ii Bài giảng Nhân học y học và các tình huống lâm sàng
iii
Bài giảng Nhân học y học và các tình huống lâm sàng
Biên tp
ThS. BS. Ngô Văn Hựu
ThS. BS. Ngô Thị Thúy Nga
Tham gia biên son
Trường ĐHYD Thái Nguyên
BSCKII. Phạm Thị Quỳnh Hoa
PGS. TS. Đàm Khải Hoàn
TS. Trịnh Văn Hùng
GS. Hoàng Khải Lập
ThS. BS. Vũ Văn Long
PGS. TS. Nguyễn Văn Sơn
Trường Cao Đẳng Y tế Điện Biên
BS. Lò Văn Chinh
BSCKI. Cà Văn Diện
CN. Nguyễn Thị Hồng
ThS. BS. Trần Thị Lành
DS. Cao Trung Thấn
ThS. BS. Phạm Thị Minh Thìn
BSCKII. Đinh Danh Tuân
Trường Cao Đẳng Y tế Thái Nguyên
ThS-BSCKI. Hoàng Thị Ngọc Bích
ThS. BS. Nông Thị Gia
ThS-BSCKI. Tăng Thị Hảo
ThS-BSCKI. Chu Thị Minh
ThS. BS. Đào Minh Tuyết
Trường Trung cấp Y tế Kon Tum
ThS. BS. Hồ Thị Mỹ Hằng
BSCKI. Trịnh Thị Ngộ
BSCKI. Đinh Quang Thuận
BS. Lê Thành Vinh
BS. Tô Hiền Vinh
Trường Đại học Tây Nguyên
BSCKI. Phương Minh Hải
ThS. BS. Phan Tấn Hùng
ThS. BS. Thái Quang Hùng
BS. Phạm Thị Diệu Linh
BSCKI. Võ Thị Kim Loan
ThS. Phạm Trọng Lượng
ThS. BS. Trần Đại Phước
ThS. BS. Văn Hữu Tài
ThS. BS. Trần Thị Thanh
PGS. TS. Nguyễn Xuân Thao
ThS. BS. Nguyễn Thị Xuân Trang
TS. Phan Văn Trọng
Trường Cao Đẳng Y tế Lâm Đồng
BSCKI. Lê Quang Khiết
BSCKI. Đoàn Thị Quỳnh Như
BSCKI. Tôn Nữ Hạnh Trinh
BS. Nguyễn Minh Tuất
CN. Bùi Thị Thu Vân
Trường Trung cấp Y tế Đắk Lắk
ThS. BS. Chung Khánh Bằng
BSCKI. Trần Văn Hải
BSCKI. Hồ Xuân Lạc
BSCKII. Trần Thư
ThS. BS. Đỗ Viết Tiến
Pathfinder International Việt Nam
CN. Nguyễn Thị Thanh An
ThS. BS. Ngô Văn Hựu
CN. Lê Thị Thanh Mai
ThS. BS. Ngô Thị Thúy Nga
CN. Bùi Thị Mai Ngân
ThS. Lê Thị Xuân Quỳnh
ThS. Nguyễn Thị Thúy Vân
Thư ký biên tp
CN. Nguyễn Thị Lập và CN. Trần Thị Thủy, Pathfinder International Việt Nam
iv Bài giảng Nhân học y học và các tình huống lâm sàng
MỤC LỤC
MỤC LỤC ............................................................................................................................... iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................................. viii
LỜI NÓI ĐẦU ........................................................................................................................ ix
Bi 1: ĐẠI CƯƠNG VỀ NHÂN HỌC Y HỌC ......................................................................1
1. GIỚI THIỆU .......................................................................................................................1
2. NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ NHÂN HỌC Y HỌC ..............................................2
2.1. Khái niệm nhân học .......................................................................................................2
2.2. Khái niệm nhân học y học ..............................................................................................3
3. HỆ THỐNG CHĂM SÓC SỨC KHỎE NHÌN TỪ QUAN ĐIỂM NHÂN HỌC Y HỌC ..4
3.1. Khái niệm sức khỏe, ốm đau và bệnh tật trên quan điểm nhân học y học .....................4
3.2. Hệ thống chăm sóc sức khỏe từ quan điểm của nhân học ..............................................8
4. CÁC CÁCH TIẾP CẬN VỀ NHÂN HỌC Y HỌC ...........................................................10
4.1. Tiếp cận sinh thái học ...................................................................................................11
4.2. Tiếp cận phê phán .........................................................................................................13
4.3. Tiếp cận dân tộc y học ..................................................................................................14
5. TẦM QUAN TRỌNG CỦA NHÂN HỌC Y HỌC
TRONG CÔNG TÁC CHĂM SÓC SỨC KHỎE ..............................................................16
CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ ........................................................................................................17
Bi 2: LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN VÀ ĐẶC ĐIỂM
CÁC DÂN TỘC THIỂU SỐ VIỆT NAM ..................................................................18
1. LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CÁC DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở VIỆT NAM .............................18
1.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................................................18
1.2. Một số nét chính về lịch sử các dân tộc thiểu số ở Việt Nam ......................................21
1.3. Đặc điểm ngôn ngữ ......................................................................................................22
1.4. Sự phân bố cư dân ........................................................................................................24
2. ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ, XÃ HỘI VÀ VĂN HÓA CÁC DÂN TỘC THIỂU SỐ VIỆT NAM .....25
2.1. Đặc điểm kinh tế ..........................................................................................................25
v
Bài giảng Nhân học y học và các tình huống lâm sàng
2.2. Đặc điểm xã hội ...........................................................................................................29
2.3. Đặc điểm về văn hóa ....................................................................................................32
CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ ........................................................................................................36
Bi 3: MỐI LIÊN QUAN GIỮA MÔI TRƯỜNG VỚI SỨC KHỎE
CỦA ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ .................................................................37
1. MỐI LIÊN QUAN GIỮA MÔI TRƯỜNG VÀ SỨC KHỎE ............................................37
1.1. Môi trường và sức khỏe ...............................................................................................37
1.2. Tình hình môi trường vệ sinh ở miền núi .....................................................................38
2. MỘT SỐ YẾU TỐ VỀ PHONG TỤC, TẬP QUÁN, THÓI QUEN CỦA CÁC NHÓM
DÂN TỘC THIỂU SỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔI TRƯỜNG ..........................................39
2.1. Dân tộc Tày, Nùng .......................................................................................................39
2.2. Dân tộc Thái, Mường ...................................................................................................40
2.3. Dân tộc Dao, Hmông ....................................................................................................41
3. PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ Ô NHIỄM VÀ CẢI THIỆN MÔI TRƯỜNG SỐNG
CỦA ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ ........................................................................42
3.1. Phương pháp đánh giá ô nhiễm môi trường .................................................................42
3.2. Các giải pháp thực hiện nhằm cải thiện môi trường sống
của cộng đồng dân tộc thiểu số miền núi .....................................................................44
4. VAI TRÒ CỦA CỘNG ĐỒNG TRONG VIỆC CẢI THIỆN MÔI TRƯỜNG
CỦA ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ ........................................................................45
CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ ........................................................................................................46
Bi 4: MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ SỨC KHỎE VÀ MÔ HÌNH BỆNH TẬT
CỦA ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ TẠI CÁC KHU VỰC
VÙNG NÚI PHÍA BẮC VÀ TÂY NGUYÊN .............................................................47
1. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM VỀ Y TẾ CỦA KHU VỰC VÙNG NÚI PHÍA BẮC
VÀ TÂY NGUYÊN ...........................................................................................................48
2. ĐẶC ĐIỂM MÔ HÌNH BỆNH TẬT Ở MỘT SỐ NHÓM ĐỐI TƯỢNG .........................53
2.1. Chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em .................................................................................53
2.2. Bệnh liên quan đến sức khỏe sinh sản ..........................................................................55
2.3. Sức khỏe trẻ em ............................................................................................................56
2.4. Các bệnh nhiễm trùng, nhiễm kí sinh trùng thường gặp .............................................57
2.5. Tác động của rượu bia với sức khỏe ............................................................................59
CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ ........................................................................................................60