đã làm việc với những da động vật không được xử lý trở thành người mới nhất chết vì bệnh than Năm 2008, Australia (nước xuất khẩu thịt bò lớn thứ 2 thế giới) Trại bò bùng phát dịch nhiệt thán, Theo thông tin từ Cục tiêu chuẩn thực phẩm Australia và New Zealand đôi khi bệnh vẫn xảy ra ở New South Wales vào mùa hè. Nguyên nhân gây bệnh là những vi khuẩn sống trong bùn đất và mỗi năm Australia thường có từ 4 đến 6 trường hợp nhiễm bệnh

• Việt Nam: Ngày 19-9-2007, phát hiện tại

• Tháng 12/2009 Sở Y tế cộng đồng New Hampshire đã xác nhận một trường hợp bệnh nhiệt thán thể đường tiêu hóa ở phụ nữ. The CDC hiện đang điều tra nguồn gốc và khả năng nguyên nhân do người phụ nữ này đã làm việc sản xuất trống nhập nguyên liệu từ châu Phi

• Tháng 12/2009 một ổ dịch bệnh than đã

xảy ra tại Glasgow, Scotland.,

hai xóm Nậm Chầy, Niêm Ðồng (Mèo Vạc, Hà Giang) xảy ra dịch bệnh nhiệt thán đối với người. Tổng số có 18 người bị nhiễm dịch bệnh (đã có một trường hợp tử vong chiều 18-9, tại xóm Nậm Chầy)

1

2/20/2017

I. Căn bệnh

I. Căn bệnh • Vi khuẩn Bacillus anthracis. 89 chủng gây bệnh nhiệt thán. Chủng độc Ames đã từng được sử dụng trong cuộc khủng bố năm 2001 tại Hoa Kỳ

• Gram (+), thường đứng thành chuỗi • Trực khuẩn to, hai đầu bằng, kích thước 1 - 1,2 x 3 –

5µm

• Hiếu khí triệt để, điều kiện nuôi cấy : pH trung tính,

nhiệt độ 37°C

• VK không có lông, sinh nha bào, có giáp mô • Nha bào nằm giữa thân VK, hình bầu dục hoặc hình

trứng, không làm biến dạng VK

Căn bệnh

I. Căn bệnh

I. Căn bệnh

I. Căn bệnh

• Điều kiện hình thành nha bào :

– Dinh dưỡng thiếu – Có oxy tự do – Nhiệt độ thích hợp (12 – 420C), tốt nhất 370C

trong cơ thể , chỉ hình thành ở ngoài cơ thể

• Liều gây chết: 2.500 – 55.000 NB

2

– pH trung tính hoặc hơi kiềm (5-9) – Độ ẩm nhất định (> 90%) • Nha bào không hình thành

2/20/2017

I. Căn bệnh

Căn bệnh

• Tính chất nuôi cấy : sau khi nuôi cấy

• Giáp mô của vi khuẩn NT có bản chất là polypeptit • Giáp mô được hình thành trong cơ thể gia súc mắc

24h/370C – Trong môi trường nước thịt :

bệnh, trong môi trường nhân tạo

• Giáp mô là yếu tố độc lực của vi khuẩn NT, có tác

dụng ngăn trở sự thực bào

• Giáp mô có sức đề kháng với sự thối hơn vi khuẩn, do đó có thể dùng bệnh phẩm thối để làm phản ứng kết tủa Ascoli

• Nhuộm giáp mô bằng phương pháp nhuộm Gram

hoặc Hiss

– Trên môi trường thạch thường : hình thành khuẩn lạc dạng R, màu tro trắng, dìa khuẩn lạc giống như sợi tóc xoăn bám chắc vào bề mặt thạch

Căn bệnh

I. Căn bệnh

• Tính chất nuôi cấy : sau khi nuôi cấy

24h/370C – Trên môi trường thạch máu : hình thành khuẩn

• Nuôi cấy vi khuẩn NT ở nhiệt độ 42,5-43°C, vi khuẩn không hình thành nha bào và độc lực của chúng bị giảm đi. – Nếu đem VK này nuôi cấy ở nhiệt độ 37°C, VK lại

lạc dạng R khô , màu tr¾ng xám hoÆc xám • Không làm dung huyết thạch máu

hình thành nha bào nhưng độc lực giảm

– Dùng làm giống sản xuất vacxin nhược độc nha

bào nhiệt thán

– Trên môi trường gelatin : dọc theo đường cấy chích sâu, vi khuẩn phát triển ra hai bên thành các đường vuông góc với đường cấy, càng về dưới càng ngắn • Đưa ống nghiệm về phía trước quan sát thấy giống như

• Vi khuẩn phát triển hình thành sợi bông lơ lửng dọc theo ống nghiệm, sau lắng xuống đáy thành cặn trắng. • Môi trường trong, không có màng trên bề mặt, có mùi thơm giống như mùi bích quy bơ

II. Truyền nhiễm học

I. Căn bệnh

cây tùng lộn ngược

• Sức đề kháng : vi khuẩn có sức đề kháng không

cao nhưng nha bào có sức đề kháng rất cao

• Loài vật mắc bệnh

– Con vật mắc ở mọi lứa tuổi.

• ở 50 – 550C, chết sau 15 – 40 phút • 750C, chết sau 1 – 2 phút

• Trong phủ tạng cơ thể chết, sống sau 1 – 2 tuần

• Hấp ướt 1210C/15 phút • Sấy khô 1500C/60 phút • Đun sôi 1000C không diệt được nha bào sau 10 phút

• Không mẫn cảm với phenol, các chất sát trùng thông thường

- Trong tự nhiên : hầu hết các loài vật đều mắc (trâu, bò , dê, cừu, lợn, chó, người …). – Vi khuẩn : - Trong phòng thí nghiệm : gây bệnh cho thỏ, chuột lang + Chuột lang : tiêm dưới da canh khuẩn hay bệnh phẩm. Sau 12-15giờ, nơi tiêm bị thủy thũng, con vật sốt – Nha bào : Sau 24-36 giờ con vật khó thở, mệt nhọc, và chết sau 48-72 giờ.

• Cac chÊt s¸t trïng nång ®é ®¨c : formol 1%/2 gi¬, a xit phenic 5%/24

gi¬

3

Mổ khám : nơi tiêm thủy thũng, hạch lâm ba gần đó sưng đỏ, thủy thũng xung quanh, máu đen, đặc, khó đông, lá lách sưng to; mềm +Thỏ : tiêm dưới da bệnh phẩm, sau 2-3 ngày thỏ chết

2/20/2017

II. Truyền nhiễm học

II. Truyền nhiễm học

• Đường lây bệnh

- Chủ yếu qua đường tiêu hoá do thức ăn,

nước uống có nhiễm nha bào nhiệt thán

3. Cơ chế sinh bệnh - Nha bào sau khi xâm nhập vào cơ thể “nảy mầm” thành VK. VK nhanh chóng nhân lên và cướp chất dinh dưỡng của vật chủ, sau đó tiết độc tố và vào hệ tuần hoàn để đến các cơ quan bộ phận khác trong cơ thể

- Có thể lây qua đường hô hấp (do hít phải bụi có nha bào), hoặc do ăn thịt , tiếp xúc với sản phẩm gia súc bị bệnh

- Trong hệ tuần hoàn, độc tố của VK phá hủy thành mạch làm xuất huyết, thấm tương dịch vào cơ quan tổ chức gây bại huyết

- VK sinh sản nhiều, cướp O2 của vật chủ, con vật

thường chết do ngạt thở  máu đen

- Độc tố tác động đến gan làm mất yếu tố đông máu

 máu khó đông

III. Triệu chứng

III. Triệu chứng

• Thể cấp tính :

• Thời gian ủ bệnh : từ 3 – 7 ngày (lợn từ 1 –

2 tuần)

• Thể quá cấp : thường gặp ở trâu bò, cừu, dê

– Thường gặp ở trâu bò, ngựa và cừu – Con vật bỏ ăn, mệt mỏi, ủ rũ, kém vận động – Sốt cao 40 – 420C, kéo dài 3 – 5 ngày – Khi sốt đi táo, khi thân nhiệt hạ đi ỉa chảy. Quan sát thấy các vệt máu hoặc cục máu trong phân

– Thở nhanh, thở khó – Các lỗ tự nhiên rớm máu; máu đen, đặc, khó

đông hoặc không đông

– Xảy ra ở đầu ổ dịch – Sốt cao đột ngột (40,5 – 42,50C) – Con vật điên cuồng, lồng lộn, mắt đỏ ngầu – Nhanh chóng ngã gục rồi chết trong vòng 2

• Thể mạn tính :

ngày

– Tương tự như thể cấp tính, , thường gặp ở lợn,

ngựa và chó.

– Có hiện tượng phù thũng dưới da vùng cổ, hầu

III. Triệu chứng

Triệu chứng

• Thể ngoài da

– Hình thành các ung nhiệt thán ở tổ chức dưới

da vùng cổ, mông, ngực

– Lúc đầu ung sưng, nóng, đỏ, đau; sau lạnh dần, không đau, giữa ung thối, có lúc hình thành mụn loét màu đỏ thẫm, chảy nước vàng – Ấn tay vào ung không có tiếng kêu lạo xạo,

tiếng nổ lép bép

4

2/20/2017

Bệnh nhiệt thán ở người

Bệnh nhiệt thán ở người (thể ngoại NT)

• Thể ngoại NT : do nhiễm nha bào nhiệt thán qua

vết xây sát, chiếm tỷ lệ 95% – Chỗ nhiễm trùng lúc đầu ngứa, sưng, nóng, đỏ, đau

– Hình thành các nốt loét có đáy sâu, ướt và đen, xung quanh màu đỏ thẫm – Sốt cao, mệt mỏi, thích nằm, khó thở hay ngạt thở

Bệnh nhiệt thán ở người (thể ngoại NT)

Bệnh nhiệt thán ở người (thể ngoại NT)

Bệnh nhiệt thán ở người (thể ngoại NT)

Bệnh nhiệt thán ở người (thể ngoại NT)

5

– Nếu không điều trị kịp thời sẽ bị chết sau 2-3 tuần, tỷ lệ chết khoảng (nếu điều trị <5%, không điều trị 10 – 20%)

2/20/2017

Bệnh nhiệt thán ở người (thể ngoại NT)

Bệnh nhiệt thán ở người (thể ngoại NT)

Em bé 7 tháng tuổi bị bệnh NT

Bệnh nhiệt thán ở người (thể ngoại NT)

Bệnh nhiệt thán ở người

• Thể nội NT : do hít phải nhiệt thán (thể phổi), chiếm tỷ lệ <5%, hoặc ăn phải thịt gia súc bị bệnh (thể tiêu hoá), chiếm tỷ lệ <5% – Chóng mặt, buồn nôn, tức ngực, ho khan – Đi tháo, bụng trướng, khó thở – Rất dễ chết sau 5 - 7 ngày, tỷ lệ chết

IV. Bệnh tích

Bệnh nhiệt thán ở người (thể phổi)

• Xác chết trương to, lòi dom • Các lỗ tự nhiên chảy máu, máu đen, đặc, khó đông

hoặc không đông

• Nếu được mổ :

• Thể phổi : >60% nếu điều trị, có thể lên đến 100% nếu không điều trị hoặc điều trị không hoàn toàn • Thể tiêu hoá :25 – 60% nếu không điều trị

– Thịt ướt, nhão, thấm máu, tím bầm – Phổi viêm, tụ máu, trong lòng khí quản có nhiều dịch nhớt và bọt màu hồng

6

– Cơ tim nhão – Gan , thận sưng, có thể có hiện tượng thoái hoá, tụ máu – Hạch lâm ba sưng to, tụ máu – Lách sưng to, nát nhũn như bùn – Bóng đái chứa nhiều nước tiểu đỏ – Các cơ quan bộ phận khác : xuất huyết hoặc tụ huyết

2/20/2017

V. Chẩn đoán

IV. Bệnh tích

• CĐ dựa vào Dịch tễ học, triệu chứng, bệnh tích

• Thể ngoại nhiệt thán

– Dịch tễ học :

– Ung sưng, cứng – Cơ bắp và tổ chức liên kết giữa ung thấm máu; càng ra xa ung, tổ chức liên kết và cơ bắp càng nhạt dần

– Ấn tay vào ung không có tiếng kêu lạo xạo, tiếng

nổ lép bép

• Loài vật mắc bệnh • Lứa tuổi mắc bệnh • Mùa vụ mắc bệnh : đồng bằng hay xảy ra vào mùa mưa, miền núi xảy ra vào mùa hanh khô

V. Chẩn đoán

V. Chẩn đoán

• CĐ huyết thanh học : phản ứng kết tủa Ascoli

• CĐ vi khuẩn học

– Lấy bệnh phẩm : về nguyên tắc, gia súc bị bệnh NT không được phép mổ. Trong quá trình lấy bệnh phẩm, tránh làm ô nhiễm ra môi trường. Có thể lấy máu, mẩu lách

• Mức độ lây lan : nhanh, mạnh • Tỷ lệ ốm, tỷ lệ chết : cao – Triệu chứng, bệnh tích

• KN nghi : mẩu da tai, da đuôi cắt thành miếng nhỏ, cho nước sinh lý theo tỷ lệ 1/10, đun sôi cách thuỷ 30 phút, lọc lấy nước trong ở trên

• KN âm : mẩu da tai, da đuôi của gia súc khoẻ hoặc nước SL

– Nhuộm Gram – Nuôi cấy trên các môi trường thông thường – Tiêm động vật thí nghiệm : chuột lang. ĐVTN chết sau 24h. Bệnh tích bao gồm: xuất huyết, phù ở gần nơi tiêm, lách nhồi huyết

• KT chuẩn : huyết thanh NT đã được chế sẵn

• Chẩn đoán bằng PCR

V. Chẩn đoán

V. Chẩn đoán

• CĐ huyết thanh học : phản ứng kết tủa Ascoli

• CĐ huyết thanh học : phản ứng kết tủa Ascoli

– Kết quả phản ứng

– Tiến hành phản ứng

0,5ml KT (+)

0,5ml KT (+)

0,5ml KN nghi

0,5ml KN (-)

TN (+)

ĐC (-)

TN

ĐC

7

– Nguyên lý : trong VK NT, đặc biệt trong giáp mô của VK có KN là KTT nguyên, kích thích cơ thể sản sinh KT là KTT. KTT nguyên gặp KTT sẽ tạo thành phức hợp KN-KT là chất cặn màu trắng không tan – Nguyên liệu :

2/20/2017

VI. Điều trị

• Dùng kháng huyết thanh Nhiệt thán

VI. Điều trị Thể cấp tính : dùng kháng sinh ít có

– Yêu cầu : phải can thiệp sớm

hiệu quả điều trị

– Liều lượng :

• Các KS khác bao gồm amoxicillin, ciprofloxacin, doxycycline, erythromycin, gentamicin, streptomycin và sulfonamides

• Dùng kháng sinh : penicillin, tetracycline,

fluoroquinolon …, kết hợp streptomycin

– Liều lượng : 30.000-35.000UI/kgP

– Liệu trình : 5 ngày liên tục

VII. Phòng bệnh

VI. Điều trị

• Khi dịch chưa xảy ra

• Người lớn

– ë nh÷ng vïng NhiÖt th¸n, cÇn chó ý phßng bÖnh cho sóc vËt c¶m thô ®Ó ng¨n kh«ng cho dÞch x¶y ra

• Phòng bệnh :10 - 40ml/gs lớn , 10 - 20ml/gs nhỏ • Điều trị : 100 - 200ml/gs lớn, 50 - 100ml/gs nhỏ

– Tiªm phßng vacxin triÖt ®Ó cho gia sóc c¶m

hợp với 1 KS khác

thô

• Trẻ em

 Ciprofloxacin 10-15 mg/kg/ngày, tiêm TM

– X©y dùng chuång tr¹i gia sóc hîp vÖ sinh, lu«n gi÷ chuång tr¹i s¹ch sÏ, ®Þnh kú phun thuèc s¸t trïng

ngày 2 lần, tối đa 1 g/ngày hoặc

– KiÓm dÞch chÆt chÏ viÖc xuÊt nhËp khÈu gia

 Doxycycline 2,2 mg/kg tiêm TM ngày 2

sóc trong vïng dÞch

lần. Dùng liều người lớn nếu >8 tuổi hoặc >45kg

VII. Phòng bệnh

VII. Phòng bệnh

• Vacxin phßng bÖnh

• Khi dịch chưa xảy ra

–Kh«ng mæ thÞt, tiªu thô thÞt vµ s¶n phÈm

cña gia sóc èm, chÕt

– Trªn thÕ giíi hiÖn dïng phæ biÕn vacxin Sterne (vacxin nhîc ®éc , chøa 10triÖu gi¸p m«/ml, bæ trî saponin 0,5% trong dung dÞch Glyxerin-níc sinh lý 50%) , tiªm hµng n¨m vµo thêi gian 2-4 tuÇn tríc mïa ph¸t bÖnh

–Kh«ng ch¨n th¶ gia sóc gÇn n¬i ch«n x¸c chÕt v× bÖnh NhiÖt th¸n hoÆc n¬i mæ thÞt sóc vËt m¾c bÖnh

–C¸ch ly theo dâi 15 ngµy víi gia sóc míi

– V× lµ vacxin sèng, yªu cÇu kh«ng tiªm 2 th¸ng tríc khi giÕt mæ gia sóc (víi nh÷ng con cã kÕ ho¹ch giÕt mæ tríc). Kh¸ng sinh kh«ng ®îc sö dông 1 tuÇn tríc khi tiªm vacxin

mua vÒ råi míi cho phÐp nhËp ®µn

8

– Ciprofloxacin 400 mg tiêm TM , ngày 2 lần – Hoặc Doxycycline 100mg tiêm TM, ngày 2 lần, kết

2/20/2017

VII. Phòng bệnh

• Ngày 20/12/2005, Giáo sư Henry Daniell - nhà

• Vacxin phßng bÖnh

– ViÖt Nam dïng vacxin nhîc ®éc nha bµo

sinh học phân tử của trường Đại học Florida, Mỹ cho biết loại cây thuốc lá chuyển đổi gien có thể sản xuất ra vắc-xin bệnh nhiệt thán.

NhiÖt th¸n:

• Tiêm gien vắc-xin vào nhóm gien diệp lục của tế

bào cây thuốc lá.

– Tiªm díi da cæ cho tr©u, bß ngùa – LiÒu lîng : dª, cõu, lîn : 0,5 ml/con; tr©u, bß : 1 ml/con; ngùa : 2ml/con hoÆc 1ml/mòi, tiªm 2 mòi c¸ch nhau 1 th¸ng

• Trong thí nghiệm gần đây nhất của các cơ quan y tế trên toàn quốc, công cường độc vi-rút bệnh nhiệt thán với lượng cao gấp 15 lần vi-rút nhiệt thán của phần tử khủng bố đã được thực hiện với chuột đã được tiêm vắc-xin sản xuất từ cây thuốc lá, kết quả là con chuột đó vẫn còn sống.

– MiÔn dÞch 1 n¨m. Do ®ã, ®Þnh kú hµng n¨m tiªm vacxin cho ®µn gia sóc vµo th¸ng 3 - 4 d- ¬ng lÞch, th¸ng 9 - 10 tiªm bæ sung cho nh÷ng gia sóc míi mua vÒ hoÆc con míi ®Î ra

VII. Phòng bệnh

VII. Phòng bệnh

• Vacxin ®îc sö dông quy ®Þnh nh sau :

• Vacxin ®îc sö dông quy ®Þnh nh sau :

– §èi víi vïng cã gia sóc chÕt v× bÖnh NhiÖt th¸n ®· ch«n nhng m¶ cha x©y vµ ®æ bª t«ng th× ph¶i tiªm phßng 20 n¨m liªn tôc tÝnh tõ n¨m cã dÞch cuèi cïng

– §èi víi vïng cã gia sóc chÕt v× bÖnh NhiÖt th¸n ®· ®îc ®èt x¸c hoÆc ch«n, m¶ gia sóc ®- îc x©y vµ ®æ bª t«ng th× tiªm phßng 5 n¨m liªn tôc tÝnh tõ n¨m cã dÞch cuèi cïng

– Kh«ng tiªm cho gia sóc èm, con cã chöa (trõ

trêng hîp nguy c¬ m¾c bÖnh rÊt cao)

– §èi víi vïng cã gia sóc m¾c bÖnh NhiÖt th¸n bÞ giÕt mæ ¨n thÞt, ph¶i tiªm phßng 10 n¨m liªn tôc tÝnh tõ n¨m cã dÞch cuèi cïng

– Vacxin thõa ph¶i ®em ch«n hoÆc ®èt; trong qu¸ tr×nh tiªm kh«ng ®îc lµm r¬i v·i vacxin ra ngoµi m«i trêng. Lä vacxin, seringe, kim tiªm, dông cô nhiÔm... ph¶i hÊp v« trïng

VII. Phòng bệnh

VII. Phòng bệnh

• Khi dÞch ®· x¶y ra

• Khi dÞch ®· x¶y ra

– TiÕn hµnh c«ng bè dÞch, tiÕn hµnh chÆt chÏ

–TuyÖt ®èi kh«ng ®îc mæ gia sóc èm

c¸c biÖn ph¸p phßng chèng dÞch:

hoÆc chÕt.

– Tiªm phßng cho ®µn gia sóc – C¸ch ly nh÷ng gia sóc m¾c bÖnh vµ nh÷ng

con nghi l©y

–NÕu cÇn thiÕt mæ ®Ó xÐt nghiÖm cÇn mæ ngay trªn miÖng hè ch«n, chó y tr¸nh kh«ng lµm l©y lan bÖnh ra m«i trêng

– Tiªu ®éc chuång tr¹i vµ x¸c chÕt : nh÷ng chuång cã gia sóc èm vµ chÕt cÇn thu gom ph©n, r¸c, ®én chuång, thøc ¨n thõa, chÊt th¶i cña gia sóc ®em ch«n hoÆc ®èt

9

2/20/2017

VII. Phòng bệnh

VII. Phòng bệnh

• Khi dÞch ®· x¶y ra

• Khi dÞch ®· x¶y ra

– X¸c chÕt cña gia sóc chÕt v× bÖnh ph¶i ch«n ®óng

kü thuËt : s©u 2m, x¸c n»m gi÷a hai líp v«i.

– Dïng c¸c thuèc s¸t trïng nh NaOH, cresol 5%, HgCl2 1%, formol 5% ®Ó tiªu ®éc (nÒn chuång, s©n ch¬i, n¬i mæ gia sóc, quµn ¸o, dông cô ch¨n nu«i....): • Níc : dïng formol 5 - 10% , ®Ó t¸c dông trong 10

giê

– HoÆc tiÕn hµnh ®èt x¸c, yªu cÇu ph¶i ®èt cho ®Õn khi con vËt ch¸y hoµn toµn. Hè ph¶i xa b·i ch¨n th¶, xa nguån níc.

– §æ formol 5% lªn trªn mé : 30ml/10cm, ®é s©u

0,5m .

• §Êt : hãt 20cm ®Êt nhiÔm khuÈn, hÊp v« trïng 121°C/20' (nÕu cã ®iÒu kiÖn). NÕu kh«ng, dïng formol ®æ lªn víi liÒu lîng 50l/m²

– TiÕn hµnh x©y m¶ vµ ghi biÓn b¸o "gia sóc chÕt v×

bÖnh NhiÖt th¸n"

• QuÇn ¸o, ñng, b¶o hé... nÕu cã thÓ, hÊp tiÖt trïng 121°C/30'; hoÆc c¾t nhá, ®èt thµnh tro; hoÆc ng©m Ýt nhÊt 8 giê trong dung dÞch formol 4%

VII. Phòng bệnh

• Khi dÞch ®· x¶y ra

– Nh÷ng dông cô kh«ng hÊp ®îc, cã thÓ ®un s«i hoÆc phun 15 - 50 ml formol 37% pha lo·ng 2 - 3 lÇn víi níc/1 - 3 m³

– Ngêi : nh÷ng ngêi kh«ng cã nhiÖm vô, ®Æc biÖt nh÷ng ngêi da bÞ x©y x¸t, tæn th¬ng kh«ng tiÕp xóc víi gia sóc bÖnh hoÆc dông cô ch¨n nu«i cña con vËt èm; kh«ng ¨n thÞt hoÆc c¸c s¶n phÈm cña gia sóc èm vµ chÕt

10

2/20/2017

Giới thiệu chung

• Là bệnh truyền nhiễm chủ yếu xảy ra ở lợn con 2 – 4 tháng

tuổi

• Đặc trưng của bệnh: VK tác động vào bộ máy tiêu hóa gây nên triệu chứng nôn mửa, ỉa chảy, phân khắm, vết loét lan tràn ở ruột già

Bệnh Phó thương hàn lợn

Căn bệnh

Lịch sử và địa dư bệnh

• Do vi khuẩn Salmonella gây nên

• Là trực khuẩn G (-), hình gậy ngắn, 2 đầu tròn, kích

thước 0,4 - 0,6 x 1 - 3µm

• Salmonella cholerae suis chủng Kunzendorf gây bệnh cấp tính cho lợn con • Salmon và Smith (1887, 1889) phân lập được Salmonella cholerae suis từ lợn mắc bệnh DTL và cho rằng đó là căn bệnh của DTL • Salmonella typhi suis chủng Voldagsen gây bệnh mạn tính • Năm 1903 Schweinitz và Dorset đính chính và chứng ở lợn lớn minh bệnh DTL do 1 laọi VR gây nên

• Không hình thành nha bào và không có giáp mô, có

khả năng di động

• Năm 1940 Bruner và Edwards phân lập được từ lợn VK Salmonella cholerae suis chủng Kunzendorf, là typ gây bệnh chủ yếu cho lợn

• VK hiếu khí hoặc yếm khí tùy tiện • Nhiệt độ thích hợp 37°C, pH 7,6

Căn bệnh

Căn bệnh

• Sức đề kháng

• Tính chất nuôi cấy :

• Bệnh xảy ra ở nhiều nước trên thế giới • Ở VN, bệnh PTH có tính chất dịch lẻ tẻ, thường xảy ra ở những vùng lợn giống, thường ghép với bệnh DTL

• Trong môi trường nước thịt, sau 24giờ/37°C, VK phát triển làm đục môi trường, dưới đáy ống nghiệm có 1 ít cặn màu tro mịn. Trên bề mặt môi trường có lớp màng mỏng, môi trường có mùi thối

• Môi trường thạch thường : VK hình thành KL dạng S, thỉnh thoảng

• VK có sức đề kháng tương đối cao với điều kiện ngoại cảnh

xuất hiện KL dạng R

• Môi trường thạch máu : VK phát triển tốt, không làm dung huyết

thạch máu

• 50°C bị diệt sau 1 giờ • 70°C bị diệt sau 20 phút • 100°C bị diệt sau 5 phút

• Trong xác động vật chôn ở bùn, cát có thể sống 2 – 3 tháng • Với nhiệt độ : VK có sức đề kháng yếu

1

• Hóa chất: phenol 5%, formol 0,2% diệt VK sau 15 – 20 phút • VK có thể sống trong thịt ướp muối (nồng độ muối 29%) được 4 – 8 tháng ở nhiệt độ 6 – 12°C

2/20/2017

Truyền nhiễm học

Truyền nhiễm học

• Đường xâm nhập

• Loài vật mắc bệnh

• Chủ yếu qua đường tiêu hóa

• Chất chứa mầm bệnh

• Lợn con từ 2 – 4 tháng tuổi hay mắc nhất • Tỷ lệ tử vong khoảng 25 – 95 % • Trong phòng thí nghiệm : gây bệnh cho chuột bạch, thỏ, chuột lang

• Trong cơ thể lợn khỏe mạnh bình thường có một tỷ lệ rất cao có VK Salmonella ký sinh, chúng không gây bệnh. Khi sức đề kháng của cơ thể giảm, VK xâm nhập vào máu và nội tạng gây bệnh

• Chuột bạch : tiêm dưới da canh khuẩn Sal., sau 8-12 ngày con vật bị bại

• Trong cơ thể lợn ốm

huyết và chết

• Thể cấp tính : máu (khi con vật sốt), gan, lách, hạch lâm ba, chất bài xuất • Thể mạn tính : niêm mạc ruột già, hạch màng treo ruột

• Chuột lang, thỏ : con vật chết sau khi tiêm 5 – 9 ngày • Bệnh tích đặc trưng : viêm ruột, gan sưng, hoại tử

Truyền nhiễm học • Cơ chế sinh bệnh

Triệu chứng - Thể cấp tính • Lợn đang theo mẹ hoặc lợn vừa cai sữa mẫn cảm • Trong đàn xuất hiện 1 số con ủ rũ, mệt mỏi, bỏ bú

hoặc bú ít

• Sốt cao 41-42°C  mất nhiệt  những con ốm

thường nằm chồng đống lên nhau

sưng to

• Trường hợp nhẹ, bại huyết chấm dứt sau vài ba ngày, lách trở lạ bình

thường, con vật khỏi

• Một số trường hợp, sau khi hết bại huyết, VK có thể gây nên những bệnh tích cục bộ có tính chất mạn tính ở một số cơ quan phủ tạng như gan, hạch lâm ba

• Trong thời gian sốt con vật đi táo, khi thân nhiệt hạ đi ỉa chảy: phân loãng, nhiều nước màu vàng, nhiều hạt lợn cợn như cám, mùi thối khắm do có các mảng thượng bì hoặc các cục máu thối rữa

• Sal. Cholerae suis (gây bệnh thể cấp tính) vào cơ thể qua đường tiêu hóa, vào hầu rồi vào ruột; tùy theo độc lực của chúng và sức đề kháng của cơ thể, chúng sinh sản, phát triển rồi chui qua niêm mạc hầu, nm ruột, dạ dày gây thủy thũng, hoại tử cục bộ, xuất huyết, viêm ruột, viêm dạ dày • VK từ hệ thống lâm ba vào hệ tuần hoàn, vào máu gây bại huyết, lách

Triệu chứng - Thể mạn tính • Con vật ỉa chảy, phân lỏng, màu vàng rất thối kéo dài nên thể trạng

gầy còm, da thô, lông xù, nhợt nhạt

• Con vật ho, thở khó • Bệnh tiến triển vài tuần, tỷ lệ chết 25-75% • Một số con có thể khỏi bệnh nhưng chậm lớn, tiêu hóa thức ăn

Triệu chứng - Thể cấp tính • Trên da những con lợn ốm lúc đầu đỏ bừng lên rồi dần dần tập trung lại ở những vùng nhất định, hình thành những đám tụ máu (đỉnh tai, mõm, 4 chân, bụng, bẹn) lúc đầu tím bầm, về sau tím xanh do hủy huyết

kém, khó vỗ béo

• Lợn nái chửa bị xảy thai ở các thời kỳ chửa khác nhau

• Con vật nôn mửa, ho, chảy nước mũi • Do viêm loét ruột nên con vật đau đớn kêu la nhiều • Do loét ruột, ỉa chảy nên con vật có biểu hiện lòi

dom

• Bệnh tiến triển 2 – 4 ngày, tỷ lệ chết 25 - 95%

2

• Sal. typhi suis gây bệnh thể mạn tính hoặc á cấp tính: VK qua đường tiêu hóa vào nang lâm ba ruột già, gây hoại tử các tổ chức xung quanh tạo ra những mụn loét điển hình của bệnh

2/20/2017

* Lîn m¾c bÖnh cßi cäc, chËm lín, gÇy mßn ®i Øa chÈy liªn miªn, tÝm mâm, tÝm tai * Lîn m¾c bÖnh cßi cäc, chËm lín, gÇy mßn ®i Øa chÈy liªn miªn, tÝm mâm, tÝm tai

* Lîn lîn m¾c bÖnh cßi cäc, chËm lín, gÇy mßn ®i Øa chÈy liªn miªn

* Lîn m¾c bÖnh cßi cäc, chËm lín, gÇy mßn ®i Øa chÈy liªn miªn * Lîn m¾c bÖnh cßi cäc, chËm lín, gÇy mßn ®i Øa chÈy liªn miªn

3

* ph©n tiªu ch¶y cã mµu vµng ë lîn bÞ bÖnh

2/20/2017

Bệnh tích - thể cấp tính

Bệnh tích - thể cấp tính

• Xác chết không quá gầy, bên ngoài da và hậu môn bẩn, dính bết

• Lách :

phân, thối khắm

• Trên các vùng da mỏng có nhiều đám tụ máu tím bầm • Viêm phổi : bề mặt phổi có nhiều đám viêm với màu sắc khác nhau • Gan tụ máu, trên bề mặt gan có những điểm hoại tử to nhỏ không

đều, màu trắng xám

• Viêm loét nm dạ dày và nm ruột; đặc biệt ruột già các nốt loét thường lan tràn, bờ nông, trên bề mặt phủ bựa màu vàng sáng • Do nhu động ruột, lớp bựa bị bào mòn để lại những vết

• Nếu con vật chết nhanh, lá lách sưng to do tụ máu • Nếu vật chết muộn hơn, lách thường không sưng hoặc ít sưng, tổ chức lách dai, đàn hồi (do tổ chức xơ tăng sinh); mặt cắt ngang của lách có màu xanh tím

• Có thể xuất huyết điểm trên thận (ít gặp)

Bệnh tích - thể mạn tính

• Loét ruột, đặc biệt ruột già

• Có trường hợp ruột già bị loét, hình thành các cục casein, khi nặn lồi ra • Mụn loét có nền trơn, bờ nông • Các vết loét nối liền nhau thành mảng rộng làm cho ruột già thành 1

ống có thành dày cứng

• Lách không sưng • Có các ổ hoại tử ở hạch lâm ba, lách

sẹo

* Lîn m¾c bÖnh PTH: cã hiÖn tîng tÝm mâm, tÝm tai, tÝm ch©n (cã thÓ ghÐp víi bÖnh DTL)

* Thµnh ruét lîn bÖnh rỗng, bÞ bµo máng

4

* nh÷ng vÕt loÐt lan trµn cã mµu vµng ë ruét giµ cña lîn bÞ bÖnh

2/20/2017

Chẩn đoán

• Chẩn đoán dựa vào DTH và TC

• Chẩn đoán phân biệt với bệnh DTL, THT, ĐDL

• Chẩn đoán vi khuẩn học

• Bệnh phẩm là máu, phủ tạng, tủy xương … cấy vào môi trường tăng

sinh (Rappaport hoặc Muller Kauffman)

• Phân lập trên các môi trường

• Chẩn đoán huyết thanh học : p/ư ngưng kết nhanh trên phiến kính

* nh÷ng vÕt loÐt lan trµn cã mµu vµng ë ruét giµ cña lîn bÞ bÖnh * nh÷ng vÕt loÐt lan trµn cã mµu vµng ë ruét giµ cña lîn bÞ bÖnh

Dạ dày xuất huyết, loét

Điều trị

Phòng bệnh

• Nhóm KS tetraxyline, Neomyxin

• Vệ sinh phòng bệnh • Khi dịch chưa xảy ra • Khi dịch đã xảy ra • Vacxin phòng bệnh

• Liều lượng • Liệu trình • Vitamin C, B1, • Cafein Natri benzoat

• Vacxin PTH vô hoạt: tiêm cho lợn con lúc 20 ngày tuổi (lần

5

1), 1 tuần sau tiêm nhắc lại • Liều lượng : 4 – 5 ml/con, tiêm dưới da gốc tai • Do VK sản sinh nội độc tố nên 1 số con có phản ứng sau khi tiêm • Vacxin PTH nhược độc đông khô: tiêm 1 lần vào lúc 20-27 ngày tuổi : 1ml/con

2/20/2017

Giới thiệu chung

• PRRS được xác định do nguyên nhân virus gây ra • Đã phân lập được căn bệnh là arterivirus năm 1991 • Triệu chứng bệnh được mô tả lần đầu tiên tại Mỹ những năm giữa 1980, với tên gọi là “bệnh bí hiểm ở lợn – mystery swine disease”

• Một số người căn cứ theo triệu chứng gọi là “bệnh

Hội chứng rối loạn hô hấp và sinh sản (porcine reproductive and PRRS) respiratory syndrome –

tai xanh ở lợn”.

Giới thiệu chung

Giới thiệu chung • Bệnh lây lan rộng trên toàn thế giới và được gọi bằng

• Ở Việt Nam, bệnh được phát hiện vào năm 1997 trên đàn lợn nhập từ Mỹ (10/51 con có huyết thanh dương tính).

• Các nghiên cứu về bệnh trên những trại lợn giống tại các tỉnh phía Nam cho thấy tỷ lệ lợn có huyết thanh dương tính với bệnh rất khác nhau, từ 1,3% cho tới 68,29%.

nhiều tên: – Hội chứng hô hấp và vô sinh của lợn (SIRS) – Bệnh bí hiểm ở lợn (MDS) như ở châu Mỹ – Hội chứng hô hấp và sảy thai ở lợn (PEARS) – Hội chứng hô hấp và sinh sản ở lợn (PRRS) – Bệnh tai xanh như ở châu Âu.

• Ở các nước khác, tỷ lệ đàn trong vùng bệnh có huyết thanh dương tính rất cao, như ở Anh là 60- 75%, Mỹ là 36%...

• Năm 1992, Hội nghị quốc tế về bệnh này được tổ chức tại St. Paul, Minnesota đã nhất trí dùng tên PRRS và đã được Tổ chức Thú y thế giới công nhận.

Căn bệnh

Căn bệnh

• Virus rất thích hợp với đại thực bào đặc biệt là đại

thực bào hoạt động ở vùng phổi (ĐTB phế nang).

• Lúc đầu, người ta cho rằng, một số virus như Parvovirus, virus giả dại (Pseudorabies), virus cúm lợn, Porcine enterovirus, đặc biệt virus gây viêm não - cơ tim (Encephalomyocarditis) gây nên.

– Bình thường, đại thực bào sẽ tiêu diệt tất cả vi

khuẩn, virus xâm nhập vào cơ thể

• Sau đó, người ta đã xác định được một loại virus mới, được gọi là virus Lelystad, phân lập được từ các ổ dịch ở Hà Lan, là nguyên nhân chính gây ra hội chứng trên.

– Đối với virus PRRS, virus có thể nhân lên trong đại thực bào, sau đó phá huỷ và giết chết đại thực bào (tới 40%)

• Virus có cấu trúc ARN, thuộc họ Arteriviridae, gần giống với virus gây viêm ®éng m¹ch ở ngựa (EAV), Lactic Dehydrogenase virus của chuột (LDH) và virus gây sốt xuất huyết trên khỉ (SHF).

– Khi đã xuất hiện trong đàn, chúng thường có xu hướng duy trì sự tồn tại và hoạt động âm thầm.

1

2/20/2017

Truyền nhiễm học

Căn bệnh

• Loài vật mắc bệnh

– Trong thiên nhiên , lợn mọi nòi giống, mọi lứa tuổi đều bị

bệnh • Tính lây lan

– Đại thực bào bị giết sẽ làm giảm chức năng của hệ thống bảo vệ cơ thể và làm tăng nguy cơ bị nhiễm các bệnh kế phát.

– Virus có trong dịch mũi, nước bọt, tinh dịch (trong giai đoạn nhiễm trùng máu 3-4 ngày), phân, nước tiểu và phát tán ra môi trường.

– Điều này có thể thấy rõ ở những đàn vỗ béo hoặc chuẩn bị giết thịt có sự tăng đột biến về tỷ lệ viêm phổi.

– Ở lợn mẹ mang trùng, virus có thể lây nhiễm cho bào thai từ giai đoạn giữa thai kz trở đi và virus cũng được bài thải qua nước bọt và sữa.

– Lợn trưởng thành có thể bài thải virus trong vòng 14 ngày trong khi đó lợn con và lợn choai bài thải virus tới 1-2 tháng.

Triệu chứng

Truyền nhiễm học

• Triệu chứng bệnh thể hiện cũng rất khác nhau

• Lây lan

– Virus có thể phát tán thông qua các hình thức:

• Vận chuyển lợn mang trùng, theo gió (có thể

đi xa tới 3 km), bụi, bọt nước,

• Dụng cụ chăn nuôi và dụng cụ bảo hộ lao động

nhiễm trùng

• Thụ tinh nhân tạo và có thể do một số loài

chim hoang.

• Theo ước tính, cứ 3 đàn lần đầu tiên tiếp xúc với mầm bệnh thì 1 đàn không có biểu hiện, 1 đàn có biểu hiện mức độ vừa và đàn còn lại có biểu hiện bệnh ở mức độ nặng. – Lý do cho việc này vẫn chưa có lời giải, tuy nhiên, với những đàn khoẻ mạnh thì mức độ bệnh cũng giảm nhẹ hơn, và cũng có thể do virus tạo nhiều biến chủng với độc lực khác nhau.

Triệu chứng

Triệu chứng

• Lợn nái giai đoạn cạn sữa:

• Lợn nái giai đoạn đẻ và nuôi con:

– Trong tháng đầu tiên khi bị nhiễm virus, lợn biếng

ăn từ 7-14 ngày (10-15% đàn)

– Sốt 39 - 400C – Sảy thai thường vào giai đoạn cuối (1-6%); đây là

dấu hiệu đầu tiên nhận biết bệnh

– Biếng ăn, lười uống nước – Mất sữa và viêm vú (triệu chứng điển hình) – đẻ sớm khoảng 2-3 ngày – Da biến màu, lờ đờ hoặc hôn mê, thai gỗ (10-15%

– Tai chuyển màu xanh trong khoảng thời gian ngắn

thai chết trong 3-4 tuần cuối của thai kz)

(2%) bệnh tai xanh

– Đẻ non (10-15%) – Động đực giả (3-5 tuần sau khi thụ tinh), đình dục

– Lợn con chết ngay sau khi sinh (30%), lợn con yếu, tai chuyển màu xanh (khoảng dưới 5%) và duy trì trong vài giờ.

hoặc chậm động dục trở lại sau khi đẻ

– Ho và có dấu hiệu của viêm phổi.

2

– Thực tế, nhiều đàn có huyết thanh dương tính nhưng không có dấu hiệu lâm sàng.

2/20/2017

Triệu chứng

Triệu chứng

• Pha cấp tính này kéo dài trong đàn tới 6 tuần

• Rối loạn sinh sản có thể kéo dài 4-8 tháng

– Điển hình là đẻ non – Tăng tỷ lệ thai chết hoặc yếu – Tăng số thai gỗ, chết lưu trong giai đoạn 3 tuần

trước khi trở lại bình thường – Ảnh hưởng dài lâu của PRRS tới việc sinh sản rất khó đánh giá, đặc biệt với những đàn có tình trạng sức khoẻ kém.

cuối trước khi sinh • ở một vài đàn con số này có thể tới 30% tổng số lợn con

– Một vài đàn có biểu hiện tăng số lần phối giống

lại, sảy thai.

Triệu chứng

Triệu chứng • Ảnh hưởng của PRRS tới sản xuất làm tỷ lệ sinh giảm

• Lợn con theo mẹ: – Thể trạng gầy yếu – Nhanh chóng rơi vào trạng thái tụt đường huyết

10-15% (90% đàn trở lại bình thường) – Giảm số lượng con sống sót sau sinh – Tăng lượng con chết khi sinh – Lợn hậu bị có thể sinh sản kém, đẻ sớm – Tăng tỷ lệ sảy thai (2-3%), bỏ ăn giai đoạn sinh con.

• Lợn đực giống:

sinh ra • Tỷ lệ chết ở đàn con có thể tới 70% ở tuần thứ 3-4 sau khi xuất hiện triệu chứng.

do không bú được – Mắt có dử màu nâu – Trên da có vết phồng rộp – Tiêu chảy nhiều – Giảm số lợn con sống sót – Tăng nguy cơ mắc các bệnh về hô hấp – Chân choãi ra, đi run rẩy, ... – Tỷ lệ chết có thể 12-15%

Triệu chứng

• Lợn con cai sữa và lợn choai (4-12 tuần tuổi):

Bệnh tích • Viêm phổi hoại tử và thâm nhiễm đặc trưng bởi những đám chắc, đặc trên các thuz phổi. • Thuz bị bệnh có màu xám đỏ, có mủ và đặc

– Bỏ ăn, sốt, đờ đẫn hoặc hôn mê – Giảm hưng phấn hoặc mất tính dục – Lượng tinh dịch ít, chất lượng tinh kém và cho lợn con sinh ra nhỏ.

chắc (nhục hoá)

• Trên mặt cắt ngang của thuz bệnh lồi ra, khô • Nhiều trường hợp viêm phế quản phổi hoá mủ

ở mặt dưới thuz đỉnh.

– Chán ăn, ho nhẹ, lông xác xơ... – ở một số đàn có thể không có triệu chứng. – Trong trường hợp ghép với bệnh khác có thể thấy viêm

3

phổi lan toả cấp tính – Hình thành nhiều ổ áp-xe – Thể trạng gầy yếu, da xanh – Tiêu chảy, – Ho nhẹ, hắt hơi, chảy nước mắt, thở nhanh – Tỷ lệ chết có thể tới 15%.

2/20/2017

Chẩn đoán • Dựa vào các triệu chứng lâm sàng và bệnh tích mô tả

Bệnh tích • Về tổ chức phôi thai học, thường thấy dịch

trên.

thẩm xuất và hiện tượng thâm nhiễm

• Trong phế nang chứa đầy dịch viêm và đại

thực bào – một số trường hợp hình thành tế bào khổng lồ

nhiều nhân.

• Trong phòng thí nghiệm, có thể dùng phản ứng immunoperoxidase một lớp (IPMA) để phát hiện kháng thể 1-2 tuần sau khi nhiễm – Phản ứng kháng thể huznh quang gián tiếp (IFA) kiểm tra kháng thể IgM trong 5 - 28 ngày sau khi nhiễm và kiểm tra kháng thể IgG trong 7-14 ngày sau khi nhiễm

• Thâm nhiễm của tế bào phế nang loại II

(Pneumocyte) làm cho phế nang nhăn lại – Thường bắt gặp đại thực bào bị phân huỷ trong

phế nang.

– Phản ứng ELISA phát hiện kháng thể trong vòng 3 tuần sau khi tiếp xúc

Điều trị

Phòng bệnh • Chủ động phòng bệnh bằng cách áp dụng các biện

• Hiện nay, vẫn chưa có thuốc đặc trị để điều

trị bệnh này

• Có thể sử dụng một số thuốc tăng cường sức

đề kháng

pháp an toàn sinh học – Chuồng trại phải thoáng mát về mùa hè, ấm vào mùa đông – Tăng cường chế độ dinh dưỡng – Mua lợn giống từ những cơ sở đảm bảo – Thiết lập hệ thống chuồng nuôi cách ly ít nhất 8 tuần, hạn

– Ngoài ra, phương pháp PCR phân tích mẫu máu (được lấy trong giai đoạn đầu của pha cấp tính) để xác định sự có mặt của vi rút, đây là phản ứng tương đối nhạy và chính xác.

• Điều trị triệu chứng và chủ yếu ngăn ngừa

nhiễm bệnh kế phát.

Phòng bệnh

• Một biện pháp hiệu quả là tiêm phòng vắc-

xin

•

• Hiện có vắc-xin nhược độc dùng cho lợn con sau cai sữa, lợn nái không mang thai, lợn hậu bị. Vắc-xin chết dùng cho lợn giống cũng đem lại hiệu quả phòng bệnh cao.

• Giá vắc-xin tiêm phòng bệnh "tai xanh" cho

lợn là 30.000đ/ mũi.

4

chế khách tham quan – Sử dụng bảo hộ lao động, không mượn dụng cụ chăn nuôi của các trại khác – Thực hiện “cùng nhập, cùng xuất” lợn và để trống chuồng, thường xuyên tiêu độc, khử trùng chuồng nuôi, ...

2/20/2017

Giới thiệu chung

• BÖnh th¬ng hµn gµ (Salmonellosis) lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm cÊp tÝnh cña gµ do vi khuÈn Salmonella gallinarum pullorum g©y ra

• BÖnh thêng x¶y ra thÓ cÊp tÝnh ë gµ con vµ thÓ m¹n tÝnh ë gµ

lín

• ĐÆc ®iÓm chñ yÕu lµ g©y viªm tÝch níc, g©y viªm ho¹i tö niªm

m¹c ®êng tiªu ho¸ vµ c¸c c¬ quan phñ t¹ng.

Bệnh Thương hàn gà (Salmonellosis)

Lịch sử và địa dư bệnh

Giới thiệu chung • Tríc ®©y ngêi ta chia Salmonellosis thµnh hai lo¹i

bÖnh: • BÖnh b¹ch lþ (Pullorosis hay Pullorum Disease) ë gµ

• MÇm bÖnh Salmonella pullorum ®îc ph©n lËp vµo n¨m 1907.

• BÖnh do vi khuÈn Salmonella gallinarum g©y ra • BÖnh ®îc Smith ph¸t hiÖn n¨m 1888 trªn 400 gµ ®Î bè mÑ ë

Anh.

con. • BÖnh ®îc Rettger ph¸t hiÖn vµ m« t¶ lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1899 ë Mü, lúc đầu gọi là bệnh ỉa chảy bại huyết, sau là bạch lỵ ở gà con • BÖnh ®îc ph¸t hiÖn lÇn ®Çu tiªn ë Anh n¨m 1891 • HiÖn nay bÖnh ®· t×m thÊy ë tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi. N¨m 1925 t¹i Liªn X« lÇn ®Çu tiªn ph¸t hiÖn bÖnh ë gµ con, bÖnh l©y lan dÇn vµ hiÖn nay bÖnh ®· cã ë nhiÒu c¬ së ch¨n nu«i gia cÇm lín • BÖnh thêng cã tÝnh chÊt cè ®Þnh vµ l©u dµi t¹i c¸c c¬ së nµy. • BÖnh th¬ng hµn gµ lín (Typhus hay Fowl Typhoid)

40%

• Tr¹i gµ cña Tæng côc hËu cÇn n¨m 1986 lµ 5%. • Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña Côc thó y TW, hµng n¨m c¸c tr¹i gµ c«ng nghiÖp t¹i miÒn B¾c cã tû lÖ nhiÔm Salmonella lµ 3 – 7%, c¸ biÖt cã ®µn nhiÔm tíi 15 – 20%.

• Ở ViÖt Nam, b»ng ph¶n øng ngng kÕt nhanh trªn phiÕn kÝnh cho thÊy c¸c ®µn gµ ®Òu bÞ nhiÔm bÖnh víi møc ®é kh¸c nhau. • T¹i XN gµ Nh©n LÔ n¨m 1968 tû lÖ gµ cã ph¶n øng d¬ng tÝnh lµ

Căn bệnh

Căn bệnh • Kh¸c víi Salmonella pullorum, Salmonella gallinarum lên

• S. gallinarum-pullorum là lµ lo¹i trùc khuÈn

• Tuy nhiªn c¨n bÖnh cña hai bÖnh nµy l¹i gièng nhau vÒ h×nh th¸i, tÝnh chÊt nu«i cÊy, cÊu t¹o kh¸ng nguyªn nªn hiÖn nay ngêi ta coi hai bÖnh nµy lµ mét vµ gäi tªn chung lµ Salmonellosis do trùc khuÈn Salmonella enterica subsp. enterica serovar pullorum - gallinarum g©y ra cho gµ mäi løa tuæi.

ng¾n hai ®Çu trßn, b¾t mµu gram ©m • VK kh«ng cã l«ng, kh«ng di ®éng, kh«ng h×nh

men các loại đường glucose, galactose, mannitol, mannose, arabinose, rhamnose, dextrose, xylose nhng kh«ng sinh h¬i. • Cả hai không lên men đường lactose, sucrose và salicin thµnh nha bµo vµ gi¸p m«

• KÝch thíc 0,3 – 1,5  1 – 2,5 m • Salmonella pullorum gallinarum lµ lo¹i vi khuÈn • Salmonella gallinarum lªn men ®êng maltose, nhưng ®Æc tÝnh nµy chØ cã ë mét vµi type Salmonella pullorum và qu¸ tr×nh len men chËm tõ 24 giê ®Õn vµi ngµy. • Tuy nhiªn sù kh¸c biÖt gi÷a Salmonella gallinarum vµ Salmonella pullorum vÒ ®Æc tÝnh sinh ho¸ vµ nu«i cÊy lµ kh«ng cè ®Þnh. hiÕu khÝ hoặc yếm khí không bắt buộc; dÔ nu«i cÊy trªn c¸c m«i trêng th«ng thêng.

• Sự khác nhau cơ bản của S. gallinarum và S. pullorum là S. pullorum sản sinh nhanh sản phẩm decarboxylase của ornithin, trong khi đó S. gallinarum không có phản ứng này

1

• Trªn m«i trêng th¹ch sau 24 giê nu«i cÊy vi khuÈn h×nh thµnh nh÷ng khuÈn l¹c trßn, nhá trong gièng nh giät s¬ng, r×a gän, h¬i låi ë gi÷a, khuÈn l¹c ít l¸ng bãng.

2/20/2017

Truyền nhiễm học • Loài vật mắc bệnh

Căn bệnh • Sức đề kháng :

tượng thủy thũng và hoại tử chỗ tiêm.

• Trong thiªn nhiªn gµ, gµ t©y, gµ sao c¶m thô bÖnh • C¸c loµi thuû cÇm hay c¸c loµi chim hoang nh gµ g«, chim sÎ ®Òu cã thÓ m¾c bÖnh nhng kh«ng ph¸t thµnh dÞch lín. • Trong phßng thÝ nghiÖm cã thÓ g©y bÖnh cho thá hoặc • S. gallinarum bị diệt ở nhiệt độ 60°C/10´ • Ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp diệt VK sau vài phút • Vi khuÈn cã thÓ tån t¹i trong ph©n gµ ®Õn 100 ngµy, trong níc 200 ngµy, trong chÊt ®én chuång tõ 30 – 360 ngµy, ë vá trøng 80 ngµy chuột bạch • Tiêm vào xoang phúc mạc. Sau 3 – 7 ngày ĐVTN chết, có hiện

• Chất chứa căn bệnh

Truyền nhiễm học

Sơ đồ lây lan bệnh THG

• Ở m«i trêng thuËn lîi VK cã thÓ tån t¹i vµi n¨m. • C¸c chÊt s¸t trïng th«ng thêng (KMnO4 Phenol, Formol … ) ®Òu cã thÓ tiªu diÖt vi khuÈn nhanh chãng. • Ở gµ con bÞ bÖnh vi khuÈn cã trong m¸u, phñ t¹ng, tuû x¬ng vµ tói lßng ®á cha tiªu hÕt. • Ở gµ lín mầm bÖnh cã trong buång trøng, dÞch hoµn vµ c¸c æ bÖnh tÝch.

• BÖnh tù nhiªn thêng l©y lan theo hai ®êng chÝnh lµ l©y lan gi¸n

Gà khỏe

tiÕp vµ l©y trực tiếp qua trứng.

Gà bệnh (mang trùng)

) p ế

i t c ự

• BÖnh hay x¶y ra ë nh÷ng tr¹i gµ lín, ®iÒu kiÖn vÖ sinh ch¨m sãc, nu«i dìng kÐm; gµ ®îc b¾t tõ nh÷ng tr¹i gµ Êp trøng tõ nhiÒu n¬i kh¸c nhau hay trøng kh«ng râ nguån gèc.

r t ( c ọ d

• L©y lan gi¸n tiÕp do gµ mang c¨n bÖnh bµi ra ngoµi råi nhiÔm vµo

Trứng khỏe

Trứng bệnh

thøc ¨n níc uèng, chÊt ®én chuång råi l©y cho gµ khoÎ.

n ề y u r T

• Ngoµi ra dông cô vËn chuyÓn, m¸y Êp bÞ nhiÔm mÇm bÖnh còng cã

vai trß truyÒn bÖnh ®¸ng kÓ.

• Ph¬ng thøc l©y trùc tiÕp qua phôi trứng lµ nguy hiÓm nhÊt v× khã

Phôi chết

Gà chết

Gà yếu

Gà con khỏe

Gà chết ngạt

tæ chøc phßng chèng bÖnh.

• Gµ mÑ cã bÖnh mang trïng ë buång trøng, gµ trèng mầm bệnh ë dÞch

hoµn.

• Gµ trèng bÞ bÖnh kh«ng nh÷ng lµm cho trøng ®îc thô tinh m¾c bÖnh

Truyền ngang (gián tiếp)

mµ cßn lµm cho gµ m¸i m¾c bÖnh.

Triệu chứng

Triệu chứng

• TriÖu chøng ë gµ con:

• Trong quá trình ấp, nếu theo dõi có thể phát hiện đàn gà bị bệnh hay

không

• Cuối ngày 18, khi chuyển gà từ máy ấp sang máy nở, dấu hiệu đầu tiên là

• Tuú theo tuæi cña gµ m¾c bÖnh vµ tuú theo ®éc lùc cña vi khuÈn Salmonella gallinarum pullorum mµ triÖu chøng vµ thêi gian ñ bÖnh cña bệnh kh¸c nhau.

gà mổ mỏ nhưng phôi chết nhiều

• Thêi gian ñ bÖnh trong ®iÒu kiÖn thÝ nghiÖm tõ 4 – 5 ngµy

• TG ủ bệnh còng cã thÓ 8 – 12 giê hoÆc 2 – 4 ngµy.

• Nếu phôi không chết thì yếu ớt, còi cọc • Cuối ngày 21, dấu hiệu đầu tiên là nhiều gà con bị chết do quá yếu không

đạp vỡ vỏ chui ra được

• Tỷ lệ nở thấp, những con nở được thường yếu ớt

2

• Tính lây lan

2/20/2017

Triệu chứng

Triệu chứng • Triệu chứng ở gà lớn

• Nếu để nuôi quan sát sẽ thấy :

• Trên nền chuồng xuất hiện nhiều bãi phân trắng như cứt cò, như vôi, dính

đít

• Thường hay mắc bệnh ở thể ẩn tính • Gà bệnh thêng cã biÓu hiÖn Øa ch¶y kh¸t níc, mµo nhît nh¹t,

ph©n lo·ng mµu xanh.

• Lông xung quanh hậu môn bết lại, dính cùng phân • Gµ con biÓu hiÖn ñ rò, bụng to, lông xơ xác, m¾t lim rim, yÕu ít, gi¶m

tÝnh thÌm ¨n, x· c¸nh, đứng tụm lại 1 chỗ, gµ kªu liªn tôc.

• Gµ m¸i bÞ bÖnh xoang bông tÝch níc do viªm buång trøng vµ phóc m¹c, bông gµ trÔ xuèng do vËy gµ ®øng tr«ng nh chim c¸nh côt.

• BÖnh ph¸t triÓn m¹nh vµo lóc 5 – 10 ngµy sau khi në.

• Với gà đẻ, tỷ lệ đẻ giảm

• Tû lÖ chÕt cao thêng ë hai thêi kú:

• Quan s¸t trøng gµ bÞ bÖnh thÊy xuÊt hiÖn trøng dÞ h×nh, mÐo mã, vÊy

• Thêi kú ®Çu : ngµy thø 5 – 7 sau khi nở, gà con chết do në tõ trøng bÞ

m¸u ë vá vµ lßng tr¾ng.

nhiÔm bÖnh

• Gµ trèng bÞ bÖnh thêng viªm ruét Øa ch¶y vµ chÕt ®ét ngét do

• Thêi kú 2 : cuối tuÇn lÔ thø 2 (ngày 13 – 15), ®©y lµ những gµ bÞ nhiÔm

viªm vµ ho¹i tö c¸c c¬ quan phñ t¹ng trong c¬ thÓ.

bÖnh từ trong máy ấp

• Gà có biểu hiện viêm khớp • Gà chết sau 4, hoặc 5 – 10 ngày sau khi triệu chứng xuất hiện • BÖnh cÊp tÝnh còng cã thÓ x¶y ra ë gµ lín víi thÓ nhiÔm trïng huyÕt, Øa ch¶y, thêi gian nung bÖnh dao ®éng tõ vµi ngµy ®Õn 3 tuÇn, tû lÖ chÕt ë gµ lín cã thÓ tõ 30 – 90%.

Bệnh tích

Bệnh tích • BÖnh tÝch ë ph«i vµ gµ con

• Nh×n chung bÖnh tÝch khi mæ kh¸m gµ con m¾c bÖnh cã c¸c biÓu

hiÖn chÝnh sau:

• Gan sng mµu vµng nh¹t, cøng, cã vÖt m¸u, cã thÓ cã c¸c ®iÓm ho¹i

tö trªn mÆt gan.

• BÖnh tÝch ë ph«i: thêng thÊy viªm tói lßng ®á, trong cã

• Phæi viªm, c¸c vïng tæn thêng ø m¸u. • L¸ch sng to, cã c¸c h¹t hoặc nốt hoại tử t¹o ra c¸c u côc. • ThËn sng cã ure, ®«i khi xuÊt huyÕt. • C¬ tim cã nh÷ng ®iÓm ho¹i tö nh h¹t kª. • Mét sè trêng hîp gµ bÞ viªm bao ho¹t dÞch cña c¸c khíp x¬ng. • Ruét viªm dµy lªn, viªm phóc m¹c, ®«i khi cã c¸c u côc ë manh trµng

vµ mÒ.

• Gan sng to, cøng, mµu vµng cã säc vµ vÖt m¸u • Tói mËt sng to • Tói lßng ®á kh«ng tiªu

• Thêng th× sau khi në ra tõ 7 – 10 ngµy lßng ®á sÏ tiªu hÕt • Víi gµ bÖnh më ra lóc 15 – 20 ngµy lßng ®á vÉn cha tiªu (cã thÓ lµ do vi khuÈn lµm c¶n trë viÖc tiªu huû lßng ®á), kích thước to nhỏ khác nhau

• Cục lòng đỏ này được bao bọc bởi nước nhớt, mùi thối khắm

Salmonellosis

Bệnh tích • BÖnh tÝch ë gµ lín

chøa chÊt nhµy mµu vµng. • Gan sng • MËt sng vµ tho¸i ho¸ • Cã thÓ thÊy bÖnh tÝch ë phæi. • BÖnh tÝch ë gµ con:

• X¸c chÕt gÇy • Gan sng cã c¸c nèt ho¹i tö mµu tr¾ng x¸m • L¸ch sng to 3 – 5 lÇn, tói mËt sng to. • Tim gµ lín bÞ bÖnh cã c¸c u, côc ho¹i tö, ®¹t ®Õn møc lµm thay ®æi h×nh d¹ng cña tim, xoang bao tim tÝch níc cã fibrin.

xanh hoÆc ®en, cã hiÖn tîng x¬ cøng.

• NhiÒu trêng hîp no·n nang vì, ®îc bao bäc bëi líp dÞch nhµy,

nhít, thèi.

• Ruét viªm, ho¹i tö vµ loÐt thµnh tõng vÖt trªn niªm m¹c. • Buång trøng viªm vµ tho¸i ho¸, vßi trøng cã thÓ chøa dÞch nhµy lµm cho trøng to lªn • C¸c nang trøng bÞ biÕn d¹ng, bÞ phñ mét líp dÞch mµu vµng,

• Viêm khớp

3

• Gµ trèng bÞ bÖnh th× bÖnh tÝch chñ yÕu lµ viªm dÞch hoµn

2/20/2017

6. Salmonellosis

6. Salmonellosis

• Hoại tử ở gan gà 4 ngày tuổi

• Gan, ngoại tâm mạc bị viêm

Salmonellosis

6. Salmonellosis

• Hoại tử ở gan gà 7 ngày tuổi

• Viêm xoang ngực và xoang bụng

Salmonellosis

Salmonellosis

• Phổi, gan, tim có các điểm hoại tử nhỏ

• Viêm buồng trứng, một số quả bị thoái hoá,

màu trắng xám

bên trong chứa chất không màu, đặc

4

2/20/2017

Salmonellosis

Chẩn đoán • Chẩn đoán dựa vào DTH và TC

• Chẩn đoán phân biệt • Bệnh newcastle • Bệnh Cầu trùng • IB

• Bệnh phẩm

• Gà con : cục lòng đỏ chưa tiêu, gan, lách • Gà lớn : gan, lách, tim, trứng dị hình • Phôi chết ngạt

• Chẩn đoán vi khuẩn học

• Phản ứng ngưng kết nhanh trên phiến kính

• KN chuẩn SP nhuộm màu xanh

Salmonella typhimurium gây bệnh ở ngỗng : gan

• Phản ứng ELISA

• Chẩn đoán huyết thanh học

sưng to, có điểm hoại tử

Điều trị

Phòng bệnh • Vệ sinh phòng bệnh

• Khi gµ bÞ m¾c bÖnh Salmonellosis, c«ng t¸c ®iÒu trÞ gµ bÖnh thêng Ýt

mang l¹i kÕt qu¶, mµ chØ cã ý nghÜa lµm gi¶m tæn thÊt kinh tÕ. • Trong khi ®iÒu trÞ cÇn n©ng cao søc ®Ò kh¸ng cña con vËt vµ lo¹i bá c¸c

nguyªn nh©n tiªn ph¸t th× c«ng t¸c ®iÒu trÞ cã hiÖu qu¶ cao h¬n.

• PCR

tríc vô ®Î. NÕu kh«ng cã bÖnh míi ®îc ®em Êp.

• Ngêi ta kh«ng ®iÒu trÞ c¸c ®µn gµ gièng vì con vật có thể khỏi triệu chứng lâm sàng nhưng trở thành con vật mang trùng, có thể truyền cho thế hệ sau qua trứng  biện pháp tốt nhất là loại thải.

• Muèn phßng bÖnh ®¹t kÕt qu¶ tèt th× ph¶i b¾t ®Çu tõ kh©u Êp trøng : trøng Êp ph¶i ®îc nhËp tõ nh÷ng c¬ së kh«ng cã bÖnh. • §Ó kh¼ng ®Þnh ®iÒu nµy th× ph¶i kiÓm tra m¸u cña gµ mÑ ngay

• Khi ph¸t hiÖn bÖnh ph¶i c¸ch ly con èm, về nguyên tắc phải tiêu diệt toàn đàn (thực tế cho phép tách riêng con có phản ứng (+) nuôi vỗ béo làm thịt) • Xử lý phân, rác, độn chuồng • Tiªu ®éc chuång tr¹i, thay lãt chuång thêng xuyªn, c¶i

• ViÖc sö dông kh¸ng sinh ®Ó ®iÒu trÞ cho c¸c ®µn gµ bÞ bÖnh do Salmonella g©y ra nh Ampixilin, Furazolidon, Tetracyclin, Neotesol...cña nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi níc cho thÊy thuèc kh¸ng sinh kh«ng diÖt hÕt ®îc vi khuÈn. • Tuy nhiªn còng cã tµi liÖu cho r»ng viÖc dïng kh¸ng sinh cã thÓ ®iÒu trÞ khái hoµn toµn bÖnh ë gµ con nÕu nh viÖc sö dông thuèc kh¸ng sinh vµo thêi gian bÖnh míi b¾t ®Çu.

tè vi lîng, c¸c lo¹i Vitamin A, B, C ®Ó t¨ng søc ®Ò kh¸ng

• Dùng dung dịch gentamixin pha nồng độ 400ppm và 800ppm có thể diệt

được mầm bệnh trên trứng nhiễm bệnh

Phòng bệnh

thiÖn ®iÒu kiÖn vÖ sinh, chuång tho¸ng khÝ, kh« r¸o • Chó ý ®ến mËt ®é nu«i hîp lý theo tõng mïa. • CÇn chó ý ®Õn vÖ sinh thøc ¨n, níc uèng, bæ sung c¸c nguyªn

• Cã thÓ dïng formol ®Ó x«ng lß Êp trøng nh»m h¹n chÕ bÖnh.

• Cã thÓ ®iÒu trÞ dù phßng b»ng c¸ch bæ sung c¸c lo¹i kh¸ng sinh cã ho¹t phæ réng vµo thøc ¨n níc uèng ®Ó h¹n chÕ mÇm bÖnh.

• TiÕn hµnh kiÓm tra thêng xuyªn ®èi víi ®µn gµ gièng nh»m lo¹i th¶i nh÷ng con bÞ bÖnh, hay con lµnh bÖnh mang trïng. • Vacxin phòng bệnh

5

• Đã nghiên cứu chế tạo được vacxin từ chủng VK 9R • Nhiều nước không sử dụng

2/20/2017

Giới thiệu chung

„ BÖnh THT gia cÇm lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm loµi gia cÇm do vi khuÈn

tÝnh cña

cÊp Pasteurella multocida g©y ra.

Bệnh Tụ huyết trùng gia cầm (Pasteurellosis avium)

„ BÖnh x¶y ra trªn kh¾p thÕ giíi, tuy nhiªn bÖnh ë vïng nhiÖt ®íi x¶y ra trÇm träng h¬n so víi ë vïng «n ®íi, mçi n¨m g©y thiÖt h¹i kho¶ng 200 triÖu ®« la Mü

• Ở ViÖt Nam bÖnh chñ yÕu x¶y ra vµo vô hÌ thu g©y chÕt nhiÒu gia cÇm nu«i tËp trung còng nh nu«i trong gia ®×nh.

Căn bệnh

Truyền nhiễm học

„ Loài vật mắc bệnh

• Xem lại THT trâu bò, chú ý cách xem KL trên môi trường thạch - huyết thanh - huyết cầu tố – KL màu xanh dạng S phân lập từ gia cầm bị bệnh

‟ TÊt c¶ c¸c loµi gia cÇm ®Òu c¶m thô víi bÖnh ‟ Gµ, vÞt thêng bÞ bÖnh nÆng vµ hay x¶y ra nh÷ng vô dÞch lín với tỷ lệ chết rất cao mạn tính

‟ Gµ trưởng thành thêng mÉn c¶m h¬n gµ con ‟ Gµ t©y, gµ sao, ngçng. ngan còng cã tÝnh c¶m thô t- – KL dạng M thường không có hiện tượng tán sắc „ BÖnh THT gia cÇm chñ yÕu do P.multocida type ¬ng tù.

A vµ D g©y nªn ‟ Ngoµi ra cßn mét sè loµi P.multocida kh¸c còng cã thÓ g©y bÖnh THT gia cÇm nh P. gallinarum, P. anatipestifer thêng g©y cho vÞt.

Truyền nhiễm học

Truyền nhiễm học

• Chất chứa căn bệnh

• Đường lây lan

‟ BÖnh cµng nÆng ë nh÷ng ®µn nu«i víi sè lîng lín ‟ C¸c loµi chim hoang nh sÎ, chim ri, bå c©u, chim cu, qu¹ còng m¾c bÖnh. ‟ Bệnh thường giới hạn ở 1 địa phương, 1 khu vực nhất định – Bệnh thường xảy ra sau các trận mưa rào

• Cơ chế sinh bệnh

„ Khi gÆp nh÷ng ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh bÊt lîi, ®iÒu kiÖn ch¨m sãc nu«i dìng kÐm, søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ bÞ gi¶m sót th× vi khuÈn sÏ trçi dËy vµ g©y bÖnh.

– Ở điều kiện bình thường, vi khuÈn Pasteurella ký sinh trong c¬ thÓ gia cÇm khoÎ – Chủ yếu lây qua đường tiêu hóa – Bệnh lây lan nhanh trong đàn hoặc từ đàn này sang đàn khác ; nhưng giới hạn ở 1 khu vực, 1 địa phương

„ NÕu tõ ngoµi vµo c¨n bÖnh sÏ x©m nhập theo ®êng tiªu ho¸

• Máu trong thời kỳ con vật sốt • Gan, dịch xoang bao tim, máu tim

hoÆc h« hÊp.

„ Tuy nhiªn qóa tr×nh diÔn biÕn cña bÖnh cßn phô thuéc vµo ®éc

lùc của mầm bệnh vµ søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ.

– Ở gia cầm bệnh, mầm bệnh có ở hầu hết các cơ quan phủ tạng và dịch bài xuất, bài tiết ‟ C¨n bÖnh thêng ký sinh trong ®êng h« hÊp khi søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ gi¶m sót, vi khuÈn sÏ vµo m¸u vµ g©y bÖnh.

1

– Nền chuồng, sân chơi , nơi chăn thả … chứa các chất bài xuất, bài tiết của con vật; là nơi tiềm tàng mầm bệnh

2/20/2017

Truyền nhiễm học

Triệu chứng „ Thêi gian nung bÖnh ng¾n thêng lµ 1 ‟ 2 ngµy, ë gµ lín

khi chÞu ¶nh hëng cña c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh.

‟ ThÓ qu¸ cÊp ‟ ThÓ cÊp tÝnh ‟ ThÓ m¹n tÝnh

cã thÓ tõ 4 ‟ 9 ngµy. ‟ Còng cã trêng hîp xuÊt hiÖn triÖu chøng muén ®ến vµi tuÇn sau „ NÕu c¨n bÖnh cã ®éc lùc rÊt cao, khi x©m nhËp vµo c¬ thÓ qua niªm m¹c, vi khuÈn sÏ sinh s¶n t¹i chç råi vµo m¸u g©y b¹i huyÕt vµ lµm con vËt chÕt nhanh (thÓ qu¸ cÊp tÝnh). „ BÖnh cã 3 thÓ chÝnh:

„ NÕu c¨n bÖnh cã ®éc lùc kh«ng cao l¾m, sau khi vµo c¬ thÓ sÏ khu tró ë mét sè c¬ quan tæ chøc nhÊt ®Þnh nh gan vµ g©y nªn qu¸ tr×nh viªm vµ ho¹i tö t¹i ®©y (thÓ cÊp tÝnh). „ ThÓ qu¸ cÊp tÝnh: BÖnh diÔn biÕn nhanh ®Õn nçi kh«ng

chÕt.

quan s¸t kÞp triÖu chøng ‟ NÕu chó ý chØ thÊy con vËt ñ rò cao ®é vµ sau 1 ‟ 2 giê l¨n ra

‟ NhiÒu trêng hîp chiÒu tèi gµ cßn ®i ¨n, s¸ng ra ®· chÕt ‟ Gµ m¸i nh¶y lªn ổ ®Î råi n»m chÕt lu«n t¹i chç.

Triệu chứng

Triệu chứng

„ Khi vi khuÈn cã ®éc lùc yÕu, sau khi vµo c¬ thÓ kh«ng g©y b¹i huyÕt mµ chØ khu tró ë mét sè tæ chøc trong c¬ thÓ vµ g©y ra viªm ho¹i tö m¹n tÝnh (thÓ m¹n tÝnh).

„ ThÓ cÊp tÝnh: lµ thÓ bÖnh kh¸ phæ biÕn

‟ Thể này thêng nhÊn m¹nh là thÓ m¹n tÝnh ë mµo vµ yÕm. ‟ Gµ bÖnh ®Çu tiªn yÕm sng thuû thòng vµ ®au, n¬i ho¹i tö dÇn dÇn bÞ cøng l¹i, về sau chç viªm ho¹i tö cã thÓ lan réng vµ h×nh thµnh côc cøng tån t¹i suèt ®êi.

‟ Con vËt thêng gµy cßm, da bäc x¬ng do mÇm bÖnh t¸c ®éng vµo

nhiÒu c¬ quan phñ t¹ng trong c¬ thÓ.

– Con vật có hiÖn tîng viªm khíp m¹n tÝnh (khíp ®ïi, ®Çu gèi, cæ

ch©n) vµ viªm phóc m¹c m¹n tÝnh.

‟ Gµ bÖnh thêng xuyªn th¶i ra chÊt láng cã bét mµu vµng gièng

lßng ®á trøng

‟ HiÖn tîng ho¹i tö m¹n tÝnh ë mµng n·o cã thÓ dÉn ®Õn triÖu

‟ Gia cÇm bÞ bÖnh sèt cao 42 ‟ 43°C ‟ Gà ñ rò, bá ¨n, xï l«ng, ®i l¹i chËm ch¹p. ‟ Tõ mòi miÖng ch¶y ra mét chÊt níc nhít cã bät lÉn m¸u mµu ®á sÉm, gi÷a thêi kú bÖnh gia cÇm cã thÓ ®i Øa ph©n láng nh mµu s«cola. ‟ Con vËt ngµy cµng khã thë, mµo yÕm tÝm bÇm do tô m¸u, cuèi cïng con vËt chÕt do ng¹t thë.

chøng thÇn kinh.

• Mào, yếm sưng to ở gà trống

„ ThÓ m¹n tÝnh : thêng thÊy ë cuèi æ dÞch

2

• Mào, yếm sưng to ở gà trống, có nhiều mủ bên trong

2/20/2017

Bệnh tích

• Do con vật chết ở thể quá cấp và cấp tính nên xác chết vẫn béo • Do bại huyết, tụ huyết nên cơ bắp tím bầm, thịt nhão • Tổ chức liên kết dưới da thấm dịch nhớt keo nhày, dễ đông „ Tim sng, xoang bao tim tr¬ng to chøa dÞch thÈm xuÊt mµu vµng do

viªm ngo¹i t©m m¹c, líp mì vµnh tim xuÊt huyÕt.

„ Phæi tô m¸u, viªm phổi thùy, mµu n©u thÉm, cã thÓ chøa dÞch viªm

mµu ®á nh¹t ‟ Trong lòng khí, phế quản chứa nhiều dịch nhớt và bọt màu hồng

„ Gan h¬i sng, thoái hóa mỡ, trên bề mặt gan có c¸c nèt ho¹i tö mµu trắng xám hoặc vµng nh¹t, to b»ng ®Çu ®inh gim, ®Çu mòi kim, cã khi nhiÒu nèt ho¹i tö dµy ®Æc liªn kÕt l¹i víi nhau thµnh ®¸m.

„ L¸ch bÞ tô m¸u, h¬i sng (nhng kh«ng to qu¸ gÊp ®«i b×nh thêng) „ Niªm m¹c ruét tô m¸u, ch¶y m¸u vµ viªm ; cã c¸c ®¸m fibrin mµu ®á

thÉm che phñ bªn trªn.

• Viêm bao hoạt dịch có mủ khớp gà

Bệnh tích

„ Thể m¹n tÝnh : bÖnh tÝch thÓ hiÖn chñ yÕu

lµ viªm ho¹i tö ®êng h« hÊp vµ gan ‟ Có trường hợp viªm phóc m¹c cã c¸c líp fibrin kh«, dµy ®Æc bao bäc c¸c phñ t¹ng vµ tói h¬i.

‟ Viªm lan tõ phóc m¹c ®Ôn buång trøng vµ èng dÉn trøng, lµm èng dÉn trøng sng mµu vµng nh¹t, chøa ®Çy dÞch thÈm xuÊt vµ fibrin.

‟ NhiÒu trêng hîp thÊy hiÖn tîng viªm khíp, c¸c khíp x¬ng sng to chøa nhiÒu dÞch thÈm xuÊt mµu x¸m ®ôc, đầu khớp xù xì ‟ Bệnh tích ở mào và yếm như đã mô tả

„ XuÊt huyÕt c¬ tim ë gµ bÖnh

3

„ XuÊt huyÕt c¬ tim vµ líp mì vµnh tim ë gµ bÖnh „ XuÊt huyÕt c¬ tim vµ líp mì vµnh tim gan cã nhiÒu ®iÓm ho¹i tö ë gµ bÖnh

2/20/2017

Gan sng, trªn bÒ mÆt cã nh÷ng ®iÓm

ho¹i tö nhá mµu tr¾ng x¸m

• Mồm gà Tây chứa nhiều DRV có lẫn máu

Ruét chøa dÞch nhÇy mµu vµng tr¾ng, cã nhiÒu ®iÓm xuÊt huyÕt ë niªm m¹c

Chẩn đoán

• Chẩn đoán dựa vào DTH và TC

– Chẩn đoán phân biệt • Bệnh Newcastle • Bệnh Cúm gia cầm • Bệnh thương hàn gà – Chẩn đoán vi khuẩn học

„ Gan sng, trªn bÒ mÆt cã nh÷ng ®iÓm ho¹i tö nhá mµu tr¾ng x¸m

• Bệnh phẩm là : tủy xương, máu tim, nước trong

• Viêm màng bụng ở gà đẻ thể bại huyết

4

xoang ngực, xoang bụng, lách , gan – Chẩn đoán huyết thanh học : ELISA

2/20/2017

Phòng bệnh

Điều trị

– Khi dịch chưa xảy ra : cÇn t¨ng cêng ch¨m sãc nu«i dìng, vÖ sinh thøc ¨n, níc uèng v× trong bÖnh THT th× søc ®Ò kh¸ng tù nhiªn kh«ng ®Æc hiÖu cña c¬ thÓ rÊt quan träng v× vi khuÈn THT hay ký sinh ë ®êng h« hÊp chØ ®îi ®Õn khi con vËt èm yÕu, søc ®Ò kh¸ng gi¶m lµ trçi dËy g©y bÖnh.

„ CÇn ®iÒu trÞ sím khi ph¸t hiÖn bÖnh, viÖc ®iÒu trÞ chñ yÕu dïng kh¸ng sinh vµ thuèc trî lùc, kÌm theo ®iÒu kiÖn ch¨m sãc nu«i dìng tèt

‟ Khi dịch đã xảy ra :

„ Cần điều trị dự phòng cho toàn đàn • Dùng kháng sinh: streptomyxin, nhóm KS

„ Nh÷ng tr¹i gµ lín khi cã dÞch tèt nhÊt lµ ®em giÕt thÞt toµn bé nh÷ng con trong khu vùc nhiÔm bÖnh, c¸ch ly triÖt ®Ó nh÷ng con cßn ë khu vùc an toµn. Sau ®ã cã thÓ t¹o ®µn míi b»ng c¸ch t¹o tõ nh÷ng ®µn gµ lín ®· nhiÒu n¨m kh«ng m¾c bÖnh THT, hoÆc tõ ®µn gµ con míi në (qua nhiÒu thÝ nghiÖm chøng minh bÖnh THT kh«ng l©y qua phôi). „ ViÖc ®iÒu trÞ dù phßng b»ng kh¸ng sinh ®îc xem lµ kh¸ quan trong vµ cã hiÖu qu¶, tuy nhiªn nÕu l¹m dông cã thÓ g©y nªn hiÖn tîng kh¸ng thuèc.

tetraxyclin, Neotesol, Tetraclovit C – Liều lượng : 15.000UI/Kg – Liệu trình : 4 – 5 ngày liên tục

Phòng bệnh

Phòng bệnh

• Vacxin phòng bệnh

„ Mét sè vacxin phßng bÖnh THT gia cÇm t¹i ViÖt

Nam ‟ HiÖn nay ë níc ta cã 3 c¬ së s¶n xuÊt vacxin THT gia

• Vệ sinh phòng bệnh

cÇm: ‟ Vacxin THT gia cÇm keo phÌn chñng Pa1, Pa2 do xÝ nghiÖp thuèc thó y TW1 s¶n xuÊt. ‟ Vacxin THT nhò ho¸ chñng V, TG, HL do C«ng ty thuèc thó y TW2 s¶n xuÊt. ‟ Tuy vacxin sèng cã u ®iÓm lµ t¹o miÔn dÞch nhanh vµ ®¶m b¶o sau khi ®a vµo c¬ thÓ ®éng vËt c¶m thô, song vi khuÈn THT lµ lo¹i cã tÝnh biÕn dÞ lín, chóng cã thÓ ®ang tõ nhîc ®éc chuyÓn thµnh cêng ®éc vµ g©y ra nh÷ng æ dÞch trong thiªn nhiªn, v× vËy trong s¶n xuÊt thùc tÕ hiÖn nay ngêi ta hay sö dông vacxin v« ho¹t.

• Lần 1 : gà 8 – 10 tuần tuổi • Lần 2 : gà 18 – 20 tuần tuổi

‟ ViÖn Thó y quèc gia s¶n xuÊt thö nghiÖm vacxin THT gia cÇm keo phÌn vµ nhò ho¸ chñng N41 cã hiÖu qu¶ cao ‟ Vacxin dùng 2 lần :

Phòng bệnh

„ Ngoµi c¸c lo¹i vacxin trªn níc ta cßn nhËp mét sè

lo¹i sau: ‟ Vacxin sèng nhîc ®éc: H·ng Vineland (Mü) s¶n xuÊt vacxin THT gia cÇm nhîc ®éc “Pasteurella multocida ‟ live” type 1; cho uèng 2 lÇn: lÇn 1 lóc 6 ‟ 12 tuÇn tuæi, lÇn 2 lóc 18 ‟ 20 tuÇn tuæi.

‟ §Ó n©ng cao hiÖu lùc cña vacxin v« ho¹t vµ kÐo dµi thêi gian miÔn dÞch c¸c nhµ khoa häc tËp trung nghiªn cøu c¸c chÊt bæ trî cã t¸c dông kÝch thÝch sinh miÔn dÞch kh«ng ®Æc hiÖu, ®ång thêi t¹o ra c¸c chñng vi khuÈn cã tÝnh g©y miÔn dÞch cao vµ chÕ t¹o vacxin “thÕ hÖ míi” b»ng c«ng nghÖ sinh häc ph©n tö.

5

‟ Vacxin v« ho¹t nhò dÇu FC ‟ 3: Vacxin do h·ng Maine Biological Labortories USA s¶n xuÊt víi 3 serotype Pasteurella multocida A:1, A:3, A:4; tiªm cho gµ gièng vµ gµ ®Î 2 lÇn: lÇn 1 lóc 12 ‟ 16 tuÇn tuæi, lÇn 2 sau lÇn 1 tõ 4 ‟ 6 tuÇn, liÒu 0,5ml/con. Tuy nhiªn h·ng cã khuyÕn c¸o lµ kh«ng nªn dïng 42 ngµy tríc khi thÞt. ‟ Vacxin ®Ëm ®é cao FC ‟ 3, do ®Ëm ®é cao h¬n nªn liÒu tiªm gi¶m xuèng 0,3ml/con.

2/20/2017

Giới thiệu chung

• Bệnh THT lợn là bệnh truyền nhiễm của loài

lợn

• Đặc điểm đặc trưng : vi khuẩn gây bại huyết,

Bệnh Tụ huyết trùng lợn (Pasteurellosis suum)

xuất huyết – VK tác động vào bộ máy hô hấp gây thùy phế viêm  triệu chứng, bệnh tích đặc trưng tập trung ở bộ máy hô hấp

Lịch sử và địa dư bệnh

Căn bệnh

• Xem lại THT trâu bò

Truyền nhiễm học

Truyền nhiễm học

• Loài vật mắc bệnh

• Cơ chế sinh bệnh

– Bình thường , trong nm hầu họng của lợn khỏe mạnh có VK THT ký sinh. Khi trạng thái cân bằng CT – MB bị phá vỡ, VK trỗi dậy gây bệnh

• Bệnh có thể lây từ lợn sang trâu bò và ngược lại • Bệnh có thể lây từ lợn sang gia cầm

– Dấu hiệu đầu tiên là con vật bị sưng đám hạch

– Trong thiên nhiên, lợn mọi nòi giống đều bị nhưng lợn từ 3 – 4 tháng tuổi trở lên mẫn cảm

vùng hầu , họng

– VK tác động gây bại huyết thịt ướt, tím bầm,

• Mùa vụ

nhão

– Trong phòng TN : có thể sử dụng thỏ hoặc chuột bạch để gây bệnh thực nghiệm

– VK gây viêm phổi con vật khó thở chết

1

– Bệnh thường xảy ra vào mùa mưa, phát sinh lẻ tẻ, giới hạn ở 1 địa phương – Tỷ lệ ốm không cao nhưng tỷ lệ chết cao

2/20/2017

Triệu chứng

Triệu chứng

• Thể quá cấp tính

– Lợn ít khi bị ỉa chảy, chủ yếu phân táo. Nếu có,

– Thường xuất hiện ở đầu ổ dịch – Con vật ủ rũ cao độ, khó thở trầm trọng, toàn

giai đoạn sau phân nát hơn bình thường

thân xung huyết tím bầm – Con vật chết do ngạt thở • Thể cấp tính : Thường gặp

– Lúc đầu toàn thân đỏ ửng, nhưng dần dần ở từng bộ phận cơ thể xuất hiện những đám, mảng tụ máu không có hình dạng nhất định

• Thể mạn tính

– Lợn ủ rũ, mệt mỏi, bỏ ăn, kém ăn – Sốt cao 41 - 42°C, kéo dài 2 - 3 ngày – Ho, khó thở : lúc đầu ho ít, ho khan; về sau ho

– Con vật gầy còm, khó vỗ béo – Viêm khớp (khớp bàn, khớp gối) – Con vật thở khó, thở nhanh, ho

nhiều, ho ướt • Chảy nước mũi : lúc đầu trong, ít; về sau đục và đặc

Bệnh tích

Bệnh tích

• Thể quá cấp tính

dần

• Thể cấp tính

– Hạch lâm ba sưng to, tụ máu – Viêm phổi thùy : trên bề mặt phổi có nhiều đám viêm với màu sắc khác nhau – Trong lòng khí, phế quản chứa nhiều dịch nhớt và bọt màu hồng – Tích nước vàng trong các xoang (x. ngực, x.bao tim); nước – Các nm và phủ tạng tụ máu, thấm tương dịch – Hạch lâm ba sưng to, thủy thũng, thấm nước – Da có nốt đỏ hoặc tím bầm – Phổi xuất huyết, thủy thũng, thấm tương dịch

• Thể mạn tính

vàng đưa ra ngoài dễ đông – Xuất huyết lớp mỡ vành tim – Các cơ quan bộ phận khác chủ yếu là tụ máu

Chẩn đoán

Điều trị

• Chẩn đoán dựa vào DTH và TC

– Chẩn đoán phân biệt với bệnh DTL, ĐDL, PTH

• Thuốc điều trị VK Gram (-) • Thuốc trợ sức, trợ lực

• Chẩn đoán vi khuẩn học

– Bệnh phẩm :

– Con vật chết nhanh nên xác chết vẫn béo – Thịt ướt tím bầm – Tổ chức liên kết dưới da thấm dịch nhớt keo nhày dễ đông – Phổi viêm mạn tính – Viêm bao khớp

2

• Máu khi con vật đang sốt • Dịch thủy thũng trong các xoang, hạch khí phế quản, hạch vùng hầu họng, hạch phổi và tổ chức phổi, tủy xương • Lấy dịch ngoáy mũi kiểm tra tỷ lệ mang trùng của gia súc khỏe mạnh

2/20/2017

Phòng bệnh

• Phòng bệnh bằng vệ sinh

– Khi dịch chưa xảy ra – Khi dịch đã xảy ra • Vacxin phòng bệnh

– Vacxin THT vô hoạt keo phèn – Vacxin THT vô hoạt nhũ hóa – Vacxin Tụ dấu 3 - 2

3

2/20/2017

Giới thiệu chung

• Là bệnh chung cho nhiều loài súc vật và

người

Bệnh uốn ván (Tetanus)

• Do nhiễm trùng vết thương • Mầm bệnh sản sinh ngoại độc tố (NĐT thần kinh) phá huỷ các noron vận động làm cho con vật có triệu chứng đặc trưng là co cứng cơ vân

I. Căn bệnh

Lịch sử và địa dư bệnh

• Vi khuẩn Clostridium tetani • Là một trực khuẩn to, ngắn, thẳng hoặc hơi cong,

kích thước 0,5 – 0,8 x 3 – 4µm

• Là một trong ít bệnh được phát hiện đầu tiên • Năm 1884 Carle và Rattone đã mô tả bệnh uốn ván điển hình ở thỏ. Sau đó Nicolaier đã chứng minh rằng bệnh là do 1 loại VKcó nha bào, nha bào ở đầu trông như dùi trống

• Gram (+) • Yếm khí triệt để • Sinh nha bào (nha bào nằm ở một đầu của VK, kích thước lớn hơn bề ngang của VK, quan sát thấy giống hình dùi trống, cái vợt)

• VK có khả năng di động do có nhiều lông nhỏ ở

xung quanh thân

• Năm 1889 Kitasato lần đầu tiên đã phân lập được trực khuẩn, tìm ra độc tố và đã gây bệnh thực nghiệm thành công cho động vật

• Địa dư : bệnh có ở nhiều nơi trên thế giới

• Có 10 serotyp, dựa vào KN lông, một số liên quan đến vùng địa lý phân lập, nhưng các serotyp có độc tố thần kinh giống nhau

I. Căn bệnh

I. Căn bệnh

1

2/20/2017

I. Căn bệnh

• Tính chất nuôi cấy :

– Phát triển tốt trên các môi trường nuôi cấy yếm khí – Nhiệt độ thích hợp 37°C, pH 7,2 – 7,6

KhuÈn l¹c C.tetani trªn m«i trêng th¹ch m¸u

I. Căn bệnh

II. Truyền nhiễm học

• Sức đề kháng

• Loài vật mắc bệnh

– Trong môi trường nước thịt gan yếm khí, sau 24 giờ môi trường vẩn đục đều, có mùi thối hay mùi sừng cháy, để lâu đóng cặn ở dưới, nước bên trên trong. Nếu môi trường có óc VK làm đen óc – Môi trường thạch máu gluco : VK làm dung huyết, khuẩn lạc nhám (dạng R) – Môi trường thạch đứng VF (viande foie) : VK sinh hơi làm rạn nứt thạch

– Trong thiên nhiên, tất cả các loài động vật có vú đều mắc bệnh, mẫn cảm nhất là ngựa, trâu, bò, dê, cừu, lợn

– Vi khuẩn có sức đề kháng không cao – Nha bào có sức đề kháng rất cao : • Không bị diệt sau khi đun sôi 1,5 giờ • Hấp ướt 1210C/10 phút • Vi khuẩn có thể bị diệt bởi Iod 3% trong vài giờ, nhưng phenol, lysol, formalin với nồng độ thông thường không có tác dụng

• Tiêm độc tố uốn ván vào dưới da, bắp thịt với liều chưa đến mức gây chết, sau 2 ngày con vật cứng đuôi, chân và móng duỗi thẳng , các bắp thịt co quắp, nếu tiêm đủ liều sau 3 ngày chuột sẽ chết

• Tiêm độc tố cho thỏ con, thỏ sẽ chết sau 5-10 ngày

– Mọi lứa tuổi đều mắc – Gia súc non mẫn cảm hơn gia súc trưởng thành – Trong phòng thí nghiệm : thường dùng chuột lang, thỏ hoặc chuột bạch • Độc tố của C.tetani bị phá hủy ở 65°C/15’, 60°C/20’, Asmt/15-18giờ

II. Truyền nhiễm học

• Đường xâm nhập

• Cồn, formol , iod làm mất độc tính của độc tố nhưng vẫn giữ được tính KN; do đó người ta dùng formol 4%o để giải độc tố uốn ván trong vòng 1 tháng  giải độc tố, dùng để chế vacxin

• Yếm khí • Không bị thực bào • Cơ chế sinh bệnh

– Chủ yếu nha bào xâm nhập vào cơ thể qua vết thương, khi có đủ 2 điều kiện sẽ “nảy mầm” thành vi khuẩn :

Thö C. tetani trªn chuét

2

– Nha bào xâm nhập vào cơ thể, sau khi “nảy mầm” thành VK sẽ nhanh chóng sinh sản và tiết độc tố (đặc biệt ngoại độc tố TK); phá huỷ các noron thần kinh vận động ngay tại các cơ bắp, ngăn cản sự phân huỷ Axetylcholin, làm cho cơ bắp chỉ co, không duỗi được – Do cơ co, cản trở hô hấp, con vật chết trong tình trạng ngạt thở – Gia súc nhai lại có biểu hiện chướng hơi

2/20/2017

III. Triệu chứng

• Độc tố gồm hai thành phần : • 1 . Một phần có tác dụng gây tan máu, gọi là

tetanolysin, không có ý nghĩa về lâm sàng.

• Ngựa :

– Thời gian nung bệnh 5 - 7 ngày – Ủ rũ, mệt mỏi, kém ăn, không sốt – Ba triệu chứng đặc trưng : • Hiện tượng co cứng cơ vân • Phản xạ quá mẫn • Rối loạn cơ năng

• 2 . Một phần gây co giật các cơ, gọi là tetanospasmin. Các triệu chứng cơ bản của bệnh uốn ván như cứng hàm, lưng uốn cong, co giật đau đớn là do tetanospasmin gây ra. Chất độc này đi từ vết thương có trực khuẩn, qua máu hoặc bạch huyết vào các đầu mút dây thần kinh ngoại vi rồi bám vào trung tâm thần kinh gây ra triệu chứng uốn ván.

III. Triệu chứng

III. Triệu chứng

• Ngựa :

• Ngựa :

– Hiện tượng co cứng cơ vân :

– Phản xạ quá mẫn : mọi tác động nhẹ đến xúc giác hoặc kích thích nhẹ đều làm cho con vật hoảng hốt, ngã lăn ra, sợ sệt

– Rối loạn cơ năng :

• Cơ bắp hằn lên rõ • Bốn chân thẳng đứng, không đi lại được, đặc biệt đi vòng tròn, nếu ngã không gượng dậy được • Đầu duỗi thẳng ra, 2 tai vểnh lên không ve vẩy • Lúc đầu con vật không sốt, khi gần chết thân nhiệt được, môi mím chặt tăng cao • Lưng uốn cong như tấm ván phơi ngoài trời nắng hoặc vồng lên như tàu lá chuối

• Rối loạn tuần hoàn : tim đập nhanh, yếu • Vã mồ hôi khắp cơ thể • Cơ vòng hậu môn dãn, phân tự chảy ra ngoài • Đuôi vòng về phía lưng hoặc quặp chặt vào bẹn • Lỗ mũi mở rộng, mắt không chớp, mi nháy trễ hẳn

III. Triệu chứng

III. Triệu chứng

• Người :

• Trâu, bò, cừu :

– Triệu chứng đa phần giống ngựa, tiến triển

chậm hơn

xuống

– Con vật mất khả năng nhai lại

– Khi có vết thương, đặc biệt vết thương bầm, dập – Giai đoạn đầu bị sưng tấy (kéo dài 3-4 ngày), lúc sốt, lúc không, các phản xạ bình thường, khả năng tiêu hoá bình thường

3

– Ngày thứ 5-6, xuất hiện hiện tượng cứng hàm: ăn, uống, nói khó hơn. Lúc này toàn bộ cơ thể bị nhiễm ngoại độc tố, hầu như khó cứu chữa – Khi có tiếng động, có hiện tượng co giật dữ dội, hoảng loạn, co cứng cơ – Hiện tượng này phát triển nhanh trong 2-3 ngày, bệnh nhân chết

2/20/2017

Triệu chứng bệnh uốn ván

Triệu chứng bệnh uốn ván

Triệu chứng bệnh uốn ván

Triệu chứng bệnh uốn ván

4

2/20/2017

IV. Bệnh tích

Triệu chứng bệnh uốn ván

• Không đặc trưng • Trạng thái tụ máu, tím bầm các niêm mạc do con vật chết trong tình trạng ngạt thở

V. Chẩn đoán

VI. Điều trị

• Nguyên tắc :

• Chẩn đoán dựa vào triệu chứng, bệnh tích • Chẩn đoán dịch tễ học • Chẩn đoán phân biệt

– Điều trị căn nguyên – Điều trị triệu chứng

– Bệnh dại : con vật biểu hiện điên cuồng, lồng

lộn, rối loạn tâm lý (sợ nước, sợ gió)

– Bệnh viêm màng não : có triệu chứng thần kinh, biến đổi tâm lý, có những cơn co giật – Hiện tượng ngộ độc Strichnin : con vật co giật

từng cơn

Điều trị căn nguyên

Điều trị căn nguyên

• Nguyên tắc :

– Ngày 1 : dùng kháng huyết thanh

– trâu bò 80.000-100.000UI/con – bê, nghé, gia súc nhỏ: 40.000-50.000UI/con

• Biện pháp :

• Liều lượng : – Tiêu diệt căn nguyên – Không cho sản sinh độc tố mới – Trung hoà độc tố đã có

– Ngày 2, 3, 4 : sử dụng kháng sinh tiêu diệt tận gốc tế bào thực vật là nguồn sản sinh ra độc tố.

– Mở rộng vết thương, tạo điều kiện hiếu khí bất lợi cho vi khuẩn

- Penicillin 10 – 12 triệu UI /ngày x 10 ngày;

- Metronidazol 500mg/6 giờ hoặc clindamycin, erythromycin. - Đồng thời phải điều trị đặc hiệu với nhiễm khuẩn do các vi khuẩn khác gây ra.

– Gạt bỏ tổ chức dập nát, tổ chức lạ tại vết thương – Sát trùng vết thương bằng các chất sát trùng giàu O2 như

5

thuốc tím, oxy già – Dùng kháng độc tố – Kháng sinh

2/20/2017

Điều trị triệu chứng

Điều trị căn nguyên

• Tiêm giải độc tố : sau khi tiêm KHT 1 tuần,

• Đưa con vật vào nơi yên tĩnh • Dùng các thuốc làm dịu thần kinh như

tiêm 3-4 mũi giải độc tố uốn ván • Tiêm dưới da • Tiêm cách nhật

Tốt nhất là nên tiêm kháng độc tố trước khi điều

– Uống Chloralhydrat – Tiêm MgSO4

trị vết thương.

• Trợ sức, trợ lực : vitamin B1, vitamin C,

CafeinNatribenzoat

Điều trị triệu chứng

Điều trị triệu chứng

• Điều trị hỗ trợ:

• Kiểm soát các cơn co cứng: Dùng một hay phối hợp các thuốc sau đây: diazepam

• Dùng vaccin gây miễn dịch chủ động (với người) Tất cả bệnh nhân phải được tiêm vaccin sau khi bệnh đã

được sử dụng phổ biến: lorazepam, barbiturat, chlorpromazin. Thuốc phong bế thần kinh cơ kết hợp với thở máy để điều trị các cơn co cứng không đáp ứng với thuốc hoặc các cơn co cứng đe dọa ngừng thở. - Mở khí quản có thể kết hợp hoặc không kết hợp với thở máy - Bù nước và điện giải - Tăng cường dinh dưỡng bằng truyền dịch hoặc cho ăn qua ống thông vào dạ dày - Vật lý trị liệu để đề phòng cứng cơ - Dùng heparin và các chất kháng đông khác để đề phòng tắc mạch phổi

VII. Phòng bệnh

• Đề phòng không cho con vật bị thương, xây xát. Nếu bị thương, xây xát phải xử lý theo nguyên tắc trên

• Vệ sinh chuồng trại • Trước, trong và sau khi thiến, hoạn, phẫu thuật

phải đảm bảo vô trùng

• Vacxin phòng bệnh :

phục hồi.

– Gia súc : không tiêm đại trà, áp dụng với gia súc trước

Bar-Vac CD/T Cl. Perfringens, Types C & D Tetanus Toxoid (Boehringer) Vaccine for immunizing sheep, goats & cattle against tetanus & overeating disease caused by Cl. Perfringens & Types C & D Tetanus Toxoid. Safe for pregnant cows. Inject SQ. Dosage: Sheep & goats: 2 ml Cattle: 5 ml Repeat in 21-28 days and once annually. A9-B7 Bar-Vac CD/T, 50 ml $6.49 A9-B8 Bar-Vac CD/T, 250 ml $28.67

6

vụ cày kéo (vùng uốn ván) 7-15 ngày – Người : tiêm bắt buộc cho bà mẹ có thai, trẻ sơ sinh

2/20/2017

Giới thiệu chung

• Là bệnh truyền nhiễm chung cho nhiều

loài súc vật và người

Bệnh Xoắn khuẩn (Leptospirosis)

• Đặc trưng của bệnh là sốt định kỳ, rối loạn tiêu hóa, viêm gan, viêm thận, ở con cái có thể xảy thai

• Xoắn khuẩn tác động phá hủy tế bào máu dẫn đến hiện tượng vàng da, vàng niêm mạc; nước tiểu màu vàng hoặc đái ra máu

Lịch sử và địa dư bệnh

Căn bệnh • Bệnh do Leptospira gây ra (tiếng Hylạp Lepto nghĩa là mỏng) là lọai xoắn khuẩn nhỏ, mỏng, kích thước 0,1µm x 6 – 20µm

• Hai đầu uốn cong lại giống như móc câu, có nhiều vòng lượn sát nhau, tạo thành những hình giống chữ S

• Năm 1889, Weil đã nói tới bệnh này ở người, nhưng phải 1 năm sau Vasikiep mới mô tả được triệu chứng lâm sàng : vàng da, chảy máu, tổn thương lách và tái phát

• Mặc dù không có lông nhưng xoắn khuẩn di

động được ở dạng lắc lư, co rút, lượn sóng

• Là VK Gram (-) nhưng rất khó nhuộm bằng

• Năm 1915, Inada và Yido phát hiện ra xoắn khuẩn ở một bệnh nhân bị nhiễm khuẩn vàng da tái phát

• Hiện nay bệnh có ở hầu hết các nước, nhiều

phương pháp nhuộm thông thường. – Phải sử dụng kháng thể huỳnh quang hoặc nhuộm

nhất ở châu Phi, Nam Mỹ, châu Á

• Ở VN, bệnh xảy ra ở nhiều nơi

Căn bệnh

thấm bạc Morosop (màu nâu đen) – Ngoài ra có thể nhuộm Giemsa (màu đỏ tím) hoặc Fontana – Tribondeau (màu nâu đen)

Xoắn khuẩn dưới KHV điện tử

1

Leptospira interrogans serovar icterohaemorrhagiae tõ gan chã

2/20/2017

Leptospira interrogans serovar hardjo (ph¶n øng

Leptospira interrogans serovar canicola

FA trùc tiÕp)

Căn bệnh

• Hiện nay người ta đã phát hiện được trên 240 chủng (serovar) Leptospira, 25 serogroup, nhưng trên thế giới cũng như VN thường gặp 12 chủng sau: – L. australis - L. icterohaemorrhagiae – L. autumnalis - L. mitis – L. bataviae - L. poi – L. canicola - L. pomona – L. grippotyphosa - L. sackoebing – L. hebdomadis - L. sejroe

• Các chủng giống nhau về hình thái nhưng khác

Leptospira ph©n lËp tõ ph©n lîn

nhau tính KN

Căn bệnh

Species

Common infections

Possible others

Dogs

bratislava

canicola, icterohemorrhagiae, grippotyphosa, pomona

Cats

[rarely infected]

pomona,

Cattle (and deer)

hardjobovis, grippotyphosa, icterohemorrhagiae

australis, autumnalis, canicola, hebdomadis, bataviae, krematosis, tarassovi, sejroe, bratislava

grippotyphosa, sejroe

Pigs

grippotyphosa,

Sheep

• Là vi khuẩn hiếu khí triệt để, nhiệt độ thích hợp từ 28 – 30°C, pH hơi kiềm 7,2 – 7,4 • VK không mọc trên môi trường thạch máu hay các môi trường thông thường nếu không bổ sung 5 – 10% huyết thanh thỏ • Trong môi trường Teckit, sau khi cấy 2-3 ngày VK mới mọc, 6-10 ngày sau quan sát thấy môi trường đục nhẹ, có vẩn khói khi lắc

Horses

• Ngoài ra còn có môi trường EMJH

pomona, bratislava, canicola, tarassovi, icterohemorrhagiae pomona, bratislava, hardjo pomona, bratislava, canicola, icterohemorrhagiae, sejroe

2

2/20/2017

Căn bệnh

Truyền nhiễm học

• Loài vật mắc bệnh :

• L. gây bệnh cho bò, chó nhiều nhất; sau đó đến ngựa, cừu,

dê, lợn, mèo

• Trong loài dã thú, báo dễ mắc; bệnh có tính chất “nguồn dịch

thiên nhiên”

• Người mắc bệnh do 2 chủng L. icterohaemorrhagiae và L. grippotyphosa, mang tính nghề nghiệp rõ : công nhân làm vệ sinh cống rãnh, công nhân chăn nuôi, cán bộ địa chất, lâm nghiệp hay mắc bệnh

* Sức đề kháng : xoắn khuẩn có sức đề kháng tương đối yếu, đặc biệt rất nhậy cảm với nhiệt độ: - 50°C xoắn khuẩn bị diệt trong 10 phút - 60°C xoắn khuẩn bị diệt trong 5 phút - Môi trường có pH axit xoắn khuẩn không mọc được - Các chất sát trùng thông thường có thể diệt xoắn khuẩn nhanh chóng - Penicilline có tác dụng đối với Leptospira

• Chuột được coi là ổ chứa thường xuyên, luôn mang và thai mầm bệnh không chỉ là NTTG mà còn được coi là nguồn bệnh

Truyền nhiễm học

Truyền nhiễm học

– Trong phòng thí nghiệm : thường dùng chuột

• Lây lan :

– Xoắn khuẩn có khả năng xâm nhập qua chỗ

xây xát của da, niêm mạc

lang • Tiêm vào xoang bụng hoặc dưới da • Sau khi tiêm 2-3 ngày chuột sốt, nhiệt độ có thể

– Trong thiên nhiên, xoắn khuẩn gây bệnh cho nhiều loài súc vật và người

– Xâm nhập qua da và niêm mạc lành lặn – Lây qua đường tiêu hóa do thức ăn, nước

uống nhiễm mầm bệnh (từ nước tiểu)

– Lây qua đường sinh dục

lên cao đến 40,5 – 41,5°C trong 3 ngày

• Mùa vụ : bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường tập trung vào mùa mưa, bão lụt

Triệu chứng

Truyền nhiễm học

• Cơ chế sinh bệnh :

• Trâu, bò :

– Bệnh thường xảy ra ở thể cấp tính hoặc mạn tính

– Thường do chủng L. hardjo, L. pomona, L.

– Sau khi xâm nhập vào cơ thể, L vào hệ thống tuần hoàn sẽ sinh sản, phát triển, tiết độc tố phá hủy hồng cầu làm cho niêm mạc nhợt nhạt, con vật thiếu máu, đái ra máu hoặc đái ra huyết sắc tố

grippotyphosa gây ra. Ngoài ra còn phân lập được canicola và icterohaemorrhagiae

– Độc tố phá hủy thành mạch quản dẫn đến hiện tượng xuất huyết, thấm tương dịch gây phù nề, thủy thũng ở tổ chức liên kết dưới da

– Từ máu, XK đến gan, thận

– Thể cấp tính : chủ yếu ở bê, nghé

• Ở thận : gây viêm bể thận và niệu quản con vật đái ra máu

• Con vật sốt cao (40,5-41°C), uống nước

• Ở gan : gây viêm gan, khả năng tiết mật bị hạn chế túi mật

nhiều, mệt mỏi, không ăn, khó thở

teo, dịch mật đặc, sánh

• Phù thũng hai bên má, hầu, họng

– Trong thời gian XK ở hệ thống tuần hoàn, con vật sốt. Khi đến thận, con vật không sốt. Nhưng khi từ niệu quản vào hệ tuần hoàn, con vật sốt  vật sốt có tính định kỳ

3

• Con vật gầy • Niêm mạc mắt và da có màu vàng, xuất huyết • Sau 6 – 12 ngày thân nhiệt hạ, chuột chết • Mổ khám : vàng da, niêm mạc, phủ tạng, gan sưng to. Lấy bệnh phẩm (nước xoang bụng, máu tim, gan, thận …) kiểm tra sẽ tìm thấy xoắn khuẩn • Ngoài ra có thể dùng thỏ, chuột bạch

2/20/2017

Triệu chứng

Triệu chứng

• Trâu, bò :

• Nước tiểu màu vàng (từ màu vàng nhạt 

vàng sẫm hoặc màu đỏ do có huyết sắc tố). Lấy nước tiểu xét nghiệm thấy hàm lượng Billirubin tăng lên 100mg% (bình thường trâu bò : 36 – 40mg%; bê nghé : 30 – 32 mg%) • Rối loạn tiêu hóa : bê ỉa lỏng, phân có màu

• Trâu, bò : – Thể mạn tính : thường gặp ở trâu bò trưởng thành

đen

• Niêm mạc nhìn thấy và da chuyển màu vàng

• Xuất hiện những ổ hay đám hoai tử (chủ yếu

• Thể này rất khó chẩn đoán • Niêm mạc mắt, mũi, miệng bị biến màu, xuất huyết • Rối loạn tiêu hóa : trâu, bò ỉa chảy kéo dài • Nước tiểu biến màu : vàng  vàng đậm  đen đặc • Con cái có hiện tượng sưng đường sinh dục, sưng âm đạo, chảy nước vàng, xảy thai

bên trong mép miệng của trâu bò)

• Con cái thường bị xảy thai ở những tháng cuối

• Con cái đang trong thời kỳ tiết sữa, sản lượng sữa giảm; trở lại bình thường sau 10-14 ngày (thậm chí trong cả những trường hợp không điêu trị)

Triệu chứng

Triệu chứng

• Lợn

• Lợn

– Lợn sinh sản :

• Sữa thường có màu vàng, có các vệt máu hoặc cục máu mặc dù rất ít trường hợp có biểu hiện bò bị viêm vú

– Thường mắc do L. pomona, ngoài ra còn có L.

canicola,

L.

L. grippotyphosa, icterohaemorrhagiae

• Triệu chứng tương tự như ở trên, bệnh kéo dài vài tuần hoặc hàng tháng

• Nếu con cái có chửa thường bị xảy thai (hiện tượng xảy thai xảy ra 2 - 4 tuần trước khi có các biểu hiện của bệnh)

– Lợn con : thường xảy ra ở thể cấp tính • Lợn bỏ ăn, bỏ bú, tụm lại ở góc chuồng • Lợn sốt bất thường, nhịp thở tăng • Niêm mạc và da bị vàng • Nước tiểu màu vàng, có thể màu đỏ đậm • Rối loạn tiêu hóa : ỉa chảy • Bệnh diễn biến 7 – 10 ngày, tỷ lệ chết 70 – 80%

Triệu chứng

Triệu chứng

• Chó :

• Hoặc thai bị chết trong bụng hoặc lợn cái vẫn đẻ nhưng con còi cọc, có chứng hoàng đản, nuôi không lớn, suy kiệt rồi chết • Chuồng nuôi lợn có mùi khét đặc trưng

– Tỷ lệ nhiễm khá cao, chủ yếu ở nữ

– Thường mắc chủng L. icterohaemorrhagiae và L.grippotyphosa

• Người :

– Chóng mặt, buồn nôn

– Tức ngực, đau bụng co thắt từng cơn

– Người gầy sút, xanh xao, mệt mỏi

– Xuất hiện hiện tượng vàng mắt

– Nếu có chửa, thường bị xảy thai ở tháng thứ 2 hoặc 3 (nếu đã bị

nhiễm bệnh trước đó vài tháng)

– Tim đập nhanh và yếu; mạch bị mất hoặc không rõ ràng

– Hiện tượng phù

– Thường mắc bệnh do L. canicola và L. icterohaemorrhagiae, ngoài ra có thể phân lập được L. pomona và L. grippotyphosa

4

– Chó mắc bệnh ở mọi lứa tuổi – Thời gian ủ bệnh từ 4 – 12 ngày – Con vật sốt, bỏ ăn, lười vận động – Nôn mửa, ỉa chảy, viêm loét niêm mạc miệng – Trường hợp bệnh nặng, con vật có chứng hoàng đản – Gan bị tổn thương ở các mức độ khác nhau – Viêm màng não, viêm vùng hầu họng – Hiện tượng xảy thai ít xảy ra – Bệnh tiến triển 15 – 20 – 30 ngày, tỷ lệ chết lên đến 100%

2/20/2017

Bệnh tích

Bệnh tích

• Do bệnh tiến triển ở thể mạn tính nên xác chết

thường gầy, thịt có mùi khét

• Tổ chức liên kết dưới da thường thấm dịch nhớt,

• Viêm gan : gan sưng, màu vàng hoặc có màu đất thó (trắng xám). Trên bề mặt gan có các đám hoặc điểm hoại tử

keo nhày dễ đông  thịt ướt

• Hầu hết mỡ ở tổ chức liên kết dưới da và các cơ

quan bộ phận đều có màu vàng

• Thận : viêm, sưng, bể thận và ống dẫn niệu chứa nước tiểu đỏ. Trên bề mặt thận có các điểm xuất huyết hoặc hoại tử

• Túi mật bị teo, dịch mật sánh, quánh, đặc, thành

túi mật dầy lên

• Bàng quang : viêm niêm mạc bàng quang, bên trong có chứa nhiều nước tiểu màu đỏ

• Tích nhiều nước vàng và thường dễ đông trong các xoang : xoang ngực, xoang bụng, x. bao tim

Bệnh tích

Bệnh tích

Chẩn đoán

Chẩn đoán

• Chẩn đoán vi khuẩn học

• Chẩn đoán dựa vào DTH và TC

– Lấy bệnh phẩm : tùy theo thời gian và thể

bệnh, có thể lấy các bệnh phẩm khác nhau • Sốt trong tuần lễ đầu thì lấy máu • Sốt trên 10 ngày lấy nước tiểu • Nếu gia súc chết lấy gan, thận, óc

– Loài vật mắc bệnh – Lứa tuổi – Mùa vụ : thường xảy ra vào mùa mưa, bão lụt – Tỷ lệ ốm và nhiễm bệnh cao, tỷ lệ chết không

cao

– Bệnh thường xảy ra ở những vùng ngập lụt

– Phương pháp chẩn đoán VKH chỉ có ý nghĩa phát hiện trong cơ thể có hay không có mầm bệnh mà không phát hiện được chủng nào

5

2/20/2017

Chẩn đoán

• Chẩn đoán huyết thanh học

Chẩn đoán • Phản ứng vi ngưng kết với kháng nguyên

sống trên phiến kính

– Đây là phương pháp chẩn đoán quan trọng, phát hiện được chủng gây bệnh và tiến triển của bệnh

– Nguyên lý : khi trộn huyết thanh của gia súc nghi

– Có thể dùng nhiều phản ứng khác nhau như:

mắc bệnh với hỗn dịch Leptospira. • Nếu trong huyết thanh có kháng thể thì Leptospira sẽ ngưng kết chụm lại thành hình sao hay hình mạng nhện, hoặc cụm nhỏ.

– phản ứng vi ngưng kết với kháng nguyên sống trên phiến

kính

– phản ứng ngưng kết với kháng nguyên chết

Chẩn đoán

Chẩn đoán

• Nguyên liệu :

• Tiến hành phản ứng :

– Có thể tiến hành phản ứng với nhiều mẫu

– KT nghi : huyết thanh của con vật nghi mắc bệnh, pha loãng với nước sinh lý thành nồng độ 1/200

huyết thanh cùng một lúc

– Mỗi 1 mẫu huyết thanh dùng 3 phiến kính

sạch, trong, không bị xước, không bị mốc

– Chia mỗi phiến kính thành 4 ô

– KN chuẩn : là canh khuẩn non của 12 chủng Leptospira được nuôi cấy riêng biệt trong môi trường Teckit. • KN được giữ ở nhiệt độ 20°C • Sau 7-15 ngày phải cấy chuyển sang môi trường

• Phản ứng ngưng kết hồng cầu • Phản ứng kết hợp bổ thể • Phản ứng kháng thể huỳnh quang… • Thông dụng nhất và có giá trị hơn cả là phản ứng ngưng kết • Phản ứng này dùng KN chuẩn là 12 chủng Leptospira sống • Thực hiện p/ư trên phiến kính • Đọc kết quả dưới KHV có tụ quang nền đen

– Phía trên bên trái dùng số La mã đánh số mẫu HT, phía dưới bên phải dùng số thường đánh số thứ tự phiến kính

– 12 chủng Leptospira được sắp xếp theo thứ tự

A, B, C

Chẩn đoán

Sơ đồ phản ứng

Teckit mới • Sau 3 tháng phải được tiếp đời qua chuột lang

1

2

3

• Tiến hành phản ứng : – Nhỏ lên mỗi ô 1 giọt HT (50µl) đã được pha loãng – Nhỏ lần lượt 1 giọt KN chuẩn của 12 chủng Leptospira xếp theo thứ tự – Dùng đũa thủy tinh vô trùng trộn đều 2 giọt KN-KT, để ở nhiệt độ phòng 15-20’ – Đọc kết quả dưới KHV có tụ quang nền đen

Huyết thanh nghi pha loãng 1/200

KN chuẩn

6

– Nếu có ngưng kết thì thấy Leptospira kết hợp, gắn chặt với nhau thành từng đám giống hình con nhện. Xem dưới KHV giống như trời tối có sao sáng

2/20/2017

Kết quả phản ứng

Đánh giá phản ứng

Đánh giá phản ứng

loãng HT

• Muốn xác định chắc chắn chủng gây bệnh phải pha (1/400, 1/800, 1/1600...) rồi làm phản ứng với chủng Leptospira vừa ngưng kết ở trên

• Bò, lợn : hiệu giá KT từ 1/400 trở lên thì chủng Leptospira đó được coi là (+); 1/200 là nghi ngờ

• Ngựa : hiệu giá 1/800 được coi là (+),

• L ++++ : ngưng kết xảy ra mạnh (có 30 cụm ngưng kết hình sao, không có xoắn khuẩn tự do). 100% XK ngưng kết • L +++ : ngưng kết vừa (có 20 – 30 cụm ngưng kết, ít xoắn khuẩn tự do). 75% XK ngưng kết • L ++ : ngưng kết yếu (có 6 – 12 cụm ngưng kết, nhiều xoắn khuẩn tự do). 50% XK ngưng kết • L + : ngưng kết rất yếu (có 3 – 5 cụm ngưng kết, nhiều xoắn khuẩn tự do). < 50% XK ngưng kết

1/400 là nghi ngờ

Sơ đồ phản ứng

Ưu, nhược điểm của phản ứng

• Ưu điểm :

– Phản ứng cho kết quả nhanh, chính xác

• Nhược điểm :

1/400

1/800

– Nguy hiểm vì sử dụng KN sống

1/1600

– Phải nuôi cấy và định kỳ cấy chuyển

1/3200

– Khó thực hiện ở các địa phương

7

• Phản ứng (-): không có ngưng kết • Ô nào có ngưng kết từ L ++ trở lên thì KN ở ô đó được tạm coi là chủng gây bệnh

2/20/2017

Phản ứng ngưng kết với KN chết trên phiến kính

Phản ứng ngưng kết với KN chết trên phiến kính

• Ưu điểm : khắc phục được những nhược điểm

• Tiến hành :

của phản ứng trên

• Nhược điểm : độ chính xác kém • Nguyên liệu

• Kiểm tra VK nếu đạt tiêu chuẩn (thuần, di động mạnh, không

tự ngưng kết…)

• Phản ứng (+) : L. bị ngưng kết tập trung thành cặn, lấm tấm trên phiến kính, nước xung quanh trong

• Phản ứng (-) : không có hiện tượng ngưng kết,

dung dịch đục đều

• Giết chết VK bằng formol 2%0 • Ly tâm 2 lần (lần 1 lấy nước trong ở trên, lần 2 lấy cặn); • Đóng ống riêng từng chủng

• Hiệu giá từ 1/8  chủng gây bệnh; ¼  nghi ngờ

Phản ứng ELISA

• Phản ứng ELISA có thể phát hiện KT IgG và IgM

chống lại các serovar Leptospira khác nhau

Điều trị • Nguyên tắc : dùng kháng huyết thanh tốt nhất, nhưng yêu cầu can thiệp sớm, đúng chủng gây bệnh – Liều lượng :

• Có thể phát hiện được KT IgM trong vòng 1 tuần sau khi nhiễm, trước khi kháng thể ngưng kết xuất hiện

• Trâu , bò : 50 – 150 ml / con • Lợn : 30 ml / con

– Mỗi chủng KN được làm trên 1 phiến kính với HT pha loãng ở các nồng độ – Nhỏ 1 giọt HT đã pha loãng lên phiến kính, sau đó nhỏ KN lên – KT nghi : là huyết thanh của gia súc nghi mắc bệnh, pha với nước SL thành nồng độ ½; ¼; 1/8; 1/16… – Dùng đũa thủy tinh trộn đều hai giọt HT và KN – Để ở nhiệt độ phòng 10’ rồi đọc kết quả – KN chuẩn : cấy L. riêng rẽ từng chủng vào môi trường teckit, nuôi ở 28-30°C trong 7-10 ngày.

• Phát hiện IgG sau 2 tuần và kéo dài

• Thường dùng để xác định KT trong sữa của từng cá thể hoặc của bồn sữa, đặc biệt với chủng L. hardjo

• Penicillin : 20.000 – 25.000 UI/Kg TT • Streptomyxin : 20 – 30 mg/Kg TT • Dùng 3 – 4 ngày • Thuốc trợ sức, trợ lực; chăm sóc nuôi dưỡng tốt

Phòng bệnh

Phòng bệnh

• Vệ sinh phòng bệnh

• Vacxin phòng bệnh

– Dùng Kháng sinh : dùng penicillin, tetraxyclin, Lincoxin – Dùng kết hợp Pe. và Streptomyxin thì hiệu quả cao hơn

– Vacxin vô hoạt gồm 6 chủng Leptospira

– Chăm sóc, nuôi dưỡng tốt, đảm bảo vệ sinh chuồng trại

– Vacxin Farrowsure gồm 5 chủng Leptospira (L.

• Khi dịch đã xảy ra : xử lý thức ăn, nước uống,

xác chết – Nếu có hiện tượng hoàng đản + các bệnh tích khác,

– Thường xuyên tiêu diệt chuột – Đảm bảo phương tiện phòng hộ cho những người • Lợn : 3 – 5 ml • Trâu , bò : 5 ml • MD : 6 tháng nguy cơ mắc bệnh cao

canicola, L. grippotyphosa, L. hardjo, L. icterohaemorrhagiae, L. pomona) + ĐDL+Parvovirus • Lợn : 5ml / con • Tiêm 1 lần trước khi phối 14 – 21 ngày • Định kỳ 6 tháng tiêm nhắc lại

8

có mùi khét  hủy – Nếu không mùi : để 24 giờ, nếu mất màu thì luộc chín; không mất màu  hủy

Nhóm II

Chuyên đề bao gồm:

HỘI CHỨNG RỐI LOẠN HÔ HẤP VÀ SINH SẢN Ở LỢN ( Porcine Reproductive and Respiratory Syndome)

PRRS là gì? Có ăn được không?

I. Giới thiệu chung về PRRS II. Nguyên nhân bệnh III. Dịch tễ học IV. Triệu chứng và bệnh tích V. Chẩn đoán bệnh VI. Phòng chống và điều trị

2. Lịch sử và địa dư bệnh • Bệnh được ghi nhận lần đầu tiên tại Mỹ vào khoảng năm

Giới thiệu chung về PRRS (Hội chứng rối loạn hô hấp và sinh sản)

1. Khái niệm:

1987, vào thời điểm đó, do chưa xác định được căn nguyên bệnh nên được gọi là “bệnh bí hiểm ở lợn” (MDS), một số người căn cứ theo triệu chứng gọi là “bệnh tai xanh ở lợn”. Sau đó bệnh lây lan rộng trên toàn thế giới và được gọi bằng nhiều tên: Hội chứng hô hấp và sinh sản của lợn (SIRS), bệnh bí hiểm ở lợn (MDS) như ở châu Mỹ hay Hội chứng hô hấp và sảy thai ở lợn (PEARS), hội chứng hô hấp và sinh sản lợn (PRRS), bệnh tai xanh như ở châu Âu. Năm1992, Hội nghị quốc tế về bệnh này được tổ chức tại St.Paul, Minnesota đã nhất trí dùng tên PRRS và được tổ chức Thú y Thế giới công nhận .

Hội chứng rối loạn hô hấp và sinh sản ở lợn (PRRS) hay là “ bệnh lợn tai xanh”, là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm đối với loài lợn (kể cả lợn rừng ), gây ra bởi virus Lelystad. Bệnh lây lan nhanh với các biểu hiện đặc trưng về rối loạn sinh sản ở lợn nái : sảy thai, thai chết lưu, lợn sơ sinh chết yểu; viêm đường hô hấp rất nặng: sốt, ho, khó thở ở lợn con theo mẹ, lợn hậu bị thể hiện viêm đường hô hấp rất nặng: sốt, ho, khó thở, chết với tỷ lệ cao. Theo FAO xác định bệnh không lây truyền sang gia súc khác và con người.

• Tình hình dịch bệnh trên thế giới và ở các nước

trong khu vực:

- Tính từ năm 2005 trở lại đây, 25 nước vùng lãnh thổ thuộc tất cả các châu lục ( trừ châu ÚC và New Zealand) trên Thế giới đã báo cáo cho tổ chức Thú y thế giới (OEI) khẳng định phát hiện có PRRS lưu hành

- Tại Trung Quốc, dịch bệnh PRRS đã xuất hiện trong những năm gần đây và hiện đang còn tồn tại. Chủng virus đang lưu hành tại nước này là chủng thuộc dòng Bắc Mỹ, chúng được chia thành hai dạng, gồm chủng cổ điển (gây chết ít lợn mắc bệnh) và chủng độc lực cao (gây chết nhiều lợn nhiễm bệnh)

1

Nhóm II

Bệnh PRRS

Bệnh PRRS

• Tình hình PRRS ở Việt Nam:

• Đợt dịch đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam là tại

Lần đầu tiên trong lịch sử vào năm 1997, PRRS được phát hiện

tỉnh Hải Dương 3/2007. Do lần đầu tiên mắc dịch nên đã không kiểm soát được và để lây lan mạnh tại 6 tỉnh khác nhau tại ĐB Sông Hồng: Hưng Yên, Quảng Ninh, Thái Bình, Bắc Giang và Hải Phòng làm hàng ngàn con lợn mắc bệnh

trên đàn lợn nhập từ Mỹ vào các tỉnh miền Nam. Kết quả kiểm tra thấy 10/51 lợn giống nhập khẩu có huyết thanh dương tính với PRRS. Toàn bộ số lợn này đã được xử lý vào thời gian đó. Tuy nhiên, trong những năm tiếp theo, các nghiên cứu về bệnh trên những trại lợn giống tại các tỉnh phía Nam cho thấy tỷ lệ lợn có huyết thanh dương tính với bệnh rất khác nhau, từ 1,3% cho tới 68,29% (Báo cáo của Cục Thú y, 2007).

II. Nguyên nhân bệnh

Bệnh PRRS

1. Căn Bệnh: Khi dịch bệnh xảy ra, lúc đầu người ta cho rằng 1 số virus

• Nguyên nhân của hội chứng rối loạn sinh sản và hô hấp ở lợn là do vius thuộc họ Arteriviridae, giống Nidovirales, có cấu trúc vỏ bọc dạng chuỗi đơn RNA. Hiện nay, dựa trên việc phân tích cấu trúc gen, người ta đã xác định được 2 nhóm virus:

+ Nhóm 1: Gồm các virus thuộc dòng châu Âu (với tên gọi phổ thông là virus Lelystad) gồm 4 subtyp đã được xác định.

+ Nhóm 2: gồm những nhóm virus thuộc dòng Bắc Mỹ mà

tiêu biểu cho nhóm này là chủng virus VR-2332.

như: Parvovirus, virus giả dại (Pseudorabies), virus cúm lợn (Porcine entero virus), đặc biệt virus gây viêm cơ tim (Encephalomyo carditis) gây nên.Tuy nhiên, mọi sự nhầm lẫn xung quanh vấn đề bệnh nguyên học của PRRS đã được giải quyết vào năm Viện Thú y Trung ương Hà Lan đã phân lập được 1 virus trước đây chưa công nhận từ những con bệnh mắc PRRS ở thành phố nơi đặt Viện thú y. Họ đặc tên virus mới này là “Lelystad”.

Bệnh PRRS

2. Đặc tính sinh học của virus: • Trên cơ sở nghiên cứu qua kính hiển vi điện tử, virus PRRS có vỏ bọc, hình cầu, kích thước 45 - 80nm và chứa nhân nucleocapsid 25 - 35nm, trên bề mặt có những gai nhô ra rõ. Sự sinh sôi của virus bị dừng lại khi dùng Chloroform hay Ether, chứng tỏ vỏ có chứa lipid.

2

Nhóm II

Bệnh PRRS

3. Sức đề kháng: • pH: Vr tương đối mẫn cảm với pH thấp hoặc cao. • Nhiệt độ: - 20o C đến 700 C - Vr mất khả năng gây bệnh 90% ở 40C trong vòng 1 tuần, - Từ 20 – 21oC tồn tại 1-6 ngày. - 370C tồn tại 3- 24h - 560C tồn tại 6-20 phút • Hóa chất: VR bị vô hoạt nhanh chóng bởi các hóa chất thông thường

như: Vôi bột, bencocid, Han – Iodin, Navet- Iodin, Virkon…

Bệnh PRRS

• Điều kiện lây lan: Virus PRRS có trong dịch mũi, nước bọt, phân, nước tiểu của lợn ốm hoặc mang trùng và phát tán ra môi trường. Đặc biệt, tinh dịch của lợn đực giống cũng được xác định là

4. Dịch tễ học: • Động vật cảm nhiễm: Lợn mọi nứa tuổi đều có thể mắc bệnh( kể cả lợn rừng). Trong các cơ sở chăn nuôi lớn, bệnh thường có tính chất lây lan nhanh, rộng, tồn tại lâu trong đàn lợn nái, và lợn nái truyền bệnh qua bào thai, gây sảy thai, thai chết lưu, chết yểu với tỷ lệ cao

nguồn phát tán mầm bệnh, virus ở tinh dịch có thể lây nhiễm sang cho bào thai.

Ở lợn mẹ mang trùng, virus có thể lây nhiễm cho bào thai từ giai đoạn giữa thai kz trở đi và virus cũng được bài thải qua nước bọt và sữa.

• Động vật môi giới mang và truyền virut: Trong tự nhiên, lợn đực và lợn nái mang virut nguồn tàng trữ và truyền mầm bệnh cho các loại lợn. Trong phòng thí nghiệm có thể dùng chuột để nghiên cứu

Bệnh PRRS

• Virus có thể phát tán, lây lan thông qua hình thức trực tiếp như tiếp xúc với heo ốm, heo mang trùng, theo gió (có thể đi xa 3 km), phân, nước tiểu, bụi, bọt nước, thụ tinh nhân tạo và có thể do một số loài chim hoang dã

• Lây qua hình thức gián tiếp như qua dụng cụ chăn nuôi và dụng cụ bảo hộ lao động nhiễm trùng. Đặc biệt heo trưởng thành có thể bài thải virút trong vòng 14 ngày, heo con và heo choai trong 1 - 2 tháng.

3

Nhóm II

Bệnh PRRS

• . Qua kiểm chứng thấy virut xuất hiện:

5. Cơ chế sinh bệnh: • “Giống cơ chế của virus HIV” • Virus có đặc điểm rất thích hợp với đại thực bào, đặc biệt là đại thực bào vùng phổi. Virus nhân lên ngay bên trong đại thực bào, sau đó phá huỷ và giết chết đại thực bào (tới 40%). Đại thực bào bị giết chết nên sức đề kháng của lợn mắc bệnh bị suy giảm nghiêm trọng. Do vậy lợn bị bệnh thường dễ dàng bị nhiễm khuẩn kế phát.

- Ở nước tiểu sau 14 ngày - Ở phân khoảng 28-35 ngày - Ở huyết thanh khoảng 21-35 ngày - Dịch hầu họng khoảng 56- 157 ngày - Ở tinh dịch sau 92 ngày - Ở huyết thanh của lợn con nhiễm bệnh từ bào thai sau 210

ngày

6. Triệu chứng và bệnh tích

6.1 Triệu chứng:

- Lợn mắc bệnh tai xanh thường có các đặc trưng về lâm sàng như lợn nái có chửa thường xảy thai vào giai đoạn cuối hoặc thai chết lưu ở giai đoạn 2 trở thành thai gỗ hoặc lợn sơ sinh chết yểu. - Lợn ốm thường sốt cao trên 40-42 C, thậm chí còn cao hơn - Viêm phổi nặng, ỉa chảy - Đặc biệt tai chuyển từ màu hồng đỏ sang màu đỏ thẫm, xanh đến tím đen do xuất huyết nặng, dẫn tới tử vong - Triệu chứng lâm sàng của bệnh có thể khác nhau tùy từng loại lợn:

Bệnh PRRS

• Lợn con theo mẹ Thể trạng gầy yếu, nhanh chóng rơi vào trạng thái tụt đường huyết do không bú được, mắt có ghèn màu nâu, trên da có vết phồng rộp, tiêu chảy nhiều, giảm số lợn con sống sót, tăng nguy cơ mắc các bệnh về hô hấp, chân choãi ra, đi run rẩy, ... • Lợn con cai sữa và heo choai:

• Với lợn nái đang có chửa: - Biếng ăn, sốt cao 40-42o C, sảy thai ở giai đoạn cuối, đẻ non động dục giả hoặc chậm động dục, ho và có dấu hiệu viêm phổi, phần da mỏng có màu đỏ hồng • Với lợn nái giai đoạn đẻ và nuôi con: - Biếng ăn, ít uống nước, mất sữa và viêm vú, đẻ sớm, da biến thành màu hồng, lờ đờ hoặc hôn mê, thai gỗ hoặc lợn con chết ngay sau khi sinh( khoảng 30%). Tỉ lệ chết ở đàn lợn con có thể tới 70% ở tuần thứ 3 – 4 sau khi xuất hiện triệu chứng.

Chán ăn, ho nhẹ, lông xác xơ... tuy nhiên, ở một số đàn có thể không có triệu chứng. Ngoài ra, trong trường hợp ghép với bệnh khác có thể thấy viêm phổi lan toả cấp tính, hình thành nhiều ổ áp-xe, thể trạng gầy yếu, da xanh, tiêu chảy, ho nhẹ, hắt hơi, chảy nước mắt, thở nhanh, tỷ lệ chết có thể tới 15%

• Lợn đực giống: Sốt, bỏ ăn, đờ đẫn hôn mê, giảm hưng phấn hoặc mất tính dục, lượng tinh dịch ít. Trường hợp cấp tính, lợn đực bị sưng dịch hoàn. Phần lớn lợn đực bị nhiễm thường không có biểu hiện lâm sàng, nhưng trong tinh dịch có VR từ 6-8 tháng

4

Nhóm II

Bệnh tích

• Mổ khám lợn mắc bệnh tai xanh có thể thấy các bệnh

tích đại thể sau:

- Ở lợn nái bị sảy thai: âm môn sưng, tụ huyết, niêm mạc tử cung và niêm mạc âm đạo sưng thũng, tụ huyết, xuất huyết đỏ sẫm và chảy dịch. Nếu ở thể cấp tính,phổi sưng thũng thụ huyết từng đám và trong phế quản có nhiều dịch và bọt khí. Một số có thể thấy viêm bàng quang xuất huyết

Bệnh tích

• Lợn con theo mẹ: Thường thấy viêm đường hô hấp cấp với bệnh

tích điểm hình như phế quản và phổi sưng có màu vàng hoặc tụ huyết đỏ, trong phế quản có nhiều dịch và bọt khí. Nếu nhiễm

khuẩn kế phát do kiên cầu gây viêm não sẽ thấy sung huyết não

• Lợn con sau cai sữa: cũng có biểu hiện viêm đường hô hấp là chủ

yếu, nhưng mức độ nhẹ hơn lợn con theo mẹ, bệnh tích thường

thấy ở phổi viêm thũng từng đám, có màu vàng hoặc đỏ do xuất

huyết; phế quản chứa nhiều dịch nhầy và bọt khí,

Bệnh tích

Bệnh tích

• Bệnh tích vi thể chung khác: • Thận: xuất huyết lấm tấm như đầu đinh ghim. • Não: sung huyết. • Hạch hầu họng, Amidan: sưng, sung huyết. • Gan: sưng, tụ huyết. • Lách: sưng, nhồi huyết. • Hạch màng treo ruột xuất huyết. • Loét van hồi manh tràng.

5

Nhóm II

7. Chẩn đoán

Chẩn đoán phân biệt

1.

+ Da và niêm mạc vàng. + Số lượng hồng cầu trong máu giảm. + Lam tiêu bản tìm xoắn khuẩn.

-

-

+ Lách nhồi huyết và có hình răng cưa. + Thận lấm tấm xuất huyết hình đinh ghim. + Lợn bị ỉa chảy dữ dội.

Chẩn đoán lâm sàng: Căn cứ vào các dấu hiệu lâm sàng đặc trưng của bệnh để chẩn đoán: Lợn nái tăng đột biến tỷ lệ sảy thai, thai chết lưu trong khoảng từ 8 – 20% số lợn nái tại cơ sở Lợn con theo mẹ và lượn sau cai sữa phát sinh viêm phế quản phổi, suy hô hấp với tỷ lệ cao từ 15-30% tổng đàn Đặc biệt là lợn có biểu hiện tai xanh Ngoài ra quan sát thêm các bệnh tích đại thể khi mổ khám.

• • • • • • • • • •

- 2. Chẩn đoán trong phòng thí nghiệm:

•

- Bệnh do xoắn khuẩn (Leptospirosis) - Bệnh dịch tả lợn (Pestis suum) - Bệnh suyễn lợn

+ Bệnh tích tập trung ở thùy trước và thùy giữa của phổi và luôn đối xứng. + Không có hiện tượng sảy thai.

lấy các bệnh phẩm bao gồm: Phổi, hạch lâm ba, hạch amidan, máu, nước ối. Để làm các phản ứng như elisa, ifat hoặc PCR

Chẩn đoán phân biệt

Chẩn đoán phân biệt

• •

+ Tím tái toàn thân, ứ đọng dịch đỏ ở lồng ngực, màng phổi bị

• • •

+ Phổi bị mưng mủ có màu trắng xám. + Phân lập được vi khuẩn Actinobaccilus.

+ Sảy thai và chết thai. + Lợn con sinh ra có triệu chứng thần kinh, đạp 2 chân bơi trong không khí. + Xuất huyết lấm tấm ở thận và hoại tử ở gan. + Xét nghiệm não có virus.

• • • •

+ Thở nhanh, ho nặng kèm sổ mũi. + Khí quản chứa đầy chất nhầy, nhiều bọt. + Phổi bị viêm gan hóa.

• • • •

- Bệnh giả dại (Aujeszky): - Bệnh viêm não Nhật Bản

+ Các thai chết vào các giai đoạn phát triển khác nhau, các thai bị dị dạng. +Lợn con sinh ra cũng bị dị dạng, có triệu chứng thần kinh. + Tràn dịch não, khuyết tật não. + Lợn đực bị phù nề, tụ huyết thâm tím tinh hoàn. + Xét nghiệm não có virus.

• • • • • • • • • • •

+ Viêm dính kết mạc mắt. +Xanh tím ở tai. + Phổi lốm đốm xuất huyết, phù nề. + Màng treo ruột bị sung huyết, xuất huyết và bị phù nề.

- Viêm màng phổi lợn: viêm dính. - Bệnh cúm lợn: - Bệnh do Toxoplasma

III. Phòng chống và Điều trị

Bệnh PRRS

• Phòng bệnh bằng Vacxin:

•

Nhìn chung, người ta cho rằng việc sử dụng vaccine là rất có hiệu quả để phòng và khống chế hội chứng PRRS. Hơn nữa giá vaccine quá cao đối với nguời chăn nuôi (thấp nhất là 10000VNĐ trên 1 liều). Do vậy để đạt được hiệu quả cao, cần phải cân nhắc và xem xét các yếu tố sau trong chương trình tiêm phòng (tốt nhất là sử dụng theo hướng dẫn và chỉ đạo của Cục Thú y):

• Vaccine BSL-PS 100

1. Phòng bệnh khi chưa có dịch sảy ra: Phòng bệnh bằng vệ sinh để phòng tận gốc dịch bệnh PRRS thì việc đầu tiên cần phải làm là thay đổi phương thức chăn nuôi từ nhỏ lẻ, phân tán sang chăn nuôi lớn tập trung, nhập con giống phải khoẻ mạnh rõ nguồn gốc. Bên cạnh đó cần phải áp dụng triệt để các biện pháp an toàn sinh học trong chăn nuôi, chuồng trại phải đảm bảo vệ sinh an toàn thú y, chăm sóc tốt để nâng cao sức đề kháng cho đàn vật nuôi…

• Vaccine Amervac – Prrs • Vaccine Trung quốc

6

Nhóm II

• Có thể tham khảo đơn thuốc sau:

Bệnh PRRS

+ Nếu lợn còn ăn thì chộn vào thức ăn hàng ngày 1 trong các loại kháng

sinh sau đây :

Flofenicol 40ppm (40gr / tấn thức ăn ) hoặc 10 – 15 ngày

2. Điều Trị bệnh:

Lincomix S liều 2kg/tấn thức ăn nt

Bệnh không có thuốc điều trị đặc hiệu. Chỉ điều trị các

bệnh bội nhiễm do vi khuẩn gây ra, bằng cách:

• Tăng cường nuôi dưỡng chăm sóc. Dùng các loại thuốc

Tylansulfa – G 2kg/tấn thức ăn nt + Nếu vật bỏ ăn dùng 1 trong các loại kháng sinh sau đây : Amoxicilin LA 15% liều 1ml/ 10kgP liệu trình 3-7 ngày

tăng cường sức đề kháng cho lợn

• Thuốc điều trị triệu chứng: giảm sốt, tiêu chảy…

Linco – spectin nt Cefalosporin liều 1gr/30 – 50 kgP nt

+ Trợ sức trợ lực cho lợn: VTMC 5% liều 5 – 10 ml / con / ngày ( có thể tiêm bắp) Đường glucoza 5% liều 10 – 20 – 30 ml / con /ngày

• Sử dụng cá loại kháng sinh phổ rộng để điều trị cho lợn mắc bệnh, hạn chế kế phát. Điều trị phải đầy đủ, đúng liều, đủ thời gian, ít nhất là 5 -7 ngày. Đặc biệt lưu ý các vi khuẩn kế phát như Streptoccocus suis

Urotropin 10% liều 5 – 10 – 20 ml /con /ngày

Một số điều lưu ý khi có dịch sảy ra

Một số điều lưu ý khi có dịch sảy ra

• Bước 1 •

• Bước 2 • Vì bệnh xảy ra rất phức tạp gây bệnh cho mọi lứa tuổi

Khoanh vùng cách ly từng ô chuồng tránh để phát tán và lan truyền mầm bệnh, đồng thời có biện pháp sử lý tập trung nhất. • Tăng cường phun thuốc sát trùng cả trong và ngoài khu vực chăn

lợn với nhiều triệu chứng khác nhau: - Rối loạn sinh sản cho lợn nái và đực - Hội chứng hô hấp trên lợn con, lợn thịt.

• Do vậy tùy từng đối tượng bệnh nên điều trị theo các

nuôi 1lần/ngày, (phun sương, tránh để ướt lợn) bằng ANTISEP liều 3ml/ lít nước, 2lít nước pha phun cho 100m2 chuồng nuôi. • Do diễn biến phức tạp của bệnh, vì vậy việc quan trọng nhất là

hướng khác nhau.

phải tạo độ miễn dịch cao và đồng đều trong toàn đàn, hỗ trợ cho việc dùng thuốc kháng sinh phòng bội nhiễm.

• Hạ sốt khẩn cấp cho lợn: Khi lợn nái bị chết thai, sảy thai, đẻ non, đẻ thai chết thì nhất thiết phảI chống viêm sưng, hạ sốt, phân hủy nội độc tố cho lợn nái

Một số điều lưu ý khi có dịch sảy ra

Một số điều lưu ý khi có dịch sảy ra

• Trong ổ dịch để chống nhiễm khuẩn, giảm thiểu mầm bệnh trong chuồng nuôi, ngăn chặn nhiễm khuẩn đường hô hấp nên trộn TYLAN DOX hoặc FLOMAX liều 2kg/ 1 tấn thức ăn.

• Bước 3 • Cho uống điện giải: UNILYTEVIT -C 2-3 g/1 lít nước, GLUCO K- C 250 g/ 20 lít nước nhằm bổ xung vitamin, điện giải, cung cấp năng lượng, giải độc, giúp lợn khoẻ , nhanh hồi phục.

• Để hỗ trợ tiêu hoá, tăng chức năng của gan,thận trong thức ăn bổ

• Với lợn con và lợn thịt có biểu hiện viêm phổi ngoài các biện pháp tiêm hỗ trợ sức lực cần tiêm AMOXYCILLIN15%LAliều 1ml/ 15 kg TT để tăng hiệu quả điều trị.

sung

• Lợn con theo mẹ: Tiêm phòng AMOXYCILLIN15%LA liều 0,5 ml/ lợn

- Trộn ORGACIDS hoặc LACTACIDS 1-1.5 kg/ tấn thức ăn nhằm hỗ

trợ tiêu hoá, kích thích tính thèm ăn của lợn, giúp lợn ăn uống tốt.

- HEPATOL 1ml/ lít nước giải độc gan, thận, hỗ trợ trong quá trình

• Lợn cai sữa tiêm AMOXYCILLIN15%LA liều 1 ml/lợn • Trộn TYLANDOX hoặc FLOMAX 1kg/ tấn thức ăn, cho ăn liên tục7-

điều trị.

10 ngày trong thời gian điều trị.a

7

Nhóm II

8

Lịch sử bệnh

 1987 Mỹ (bắc California, Iowa, Minnesota); 1988 Canada; 1990 Đức; 1991 Hà Lan, Tây Ban Nha, Bỉ, Anh; 1992 Pháp; 1998 châu Á (Hàn, Nhật)…

 Thời gian đầu do chưa xác định được nguyên nhân nên có

nhiều tên gọi:

 Bệnh bí hiểm ở heo (MDS = Mystery Swine Disease)  Bệnh tai xanh (BED = Blue Ear Disease)  Hội chứng hô hấp & sẩy thai ở heo (Porcine Endemic

Abortion & Respiratory Syndrome = PEARS)

 Hội chứng hô hấp & vô sinh ở heo (Swine Infertility &

Hội chứng loạn sản & suy hô hấp trên heo (PRRS)

Respiratory Syndrome = SIRS)

 1992 hội nghị quốc tế về hội chứng này được tổ chức ở

Minnesota – Mỹ; Tổ chức Thú y Thế giới (OIE) đã thống nhất tên gọi “Porcine Reproductive & Respiratory Syndrome = PRRS”

 1997 Việt Nam: 10/51 heo nhập từ Mỹ (+); 2003 miền Nam,

1,3-68,29% (+); 2007 Hải Dương, Hưng Yên, Quảng Nam…

Căn bệnh

1991 Viện Thú y Lelystad – Hà Lan phân lập được

virus; sau đó Mỹ, Đức

Cấu tạo RNA, có vỏ bọc, 45-55nm, nucleocapsid

(protein nhân) 30-35nm

Giải mã hệ gene: PRRSv có mối quan hệ với lactose dehydrogenase (chứng cô đặc sữa chuột), equine artenitis (viêm động mạch ngựa), simian haemorrhagic (sốt xuất huyết khỉ)  xếp vào giống Arterivirus, họ Togaviridae

Nhiều biến thể về hệ gene kháng nguyên, độc lực dòng châu Âu thấp hơn dòng Bắc Mỹ, có bảo hộ chéo từng phần giữa 2 dòng

Tồn tại 1năm ở -70-20oC, 1tháng ở 4oC, 48h ở

45-55 nm

Lelystad – Hà Lan

37oC, 60-90’ ở 56oC; dễ bị tiêu diệt bởi pH acid, chất sát trùng, UV; ngan (vịt xiêm) mang mầm bệnh

1

Sinh bệnh học

3 protein có tính kháng nguyên quan trọng: E, M (vỏ), N (nhân)

Triệu chứng

Biểu hiện cấp hay mạn tính tùy thuộc: nhiễm lần đầu hay lần sau, sức đề kháng của đàn heo, sự biến đổi của virus…

Đàn nái:  Biếng ăn, sốt, lừ đừ  Sẩy thai (giai đoạn cuối), mất sữa  Tăng tỉ lệ heo sơ sinh phải loại bỏ (chết, khô, yếu…)  Tai, vùng da mỏng (âm môn, bụng, mũi…) xanh tím

(5%, nhanh tan biến), xù lông

 Giảm tỉ lệ nái đẻ, giảm tỉ lệ đậu thai  Thời gian lên giống trở lại (chờ phối) kéo dài

2

Đực giống:  Kém ăn, sốt, lừ đừ  Số lượng, chất lượng tinh dịch giảm  Tính hăng sinh dục giảm

Heo con theo mẹ:  Yếu ớt, bỏ bú  Mắt có ghèn nâu, da phồng rộp  Ỉa chảy, thở mạnh, chân choãi, run rẩy  Tăng tỉ lệ chết (30-50%, có khi 80-100%)

3

Heo con giai đoạn cai sữa:  Lười ăn, lông xù, da tím, mặt phù nề  Khó thở, sổ mũi, rối loạn hô hấp (châu Âu: không

ho)

 Chảy máu cuống rốn  Tăng tỉ lệ chết & loại

Heo choai & heo thịt:  Sức đề kháng giảm, dễ nhiễm trùng thứ

phát

 Chậm lớn (ADG giảm 15%), tăng tỉ lệ chết

& loại

4

Bệnh tích

Thai sẩy, thai chết: da bào thai khô, màu nâu, ổ bụng có nhiều chất lỏng màu vàng rơm

Heo con, heo thịt: bệnh tích chủ yếu ở phổi  Thùy đỉnh giống vòi voi, nổi khi thả vào nước  Phế nang viêm lan tràn  Vách ngăn tế bào lỗ chỗ như tổ ong

5

Nhiễm trùng kế phát

Virus: PRV (giả dại), SIV (cúm), PCV 2… Vi khuẩn: Mycoplasma (suyễn), Streptococus (liên cầu), Hemophilus, E coli, Pasteurella (tụ huyết trùng), Salmonella (thương hàn), App…

Chẩn đoán

Dựa vào triệu chứng lâm sàng (sẩy thai & đẻ non >8%, heo sơ sinh chết >20%, chết trong tuần đầu sau sinh >26%), bệnh tích, dịch tễ

Nuôi cấy, phân lập PRRSv trong môi trường tế bào;

phản ứng miễn dịch huỳnh quang, PCR

ELISA (thông dụng): phát hiện kháng thể sau nhiễm PRRSv 3 tuần, phổ biến sử dụng nguyên liệu & phân tích kết quả theo HerdChek – IDEXX (Mỹ), chi phí 82.500 đ/mẫu

Dung lượng mẫu: 100 nái  30 mẫu, 1.000 nái 

70 mẫu, 500 heo thịt  35 mẫu, 1.000 heo thịt  70 mẫu

Nếu > 20% (+)  kết luận: nhiễm PRRSv

6

Điều trị

Không có thuốc điều trị đặc hiệu Sử dụng kháng sinh phòng bội nhiễm Điều trị theo triệu chứng: giảm sốt, an thai… Bổ trợ: điện giải, thuốc bổ, men… Tăng cường chăm sóc, quản lý, nuôi dưỡng,

vệ sinh, sát trùng, cách ly…

Tạm dừng việc phối giống, nái sẩy thai để

qua 1 chu kỳ

7

Phòng bệnh

Tăng cường chăm sóc, quản lý, nuôi dưỡng, vệ

sinh, sát trùng, cách ly…

Nái hậu bị: cách ly 3 tháng hoặc cách ly 1 tháng  khu nái chờ phối (P0) + nái 1 lứa (P1)  thay thế dần (P2)

Nhập xuất toàn bộ (AIAO), tách riêng trại nái & trại

heo thịt

Biện pháp thích nghi: cho nái hậu bị, nái chưa

nhiễm PRRSv tiếp xúc với những nái hồi phục sau nhiễm PRRSv (không an toàn)

Trộn kháng sinh vào thức ăn

Vaccin PRRS:  Tây Ban Nha sản xuất được vaccin sống 1997,

vaccin chết 1998

 Vaccin sống hiệu quả hơn nhưng vaccin chết an

toàn hơn

 Châu Âu, Mỹ sử dụng từ năm 2000  Vaccin yêu cầu phải có cả 2 tính kháng nguyên

(châu Âu, Bắc Mỹ)

 Hiệu quả của vaccin chưa được nghiên cứu kỹ  Chương trình:

 Nái hậu bị: trước phối giống lần đầu 2 tuần (vaccin sống)  Nái sinh sản: mang thai 8 tuần (vaccin chết)  Đực giống: trước khai thác lần đầu 2 tuần & tái chủng

hàng năm (vaccin chết)

 Heo con: 3tuần tuổi (trại chưa nhiễm PRRSv), 3 & 6 tuần

tuổi (trại đã nhiễm PRRSv)

8

PRRS BSL-PS100 Live - American strain

90.000 đ / 10 liều

Singapore

250.000 đ / 10 liều

Kill vaccin PRRS

Cảm ơn quý vị đã quan tâm theo dõi

+84 90 3641040  diep.nm@greenfeed.com.vn

Hết