Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học

Chia sẻ: To Thanh Liem | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

1.472
lượt xem 660
download

Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng "Chủ nghĩa xã hội khoa học" do Bộ môn chủ nghĩa xã hội khoa học Trường Đại học Mở TPHCM biên soạn. Tài liệu có tổng cộng 12 chương, trong đó có các nội dung như sau: Vị trí, đối tượng, phương pháp và chức năng của CNXH khoa học; lược khảo tư tưởng XHCN; sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân; cách mạng XHCN; thời đại ngày nay; XHCN; nền dân chủ XHCN và nhà nước XHCN; liên minh giữa công nhân nông dân và tri thức trong thời kỳ quá độ lên XHCN; về dân tộc trong quá trình xây dựng CNXH; vấn đề tôn giáo trong quá trình xây dựng CNXH; vấn đề gia đình và xây dựng gia đình trong thời kỳ quá độ lên CNXH; vấn đề nguồn nhân lực trong quá trình xây dựng XHCN.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học

Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c Trang 1
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c Trang 2
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c L I GI I THI U B n thân m n ! Xin trân tr ng gi i thi u đ n các b n sinh viên t p tài li u đ cương bài gi ng môn ch nghĩa xã h i khoa h c. Tài li u này biên so n d a trên cơ s giáo trình chu n Qu c gia & giáo trình c a B Giaó d c & Đào t o phát hành tháng 6 năm 2006, và ngh quy t c a các kỳ đ i h i Đ ng toàn qu c, đ c bi t là ngh quy t Đ i h i X. Trong quá trình biên so n vi c sai sót là không th tránh kh i. R t mong đư c s đóng góp c a quý Th y, Cô và các b n sinh viên đ cùng chúng tôi ti p t c b sung s a ch a hoàn thi n hơn. M i đóng góp xin g i v B môn ch nghĩa xã h i khoa h c Trư ng Đ i h c M TPHCM – Ho c Email: hoang.dn@ou.edu.vn Trân tr ng g i t i các b n l i chào đoàn k t và xây d ng. B môn CNXHKH Trư ng Đ i h c M TPHCM Trang 3
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c CHƯƠNG I V TRÍ, Đ I TƯ NG, PHƯƠNG PHÁP VÀ CH C NĂNG C A CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C I. V TRÍ C A CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C 1. Khái ni m và nh ng đ c đi m c a ch nghĩa xã h i khoa h c 1.1. khái ni m: Ch nghĩa xã h i khoa h c là m t ý nghĩa v m t lý lu n n m trong khái ni m “ ch nghĩa xã h i”, là m t trong trong ba b ph n h p thành c a ch nghĩa Mác – Lênin, nghiên c u s v n đ ng c a xã h i tư b n, đ c bi t là trong giai đo n ch nghĩa tư b n t t y u s đư c thay th b ng xã h i m i, xã h i c ng s n ch nghĩa. 1.2. Đ c đi m c a ch nghĩa xã h i khoa h c: + M t là, v nh n th c thu t ng “ch nghĩa xã h i khoa h c” nó ch là m t ý nghĩa lý lu n n m trong khái ni m “ch nghĩa xã h i”, “ch nghĩa xã h i khoa h c” là đ nh cao c a nh t c a s phát tri n “ch nghĩa xã h i”. + Hai là, ch nghĩa xã h i khoa h c khác v i ch nghĩa xã h i không tư ng là ch nó đã ch rõ l c lư ng, con đư ng, phương th c th tiêu tình tr ng ngư i bóc l t ngư i mà nh ng nhà xã h i ch nghĩa không tư ng h ng mơ ư c. + Ba là, lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c là d a trên cơ s đúc k t c a tri t h c Mác – Lênin và c a kinh t h c chính tr h c Mác – Lênin. + B n là, ch nghĩa xã h i khoa h c là th gi i quan, là h tư tư ng c a giai c p công nhân, nó bi u hi n không ch vì l i ích c a giai c p công nhân mà c a toàn th nhân dân lao đ ng trong s nghi p xây d ng xã h i m i . + Năm là, lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c là s t ng k t kinh nghi m t th c ti n đ u tranh c a giai c p công nhân, c a nhân dân lao đ ng ch ng l i s áp b c bóc l t, b t công và t nh ng kinh nghi m trong xây d ng xã h i m i, xã h i ch nghĩa . 2. V trí c a ch nghĩa xã h i khoa h c + Theo nghĩa h p, ch nghĩa xã h i khoa h c là m t trong ba b ph n h p thành ch nghĩa Mác – Lênin. ( ch nghĩa Mác – Lênin g m có: tri t h c, kinh t h c chính tr và ch nghĩa xã h i khoa h c). + Theo nghĩa r ng, ch nghĩa xã h i khoa h c là ch nghĩa Mác – Lênin. B i vì, suy cho cùng c tri t h c Mác l n kinh t chính tr Mác đ u lu n gi i d n đ n tính t t y u c a l ch s là làm cách m ng xã h i ch nghĩa và xây d ng thành công xã h i c ng s n ch nghĩa. Lý lu n xuyên su t c a ch nghĩa xã h i khoa h c: giai c p công nhân có s Trang 4
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c m nh l ch s là xoá b ch nghĩa tư b n, xây d ng thành công ch nghĩa xã h i và xã h i c ng s n ch nghĩa. II. Đ I TƯ NG NGHIÊN C U VÀ PH M VI KH O SÁT, NG D NG C A CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C 1. Đ i tư ng nghiên c u c a tri t h c và kinh t h c chính tr Mác – Lênin là cơ s lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c - Đ i tư ng nghiên c u c a tri t h c Mác – Lênin là nh ng quy lu t chung nh t c a t nhiên, xã h i và tư duy, là th gi i quan, nhân sinh quan c a giai c p công nhân, nó là cơ s lý lu n, là phương pháp lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c. - Đ i tư ng nghiên c u c a kinh t h c chính tr Mác – Lênin là nh ng quy lu t c a các quan h xã h i hình thành và phát tri n trong quá trình s n xu t và tái s n xu t c a c i v t ch t, phân ph i, trao đ i và tiêu dùng, nó là cơ s lý lu n cơ b n c a ch nghĩa xã h i khoa h c nh m làm rõ nh ng quy lu t, nh ng v n đ c a th i đ i ngày nay - th i đ i quá đ t ch nghĩa tư b n lên ch nghĩa xã h i trên ph m vi toàn th gi i. 2. Đ i tư ng nghiên c u c a ch nghĩa xã h i khoa h c Đ i tư ng nghiên c u c a ch nghĩa xã h i khoa h c là “Nh ng quy lu t và tính quy lu t chính tr - xã h i c a quá trình phát sinh, hình thành và phát tri n hình thái kinh t - xã h i c ng s n ch nghĩa; nh ng nguyên t c cơ b n, nh ng đi u ki n, con đư ng, hình th c và phương pháp đ u tranh cách m ng c a giai c p công nhân đ th c hi n s chuy n bi n t ch nghĩa tư b n lên ch nghĩa xã h i, ch nghĩa c ng s n”. 3. Ph m vi kh o sát và v n d ng c a ch nghĩa xã h i khoa h c V i tư cách là m t khoa h c, cũng như các khoa h c khác: lý thuy t c a ch nghĩa xã h i khoa h c đư c b t ngu n t s kh o sát, phân tích nh ng tư li u th c ti n, th c t . Do đó, khi v n d ng nh ng lý thuy t khoa h c đương nhiên ph i g n li n v i th c t , th c ti n m t cách ch đ ng, sáng t o, linh ho t sao cho phù h p và hi u qu nh t trong nh ng hoàn c nh c th khác nhau. Nh n th c đư c nh ng n i dung nêu trên chúng ta m i có kh năng kh c ph c nh ng b nh đơn gi n, ch quan duy ý chí, th ơ chính tr …. III. PHƯƠNG PHÁP C A CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C 1. Phương pháp lu n chung c a ch nghĩa xã h i khoa h c Ch nghĩa xã h i khoa h c s d ng phương pháp lu n c a tri t h c Mác – Lênin, đ ng th i cũng s d ng nh ng phương pháp khác có tính liên nghành, và t ng h p. 2. Các phương pháp đ c trưng c a ch nghĩa xã h i khoa h c Trang 5
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c - Phương pháp liên ngành: ch nghĩa xã h i khoa h c là m t môn khoa h c xã h i nói chung và khoa h c chính tr - xã h i nói riêng, do đó nó c n thi t ph i s d ng nhi u phương pháp nghiên c u c th c a các khoa h c xã h i khác như phương pháp phân tích, t ng h p, th ng kê, so sánh, đi u tra xã h i h c, sơ đ hoá, mô hình hoá, v v… đ nghiên c u nh ng khía c nh chính tr - xã h i c a các m t ho t đ ng trong m t xã h i còn giai c p, đ c bi t là trong ch nghĩa tư b n và trong ch nghĩa xã h i. - Phương pháp k t h p l ch s - logic. Đây là phương pháp lu n d a trên cơ s nh ng tư li u th c ti n c a l ch s đ phân tích nh m rút ra nh ng nh n đ nh, nh ng khái quát v m t lý lu n có k t c u ch t ch , khoa h c. - Phương pháp kh o sát và phân tích v m t chính tr - xã h i là phương pháp có tính đ c thù c a ch nghĩa xã h i khoa h c. khi nghiên c u, kh o sát th c t , th c ti n m t xã h i c th , đ c bi t là trong đi u ki n c a th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i, nh ng ngư i nghiên c u, kh o sát… ph i luôn có s nh y bén v chính tr - xã h i. - Phương pháp t ng k t lý lu n t th c ti n, nh t là th c ti n v chính tr - xã h i. Đây cũng là m t phương pháp đ c thù c a ch nghĩa xã h i khoa h c. Ch có trên cơ s t ng k t th c ti n, rút ra nh ng bài h c kinh nghi m thành công và không thành công m i có th b sung, làm giàu thêm cho kho tàng lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c. IV. CH C NĂNG, NHI M V VÀ Ý NGHĨA VI C NGHIÊN C U CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C 1. Ch c năng và nhi m v c a ch nghĩa xã h i khoa h c - Th nh t, trang b nh ng tri th c đ lu n gi i tính t t y u s ra đ i c a hình thái kinh t – xã h i c ng s n ch nghĩa. - Th hai, trang b quan đi m l p trư ng c ng s n ch nghĩa cho giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng. - Th ba, đ nh hư ng v chính tr - xã h i cho m i ho t đ ng c a giai c p công nhân, c a Đ ng c ng s n, c a Nhà nư c và c a nhân dân lao đ ng trên m i lĩnh v c, nh m m c tiêu đi t i xã h i ch nghĩa, c ng s n ch nghĩa. 2. Ý nghĩa nghiên c u, h c t p ch nghĩa xã h i khoa h c Ch nghĩa xã h i khoa h c là m t trong ba b ph n h p thành ch nghĩa Mác – Lênin. Ch nghĩa xã h i khoa h c nghiên c u s v n đ ng c a xã h i tư b n, đ c bi t là trong giai đo n ch nghĩa tư b n t t y u s đư c thay th b ng xã h i m i, xã h i c ng s n ch nghĩa. Vì v y, khi nghiên c u ch nghĩa xã h i khoa h c c n lưu ý : 2.1. Ý nghĩa v m t lý lu n: Trang 6
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c + Lý lu n cơ b n c a ch nghĩa Mác – lênin là bàn v v n đ : gi i phóng con ngư i xã h i loài ngư i ra kh i s áp b c bóc l t b t công, nghèo nàn l c h u, vì v y khi nghiên c u, h c t p lý lu n ch nghĩa Mác – lênin ph i k t h p nghiên c u nhu n nhuy n c ba b ph n thì nó m i đ cơ s đ lý gi i các v n đ th c ti n và lý lu n ( tri t h c, kinh t h c chính tr và ch nghĩa xã h i khoa h c ). + Lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c trang b cho chúng ta nh ng quan đi m chính tr - xã h i, đó là nh ng tri th c lý lu n cơ b n đ lu n gi i tính t t y u s ra đ i c a hình thái kinh t – xã h i c ng s n ch nghĩa. + Lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c là cơ s đ cũng c quan đi m ni n tin, l p trư ng c ng s n ch nghĩa cho giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng và đ nh hư ng c a giai c p công nhân, c a Đ ng c ng s n, c a Nhà nư c và c a nhân dân lao đ ng trên m i lĩnh v c, nh m m c tiêu đi t i xã h i ch nghĩa, c ng s n ch nghĩa. 2.2. Ý nghĩa v m t th c ti n Trư c h t chúng ta ph i th y đư c cũng như b t kỳ m t lý thuy t khoa h c nào bao gi cũng có kho ng cách gi a lý lu n v i th c ti n, đ c bi t là d báo khoa h c xã h i. Vì v y, khi ch nghĩa xã h i Đông Âu và Liên Xô s p đ , lòng tin vào ch nghĩa xã h i và ch nghĩa xã h i khoa h c, ch nghĩa Mác – Lênin c a nhi u ngư i gi m sút. Vì th , nghiên c u, gi ng d y ch nghĩa xã h i khoa h c càng khó khăn trong tình hình hi n nay, nhưng m i chúng ta ph i th y đư c quy lu t v n đ ng là m t t t y u không th đ o ngư c ch có đi u quy lu t x y ra s m mu n mà thôi. CÂU H I ÔN T P, TH O LU N. Câu h i ôn t p: 1. Ch nghĩa xã h i khoa h c là gì? Nó đư c hi u theo m y nghĩa? 2. V trí c a ch nghĩa xã h i khoa h c trong h th ng lý lu n ch nghĩa Mác - Lênin? 3. Đ i tư ng nghiên c u c a ch nghĩa xã h i khoa h c là gì? 4. Phân bi t đ i tư ng c a c a ch nghĩa xã h i khoa h c v i đ i tư ng tri t h c, đ i tư ng kinh t chính tr h c Mác - Lênin? 5. Ch nghĩa xã h i khoa h c có nh ng phương pháp nghiên c u nào? Trình bày nh ng phương pháp đó? Câu h i th o lu n 1. Phân tích ch c năng c a tri t h c Mác - Lênin và ch nghĩa xã h i khoa h c? Hai môn h c này có quan h v i nhau như th nào? 2. Ý nghĩa nghiên c u ch nghĩa xã h i khoa h c Vi t Nam hi n nay? Trang 7
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c CHƯƠNG II LƯ C KH O TƯ TƯ NG XÃ H I CH NGHĨA TRƯ C MÁC S ti t c a chương: 6 ti t S ti t gi ng: 3 ti t S ti t th o lu n, t h c: 3 ti t I. KHÁI NI M VÀ PHÂN LO I TƯ TƯ NG XÃ H I CH NGHĨA 1. Tư tư ng xã h i ch nghĩa là gì? 1.1. Khái ni m: tư tư ng xã h i ch nghĩa là “m t h th ng nh ng quan ni m ph n ánh nh ng nhu c u, nh ng ư c mơ c a các giai c p lao đ ng, b th ng tr v con đư ng, cách th c và phương pháp đ u tranh nh m th c hi n m t ch đ xã h i mà đó, tư li u s n xu t là thu c v toàn xã h i, không có áp b c và bóc l t. trên cơ s đó, m i ngư i đ u bình đ ng v m i m t và đ u có cu c s ng m no, h nh phúc, văn minh”. 1.2. Nh ng bi u hi n c a tư tư ng xã h i ch nghĩa: - M i tư li u s n xu t đ u là c a chung. - M i ngư i ai cũng có vi c làm và ai cũng ph i lao đ ng. - Không có bóc l t, t do, bình đ ng, có cu c s ng m no, h nh phúc. - M i ngư i đ u đư c hư ng th , c ng hi n và phát tri n toàn di n. 2. Tư tư ng xã h i ch nghĩa có t bao gi Theo Lênin tư tư ng xã h i ch nghĩa xu t hi n: “đã lâu l m r i, đã hàng bao th k nay, th m chí hàng ngàn năm nay”, và cũng có th nói m t cách chính xác, tư tư ng đòi xoá b tình tr ng áp b c bót l t ngư i, m i tư li u s n xu t đ u là c a chung, ai cũng có vi c làm và ai cũng ph i lao đ ng, m i ngư i đ u bình đ ng v i nhau có cu c s ng m no, t do, h nh phúc. Tư tư ng này xu t hi n sau khi công xã nguyên thu tan rã, ch đ chi m h u nô l ra đ i, là ch đ bóc l t ngư i tàn b o nh t trong l ch s . nhi u cu c kh i nghĩa n ra nhưng đ u th t b i. do đó, ngư i ta đành g i g m nh ng ư c mơ khát v ng vào các câu chuy n, các truy n thuy t c a tôn giáo, các tác ph m văn chương đư c lan truy n, đư c ph bi n dư i d ng nh ng câu chuy n, nh ng áng văn chương, đi n hình nh t là trong th n tho i th i Hy L p và La Mã C Đ i. II. PHÂN LO I TƯ TƯ NG XÃ H I CH NGHĨA 1. Tư tư ng xã h i ch nghĩa sơ khai Hy L p – La Mã c đ i 1.1.Vài nét sơ lư c v tư tư ng xã h i ch nghĩa Hy L p C Đ i Trang 8
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c Hy L p C Đ i bao g m các đ o thu c bi n Ê – Giê và vùng Tây Ti u Á ngày nay. Hoàn c nh t nhiên c a Hy L p không thu n l i cho phát tri n nông nghi p nhưng ngành th công nghi p, buôn bán trên bi n l i phát tri n r t m nh. Hy L p còn có m t l i th là n m gi a Châu Á, Châu Âu, và Châu Phi vì v y Hy L p có đi u ki n ti p thu đư c các n n văn minh c a các châu l c. Hy L p, Nhà nư c và giai c p xu t hi n r t s m, vi c buôn bán nô l g n li n v i các đô th s m u t. Nô l ph i làm đ m i vi c t chăn nuôi, trông tr t, chèo thuy n và các d ch v khác. H ph i làm vi c trong các đi u ki n ràng bu c, b đ i x kh c nghi t tàn b o c a ch nô, n u lư i bi ng, ch y tr n s b c t tai, x o mũi, c t lư i n u n ng hơn s b th cho chó, c p đói xé xác. H b g t ra kh i đ i s ng chính tr , đi u đó đã đư c hi n pháp qui đ nh: “nô l không có tính ngư i”. Do đó giai c p cùng kh này luôn luôn khát khao t do và căm thù giai c p ch nô, Planton (427 – 347 TCN) vi t: ”m i thành th dù nh bé đ n đâu cũng chia thành hai khu v c, khu v c cho ngư i giàu, khu v c cho ngư i nghèo và ch nào có giàu nghèo phân chia s có đ u tranh tàn khóc gi a hai phe”, các cu c đ u tranh c a nô l ph n kháng l i ch nô như là phá hu công c lao đ ng s n xu t, cư p phá mùa màng, b tr n. Giai c p ch nô đã dùng b máy quy n l c và các bi n pháp tàn kh c đ tr ng tr nô l ngày càng tàn b o, v sau nhi u cu c đ u tranh đư c t ch c cao hơn như là b o đ ng, kh i nghĩa có vũ trang, đi n hình là phong trào Xpác-tơ, do m t nô l lãnh đ o tên là A-Ghít (TK II TCN) v i kh u hi u: xoá n , chia đ u ru ng đ t. Do đó đã đư c đông đ o nô l đi theo. Nhưng sau đó phong trào b d p t t. A-Ghít b x t , ti p t c phong trào đư c Cle-ô-men nhen nhóm, nghĩa quân đã gi i phóng và làm ch m t vùng r ng l n, ông đã th c hi n ch trương chia đ u l i ru ng đ t, phong trào này kéo dài cho đ n khi b La Mã th ng tr . 1.2. Tư tư ng xã h i ch nghĩa th i La Mã c đ i: n i b t là phong trào kh i nghĩa c a anh em nhà Ti-bê-ri-uytx và Cai-uytx và cu c kh i nghĩa do nô l Xpác-ta-quyt lãnh đ o ( cu i TK II đ u TK I TCN). Các cu c kh i nghĩa này đ u d n đ n th t b i. Giai c p nô l và ngư i lao đ ng b t l c tuy t v ng, l i thoát đâu ? h đã tìm th y không ph i th gian này mà là lĩnh v c tôn giáo. Trong th i kỳ La-Mã chi m đóng Hy-L p và vùng đ t c a ngư i Paxletin v i mâu thu n gi a hai giai c p nô l và ch nô v n có đang còn nóng b ng l i thêm mâu thu n gi a quân xâm lư c chi m đóng l i càng làm tăng thêm s đau kh cho ngư i nô l . Trong hoàn c nh đó đã xu t hi n nhi u nhà tiên tri ho t đ ng trong qu n chúng, h loan tin s có thiên s c a th n Giê-hô-va giáng th đ c u v t loài ngư i kh i n i kh tr m luân. Trong th i đi m đó nhân v t Giêsu xu t hi n. Ông là ngư i theo đ o Do Thái nhưng l i rao gi ng tư tư ng khác, t xưng là Chúa c u th , là con c a đ c Chúa tr i mà dân Do Thái mong ch . Ông truy n đ o c a Thư ng Đ v i nh ng tư tư ng bác ái, n u tin Chúa s đư c Chúa rư c v nư cThiên Đàng là Trang 9
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c nơi c c l c sung sư ng, đư c qu n chúng lao đ ng, nô l theo r t đông, Vì v y, ông b quy là tà đ o và b các ch c s c cao c p c a đ o Do Thái k t t i làm gián đi p cho La Mã và b t hình lúc m i 33 tu i. Ông không đ l i tác ph m nào nhưng các đ đ ghi l i l i gi ng đ o c a ông thành kinh tân ư c, trong giáo lý c a đ o Cơ Đ c sơ kỳ đã đ l i cho ngư i nô l m t mơ ư c có m t đ t nư c c a Chúa, n i dung c a nó khác v i cu c n i d y b ng vũ l c mà ph i ch đ i b ng m t phép màu c a Chúa đ đư c đ n m t nơi mà không có đói nghèo, b nh t t, không có áp b c b t công. Đ o Do Thái và chính quy n La Mã đã dùng nhi u bi n pháp k c vũ l c đ đàn áp, nhưng không thành, v sau chính quy n La Mã đã cài ngư i vào ch c s c c a đ o Cơ Đ c d n đ n s phân hoá thành hai phái, phái lên án s giàu có, phái khuyên nhà giàu nên giúp ngư i nghèo, làm t thi n giúp ngư i nghèo đ có cơ h i lên thiên đàng, v sau phái này d n d n hoà quy n vào chính quy n La Mã, phe ch ng l i s giàu có tách ra l p thành tu vi n kín nhưng d n d n cũng thoái hoá và n m trong tay ph n l n ru ng đ t và lúc này tr thành công c th ng tr c v tinh th n l n v t ch t. 2. Tư tư ng xã h i ch nghĩa t th k XI đ n cu i th k XV Đ c đi m t th k XI-XV n n kinh t hàng hoá, ti n t , thương m i ph c h i, ti u th công nghi p t ng bư c t p trung các đô thi kèm theo nó là th t nghi p, nhi u ngư i tr ng tay, xã h i xu t hi n m t t ng l p m i là giai c p vô s n. Có th nói cùng v i n n kinh t m i ( công trư ng th công tư b n) đã hình thành nh ng t p đoàn xã h i có thái đ thù đ ch v i ch đ xã h i đương th i và h mu n th c hi n m t xã h i c ng s n, c ng s n ch nghĩa th i kỳ này r t đa d ng và nhìn chung không thoát kh i màu s c tôn giáo. Tiêu bi u c a phong trào này là cu c đ u tranh c a Đôn-si-nô vào th k XIII B c Italia, cu c đ u tranh c a nông dân năm 1381 do m t giáo sĩ tên Giôn Bôn v i kh u hi u: cu c s ng Anh s không t t hơn ch ng nào chưa có ch đ tài s n chung, ch ng nào chưa có s bình đ ng. Cu c kh i nghĩa th t b i ông b b t và k t án t hình. 3. Tư tư ng xã h i ch nghĩa th i c n đ i (t TK XVI - TK XIX) Kho ng t th k XV-XVIII các công trư ng th công hình thành và phát tri n d n thay th cho s n xu t theo ki u phư ng h i. Đ ng th i cùng v i n n công nghi p l n là hai giai c p tư s n và vô s n đư c hình thành, l n lên cùng v i n n s n xu t y. G n li n v i n n s n xu t công nghi p l n là s m mang thu c đ a, th trư ng tư b n ch nghĩa đư c m r ng. Giai c p tư s n t ng bư c thi t l p đ a v th ng tr c a mình, ch nghĩa tư b n đã d n thay th ch đ phong ki n Châu Âu, B c M . S tích t và t p trung tư b n di n ra m nh m , kèm theo đó là s phân hoá giai c p và nh ng xung đ t giai c p,… nh ng đi u ki n và ti n đ y đã xu t hi n nhi u nhà tư tư ng ch nghĩa xã h i không tư ng. Trang 10
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c 3.1. Tư tư ng “ch nghĩa xã h i không tư ng” t TK XVI đ n TK XVIII: - Th k XVI: Tôma Morơ ( Thomas More, 1478-1535) ngư i Anh, năm1504 trúng c vào ngh vi n ph trách ngo i giao. Năm 1529 tr thành h u tư c t tư ng. Trong các tác ph m c a ông, đáng chú ý nh t là cu n “UTOPIE” nghĩa là không t n t i đâu c . N i dung: thu th đoàn l c đ n m t hòn đ o l có th dân sinh s ng, đây không có s h u cá nhân, h cùng nhau cày ru ng, coi thư ng vàng b c, m i ngư i s ng v i nhau bình đ ng, tư li u s n xu t và tư li u tiêu dùng đ u là c a chung, ngh vi n là cơ quan t i cao là t ch c tr c ti p đi u hành s n xu t, phân ph i s n ph m, đi u ti t lao đ ng. M i ngư i đ u ph i có nghĩa v lao đ ng hai năm rư i sau đó thay phiên v thành ph ngh ngơi. Có nhà ăn công c ng, xoá án t hình thay b ng lao đ ng đ c i t o. Ngh vi n do nhân dân tr c ti p b u ra b ng phi u kín. T t c tr em đ u đư c nuôi dư ng, chăm sóc, giáo d c b t bu c. N 18 nam 22 tu i m i đư c k t hôn, th c hi n m t v m t ch ng. Cha c là do dân b u và thay phiên nhau làm cha. Ngày lao đ ng sáu gi , sau đ t lao đ ng sáu tháng có ba tháng ngh ngơi. - Th k XVII: Cămpanenla (Tomaso Cămpanella 1568-1639) ngư i Italia, sinh ra trong m t gia đình thu c t ng l p th th công, có nhi u tác ph m, nhưng đáng chú ý nh t là tác ph m: “thành ph m t tr i”. N i dung k v thu th Giêm-mơ đi l c vào m t đ o l có m t c ng đ ng s ng v i nhau r t lý tư ng. V kinh t - xã h i: tư li u s n xu t, th m chí c v ch ng cũng chung vì ông cho r ng s h u tư nhân là ngu n g c sinh ra b t công, đói nghèo. Trong xã h i m t tr i không có ai chây lư i, ăn bám, tr m c p. Ngh nào cũng đư c quý tr ng, ph n làm vi c nh , nam gi i làm vi c n ng, th c hi n phân ph i theo nhu c u, dân tr c ti p b u ngư i lãnh đ o cao nh t g i là ông m t tr i, trong xã h i m t tr i không phân bi t giai c p, t ng l p, đ ng c p. M i ngư i đ u bình đ ng v quy n l i và nghĩa v . Trong xã h i ai gi i đư c tr ng v ng, nh ng k lư i bi ng s b xã h i lên án. Dư i ông m t tr i còn có ba cơ quan ch c năng đ i bi u cho s c m nh, trí tu và tình yêu. ( Hi n nay mi n Nam sa m c c a Israel, c đ o Kibbutz, ti ng do thái c có nghĩa là cùng nhau chung s ng, c ng đ ng ngư i này không dùng ti n, cùng lao đ ng chung, lương th c đư c chia theo nhu c u, con cái do nhà tr nuôi t p th tách kh i cha m ). + Gier cdơ Uynxtenly (1609-1652): sau th ng l i c a cu c cách m ng tư s n Anh, ch nghĩa tư b n có đi u ki n phát tri n m nh trong lĩnh v c kinh t , nhưng trong lĩnh v c xã h i l i xu t hi n xung đ t gi a các giai c p, các t ng l p xã h i di n ra quy t li t, tiêu bi u là cu c chi n trên chính gi a trư ng phái “B o hoàng” và phái “Ngh vi n”. Trong hoàn c nh y đã xu t hi n nh ng nhà tư tư ng lý lu n tiên phong có khuynh hư ng xã h i ch nghĩa, tiêu bi u trong s đó là Giê-R c-dơ-uyn Xten-li. Trong các tác Trang 11
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c ph m c a mình, ông đã lu n ch ng cho các yêu sách c a phái “Đào đ t” mà ông là m t lãnh t c a phong trào này, tư tư ng cơ b n toát lên t nh ng yêu sách đó là bình đ ng v m i phương di n, c trong kinh t - xã h i. Tác ph m tiêu bi u nh t c a ông là cu n “lu t t do”, có th coi là cương lĩnh c i t o tri t đ xã h i b ng cách th tiêu ch đ tư h u v ru ng đ t, xây d ng ch đ c ng hoà, trong đó ru ng đ t và s n ph m lao đ ng làm ra là tài s n chung c a toàn xã h i. - Th k XVIII: + Giăng Mêliê (Jean Meslier 1664-1729) Ngư i Pháp. Khi còn nh gia đình cho h c trư ng dòng, ông n i ti ng thông minh, năm 23 tu i đư c phong m c sư, tính gi n d g n gũi v i nông dân nên ông r t hi u đư c n i kh c a h , có l n ông b giáo h i qu ph t vì đã cùng v i nông dân ch ng l i m t chúa đ t trong vùng vì thu tô thu quá cao. Nhưng có l tư tư ng c a ông đư c b c l rõ nh t trong tác ph m “Nh ng di chúc c a tôi”. Ông vi t: “T t c chúng ta đ u có m t ngu n g c không có ai sinh ra đã là quý bà quý ông, thiên nhiên sinh ra chúng ta v i tính cách là ngư i tương thân tương ái vì thiên nhiên sinh ra chúng ta cùng b n ch t và cùng m c đích”. Ông k ch li t phê phán xã h i đương th i là xã h i quá nhi u k ăn bám s ng trên lưng ngư i khác. Mu n cho xã h i lành m nh trư c h t ph i xoá b b n ăn bám có h i như là ch trang tr i, nhân viên thu thu cho đ n vua chúa. Quan đi m gi i phóng ngư i lao đ ng kh i s áp b c, bóc l t c a ông không ph i b ng đ o đ c mà ph i b ng b o l c cách m ng, không tho hi p ( l i báo trư c c a cách m ng Pháp năm 1789). Ngoài ra ông còn đưa ra lu n đi m: “H i các dân t c hãy liên hi p l i n u các ngư i mu n t c u mình thoát kh i c nh kh n cùng” ông mong mu n xây d ng m t xã h i c a c i là c a chung, m i ngư i đ u đ ơc hư ng th , như v y s không có tr m c p, b t h nh, gi t ngư i, d i trá. V tôn giáo ông vi t: “Tôi đã đau kh bi t bao nhiêu khi tôi truy n bá đ n bà con nh ng l i d i trá, b i mà thâm tâm tôi ghét cay ghét đ ng, s h n nhiên c a bà con khi n tôi h i h n bi t ch ng nào”. + Phrăngxoa Môrenly ( Francois Morelly) Ngư i Pháp. Ngư i ta không bi t rõ năm sinh và năm m t c a ông ( ch bi t là ông s ng vào TK XVIII) trong các tác ph m, đáng chú ý nh t là tác ph m “ B lu t t nhiên” n i dung c a tác ph m nói lên m i x u xa trong xã h i đ u do ch đ tư h u gây ra, trên cơ s đó ông đã lên án ch đ đương th i là d i trá, b t công, tàn b o, thi u s hi u bi t, không có h c th c và đ o đ c, do đó c n ph i thay đ i lu t l b ng b lu t t nhiên m i t t hơn, trên cơ s đó đ phân chia l i ru ng đ t quy ho ch l i thành ph , nghiêm c m tiêu xài hoang phí xa x t n kém ti n b c c a nhân dân. Trang 12
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c + Gi ccơ Bab p ( Gracchur Babeuf 1760-1797) Ngư i Pháp. Xu t thân là công nhân. Ông là ngư i tích c c tham gia vào phong trào cách m ng tư s n phá ng c Bat-xti nhưng do có nhi u v n đ không đ ng ý v i Ban lãnh đ o nên đã b b t. Sau khi đư c th ông l i lao vào ho t đ ng chính tr và t ch c câu l c b Păng-tê-ông, b ngoài là nơi g p g b n bè, nhưng bên trong ng m ng m chu n b kh i nghĩa. Trong tác ph m “Tuyên ngôn c a nh ng ngư i bình dân” ông đã đ c p đ n các đ i tư ng tham gia kh i nghĩa như là công nhân, binh lính ( có th nói đây là l n đ u tiên trong l ch s c n đ i có tư tư ng chú ý đ n phong trào công nhân và kh i nghĩa vũ trang). Đ chu n b cho kh i nghĩa ông đã nêu ra các bư c: Bư c 1: các lò bánh mì ph i cung c p đ cho quân kh i nghĩa. Bư c 2: t ch thu t t c tài s n c a b n nhà giàu đ chia cho dân nghèo. Bư c 3: xoá n , tr l i các v t c m c , phân chia đ u l i ru ng đ t. Bư c 4: chi m các kho b c đ phát cho m i ngư i. Bư c 5: t ch thu tài s n c a k ch y tr n và b n ph n đ ng. Bi n pháp cu i cùng là t ch c l i đ i s ng xã h i đ b o đ m xã h i phát tri n nh m tiêu di t nghèo đói, th t nghi p và các t n n khác. Nhưng r t ti c k ho ch chưa đư c th c hi n thì b m t tên ch đi m t giác ông b b t, k t án t hình. Song nh ng tư tư ng c a ông là m t bài h c cho các cu c cách m ng. 3.2. Ch nghĩa xã h i không tư ng – phê phán đ u TK XIX + Prăngxoa Mari Sáclơ Phurie, ngư i Pháp ( Charles Fourier 1772-1837), xu t thân trong m t gia đình thu c t ng l p ti u thương, buôn bán nh , đã t ng làm các công vi c như kê toán, văn thư, ngư i chào hàng, theo dõi th trư ng ch ng khoán nên ông hi u r t rõ b n ch t c a giai c p tư s n. Ki n th c c a ông ch y u là t h c, ngoài ra còn t h c âm nh c, h i ho . Trong các tác ph m như “Th gi i kinh t m i hay là phương th c hành đ ng xã h i ch nghĩa h p v i t nhiên”, “Lý thuy t v ba giai đo n phát tri n và s phát tri n chung”, tư tư ng n i b t nh t trong các tác ph m v n là phê phán xã h i tư s n là m t xã h i mà ngư i lao đ ng đư c hư ng quá ít còn k ăn bám thì đư c hư ng quá nhi u. Đó là m t xã h i s nghèo kh đư c sinh ra t s th a th i. Ngoài ra ông còn phê phán ch đ c nh tranh d n đ n n n th t nghi p. Đ o đ c trong xã h i tư b n là d i trá, nhưng đư c che đ y b ng chi c m t n bình đ ng, bác ái, đ ng sau b m t y là ti n trao cháo múc l nh lùng. Ông là ngư i đã phác ho b c tranh v s phát tri n c a xã h i loài ngư i. T giai đo n dã man – gia trư ng – văn minh, còn trong m t đ i ngư i: thơ u - thanh niên - trư ng thành - tu i già, và coi “Trình đ gi i phóng ph n là thư c đo trình đ gi i phóng chung c a xã h i”. Trang 13
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c + Cơlôđơ Hăngri Đơ Xanh Ximông (Claude Henri De Saint Simon 1760-1825): xu t thân trong m t gia đình là quý t c Pháp lâu đ i, 17 tu i tham gia quân đ i, đã t ng tham gia chi n tranh M . Năm 1783 tr v Pháp v i c p hàm đ i tá và sau đó ông đi chu du nhi u nư c. Cách m ng Pháp bùng n ông tr v nư c truy n bá tư tư ng t do. Ông đ l i nhi u tác ph m có giá tr , trong đó có phát hi n m i v giai c p và đ u tranh giai c p. Ông cho r ng cu c cách m ng tư s n Pháp năm 1789 m ng tính ch t n a v i, thi u tri t đ và không vì l i ích c a nhân dân lao đ ng, ( cu c cách m ng tư s n Pháp không ch là cu c đ u tranh gi a quý t c và giai c p tư s n mà còn là cu c đ u tranh gi a m t bên là nh ng ngư i không có c a và m t bên là nh ng ngư i có c a và tai h a là ch l i đưa giai c p trung gian là giai c p tư s n lên n m chính quy n), theo ông c n có m t cu c cách m ng m i, m t cu c “t ng cách m ng”. Đ th c hi n cu c cách m ng m i đó, ông ch trương ph i b ng “con đư ng bình yên chung”. Ông là ngư i vi t nhi u tác ph m đ c p nhi u n i dung có tính ch t xã h i ch nghĩa, lu n gi i cho lý thuy t v giai c p và xung đ t giai c p. M c dù ông chưa th phân đ nh chính xác v ngu n g c cũng như b n ch t kinh t - xã h i c a các giai c p nhưng đây là m t đóng góp m i c a ông đ i v i kho tàng tri th c nhân lo i v xã h i nói chung, v tư tư ng xã h i ch nghĩa nói riêng. Ông t tuyên b là ngư i phát ngôn c a giai câp c n lao và gi i phóng giai c p là m c đích cu i cùng c a cu c đ i, song quan ni m c a ông v ch đ s h u c a xã h i tương lai l i ch a đ ng mâu thu n. M t m t, ông cho r ng, trong xã h i y, ch đ s h u ph i đư c t ch c sao cho có l i nh t cho toàn xã h i. Nhưng m t khác, ông l i không ch trương xoá b ch đ tư h u, mà ch c g ng xoá b s phân hoá giàu nghèo m t cách quá đáng, thông qua và b ng cách th c hi n ch đ tư h u m t cách ph bi n. + Rôb c Ôuen: (Robert Owen 1771-1858) sinh ra trong m t gia đình th th công nư c Anh, 9 tu i đã ph i đi làm thuê. Năm 20 tu i k t hôn v i con gái m t nhà công nghi p Niu-la-nác và đư c b nhi m làm giám đ c nhà máy có kho ng 1500 công nhân, ph i s ng trong nh ng túp l u chen chúc quanh nhà máy, đó là nh ng th th công b khánh ki t, nông dân không có ru ng đ t, tù kh sai mãn h n thư ng xuyên say rư u, đánh nhau. Đ c i thi n tình c nh c a ngư i lao đ ng, ông đã t ng bư c c i t quy trình s n xu t, t ch c đ i s ng như xây d ng nhà cho công nhân, nhà tr , nhà m u giáo, b nh vi n, m i ngày làm vi c 10 ti ng rư i ( Anh th i đó lao đ ng t 12-14 gi ). Năm 1824 ông sang M (bang Indiana) dùng toàn b tài s n c a mình mua đ t đ thành l p công xã l y tên là “Lao đ ng hoà h p m i”. Nhưng ít lâu sau, t t c nh ng đ t đai đ u b chi m đo t, tài s n không còn, ông l i tr v nư c Anh ti p t c ho t đ ng trong phong trào công đoàn. Mô hình ch nghĩa c ng s n c a ông th t b i nhưng nó đã đ l i m t tư tư ng nhân đ o v gi i phóng con ngư i. Trang 14
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c Tóm l i: Quá trình phát tri n các trào lưu tư tư ng xã h i ch nghĩa không tư ng t th k XVI đ n đ u th k XIX g n li n v i phương th c s n xu t tư b n ch nghĩa m i hình thành và b t đ u phát tri n. Trong quá trình phát tri n tính ch t văn chương (văn h c) c a các trào lưu xã h i ch nghĩa không tư ng ngày càng gi m, tính lý lu n ngày càng tăng và tính phê phán ngày càng sâu s c và đ t đ nh cao th k XIX. Tư tư ng c a h u h t các nhà xã h i ch nghĩa không tư ng đ u mu n xoá b ch đ tư h u, mơ ư c m t xã h i tương lai mà quy n s h u tư li u s n xu t thu c v xã h i, m i ngư i đ u lao đ ng, thành qu lao đ ng đư c phân ph i công b ng. 4. Giá tr và h n ch l ch s c a ch nghĩa xã h i không tư ng 4.1. Nh ng giá tr - H u h t các quan ni m, các lu n đi m c a các nhà tư tư ng xã h i ch nghĩa không tư ng đ u ch a đ ng m t tinh th n nhân đ o cao c khát v ng gi i phóng con ngư i kh i tình tr ng b áp b c, bóc l t, m i ngư i đ u s ng bình đ ng v i nhau. Nhưng nh ng tư tư ng nhân đ o y chưa ch ra đư c con đư ng và l c lư ng xã h i, cũng như đi u ki n và phương th c đ th c hi n ư c mơ đó. Vì v y, các nhà tư tư ng th i kỳ này đư c g i là ch nghĩa xã h i không tư ng. Tuy nhiên, nhi u giá tr , lu n đi m c a ch nghĩa xã h i không tư ng là cơ s đ Mác và Ăngghen k th a sau này. - V i các m c đ và trình đ khác nhau, các tư tư ng xã h i ch nghĩa không tư ng trong su t các th i kỳ t th k th XVI - XVIII đ u phê phán, lên án ch đ quân ch chuyên ch và ch đ tư b n ch nghĩa m t cách gay g t. Chính vì th , tư tư ng xã h i ch nghĩa trong th i kỳ này đư c g i là “ch nghĩa xã h i không tư ng phê phán” dùng đ ch các trào lưu tư tư ng xã h i ch nghĩa trư c khi có ch nghĩa xã h i khoa h c. - Nhi u lu n đi m, quan đi m, nhi u khái ni m,... ph n ánh m c đ khác nhau các giá tr xã h i ch nghĩa c a nh ng phong trào hi n th c, đã th c s làm phong phú thêm cho kho tàng tư tư ng xã h i ch nghĩa, chu n b nh ng ti n đ lý lu n cho s k th a, phát tri n tư tư ng ch nghĩa xã h i lên m t trình đ m i. - Không ch là nh ng tư tư ng đơn thu n, m t s ngư i đã x thân, lăn l n ho t đ ng trong phong trào th c t nh phong trào công nhân và ngư i lao đ ng, đ t đó mà quan sát phát hi n nh ng giá tr tư tư ng m i, ch không ph i là nghĩ ra t đ u óc. 4.2. Nh ng h n ch và nh ng nguyên nhân: - Các nhà không tư ng đ u th k XIX không th thoát kh i quan ni m duy tâm v l ch s . H cho r ng, chân lý vĩnh c u đã có, đã t n t i đâu đó, ch c n có con ngư i tài ba xu t chúng là có th phát hi n ra, có th tìm th y. Khi đã tìm th y, ch c n nh ng ngư i đó thuy t ph c toàn xã h i là xây d ng đư c xã h i m i. Trang 15
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c - H u h t các nhà không tư ng đ u có khuynh hư ng đi theo con đư ng ôn hoà đ c i t o xã h i b ng pháp lu t và th c nghi m xã h i. M t s ít khác thì ch trương kh i nghĩa nhưng chưa có s chu n b . Dù ch trương b ng con đư ng nào, các nhà tư tư ng xã h i ch nghĩa trư c Mác đ u đã không ch ra đư c con đư ng cách m ng nh m th tiêu ch đ tư b n ch nghĩa, xây d ng ch đ xã h i m i. B i các ông đã không th gi i thích đư c b n ch t c a ch đ nô l làm thuê tư b n, không th phát hi n ra nh ng quy lu t n i t i chi ph i con đư ng, cách th c cho nh ng chuy n bi n ti p theo c a xã h i. - Các nhà tư tư ng xã h i ch nghĩa trong các th i kỳ đã không th phát hi n ra l c lư ng xã h i tiên phong có th th c hi n cu c chuy n bi n cách m ng t ch nghĩa tư b n lên ch nghĩa xã h i và ch nghĩa c ng s n. L c lư ng y là giai c p công nhân. - Nh ng h n ch nêu trên có tính l ch s là đi u không th tránh kh i. Nhưng nh ng gì mà các ông đ l i th c s là m t đóng góp vô giá vào kho tàng tư tư ng xã h i ch nghĩa. III. S HÌNH THÀNH CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C 1. Nh ng đi u ki n và ti n đ khách quan 1.1. Đi u ki n kinh t xã h i: nh ng năm 40 c a th k XIX, phương th c s n xu t tư b n ch nghĩa phát tri n m nh m , cùng v i s ra đ i c a các khu công nghi p l n, giai c p công nhân cũng có s gia tăng nhanh chóng v s lư ng và ch t lư ng. Đây là l c lư ng quan tr ng làm nên s giàu có trong xã h i tư b n, nhưng l i không có tư li u s n xu t, nên ph i bán s c lao đ ng cho nhà tư b n và b giai c p tư s n bóc l t giá tr th ng dư. Nhi u cu c đ u tranh c a giai c p công nhân ch ng l i s th ng tr áp b c bóc l t c a giai c p tư s n có tính kh i nghĩa, có t ch c trên quy mô r ng kh p, tiêu bi u là nh ng cu c kh i nghĩa c a nh ng ngư i th d t Ly Ông (Pháp) năm 1831 và năm 1834, phong trào Hi n chương nư c Anh kéo dài 10 năm, cu c đ u tranh c a công nhân Xi Lê Di năm 1934. Trong đi u ki n y ph i có lý lu n tiên phong d n đư ng. 1.2.Ti n đ văn hoá và tư tư ng: - V khoa h c t nhiên: + M t là, đ nh lu t b o toàn và chuy n hoá năng lư ng c a các nhà khoa h c: Mayer, Helmholt (Hem-hôn), Faraday, Joule (Jun), Lence (Lenxơ). + Hai là, thuy t t bào c a Scheiden (Sâyđin) và Schwan (Swannơ). + Ba là, thuy t ti n hoá c a Darwin (Đác uyn) ngư i Anh - V khoa h c xã h i: n i b t nh t là dòng tri t h c c đi n Đ c như Hegel và Feuerbach (Phơbách); kinh t chính tr h c c đi n c a A.Smith và c a D.Ricardo, ch Trang 16
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c nghiã xã h i không tư ng phê phán c a H.Saintsimon (xanh xi mông), Ch.Fourier (Phu Ri ê) và R.Owen (Ô-Oen). Nh ng giá tr khoa h c, nh ng c ng hi n mà các ông đ l i đã t o ra các ti n đ cho các nhà tư tư ng, các nhà khoa h c th h sau k th a. 2. Vai trò c a Các Mác và Ăngghen 2.1. Các Mác (Karl Marx): sinh ngày 5 – 5 - 1818 t i thành ph Trier (Tơ-re-vơ) t nh Ranh thu c Đông Đ c, cha là lu t sư g c ngư i Do Thái, m g c ngư i Hà Lan, năm 23 tu i nh n b ng ti n sĩ tri t h c. Tháng 10/1843 Mác sang Pari là nơi có đ y đ đi u ki n đ ông tr c ti p nghiên c u phong trào đ u tranh c a giai c p công nhân, ch nghĩa xã h i không tư ng và tri t h c duy v t Pháp, có th coi đây là bư c ngo t căn b n đ Mác chuy n t l p trư ng duy tâm sang l p trư ng duy v t. Tháng 3/1848 cách m ng n ra Đ c, Mác tr v quê hương nhưng đ n năm 1849 b tr c xu t kh i nư c Đ c, r i nư c Đ c ông đ n Pari, sau đó đ n Luân Đôn và b t tay vi t tác ph m “Ngày 18 tháng sương mù c a Lui-bô-na-pác-tơ” (1851-1882), kinh t chính tr và b tư b n (1859). Ông m t ngày 14/3/1883 đư c nh ng ngư i lao đ ng nghèo chôn nghĩa đ a Hai-gh t, nghĩa đ a dành cho nh ng ngư i nghèo khó. 2.2. Phri-đơ-rích Ăng-ghen (Friedrich Engels) sinh ngày 28 -11 - 1820 t i thành ph Barmen (Bác Men) nư c Đ c trong m t gia đình tư s n công nghi p ngành d t, m t ngày 5/8/1895. Ngay t nh ông đã say mê nghiên c u tri t h c và khoa h c t nhiên. Năm 1841 ông tham gia quân đ i và cũng là d p tham gia vào nhóm Hê-ghen tr , cu i năm 1842 ông sang Anh và tham gia vào phong trào đ u tranh c a giai c p công nhân. Năm 1844 ông g p Các Mác và t đây tình đ ng chí, tình b n b t đ u g n ch t hai con ngư i vĩ đ i l i v i nhau, chính trong th i kỳ này ông đã t b l p trư ng tri t h c duy tâm đ b t tay vào nghiên c u tri t h c duy v t. Ông đã cùng Các Mác gia nh p liên đoàn nh ng ngư i c ng s n. Năm1848-1849 ông tham gia kh i nghĩa Ba Đen, kh i nghĩa th t b i, ông b b t và b c m tù Bru-xen, vư t ng c ông tr n sang Th y S , r i sang Anh. T năm 1870-1895 ông s ng Luân Đôn, cùng v i Mác lãnh đ o qu c t c ng s n, th i gian này ông vi t tác ph m lu n chi n n i ti ng: “Ch ng Đuy Rinh”, tác ph m có tác d ng ch ng l i các trào lưu tư tư ng thù đ ch v i ch nghĩa Mác. Sau khi Mác m t ông đã vi t ti p và cho xu t b n cu n II-III b tư b n nhưng ch đ tên Mác. Tóm l i: Mác và Ăng-ghen đ u sinh ra m t qu c gia có n n tri t h c phát tri n. B ng trí tu uyên bác, các ông đã ti p thu v i m t tinh th n phê phán, ch n l c, k th a đ t ng bư c xây d ng h c thuy t c a mình v i hai phát hi n vĩ đ i: h c thuy t giá tr th ng dư và ch nghĩa duy v t l ch s , nh đó làm cho ch nghĩa xã h i t không tư ng tr thành ch nghĩa xã h i khoa h c. Trang 17
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c III. CÁC GIAI ĐO N PHÁT TRI N CH NGHĨA XÃ H I KHOA H C 1. Giai đo n Mác và Ăngghen (1844-1895) Tác ph m “Tuyên ngôn c a Đ ng c ng s n” do C.Mác - Ph. Ăngghen vi t chung, xu t b n l n đ u tiên vào tháng 2 năm 1848 là cơ s đ t n n t ng đánh d u s ra đ i c a ch nghĩa xã h i khoa h c, và sau “tuyên ngôn c a Đ ng c ng s n”, qua t ng k t kinh nghi m các cu c đ u tranh c a giai c p công nhân Pháp và Đ c trong kho ng th i gian t 1848 -1852. Qua theo dõi, ch đ o và t ng k t bài h c kinh nghi m c a công xã Pari (1871) C.Mác – Ph. Ăngghen đã k t lu n: đ giành đư c quy n th ng tr v chính tr , giai c p công nhân ph i đ p tan b máy Nhà nư c quan liêu c a giai c p tư s n, thi t l p n n chuyên chính vô s n, đ ng th i ph i liên minh đư c v i các t ng l p lao đ ng khác t o thành đ ng l c căn b n c a cách m ng, ph i gi i quy t đúng đ n v n đ dân t c và giai c p, ph i xác đ nh th i kỳ quá đ , th i kỳ chuyên chính là m t quá trình lâu dài. 2. Lênin phát tri n, v n d ng trong hoàn c nh l ch s m i . V.I.Lênin 1870 -1924 (Vladimir Ilich Ulyanov Lenine), là ngư i k t c s nghi p c a Mác và Ăngghen. Nh ng đóng góp c a Lênin có th đư c chia thành hai th i kỳ cơ b n 2.1. Th i kỳ trư c Cách M ng Tháng Mư i Nga: Trên cơ s k th a và v n d ng sáng t o các nguyên lý cơ b n c a ch nghĩa xã h i khoa h c, phân tích và t ng k t m t cách nghiêm túc các s ki n l ch s di n ra trong đ i s ng kinh t - xã h i c a hoàn c nh l ch s m i, V.I.Lênin phát hi n và trình bày m t cách có h th ng nh ng khái ni m ph m trù khoa h c ph n ánh nh ng quy lu t, nh ng thu c tính b n ch t chi ph i s v n đ ng bi n đ i c a đ i s ng xã h i trong quá trình chuy n bi n t t y u t ch nghĩa tư b n lên ch nghĩa xã h i và ch nghĩa c ng s n. Đó là các tri th c v Đ ng ki u m i c a giai c p công nhân, v các nguyên t c t ch c, cương lĩnh, sách lư c trong n i dung ho t đ ng c a Đ ng; v cách m ng xã h i ch nghĩa và chuyên chính vô s n, cách m ng dân ch tư s n ki u m i và các đi u ki n t t y u cho s chuy n bi n sang cách m ng xã h i ch nghĩa; nh ng v n đ mang tính quy lu t c a cách m ng xã h i ch nghĩa, xây d ng ch nghĩa xã h i và b o v T qu c xã h i ch nghĩa, v n đ dân t c và cương lĩnh dân t c, đoàn k t và liên minh c a giai c p công nhân v i nông dân và các t ng l p lao đ ng khác; nh ng v n đ v quan h qu c t và ch nghĩa qu c t vô s n, quan h cách m ng ch nghĩa v i phong trào gi i phóng dân t c. Bên c nh ho t đ ng lý lu n, V.I.Lênin đã t ng bư c lãnh đ o Đ ng c a giai c p công nhân Nga t p h p l c lư ng đ u tranh ch ng ch đ chuyên ch Nga Hoàng, ti n t i giành chính quy n v tay giai c p công nhân và nhân dân lao đ ng Nga. 2.2. Th i kỳ sau Cách M ng Tháng Mư i: Trang 18
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c Sau th ng l i c a Cách M ng Tháng Mư i, do yêu c u c a công cu c xây d ng ch đ m i, V.I.Lênin đã ti n hành phân tích làm rõ n i dung, b n ch t c a th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i và b t tay t ch c các chính sách kinh t , xác đ nh chính sách kinh t m i nh m s d ng và h c t p các kinh nghi m t ch c, qu n lý kinh t c a ch nghĩa tư b n đ c i t o n n kinh t ti u nông l c h u c a nư c Nga Xô - vi t. Cũng trong th i kỳ này Lênin đã vi t nhi u tác ph m kinh đi n, trong đó đã nêu ra và lu n gi i cho m t lo t nh ng v n đ cơ b n c a ch nghĩa xã h i khoa h c, đ u tranh ch ng l i m i trào lưu c a ch nghĩa xét l i, ch nghĩa giáo đi u và b nh t khuynh trong phong trào c ng s n và công nhân qu c t . 3. S phát tri n, v n d ng ch nghĩa xã h i khoa h c sau khi Lênin t tr n - Có th nêu m t cách v n t t nh ng n i dung cơ b n s v n d ng, phát tri n ch nghĩa xã h i khoa h c trong hơn 80 năm qua như sau: M i th ng l i c a cách m ng th gi i đ u là s v n d ng nh ng nguyên lý cơ b n c a ch nghĩa xã h i khoa h c vào th c ti n phong trào c ng s n và phong trào công nhân qu c t m i nư c cũng như c a c h th ng xã h i ch nghĩa th gi i. Trong đó chi n th ng phát xít là ti n đ quan tr ng nh t d n đ n s tan rã ch nghĩa th c dân cũ và m i, là s hình thành và phát tri n c a h th ng ch nghĩa xã h i…. Đi u này đã đ y nhanh ti n trình v n đ ng c a quy lu t l ch s nhân lo i v phía trư c. Cùng v i nh ng thành t u trong hoà bình xây d ng, các nư c xã h i ch nghĩa đã góp ph n quan tr ng vào đ u tranh vì dân sinh, dân ch , ti n b xã h i trên toàn th gi i. Các Đ ng c ng s n và phong trào công nhân qu c t đã t ng k t và ti p t c phát tri n b sung nhi u n i dung quan tr ng cho ch nghĩa xã h i khoa h c, c v lý lu n l n phương hư ng, gi i pháp xây d ng ch đ xã h i m i m i nư c, góp ph n quan tr ng vào quá trình v n d ng, phát tri n b sung và hoàn thi n ch nghĩa xã h i khoa h c. Đi u này có th ch ng minh nơi này và đâu, các Đ ng c ng s n nh n th c đúng, v n d ng sáng t o vào hoàn c nh l ch s c th thì đó cách m ng phát tri n và thu đư c nh ng th ng l i. Trong trư ng h p ngư c l i, cách m ng s lâm vào thoái trào và b th t b i. V n đ đ t ra đ i v i ch nghĩa xã h i khoa h c là t trong nh ng thành công và th t b i c n ph i nghiêm túc phân tích, khái quát và rút ra nh ng bài h c kinh nghi m, t đó đ có nh ng phương th c, bi n pháp ch trương chi n lư c và sách lư c h p lý trong hoàn c nh m i, đ ng th i ti p t c b sung và phát tri n sáng t o ch nghĩa xã h i khoa h c hoàn thi n phù h p v i tình hình m i. 4. S v n d ng, phát tri n ch nghĩa xã h i khoa h c c a Đ ng ta Trang 19
Bài gi ng: ch nghĩa xã h i khoa h c L ch s dân t c Vi t Nam t khi có Đ ng lãnh đ o cho th y, nh ng th ng l i, nh ng thành t u c a cách m ng luôn g n li n v i quá trình v n d ng sáng t o, phát tri n và hoàn thi n lý lu n c a ch nghĩa xã h i khoa h c trong nh ng đi u ki n l ch s c th c a th i đ i, trên cơ s th c ti n Vi t Nam. Trong s nghi p vĩ đ i y, s xu t hi n và nh ng c ng hi n vĩ đ i c a ch t ch H Chí Minh đã làm phong phú thêm kho tàng lý lu n ch nghĩa Mác – Lênin, c v lý lu n, cách th c, bi n pháp và chi n lư c sách lư c vào th c ti n cách m ng Vi t Nam. Ch nghĩa Mác – Lênin, tư tư ng H Chí Minh đã và đang th c s là n n t ng tư tư ng, kim ch nam cho m i hành đ ng cách m ng nư c ta trư c kia, cũng như trong quá trình xây d ng ch nghĩa xã h i và b o v t qu c xã h i ch nghĩa hi n nay. Nh ng đóng góp, b sung và phát tri n cũng như s v n d ng c a Đ ng ta có th đư c tóm t t như sau: - Đ c l p dân t c g n li n v i ch nghĩa xã h i là m t tính quy lu t c a cách m ng Vi t Nam, trong đi u ki n th i đ i ngày nay. - Xây d ng và phát tri n n n kinh t th trư ng theo đ nh hư ng xã h i ch nghĩa, tăng cư ng vai trò qu n lý c a Nhà nư c. Gi i quy t đúng đ n m i quan h gi a tăng trư ng kinh t v i công b ng xã h i. Xây d ng phát tri n kinh t ph i đi đôi v i gi gìn, phát huy b n s c văn hoá dân t c và b o v môi trư ng sinh thái. - M r ng kh i đ i đoàn k t dân t c, phát huy s c m nh c a m i giai c p và t ng l p nhân dân, m i thành ph n dân t c và tôn giáo, m i công dân Vi t Nam trong nư c hay nư c ngoài, t o cơ s xã h i r ng l n và th ng nh t cho s nghi p xây d ng ch đ xã h i m i. - Tranh th t i đa s đ ng tình, ng h và giúp đ c a nhân dân th gi i, khai thác m i kh năng có th h p tác nh m m c tiêu xây d ng và phát tri n theo đ nh hư ng xã h i ch nghĩa, k t h p s c m nh dân t c v i s c m nh th i đ i. - Gi v ng và tăng cư ng vai trò lãnh đ o c a Đ ng c ng s n Vi t Nam – nhân t quan tr ng hàng đ u b o đ m th ng l i c a s nghi p công nghi p hoá, hi n đ i hoá và quá đ lên ch nghĩa xã h i Vi t Nam. Khâu then ch t đ đ m b o tăng cư ng vai trò lãnh đ o c a Đ ng là ph i coi tr ng công tác xây d ng Đ ng, nâng cao ch t lư ng đ i ngũ Đ ng viên, nâng cao năng l c lãnh đ o và s c chi n đ u c a Đ ng. T th c ti n 20 năm đ i m i, Đ ng ta rút ra năm bài h c kinh nghi m: + M t là, trong quá trình đ i m i ph i kiên đ nh m c tiêu đ c l p dân t c và ch nghĩa xã h i trên n n t ng c a ch nghĩa Mác - Lênin và tư tư ng H Chí Minh. + Hai là, đ i m i toàn di n, đ ng b , mang tính k th a ch n l c và có nh ng bư c đi, hình th c và cách làm phù h p. Trang 20