Chăm sóc sức
khỏe
ban đầu
BS. Bùi Trung Hậu
MỤC TIÊU
• Nắm được khái niệm về sức khỏe và chăm
sóc sức khỏe ban đầu
• Xác định được các yếu tố ảnh hưởng SK
• Phân tích
được các nguyên tắc cơ bản của
chăm sóc
sức khỏe ban đầu
• Trình bày
được 10 nội dung chăm sóc sức
khỏe ban
đầu tại Việt Nam.
NỘI DUNG
KHÁI NIỆM
Sức khỏe là trạng thái thoải mái toàn diện
về thể chất, tinh thần và xã hội chứ không chỉ
bao gồm tình trạng không có bệnh hay không
bị thương tật (WHO)
KHÁI NIỆM
• Sức khỏe thể lực (physical health): Đây là yếu tố cần
thiết nhất của sức khỏe, liên quan đến những chức năng
cơ học của cơ thể;
•
Sức khỏe cảm (emothional xúc health): Khả năng cảm
nghĩ, xúc động và sợ hãi, thích thú, vui buồn, tức giận và •Sức khỏe tâm thần (mental health): khả năng thể hiện các cảm nhận đó ??????; một cách thích hợp;
đồng thời cũng là
khả năng đương
đầu với các stress,
sự
căng thẳng, nỗi thất vọng và lo lắng;
KHÁI NIỆM
• Sức khỏe xã hội (social health): Khả năng tạo lập và duy
trì mối quan hệ lành mạnh với những người khác trong xã
hội;
Sức khỏe tâm linh (spiritual health): Ở một số người yếu
•
tố này liên quan đến niềm tin, tín ngưỡng; một số người
khác liên quan đến niềm tin của cá nhân, các nguyên tắc
liên quan đến hành vi thực hành để đạt được sự thoải mái
về tâm linh;
•
Sức khỏe môi trường xã hội (societal health): Môi trường
không đáp ứng được các nhu cầu cơ bản về thể lực và tâm
hồn, con người không thể được coi là khỏe mạnh.
KHÁI NIỆM
• Alma-Ata là thành phố lớn nhất của Kazakhstan,
nơi đã diễn ra Hội nghị toàn cầu về chăm sóc sức
khoẻ ban đầu với sự tham dự của 134 nước trong
đó có Việt Nam do Tổ chức Y tế Thế giới và Quỹ
Nhi đồng Liên Hợp quốc (UNICEF) tổ chức cách
nay vừa tròn 42 năm (6-12/09/1978).
• Ngày 25-26/10/2018, Hội nghị toàn cầu lần 2 về
CSSKBĐ sau 40 năm thực hiện bản Tuyên ngôn
Alma – Ata đã diễn ra tại Kazakhstan.
KHÁI NIỆM
• Tại hội nghị, tất cả các đại biểu các nước đã thống
nhất với bản Tuyên ngôn Alma – Ata gồm 10 nội
dung về chăm sóc sức khoẻ ban đầu, và kêu gọi
chính phủ tất cả các nước, nhân viên y tế và cộng
đồng trên toàn thế giới cùng bảo vệ và thúc đẩy sức
khỏe cho mọi người.
TUYÊN NGÔN ALMA-ATA
1. Khẳng định khái niệm sức khỏe, đó là một quyền cơ bản của con người để đạt được trạng thái sức khoẻ tốt nhất có thể được, đòi hỏi sự hành động của nhiều chỉ một ngành lĩnh vực kinh tế và xã hội khác, không y tế.
2. Sự bất bình đẳng rõ rệt về tình trạng sức khỏe của và đang phát người dân giữa các nước phát triển triển, giữa những người dân trong cùng một nước là không thể chấp nhận được cả về chính trị, xã hội và kinh tế, do đó, phải được xem là mối đáng quan tâm chung cho tất cả các nước.
TUYÊN NGÔN ALMA-ATA
3. Phát triển kinh tế và xã hội dựa trên một trật tự kinh tế quốc tế mới, rút ngắn khoảng cách về tình trạng sức khỏe của các nước đang phát triển và phát triển. Việc thúc đẩy và bảo vệ sức khỏe của người dân mỗi nước là cần thiết để duy trì phát triển kinh tế và xã hội và góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và hòa bình thế giới.
quyền và nghĩa vụ tham gia với tư riêng lẻ và là một thành viên của
4. Người dân có cách là cá nhân cộng đồng trong việc lập kế hoạch và thực hiện chăm sóc sức khỏe của họ.
TUYÊN NGÔN ALMA-ATA
hội chính của chính quyền các tế và cộng đồng thế giới trong được sức khoẻ cho tất cả mọi
5. Chính quyền có trách nhiệm đối với sức khỏe của người dân bằng cách cung cấp đầy đủ các biện pháp y tế và xã hội. Mục tiêu xã nước, các tổ chức quốc những thập kỷ tới là đạt người vào năm 2000.
6. Khái niệm CSSKBĐ
7. Nội dung CSSKBĐ và điều kiện cần thiết để thực hiện được nội dung trên
cần xây dựng các chính sách, 8. Chính quyền các nước hành động quốc gia để khởi chiến lược và kế hoạch sức khỏe ban đầu như là một động và duy trì chăm sóc phần của hệ thống y tế quốc gia toàn diện với phối hợp của các ngành khác
TUYÊN NGÔN ALMA-ATA
9. Tất cả các nước cần phối hợp trong tinh thần hợp tác để đảm bảo chăm sóc sức khỏe ban đầu đến với tất cả mọi người, vì khi đạt được sức khỏe cho mọi người ở bất kỳ quốc gia nào cũng có ảnh hưởng tích cực đến quốc gia khác. Phối hợp báo cáo của TCYTTG và Quỹ Nhi đồng Liên Hợp quốc về chăm sóc sức khỏe ban đầu lập nên cơ sở vững chắc cho sự phát triển hơn thiết các hoạt động chăm sóc sức khỏe ban đầu trên nữa thế giới. toàn
10. Để đạt mục tiêu sức khoẻ cho mọi người ở một mức độ nào đó trên toàn thế giới vào năm 2000, cần sử dụng nguồn tài nguyên của thế giới ngày càng tốt hơn, thay vì chi cho vũ khí và xung đột quân sự.
KHÁI NIỆM
CSSKBĐ là những chăm sóc thiết yếu,
được
xây dựng dựa trên những phương pháp
và kỹ
thuật thực hành, có cơ sở khoa học và
chấp
nhận được về mặt xã hội, có thể phổ
biến rộng rãi cho các cá nhân và các gia đình
trong cộng đồng để mọi người tự nguyện tham
gia và thực hiện.
KHÁI NIỆM
CSSKBĐ là
bước tiếp xúc đầu tiên giữa hệ
thống y tế với cá
nhân, gia đình và cộng đồng;
Là sự chăm sóc y tế và ngoài y tế gần nhất
với nơi sống và nơi làm việc của nhân dân;
Là thành phần đầu tiên, trọng yếu của quá
trình liên tục CSSK và là trung tâm của hệ thống y
tế quốc gia và thế giới
KHÁI NIỆM
CSSKBĐ là chăm sóc toàn diện cả về
phòng bệnh, chữa bệnh, cả
về môi trường và
các điều kiện sống… nhằm
mang lại cho mỗi
người 1 sức khỏe để họ sống, lao động 1 cách
có hiệu quả và tham gia tích cực và đời sống
xã hội cộng đồng.
THẢO LUẬN NHÓM
CÁC YẾU TỐ NÀO ẢNH HƯỞNG VÀ CHI PHỐI SỨC KHỎE CON NGƯỜI?
CÁC YẾU TỐ CHI PHỐI SỨC KHỎE CON NGƯỜI
• Dân số, KHHGĐ, phân • Lương thực, thực
phẩm
Nhà ở, tiện nghi •
• •
• thể
Rèn luyện thân thể, dục thể thao
Văn hóa giáo dục • • •
• Môi trường gia đình
• Môi lao động trường
• • bổ lao động Phát triển kinh tế Quy hoạch xây dựng đô thị, nông thôn Môi trường thiên nhiên Giao thông, thông tin, liên lạc Tổ chức y tế Tình hình quốc tế • xã hội, chế
Môi trường độ, tôn giáo
NGUYÊN LÝ CỦA CSSKBĐ
1.
Tính công bằng
2.
Tăng cường sức khỏe, dự
phòng và phục
hồi sức khỏe
Sự tham gia của cộng đồng
3.
Kỹ thuật học thích hợp
4.
5. Lồng ghép và phối hợp liên ngành
NGUYÊN LÝ CỦA CSSKBĐ
1. Tính công bằng
- Nhấn mạnh sự bao phủ rộng rãi dân số - Cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức
khỏe tương
ứng với nhu cầu của cộng đồng
- Các cá nhân có nhu cầu như nhau
được nhận
các CSSK như nhau
cho mọi TV
- Không phải cung cấp CSSK đồng đề
cộng đồng mà cho những người thực sự cần
NGUYÊN LÝ CỦA CSSKBĐ
2. Tăng cường sức khỏe, dự phòng và
phục hồi sức khỏe
tăng cường
- CSSKBĐ không chỉ KCB mà phải hiểu biết của người dân về sức khỏe và lối
sống khỏe mạnh
- Nhấn mạnh đến phòng và loại bỏ
tận gốc các
nguyên nhân của bệnh tật
NGUYÊN LÝ CỦA CSSKBĐ
3. Sự tham
gia của cộng đồng
cơ bản trong CSSK
- Là nhân tố - Các cá nhân nhận rõ trách nhiệm của họ
trong CSSK, tham gia vào việc đưa ra quyết
định những điều họ mong muốn trong CSSK
và làm thế nào để đạt được nó.
NGUYÊN LÝ CỦA CSSKBĐ
4. Kỹ thuật học thích hợp
Cân nhắc yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu
CSSK, khả năng chấp nhận, duy trì các CSSK
của cộng đồng
NGUYÊN LÝ CỦA CSSKBĐ
5. Lồng ghép và Phối hợp liên ngành
Ngành Y tế đóng vai trò chính, phải phối hợp
với các ngành khác như giáo dục, công
nghiệp,
nông nghiệp, du lịch thể thao..., phối hợp với
các
tổ chức xã hội như Mặt trận Tổ quốc, Công
đoàn,
Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ, với chính
quyền địa
phương để đạt được hiệu quả cao trong
chăm sóc
sức khỏe ban đầu.
10 NỘI DUNG CSSKBĐ TẠI VN
Có 8 yếu tố chính của CSSKBĐ theo Alma-ata:
1) Giáo dục sức khỏe
2) Dinh dưỡng
3) Môi trường – Nước sạch
4) Sức khỏe bà mẹ trẻ em – Kế hoạch hóa gia đình
5) Tiêm chủng mở rộng
6) Phòng chống bệnh dịch địa phương
7) Chữa bệnh và chấn thương thông thường.
8) Thuốc thiết yếu.
10 NỘI DUNG CSSKBĐ TẠI VN
yếu tố
Ngoài 8 yếu tố trên, mỗi quốc gia đề thêm các cần thiết khác theo tình hình thực tiễn của mình.
yếu tố
Việt Nam CSSKBĐ đề thêm 2 yếu tố sau đây (trở thành 10 của VN):
9) Quản lý sức khỏe
10) Xây dựng và củng cố mạng lưới y tế cơ sở.
10 NỘI DUNG CSSKBĐ TẠI VN
Yếu tố nào quan trọng nhất? Tại sao?
1) Giáo dục sức khỏe
2) Dinh dưỡng
3) Môi trường – Nước sạch
4) Sức khỏe bà mẹ trẻ em – Kế hoạch hóa gia đình
5) Tiêm chủng mở rộng
6) Phòng chống bệnh dịch địa phương
7) Chữa bệnh và chấn thương thông thường.
8) Thuốc thiết yếu.
9) Quản lý sức khỏe
10) Xây dựng và củng cố mạng lưới y tế cơ sở
VN
10 NỘI DUNG CSSKBĐ TẠI
1. Giáo dục sức khỏe a. Mục tiêu
về bảo vệ sức
y tế...).
- Phổ cấp kiến thức y học thường thức khỏe cho toàn dân. - Để mọi người dân nhận thức được chăm sóc sức khỏe ban đầu là trách nhiệm của mọi người và của toàn xã hội. b. Nội dung - Phù hợp với tình hình cụ thể của từng địa phương (tình hình bệnh tật, vấn đề ưu tiên, triển khai các chtr - Tôn trọng các nguyên tắc giáo dục.
chức, mọi
- Phong phú về hình thức giáo dục (nghe, nhìn, làm mẫu...). - Tổ chức, động viên được các đoàn thể, các tổ đối tượng cùng tham gia.
10 NỘI DUNG CSSKBĐ TẠI VN
2. Kiểm soát các bệnh dịch lưu hành ở địa phương
- Khống chế và tiến tới thanh toán ở các mức độ khác nhau một số bệnh dịch lưu hành như dịch tả, dịch hạch...
sốt rét, AIDS,
- Phòng chống một số bệnh truyền nhiễm: bệnh xã hội.
- Giảm tỷ lệ mặc bệnh cấp tính: tiêu chảy, lỵ, nhiễm khuẩn đường hô hấp cấp.
- Quản lý theo dõi các bệnh mãn tính: bệnh phong, lao, tâm thần, động kinh, bướu cổ...
10 NỘI DUNG CSSKBĐ
TẠI VN
3. Chương trình tiêm chủng mở rộng
Mục tiêu đề ra là 100% trẻ em dưới 1 tuổi được tiêm
phòng đủ 7 bệnh truyền nhiễm: lao, bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt, sởi, viêm gan virus B và 90% trẻ em dưới 5 tuổi được tiêm phòng nhắc lại.
4. Bảo vệ bà mẹ trẻ em, kế hoạch hóa gia đình
với hoàn cảnh gia đình hạnh ngoan, các con hợp cho con
- Giảm tỷ lệ tăng dân số một cách thích hợp: Mỗi gia đình có kế hoạch sinh đẻ cho phù kinh tế của mình, nhằm bảo đảm phúc, phồn vinh, nuôi con khỏe, dạy được đến trường học.
- Giảm tỷ lệ tử vong của trẻ dưới 1 tuổi xuống còn 300/00 vào năm 2005; 250/00 vào năm 2010.
- Tăng cường dinh dưỡng cho bà mẹ và trẻ em.
10 NỘI DUNG CSSKBĐ TẠI VN
cấp đủ thuốc cho công tác phòng bệnh, chữa từ tuyến xã đến tuyến tỉnh, đẩy mạnh sản xuất trong nước, giảm nhập thuốc. kế hoạch sử dụng thuốc và dự trữ thuốc một cách
Đảm bảo đủ thuốc tối thiểu cần thiết và thuốc chủ yếu.
Hướng dẫn và kiểm tra sử dụng thuốc an toàn, hợp lý. Tuyên truyền hướng dẫn kiểm tra, chế biến và sử dụng
5. Cung cấp thuốc thiết yếu Cung bệnh thuốc - Lập thích hợp dựa trên mô hình sức khỏe và bệnh tật. - Tổ chức xây dựng và kiểm tra túi thuốc của y tế thôn bản, y tế tư nhân, nguồn thuốc trong địa phương, đề phòng thuốc giả, thuốc hỏng... - - - thuốc nam ở cộng đồng. - Quản lý tốt thuốc và trang bị y tế.
10 NỘI DUNG CSSKBĐ TẠI VN
6. Cung cấp lương thực - thực phẩm và cải thiện bữa ăn
Những hoạt động liên ngành nhằm mục tiêu cải thiện bữa ăn đủ năng lượng, đủ chất lượng trong khẩu phần ăn hàng ngày cho từng đối tượng. Chú ý tăng cường thực phẩm giàu chất đạm cho trẻ em và phụ nữ có thai.
7. Điều trị và phòng bệnh
Giải quyết tốt các bệnh thường gặp. Xử lý tốt các bệnh cấp tính, cấp cứu chuyên Nâng cao chất lượng khám chữa bệnh theo khoa. hướng quản lý
- - - tại cộng đồng. - Giáo dục sức khỏe cho đồng cộng ngăn nhằm
ngừa các
bệnh truyền
nhiễm, lây
truyền, các
bệnh gây
thành dịch và
các bệnh xã
hội.
10 NỘI DUNG CSSKBĐ TẠI VN
8. Cung cấp nước sạch và thanh khiết môi trường
sạch, sử dụng thải, phân, rác
- Tuyên truyền giáo dục sử dụng nước nhà tắm, hố xí hợp vệ sinh; xử lý nước đúng quy trình kỹ thuật.
- Tổ chức phối hợp liên ngành trong việc thực hiện vệ sinh công cộng; thực hiện phong trào 3 diệt: diệt ruồi, diệt muỗi, diệt chuột.
- Lập kế hoạch xây dựng hướng dẫn sử dụng và bảo quản 3 công trình vệ sinh: nhà xí, nhà tắm, giếng nước.
10 NỘI DUNG CSSKBĐ TẠI VN
9. Quản lý sức khỏe
Quản lý sức khỏe là biện pháp chăm sóc sức khỏe ban đầu chủ động, tích cực, đồng thời là sự tổng hợp của nhiều biện pháp chăm sóc y tế của xã hội, cần có sự phối hợp liên ngành, đa ngành.
Mục tiêu của quản lý sức khỏe: hạ thấp tỉ lệ bệnh tật, tàn phế và tử vong, nâng cao sức khỏe cho nhân dân.
- Đối tượng của quản lý sức khỏe: là người dân từ lúc mới sinh cho đến lúc chết.
10 NỘI DUNG CSSKBĐ TẠI VN 9. Quản lý sức khỏe - Phương châm quản lý sức khỏe:
bệnh và
đủ tình có
có
tế
+ Khám sức khỏe định kỳ để chủ động phát hiện điều trị kịp thời. + Lập hồ sơ sức khỏe cá nhân, ghi chép đầy trạng sức khỏe, bệnh tật của bệnh nhân để theo dõi và biện pháp điều trị, chăm sóc phù hợp, kịp thời. + Phổ biến kiến thức y học thường thức để người dân thể tự cấp cứu cho nhau khi cần thiết. + Củng cố mạng lưới Hội chữ thập đỏ ở cơ sở. + Khám bệnh toàn diện khi bệnh nhân đến cơ sở y không bỏ sót các bệnh + Khám chuyên khoa như lao, mắt hột, bệnh kèm theo. để phát hiện các bệnh hàng loạt phong, bệnh phụ khoa, bướu cổ...
10 NỘI DUNG CSSKBĐ TẠI VN
cơ sở sở là mối quan tâm hàng đầu của pháp quan trọng nhất để bảo đảm
10. Kiện toàn mạng lưới y tế Kiện toàn mạng lưới y tế cơ ngành Y tế Việt Nam, là biện cho các nội dung chăm sóc sức khỏe ban đầu khác thành công. a. Mục tiêu
Mỗi xã có một trạm y tế, khu vực có phòng khám đa khoa. - 100% cán bộ y tế vào biên chế Nhà nước. - Có đủ lượng cán bộ y tế cần thiết với qui mô 1/1000 - 3000 dân, - với cơ cấu 1 trạm trưởng chuyên khoa y tế cộng đồng, 1 y sĩ về y học cổ truyền, 1 nữ hộ sinh biết chăm sóc trẻ em và y học xã hội. b. Nội dung - Hoạt động của trạm y tế phải được đổi mới theo hướng thực hiện các chương trình y tế. - Cán bộ y tế cơ sở được đào tạo lại để đáp ứng yêu cầu mới của công tác:
