H i ch ng van tim
H I CH NG VAN TIM
M c tiêu
1. Trình bày nguyên nhân, tri u ch ng lâm sàng c a h p h van hai lá, h van đng
m ch ch .
2. Trình bày các tri u ch ng c n lâm sàng c a h p h van hai lá, h van đng
m ch ch .
3. Trình bày các th lâm sàng c a h i ch ng h p h van hai lá, h ch .
G m 2 ph n : H i ch ng h p, h van hai lá và h , h p van đng m ch ch .
Ph n 1: H I CH NG H P, H VAN HAI LÁ
I. H P VAN HAI LÁ (HHL)
1. Đi c ng ươ
HHL là b nh tim mác ph i ph n l n do th p tim, b nh còn g p nhi u n c ta, ướ
chi m 40,3% s ng i b b nh tim mác ph i, n m c nhi u h n nam 3-4 l n (Vi nế ườ ơ
Tim m ch Vi t Nam)
2. B nh nguyên
Ngày nay, theo th ng kê, b nh không bao gi m c tr em <3 tu i, nguyên nhân
th ng do th p tim chi m 99%, 1% là do b m sinh. Tu i thanh thi u niên d m cườ ế ế
b nh, ng i l n tu i cũng có th m c nh ng hi m g p, n nhi u h n nam (70%). ườ ư ế ơ
(Vi n Tim m ch Vi t Nam)
3. Tri u ch ng h c
3.1. Tri u ch ng toàn thân
- N u m c b nh tr c tu i d y thì, c th kém phát tri n, g y, nh còn g i là “lùnế ướ ơ
hai lá
- N u m c b nh sau tu i d y thì th ng không có tri u ch ng toàn thân rõ r t.ế ườ
3.2. Tri u ch ng c năng ơ
- Hoàn toàn không có tri u ch ng gì, b nh đc phát hi n tình c khi khám s c ượ
kho .
- Ho c có th khó th , h i h p, đánh tr ng ng c, ho ra máu ho c n ng h n v i các ơ
bi n ch ng hen tim, phù ph i c p hay bán c p th ng x y ra khi g ng s c. H iế ườ
ch ng g ng s c hay h i ch ng h p khít r t có giá tr trong ch n đoán.
3.3. Tri u ch ng th c th
H i ch ng van tim
Nghe tim r t có giá tr ch n đoán, n u th đi n hình có 6 tri u ch ng sau: ế
- Rung tâm tr ng m m (n u >4/6 có th s đc rung miêu tâm tr ng).ươ ế ư ươ
- T1 đanh m m.
- T2 m nh, tách đôi đáy tim (van đng m ch ph i, khi có tăng áp ph i).
- Th i ti n tâm thu (khi nhĩ trái ch a giãn nhi u và khi ch a có rung nhĩ). ư ư
- Th i tâm tr ng van đng m ch ph i (do h van đng m ch ph i c năng, ươ ơ
còn g i là th i Graham-Still).
4. C n lâm sàng
4.1. Đi n quang
- Giai đo n đu: Hình tim có th ch a thay đi, cũng có th th y cung đng m ch ư
ph i ph ng nh .
- Giai đo n ti n tri n: B trái có 4 cung (ĐMC, ĐMP, ti u nhĩ trái và cung d i ế ướ
trái). B ph i có 3 cung. Tu theo giai đo n cung nhĩ trái l n ra làm 2 cung d i ướ
bên ph i có th song song, c t nhau, nhĩ trái trong nhĩ ph i ngoài ho c ng c ượ
l i. R n ph i đm do huy t. Phim ch p nghiêng trái có u ng barít, th c qu n b ế
nhĩ trái chèn ép 1/3 gi a, kho ng sáng tr c tim hay sau x ng c m t n u th t ướ ươ ế
ph i l n. Phân b m ch ph i có th đo lên đnh ph i (do tăng áp ph i).
- Giai đo n cu i: Tim to toàn b , có hình tam giác, r n ph i đm, hai ph tr ng ế ườ
m .
4.2. Đi n tâm đ (ĐTĐ)
- Giai đo n đu: Th ng ch a có bi n đi ho c có d u dày nhĩ trái. ừơ ư ế
- Giai đo n ti n tri n: Tr c ph i, dày nhĩ trái, dày th t ph i, đôi khi có bl c nhánh ế
ph i không hoàn toàn.
4.3. Siêu âm Doppler tim
Cho phép đánh giá van, b máy d i van, ch c năng th t trái, m c đ h p ướ
van, áp l c đng m ch ph i và các b nh lý van tim ph i h p, ch đnh ki u đi u tr
(nong van b ng bóng hay thay van).
4.4. Thông tim
Đo di n tích van, chênh áp qua van và các b nh van tim trái ph i h p.
5. Ch n đoán
5.1. Ch n đoán xác đnh
D a vào:
- H i b nh: Ti n s , tri u ch ng c năng. ơ
- Lâm sàng: Tri u ch ng th c th : T 1 đanh, rung tâm tr ng là hai tri u ch ng hayươ
g p nh t.
H i ch ng van tim
- Trong các th khó ch n đoán nh HHL hình ph u ch nghe th i tâm thu khi đó d a ư
vào tri u ch ng tăng áp ph i và suy tim ph i hay trong th HHL vôi hoá van
ng i l n tu i th ng không có tri u ch ng th c th rõ, thì d a vào bi n ch ngườ ườ ế
c a HHL và c n lâm sàng.
5.2. Ch n đoán gián bi t:
- U nhày nhĩ trái: Rung tâm tr ng thay đi theo t th và không có T1 đanh (Tươ ư ế 1
m nh). N u khó ph i h p c n lâm sàng. ế
- H ch n ng: Rung Flint trong m m, kèm th i tâm tr ng c a h ch và d u ươ
ngo i biên, không có T1 đanh. L u ý trong h ch n ng có th có TTT nh ư
ch .
- H p van ba lá: Rung tâm tr ng mũi c hay s n s n 6 b c ph i, không ươ ườ
có d u suy tim ph i trên lâm sàng. ĐTĐ có dày nhĩ ph i (P 3mm, cao nh n đi
x ng th ng th y D ườ 2, D3 aVF và V1).
- HHL b m sinh th ng không phân bi t đc, nh ng th ng g p tu i nh < 5 ườ ượ ư ừơ
tu i.
II. H I CH NG H VAN HAI LÁ (HoHL)
1. Đnh nghĩa
HoHL là s trào ng c b t th ng dòng máu t th t trái vào nhĩ trái trong thì ượ ư
tâm thu. T l m c b nh kho ng 5-10% b nh van tim m c ph i.
2. B nh nguyên
B nh nguyên c a HoHL th ng ph c t p h n nhi u so v i HHL, tu theo ườ ơ
l a tu i m c b nh.
2.1. HoHL m n tính
- Do viêm: Th p tim, x c ng bì, lupus ban đ. ơ
- Do thoái hoá: Sa van hai lá (b nh Barlow), h i ch ng Marfan, Ehler-Danlos, vôi hoá
vòng van.
- Do nhi m trùng: Viêm n i tâm m c nhi m khu n c p, viêm n i tâm m ch trên van
nhân t o.
- Do t n th ng c u trúc van và b máy d i van: Đt dây ch ng (t phát ho c th ươ ướ
phát sau nh i máu c tim, ch n th ng, sa van, viêm n i tâm m c), đt ho c lo n ơ ươ
ch c năng c t c : (NMCT, thi u máu c tim). Giãn vòng van, giãn th t trái do b nh ơ ế ơ
c tim, b nh van tim, dò c nh van nhân t o.ơ
- B m sinh: Khe van hai lá, đo các m ch máu l n, b t th ng b t ngu n c a đng ườ
m ch vành.
2.2. HoHL c p tính
- B nh c a các lá van: Viêm n i tâm m c, ch n th ng l ng ng c, u nh y nhĩ trái. ươ
H i ch ng van tim
- B nh c a dây ch ng: Th p tim, các b nh kh p (lupus, h i ch ng PR kéo dài, hôi
ch ng Sharp...), ch n th ng l ng ng c, rách van t phát. ươ
- Lo n ch c năng c a dây ch ng và c t c : NMCT, thi u máu c tim, ch n th ng ơ ế ơ ươ
l ng ng c, viêm n i tâm m c c p, giãn hay phình th t trái, đt dây ch ng, apxe c ơ
tim...
- Lo n ch c năng van nhân t o.
3. Tri u ch ng h c
3.1. Tri u ch ng c năng ơ
- HoHL th ng không có tri u ch ng trong m t th i gian khá lâu có khi hàng ch cườ
năm, phát hi n tình c nh khám s c kh e... ho c khó th khi g ng s c (phân đ
theo NYHA), hi m khi m t và suy nh c.ế ượ
- giai đo n ti n tri n: B nh nhân th ng đi khám v i khó th , hay bi n ch ng ế ườ ế
c a suy tim trái nh hen tim, phù ph i c p, bán c p hay r i lo n nh p. ư
3.2. Tri u ch ng th c th
Tu m c đ HoHL ta có th :
- Nhìn m m tim đp d i gian s n 5 trên đng trung đòn và l ch ra ngoài đng ướ ườ ườ ườ
trung đòn, s có th có d u rung miêu tâm thu (th i tâm thu 4/6).
- Nghe tim là r t quan tr ng, t th n m nghiêng trái, th i tâm thu m m có th ư ế
t 2-6/6 tu m c đ h van và ch c năng th t trái.
Đc đi m:
- V trí: Đt t i đa m m.
- H ng lan: lan ra nách, không thay đi theo t th .ướ ư ế
- C ng đ: Thay đi, không t ng quan v i m c đ HoHL (tu thu c ch c năngườ ươ
th t trái và m c đ HoHL).
- Âm s c: Thô ráp, đôi khi êm d u (th t trái gi m ch c năng n ng ho c h n ng
ho c ph i h p c hai).
- Th i gian: Th ng chi m toàn b thì tâm thu. ườ ế
- Các d u hi u HoHL n ng: Ti ng ng a phi đu tâm tr ng (T ế ươ 3), ti ng th i ng nế
ho c rung gi a tâm tr ng sau T ươ 3, d u tăng áp ph i (T 2 m nh. Tách đôi, h van ba
lá: th i tâm thu mũi c hay trong m m n u th t ph i l n). ế
4. C n lâm sàng
4.1. Đi n quang
- Bóng tim còn bình th ng n u HoHL nh và v a.ườ ế
- Trong giai đo n ti n tri n ho c HoHL n ng: Giãn th t trái v i cung d i trái l n, ế ướ
m m tim chúc xu ng, nhĩ trái l n, m t kho ng sáng sau tim.
H i ch ng van tim
4.2. Đi n tâm đ
- Th ng ch a thay đi n u HoHL nh và v a.ườ ư ế
- Đi v i HoHL ti n tri n ho c HoHL n ng: Tr c trái, dày nhĩ trái (P ế 0.12s D1,
D2, các chuy n đo tr c tim ph i), dày th t trái v i nhi u tiêu chu n ch n đoán ướ
(th ng RVườ 5>25mm, sokolow-Lyon>35mm...), r i lo n tái c c c a tăng gánh th t
trái tâm tr ng (sóng q và T d ng) mu n h n v i tăng gánh tâm thu-tâmtr ngươ ươ ơ ươ
(sóng q, T âm). Giai đo n n ng thì dày hai th t (tăng áp ĐMP).
4.3. Siêu âm Doppler tim
Cho phép thăm dò hình thái c a van, ki u t n th ng gi i ph u, m c đ h , ươ
ch c năng th t trái, áp l c đng m ch ph i và các b nh lý van, c tim ph i h p, ơ
kh năng đi u tr n i hay ngo i khoa.
4.4. Các thăm dò khác
Nh thông tim, c ng h ng t h t nhân... cũng cho pép ch n đoán và đánhư ưở
giá m c đ h van...
4.5. Ch n đoán
- Ch n đoán xác đnh: Lâm sàng th ng đ đ ch n đoán, ngo i tr siêu âm tim ườ
th y dòng h đi d c vách liên nhĩ có th nh m v i h van ba lá, nh ng d a vào ư
tri u ch ng lâm sàng c a suy tim trái giúp ch n đoán trong tr ng h p khó c n d a ườ
vào c n lâm sàng.
- Ch n đoán gián bi t: Thông liên th t th p (ph n c ), d ch n đoán vì đc tr ng ơ ư
c a TTT.
Ph n 2: H I CH NG H , H P VAN ĐNG M CH CH
I. H I CH NG H VAN ĐNG M CH CH
1. Đnh nghĩa
Là s đóng không kín van hình sigma trong k tâm tr ng gây trào ng c ươ ượ
máu t đng m ch ch vào trong th t trái .
2. D ch t h c
H van ĐMC chi m kho ng ch ng 15% trong s các b nh tim. Hai nguyên ế
nhân th ng g p nh t đó là do th p tim (g p các n c kém phát tri n) và lo nườ ướ
d ng (g p các n c phát tri n).ưỡ ướ
3. B nh nguyên
Th ng ph c t p, tu theo b nh và tu i.ườ
3.1. H van đng m ch ch m n tính
Th ng g p : Th p tim và lo n d ng đng m ch ch ( x v a đngườ ưỡ ơ
m ch).