25/02/2016
25/02/2016
1
PHÂN TÍCH THIẾT KẾ HỆ THỐNG THÔNG TIN
Chương 4: Thu thập yêu cầu hướng đối tượng
2
Nội dung chi tiết
• 4.1. Nhiệm vụ của phân tích hệ thống • 4.2. Mục đích khảo sát yêu cầu • 4.3. Nội dung khảo sát yêu cầu • 4.4. Đối tượng khảo sát yêu cầu • 4.5. Ba chiến lược thực hiện • 4.6. Các kỹ thuật thu thập yêu cầu • 4.7. Các bước phân tích hệ thống
25/02/2016
1
25/02/2016
25/02/2016
3
Vòng đời phát triển hệ thống
(Systems Development Life Cycle – SDLC)
yêu cầu hệ thống
b/c khả thi
Pha 1: Lập kế hoạch
Tài liệu đặc tả yêu cầu
Pha 2: Phân tích hệ thống
Pha 3: Thiết kế hệ thống
Tài liệu thiết kế hệ thống
Pha 4: Cài đặt hệ thống
Hệ thống đã cài đặt
Pha 5: Vận hành, bảo trì
25/02/2016
4
4.1. Nhiệm vụ cụ thể của pha PTHT
• Xác định yêu cầu
• Phân tích yêu cầu
• Mô hình hóa dữ liệu và nghiệp vụ
• Chuyển sang thiết kế hệ thống
2
25/02/2016
25/02/2016
5
Yêu cầu là gì? • Yêu cầu là gì?
• Chức năng hệ thống phải làm hoặc đặc điểm hệ thống
phải có.
• Phân loại: có 2 loại
• Yêu cầu chức năng (functional requirement):
• là yêu cầu có liên quan trực tiếp đến hoạt động mà hệ thống phải làm
hoặc thông tin mà hệ thống lưu trữ.
• Yêu cầu phi chức năng (nonfunctional requirement): • là các yêu cầu về tính chất hoặc thuộc tính mà hệ thống phải có như
khả năng hoạt động, khả năng sử dụng ...
• sử dụng chủ yếu trong giai đoạn thiết kế.
6
4.2. Mục tiêu khảo sát yêu cầu
• Tiếp cận với nghiệp vụ chuyên môn, môi trường của hệ
thống.
• Tìm hiểu vai trò, chức năng, nhiệm vụ và cách thức hoạt
động.
• Nêu ra được các điểm hạn chế cần phải thay đổi. • Đưa ra những vấn đề cần được nghiên cứu thay đổi.
25/02/2016
3
25/02/2016
7
4.3. Nội dung khảo sát yêu cầu
• Mục tiêu của đơn vị được khảo sát
• Chiến lược, công việc thực hiện
• Dữ liệu
• Định nghĩa, nội dung, kích thước • Ví dụ
• Hồ sơ, sổ sách, tập tin • Biểu mẫu, báo cáo, qui tắc, công thức • Những qui định ràng buộc trên dữ liệu • Các sự kiện tác động lên dữ liệu
25/02/2016
8
Nội dung khảo sát yêu cầu (tt)
• Xử lý
• Tìm hiểu các dữ liệu được tạo ra, di chuyển, biến đổi và được lưu
trữ khi nào, như thế nào, bởi ai
• Phương pháp, tần xuất, khối lượng. • Độ phức tạp, độ chính xác. • Thứ tự và các phụ thuộc của các hoạt động truy xuất dữ liệu.
25/02/2016
4
25/02/2016
9
Nội dung khảo sát yêu cầu (tt)
• Các chính sách, hướng dẫn, mô tả hoạt động quản lý, thị
trường và môi trường hệ thống.
• Các phương tiện, tài nguyên (phần cứng, phần mềm,
trang thiết bị, …)
• Trình độ chuyên môn sử dụng vi tính của các đối tượng
xử lý thông tin
• Các đánh giá, phàn nàn về hệ thống hiện tại, các đề xuất
giải quyết
25/02/2016
25/02/2016
10
4.4. Đối tượng khảo sát yêu cầu
Cán bộ lãnh đạo, quản lý
Người dùng Người sử dụng, nhân viên nghiệp vụ
Nhân viên kỹ thuật
Biểu mẫu Sổ sách Tập tin Đối tượng Tài liệu
Thủ tục, qui trình
Thông báo
5
Chương trình máy tính
25/02/2016
25/02/2016
11
4.5. Ba chiến lược thực hiện
• Quy trình phân tích yêu cầu chia làm 3 bước:
Xác định các cải tiến
Phát triển các yêu cầu chp hệ hống mới
Xác định yêu cầu của hệ thống hiện tại
• Ba chiến lược phân tích yêu cầu
• Tự động hóa quy trình nghiệp vụ(Business Process Automation -
BPA): Thích hợp với những thay đổi nhỏ
• Cải tiến quy trình nghiệp vụ (Business Process Improvement -
BPI): Thích hợp với thay đổi trung bình
• Tái sắp xếp quy trình nghiệp vụ (Business Process Reengineering
- BPR): Thích hợp với thay đổi lớn
25/02/2016
Tự động hóa quy trình nghiệp vụ (BPA)
Giúp hoạt động của người dùng trở nên hiệu quả hơn (efficiency)
6
12
25/02/2016
25/02/2016
13
Cải thiện quy trình nghiệp vụ (BPI)
Giúp quy trình xử lý trở nên hiệu quả hơn (efficiency & effectiveness)
25/02/2016
14
Chiến lược phân tích yêu cầu
7
25/02/2016
25/02/2016
15
4.6. Phương pháp xác định yêu cầu
• Yêu cầu là gì?
• Chức năng hệ thống phải làm hoặc đặc điểm hệ thống phải có.
• Phân loại: có 2 loại
• Yêu cầu chức năng (functional requirement):
• là yêu cầu có liên quan trực tiếp đến hoạt động mà hệ thống
phải làm hoặc thông tin mà hệ thống lưu trữ. • Yêu cầu phi chức năng (nonfunctional requirement):
• là các yêu cầu về tính chất hoặc thuộc tính mà hệ thống phải có
như khả năng hoạt động, khả năng sử dụng ...
• sử dụng chủ yếu trong giai đoạn thiết kế.
16
4.6. Phương pháp xác định yêu cầu
• Phỏng vấn • Dùng bảng câu hỏi • Quan sát trực tiếp • Phân tích tài liệu • Kết hợp thiết kế ứng dụng
25/02/2016
8
25/02/2016
17
Phỏng vấn
• Loại câu hỏi • Câu hỏi mở
• Là câu hỏi có phạm vi trả lời tự do, kết quả không tuân theo một vài
tình huống cố định
• Câu hỏi đóng
• Là câu hỏi có các trả lời là việc chọn lựa một hay nhiều trong những
tình huống xác định trước
25/02/2016
18
Phỏng vấn (tt) Câu hỏi mở
Câu hỏi đóng
• Thời gian trả lời ngắn • Nội dung trả lời tập trung, chi tiết
Ưu điểm: • Không ràng buộc kết quả trả lời • Có thể phát sinh ý tưởng mới
Khuyết điểm: • Thời gian dễ kéo dài • Nội dung trả lời có thể vượt phạm vi câu hỏi
• Mất nhiều thời gian chuẩn bị câu hỏi • Không mở rộng được kết quả trả lời
25/02/2016
9
25/02/2016
25/02/2016
19
Phỏng vấn (tt)
25/02/2016
20
Phỏng vấn (tt)
10
25/02/2016
21
Phỏng vấn (tt)
Phân tích viên Đơn vị
Xác nhận kế hoạch phỏng vấn Lên kế hoạch phỏng vấn
Sắp xếp nhân sự tham gia phỏng vấn Chuẩn bị chủ đề, câu hỏi phỏng vấn
Gởi chủ đề phỏng vấn
Đặt câu hỏi Trả lời
Ghi nhận
Kiểm tra và đánh giá kết quả Bổ sung hoặc xác nhận kết quả
25/02/2016
25/02/2016
Tìm kiếm các quan điểm khác
22
Phỏng vấn (tt) • Mẫu kế hoạch phỏng vấn
Kế hoạch phỏng vấn tổng quan Hệ thống: ...................... Người lập: ...................... Ngày lập: .../.../...
11
STT Chủ đề Yêu cầu Ngày bắt đầu Ngày kết thúc
25/02/2016
25/02/2016
23
Phỏng vấn (tt) • Ví dụ
Ngày lập: 01/08/2003 Kế hoạch phỏng vấn tổng quan Hệ thống: Cửa hàng nước giải khát Người lập: Nguyễn Văn A
STT Chủ đề Yêu cầu Ngày bắt đầu Ngày kết thúc
1 Qui trình bán NGK 5/8/2003 5/8/2003 Hiểu tất cả các yêu cầu về bán lẻ, bán sỉ và quy trình xử lý đặt hàng
2 Qui trình đặt mua NGK Quản lý nhập xuất tồn kho 7/8/2003 7/8/2003
3 8/8/2003 8/8/2003 Quản lý nhập xuất tồn kho
4 10/8/2003 10/8/2003 Hệ thống máy móc phần mềm Nắm rõ về tài nguyên máy móc trang thiết bị, phần mềm, hệ điều hành đang sử dụng
24
Khảo sát dùng bảng câu hỏi
• Phân loại câu hỏi thành nhóm • Phân loại đối tượng thành nhóm
• Đối tượng tích cực • Ngẫu nhiên • Theo chủ định thỏa tiêu chuẩn nào đó
• Có kinh nghiệm 2 năm trở lên • Thường xuyên sử dụng hệ thống
• Theo loại
• Người dùng, người quản lý, …
25/02/2016
12
25/02/2016
25
So sánh phỏng vấn – bảng câu hỏi Bảng câu hỏi
Phỏng vấn
Đặc điểm
Sự phong phú thông tin
Cao (cách trả lời, cử chỉ)
Trung bình – thấp (chỉ trả lời)
Thời gian
Có thể kéo dài
Thấp, vừa phải
Chi phí
Có thể cao
Vừa phải
Cơ hội nắm bắt và phát hiện
Tốt (phát hiện và chọn lọc các câu hỏi)
Hạn chế (sau khi thu thập dữ liệu)
Tính bảo mật
Mọi người biết lẫn nhau
Không biết người trả lời
Vai trò tham gia
Người được phỏng vấn đóng vai trò quan trọng và có thể quyết định kết quả
Trả lời thụ động, không chắc chắn quyết định kết quả
25/02/2016
25/02/2016
26
Phỏng vấn nhóm • Nhiều phân tích viên • Nhiều đối tượng phỏng vấn • Mỗi phân tích viên đặt câu hỏi và ghi nhận lại
những ý kiến thuộc lĩnh vực của mình
Trả lời về kỹ thuật Câu hỏi về nghiệp vụ
Câu hỏi về kỹ thuật Trả lời về nghiệp vụ
Phỏng vấn nhóm
13
Trả lời về tổng quan Câu hỏi tổng quan Phân tích viên Người phỏng vấn
25/02/2016
27
Phỏng vấn nhóm (tt)
• Ưu điểm
• Giảm thiểu thời gian phỏng vấn • Cho phép các đối tượng phỏng vấn nghe được ý kiến chủ đạo của
cấp trên khi gặp vấn đề bất đồng ý kiến
• Khuyết điểm
• Khó có thể tổ chức buổi phỏng vấn (thời gian, vị trí thích hợp)
25/02/2016
28
Quan sát trực tiếp
• Quan sát trực tiếp tại nơi làm việc, hiện trường
• Thu thập chính xác cách thức và quy trình làm việc thực tế của hệ
thống
• Thông thường khi khảo sát
• Phương pháp phỏng vấn + quan sát
25/02/2016
14
25/02/2016
29
Phân tích tài liệu
Tài liệu hoàn chỉnh
Tài liệu giao dịch: chứng từ, thư từ, thông báo, … Tài liệu lưu: sổ sách, tập tin, báo cáo, … Tài liệu tổng hợp: báo cáo, thống kê, kế hoạch Tài liệu tổ chức, chính sách: cấu trúc tổ chức, mô tả công việc, qui trình, thủ tục , …
Tài liệu
Tài liệu làm tiếp
Tài liệu bổ sung: bảng hỏi, phiếu thu thập, … Tài liệu nghiên cứu: báo cáo nghiên cứu, … Tài liệu chuẩn bị: cuộc họp, máy tính, …
25/02/2016
30
Phân tích tài liệu (tt) • Các thông tin mang lại từ phân tích tài liệu
• Các vấn đề tồn tại trong hệ thống • Thiếu thông tin, các bước dư thừa
• Các cơ hội để hệ thống đáp ứng nhu cầu mới
• Ví dụ: phân tích được doanh thu, thói quen khách hàng,…
• Phương hướng tổ chức có thể tác động đến các yêu cầu của
HTTT
• Lý do tồn tại của hệ thống hiện hành • Tìm ra tên và vị trí của những cá nhân có liên quan đến hệ thống
• Giúp cho việc giao tiếp liên lạc đúng mục tiêu hơn
• Dữ liệu cấu trúc, qui tắc xử lý dữ liệu
25/02/2016
15
25/02/2016
31
Phân tích tài liệu (tt) • Hạn chế
• Các tài liệu, thủ tục cũng là nguồn thông tin không đúng, trùng lắp • Thiếu tài liệu • Tài liệu hết hạn
25/02/2016
25/02/2016
32
Kết hợp thiết kế ứng dụng • JAD (Join Application Design) • Là một hình thức phỏng vấn nhóm
• Có chương trình • Phân tích viên điều khiển thứ tự câu hỏi
• Gồm các thành phần
• Địa điểm • Người tham dự
• Người chủ trì, người dùng hệ thống, phân tích viên, nhân viên phát triển,
người ghi chép…
• Chương trình • Công cụ trợ giúp
16
25/02/2016
25/02/2016
33
- Khung cảnh một phòng họp bình thường cho buổi họp JAD - (nguồn: Adapter from Wood and Silver, 1989)
25/02/2016
34
Lựa chọn kỹ thuật phù hợp
17
25/02/2016
25/02/2016
35
4.1. Các bước phân tích hệ thống
25/02/2016
36
Pha phân tích
• Xây dựng biểu đồ use case: dựa vào yêu cầu ban đầu, người phân tích tiến hành xác định các tác nhân, use case và quan hệ giữa use case để mô tả lại các chức năng của hệ thống.
• Xây dựng biểu đồ lớp: xác định tên lớp, các thuộc tính
lớp, một số phương thức và mối quan hệ cơ bản trong sơ đồ lớp.
• Xây dựng biểu đồ trạng thái: mô tả các trạng thái và
chuyển tiếp trạng thái trong hoạt động của một đối tượng thuộc một lớp nào đó
18
25/02/2016
25/02/2016
37
Pha thiết kế
• Xây dựng biểu đồ tương tác: mô tả chi tiết hoạt động
của các use case dựa trên các scenario đã có và các lớp đã xác định trong pha phân tích
• Xây dựng biểu đồ chi tiết: tiếp tục hoàn thiện biểu đồ
lớp bao gồm bổ sung các lớp còn thiếu, dựa trên biểu đồ trạng thái để bổ sung các thuộc tính, dựa trên biểu đồ tương tác để xác định các phương thức và mối quan hệ giữa các lớp.
25/02/2016
38
Pha thiết kế
• Xây dựng biểu đồ hoạt động: mô tả hoạt động của các phương thức phức tạp trong mỗi lớp hoặc các hoạt động hệ thống có sự liên quan của nhiều lớp. Biểu đồ hoạt động là cơ sở để cài đặt các phương thức trong các lớp
• Xây dựng biểu đồ thành phần: xác định các gói, các thành phần và tổ chức phần mềm theo các thành phần đó.
• Xây dựng biểu đồ triển khai hệ thống: xác định các
thành phần và các thiết bị cần thiết để triển khai hệ thống
19
