CHƯƠNG 4:
SỰ CHUYỂN HOÁ SINH HỌC VÀ
SỰ ĐÀO THẢI ĐỘC CHẤT
(Biotransformation and
Elimination
of Toxicants)
Sự CHUYểN HOÁ SINH HọC
CủA CÁC ĐộC CHấT
Nhớ lại:
bản chất hóa học của độc chất có thể tạo điều kiện thuận lợi
cho sự hấp thụ và ngăn cản sự đào thải chúng ra khỏi cơ
thể.
o Các độc chất có khối lượng nhỏ và không phân cực (ưa mỡ,
lipophilic) dễ đi qua màng tế bào ⇒ dễ hấp thụ và phân bố
toàn phần ⇒ khó bị đào thải dưới dạng ban đầu ⇒ phải
chuyển hóa thành hợp chất ưa nước (hydrophilic) để dược
đào thải.
oCác độc chất ưa nước có thể được đào thải dưới dạng hóa học
nguyên thủy của chúng
Sự CHUYểN HOÁ SINH HọC CủA
CÁC ĐộC CHấT
Sự chuyển hóa sinh học (biotransformation) là
qúa trình biến đổi các chất nội sinh và ngoại sinh
(endogenous and exogenous substances) từ kỵ
nước thành những phân tử ưa nước để dễ dàng
được đào thải khỏi cơ thể.
Sự chuyển hóa (metabolism) là một tổng số các
biến đổi sinh hóa xảy ra trong cơ thể đối với một
phân tử. Những biến đổi sinh hóa này xảy ra
trong tế bào (‘tự do’ trong tế bào chất hoặc ‘giới
hạn’ trong những cơ quan nội bào nhất định).
Sự CHUYểN HOÁ SINH HọC CủA
CÁC ĐộC CHấT
oSự chuyển hóa được chia ra:
oSự đồng hóa (anabolism): ‘dựng nên’ những
phân tử phức tạp (ví dụ, protein)
oSự dị hóa (catabolism): ‘bẻ nhỏ’ những phân tử
phức tạp (ví dụ, sự thoái biến của glucose)
Sự CHUYểN HOÁ SINH HọC CủA
CÁC ĐộC CHấT
Một sự chuyển hóa sinh học điển hình sẽ tạo nên bốn
thay đổi làm thuận lợi cho sự đào thải các độc chất:
Sản phẩm tạo thành có bản chất hóa học khác với
độc chất ban đầu
Sản phẩm tạo thành thường ưa nước hơn độc chất
ban đầu
Tính ưa nước làm các sản phẩm chuyển hóa khó đi
qua các màng hơn nên làm thay đổi sự phân bố của
chúng trong các mô
Có sự giảm thiểu trong sự tái hấp thụ các sản phẩm
chuyển hóa bởi các tế bào tạo nên các cơ quan tham
gia đào thải (thận, ruột…)