Bài giảng Tài chính tiền tệ - Chương 6: Tín dụng và lãi suất

11/9/15

Nội dung

1. Khái niệm tín dụng 2. Các hình thức tín dụng 3. Lãi suất

Chương VI: TÍN DỤNG VÀ LÃI SUẤT

1. Khái niệm và đặc điểm của tín dụng

Ví dụ : Ông A cho bà B vay 100 triệu đồng, thời hạn vay là 1 tháng.

- Tín dụng là quan hệ giao dịch giữa 2 bên

(trái chủ >< thụ trái) cung cấp:

TIỀN M Ặ T : 1 0 0 TRIỆU

NGƯỜI CHO VAY

NGƯỜI ĐI VAY

dựa trên lời hứa thanh toán lại trong tương lai của bên kia

- tiền - hàng hóa - dịch vụ

GỐC: 1 0 0 TRIỆU + LÃI

NGƯỜI CHO VAY

NGƯỜI ĐI VAY

- Đặc điểm : + Người cho vay chuyển cho ng ườ i đi vay 1 lượng giá trị

THỂ HIỆN S Ự TÍN NHIỆM C Ủ A NGƯỜI CHO VAY ĐỐI V ỚI NGƯỜI Đ I VAY

+ Người đi vay được QUYỀ N SỬ DỤNG tạm thời lượng giá trị trên trong 1 thời gian nhất định

CƠ SỞ CỦA SỰ TÍN NHIỆM: -MỐI QUAN HỆ GiỮA 2 CHỦ THỂ -SỰ UY TÍN CỦA NGƯỜI ĐI VAY -CÁC DẠNG VẬT CHẤT

+ Hết thời hạn tín dụng , ng ườ i đi vay ph ải hoàn trả lượng giá trị cho người cho vay bao gồ mgốc + lãi (lợi tức tín dụng )

CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA QUAN HỆ TÍN D Ụ NG: -GIẤY NHẬN NỢ -HỢP ĐỒNG TÍN DỤNG -TRÁI PHIẾU

2. Các hình thức tín dụng cơ bản trong nền kinh tế

a. Tín dụng thương mại

a. Tín d ụ ng th ương mại:

b. Tín d ụ ng ngân hàng:

c. Tín d ụ ng nhà n ước:

d. Tín d ụ ng thuê mua:

1 11/9/15

a. Tín dụng thương mại

Công ty A bán 300 triệu đồng tiền thuốc cho Công ty B. Theo quy định trong hợp đồng , Công ty B thanh toán tiên hàng cho công ty A sau 30 ngày

i. Khái niệm: Tín dụng thương mại là quan hệ tín dụng giữa các nhà kinh doanh

THU ỐC: 3 0 0 TRIỆU

NGƯỜI BÁN HÀNG

NGƯỜI MUA HÀNG

được thực hiện dưới hình thức mua bán chịu hàng hóa. Công cụ hoạt động của tín dụng thương mại là kỳ phiếu thương mại hay thương phiếu :

TIỀN : 3 0 0 TRIỆU

NGƯỜI BÁN HÀNG

NGƯỜI MUA HÀNG

ii. Đặc điểm : Cho vay dưới hình thức hàng hóa, thu nợ dưới hình thức tiền

ĐỐI TƯỢNG : HÀNG HÓA

iii. Tác dụng :

CHỦ THẾ THAM GIA: CÁC DOANH NGHIỆP

CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA QUAN HỆ TÍN D Ụ NG THƯƠNG M Ạ I: GIẤY NỢ - KỲ PHIẾU THƯƠNG MẠI – THƯƠNG PHIẾU

Thương phiếu

LỆNH PHIẾU

Đặc điểm:

- Tính trừu tượng: không ghi nguyên nhân và cách tính

- Tính b ắt bu ộ c: khi đến h ạn ph ải b ắt buộ c trả

- Tính lưu thông: có th ể chuy ển nh ượng, chiết kh ấu

Ví dụ : Công ty A (người mua) mua chịu hàng hoá của công ty B (người bán). NGƯỜI MUA lập LỆNH PHIẾU

Hàn g h ó a

Người mua

Người bán

GHI RÕ

Lập

SỐ TIỀN PHẢI TRẢ THỜI HẠN TRẢ

Lệnh phiếu

Hố i phiếu

- Giấy yêu cầu thanh toán - Có thủ tục chấp nhận - Đối tượng phát hành:

Th ương phiếu

- Giấy cam kết thanh toán - Không có thủ tục chấp nhận - Đối tượng liên quan: + Người phát hành + Người thụ hưởng

+ Người ký phát + Người thụ hưởng

HỐI PHIẾU

iii. Tác dụng

Ví dụ : Công ty A (người mua) mua chịu hàng hoá của công ty B

(người bán).

CAM KẾT TRẢ NỢ CỦA NGƯỜI MUA

NGƯỜI BÁN lập HỐI PHI Ế U

- Thúc đẩy quá trình lưu thông hàng hóa à phát triển sản xuất kinh doanh - Tham gia quá trình điều tiết nhu cầu thừa thiếu vốn

giữa các nhà sản xuất kinh doanh

GHI RÕ

- Góp phần tiết kiệm tiền mặt thông qua quá trình lưu

thông thương phiếu

SỐ TIỀN PHẢI TRẢ

THỜI HẠN TRẢ

GI ẤY ĐÒI NỢ CỦA NGƯỜI BÁN

Hạn chế của tín dụng thương mại: - Quy mô nhỏ - Thời hạn ngắn - Người mua phải có nhu cầu về giá trị sử dụng của

hàng hóa bán chịu - Phải có sự tín nhiệm

2 11/9/15

b. Tín dụng ngân hàng

Là quan hệ tín dụng giữa ngân hàng và các chủ thể khác

- NGÂN HÀNG LÀ CHỦ THỂ ĐI VAY

- Cho vay và thu nợ dưới hình thức tiền tệ

- NGÂN HÀNG LÀ CHỦ THỂ CHO VAY

- NH vừa là chủ thể đi vay, vừa là chủ thể cho vay

- Sự vận động của tín dụng ngân hàng không hoàn toàn phù hợp

Là quan h ệ tín d ụ ng giữa ngân hàng và các ch ủ th ể khác Đặc điểm:

- Quy mô lớn: nguồn vốn của NH và từ huy động

- Th ời gian: đ a d ạng

- Phạm vi rộng

c. Tín dụng nhà nước

d. Tín dụng thuê mua

với quy mô phát triển của SXKD Ưu đ iểm:

Là quan hệ tín dụng giữa nhà nướ c với các chủ thể trong nước

và ngoài nước

Góp phần bù đắp thiếu hụ t ngân sách và kiểm soát lạm phát

TC1

Là ho ạt độ ng tín d ụng trung và dài h ạn Theo ĐN củ a Ủy ban tiêu chu ẩn k ế toán qu ố c tế (IASC) Có Không Quyền sở hữu được chuyển giao khi hết thời hạn cho thuê

TC2

Có Không Hợp đồng thuê có quy định quyền lựa chọn mua

TC3

TC4

Nếu không đáp ứng được cả 4 yêu cầu

3. Lãi suất

a. Khái niệm và phân loại lãi suất

Có Th ời h ạn thuê b ằng ph ần lớn th ời Không gian hữu dụng của tài sản Có Không Hiện giá của các khoản tiền thuê gần bằng giá trị tài sản Cho thuê tài chính Cho thuê vận hành

a. Khái niệm và phân loại lãi suất b. PP xác định lãi suất c. Các nhân tố quyết định LSTT d. Cấu trúc rủi ro và cấu trúc kỳ hạn

i. Khái niệm: ii. Phân loại:

3 11/9/15

1. Khái niệm

2. Phân loại

- Lãi suất danh nghĩa : là lãi suất người cho vay hưởng trong 1 kỳ

Lãi suất là

- Lãi suất thực: lãi suất thực = LSDN – tỷ lệ LP

- Lãi suất thị trường:

hạn mà không tính đến biến động của tiền tệ

b. Phương pháp xác định lãi suất

i. Phương pháp tính lãi

Phương pháp tính lãi:

ii. Hiện giá:

iii. Lãi su ất hoàn v ố n:

In = Ir + Pe + rP + lP Với: In: lãi suất danh nghĩa Ir: lãi suất không rũ i ro Pe: Lạm phát kỳ vọng rP: phần bù đắp rũ i ro lP: phần bù đắp tính lỏng

iv. Mố i quan h ệ giữa lãi su ất và giá trái phiếu:

Tỷ su ất lợi tức củ a trái phiếu:

i. Phương pháp tính lãi

- Cách tính lãi kép: Ông B gửi tiết kiệm ngân hàng số tiền 100 triệu đồng kỳ hạn 1 tháng, Ông B không rút lãi hàng tháng. Lãi suất 1 năm là 12%. Tính tổng số lãi trong 2 tháng của ông B

- Cách tính lãi đơn: Ông A gửi tiết kiệm ngân hàng số tiền 100 triệu đồng kỳ hạn 1 tháng, Ông A rút lãi hàng tháng để sử dụng riêng. Lãi suất 1 năm là 12%. Tính tổng số lãi trong 2 tháng của ông A

Ví dụ: Ngân hàng ABC có biểu lãi suất sau: - Gửi tiết kiệm kỳ hạn 1 tháng: 19%/năm - Gửi tiết kiệm kỳ hạn 1 năm: 20%/năm Ông A có 1 tỷ đồng. Phương án gửi tiền nào có lợi cho ông A hơn ?

4 11/9/15

i. Phương pháp tính lãi

ii. Hiện giá

- Cách tính đơn:

FV = PV(1+i)

FV = PV(1+ni*)

Ông A gửi tiết kiệm sau mộ t năm được 115 triệu đồng. Biết lãi suất là 12%/năm. Tính số tiền ban đầu mà ông A gử i ?

- Cách tính kép:

PV 1(

) PV

)

i 1( + ) i =+

FV 1 FV = 3

= FV 2

PV

1(

i

)

=

i ) =+

+

FV n

1(1 −

ii. Hiện giá

b. Phương pháp xác định lãi suất

Nếu FV có 1 kỳ thanh toán

i. Lãi su ất hiện hành củ a trái phiếu

ii. Tỷ su ất lợi tức củ a trái phiếu

iii. Lãi su ất hoàn v ố n củ a trái phiếu

FV ni 1( + )

Nếu FV có nhiều kỳ thanh toán

∑

FV ni ) +

1 =

NHẮC LẠI VỀ TRÁI PHIẾU

b. Phương pháp xác định lãi suất

Trái phiếu coupon:

Người đi vay trả cho người cho vay tiền lãi theo định kỳ và tiền

gốc khi đáo hạn

Coâng ty A traû laõi

Ông Hoà mua trái phiếu coupon của Công ty A phát hành ngày 01/01/2015; lãi suất coupon 10%/năm. Mệnh giá 10 000 USD.

1 0 0 0

Coâng ty A traû tieàn laõi vaø tieàn goác 1000 + 10.000

Đến tháng 6, ông Hoà cần tiền cho con đi du học nên bán trái phiếu của công ty A. Tuy nhiên, lãi suất coupon của các loại trái phiếu khác trên thị trường phát hành tại thời điểm này lên đến 12%.

$

1 9

2 0

Naêm

Coâng ty A nhaän 10.000 ñoâla töø traùi phieáu coupon

Bà Hiên, muốn mua trái phiếu của ông Hoà. Ông Hoà đang phân vân giữa 2 mức giá: Bán trái phiếu với giá 10 000 USD hay bán với giá 8000 USD.

5 11/9/15

b. Phương pháp xác định lãi suất

Bà Hiên chấp nhận mua lại trái phiếu của ông Hoà với giá 8000 USD. Bà Hiên nắm giữ đến tháng 2/2016. Sau đó, bà Hiên bán trái phiếu với giá 8500 USD

Tính tỷ su ất lợi tức mà bà Hiên nh ận được.

iii. Lãi suất hoàn vốn

Các công cụ nợ

Lãi suất hoàn vốn là lãi suất làm cân bằng hiện giá và giá trị

Bà Hiên chấp nhận mua lại trái phiếu của ông Hoà với giá 8000 USD. Bà Hiên đang suy nghĩ có nên tiếp tục nắm giữ trái phiếu của công ty A cho đến khi đáo hạn hay bán trái phiếu để lấy tiền gửi vào ngân hàng với lãi suất 12%/năm.

tương lai của các công cụ nợ .

Các công cụ nợ gồn :

- Nợ đơn :

- Trái phiếu chiết khấu :

- Trái phiếu coupon:

- Nợ vay thanh toán cố định :

Các công cụ nợ

Nợ đơn: Người đi vay trả cho người cho vay khi đáo hạn 1 kho ản tiền gồm tiền gốc và tiền lãi

Trái phiếu chiết khấ u:

Người đi vay trả cho người cho vay khi đáo hạn 1 kho ản tiền

bằng đúng mệnh giá trái phiếu

Coâng ty A traû laõi

1 0 0 0

Coâng ty A traû tieàn laõi vaø tieàn goác 1000 + 10.000

Trái phiếu coupon: Người đi vay trả cho người cho vay tiền lãi theo định kỳ và tiền gốc khi đáo hạn

$

1 9

2 0

Naêm

Coâng ty A nhaän 10.000 ñoâla töø traùi phieáu coupon

6 11/9/15

Các công cụ nợ

Nợ vay thanh toán cố định:

Người đi vay trả cho người cho vay theo định kỳ 1 s ố tiền g ồ m

gốc và lãi

Ví dụ: NH cho vay 37.900.000đ, LS:10%/năm, thời hạn 5 năm. Người đi vay phải trả cho ngân hàng 1 khoản tiền bằng nhau vào cuối mỗi năm

Các công cụ nợ

iv. Mối quan hệ giữa lãi suất và giá trái phiếu

Nợ vay thanh toán cố định: BẢNG PHÂN TÍCH HẠCH TOÁN Cách 1 ĐVT: 1000 đ TS n ợ Định kỳ (1) Tiền TT (3) Lãi (4) Gốc (5) TS n ợ còn lại (6) Hết năm 1 (2) 37.900 10.000 3.790 6.210 31.690 Hết năm 2 31.690 10.000 3.169 6.831 24.859 Hết năm 3 24.859 10.000 2.486 7.514 17.345 Hết năm 4 17.345 10.000 1.735 8.265 9.080 Hết năm 5 9.080 10.000 920 9.080 0 / Cộng / 50.000 12.100 37.900

Nợ vay thanh toán cố định:

§ Tình huoáng

BẢNG PHÂN TÍCH HẠCH TOÁN

Cách 2 ĐVT: 1000 đ

§ OÂng A mua traùi phieáu co upo n co ù kyø ha ïn 20 na êm laø 1. 000 ñoâla, la õi s uaát coup on la ø

Định kỳ

vôùi me änh g iaù 10%; khoaûn thanh toaùn coupon C= 100 ñoâla.

Tiền TT (2)

Gốc (3)

Số năm chịu lãi (4)

(1)

Lãi (5)

Cuối năm 1

10.000

9.090

910

Cuối năm 2

10.000

8.260

1.740

§ Giaû s öû la õi s uaát thò tröô øng tra ùi p hie áu ta ên g leân hô n 10%, oâng A b aùn tre ân th ò tröô øng vô ùi giaù P= 75 0 ñoâla, thì laõi suaát hieän haønh (Current yield) laø:

Cuối năm 3

10.000

7.510

2.490

Cuối năm 4

10.000

6.830

3.170

13.3%

Cuối năm 5

10.000

6.210

3.790

C P

100 750

Cộng

50.000

37.900

12.100

v. Tỷ suất lợi tức của trái phiếu

§ Toång soá cuûa laõi suaát hieän haønh coäng vôùi möùc lôøi cuûa

Khaùi quaùt coâng thöùc tính tyû suaát lôïi töùc:

voán hoaëc möùc loã cuûa voán.

P t

C P t

+ − 1t P t

§ Giaû sö û o âng B mua traùi ph ie áu co ù meänh gia ù laø 1.00 0 ñoâla, laõi su aát c oup on laø 8%. Sa u moät n aêm, oân g ta baùn traùi ph ieáu vôùi g iaù 1. 100 ño âla thì tyû s uaát lôïi töùc ( R) traùi phieáu laø:

18%

80 1000

1100 1000 − 1000

Laõi suaát Möùc lôøi cuûa voán

7 11/9/15

c. Các nhân tố quyết định LSTT

i. Cung cầu trái phiếu và quỹ cho vay

i. Cung cầu trái phiếu và quỹ cho vay:

ii. Sự thay đổi lãi suất thị trường:

Moái töông ñöông quan giöõa cung caàu traùi phieáu vaø quyõ cho vay:

• Các nhân tố làm thay đổi đường cầu trái phiếu và quỹ cho vay:

• Các nhân tố làm thay đổi đường cung trái phiếu và quỹ cho

- Cung traùi phieáu ó caàu quyõ cho vay - Caàu traùi phieáu ó cung quyõ cho vay

vay:

- Giaù traùi phieáu taêng ó laõi suaát tín duïng giaûm

i. Cung cầu trái phiếu và quỹ cho vay

Các nhân tố làm thay đổi đường cầu trái phiếu và quỹ cho vay

- Thu nhaäp bình quaân.

- Lôïi töùc vaø laïm phaùt kyø voïng.

- Ruûi ro. - Tính loûng

- Chi phí thoâng tin.

Các nhân tố làm thay đổi đường cầu trái phiếu và quỹ cho vay

Các nhân tố làm thay đổi đường cung trái phiếu và quỹ cho vay

- Lôïi nhuaän kyø voïng cuûa voán ñaàu tö.

- Chính saùch thueá.

- Laïm phaùt kyø voïng. - Vay nôï cuûa chính phuû.

Caàu traùi phieáu töông öùng cung quyõ cho vay. Nhöõng yeáu toá maø laøm dòch chuyeån ñöôøng caàu traùi phieáu sang phaûi (höôùng leân)– keùo theo gia taêng giaù traùi phieáu thì cuõng laøm dòch chuyeån ñöôøng cung quyõ cho vay sang phaûi (höôùng xuoáng)– keùo theo giaûm laõi suaát.

8 11/9/15

d. Cấu trúc rủi ro và cấu trúc kỳ hạn của LS

Các nhân tố làm thay đổi đường cung trái phiếu và quỹ cho vay

ii. Cấu trúc kỳ hạn của lãi suất:

Neáu nhö nhöõng yeáu toá laøm d òch chuyeån ñöôøn g cung traùi phieáu sang phaûi (la øm giaûm giaù traùi phieáu) th ì cuõng laøm d òch chuyeån ñöôøng caàu quyõ cho vay sang pha ûi (laøm gia taêng laõi suaát) vaø ngöôïc laïi.

i. Cấu trúc rủi ro của lãi suất

Cấu trúc rủi ro của lãi suất:

bôûi vì… Moät söï gia taêng …. daãn ñeán laõi suaát cuûa TS ….

Caáu tru ùc ruûi ro cu ûa la õi s uaát gia ûi thích söï ch eân h le äch laõi su aát ño ái vôùi caùc loa ïi c höùng kho aùn coù kyø ha ïn gioáng n hau. N guy eân n haân coù sö ï cheânh leäch la ø do s ö ï khaùc bieät veà:

- Ruûi ro vôõ nôï

ruûi ro vôõ nôï Taêng

- Tính loûng

- Chi phí thoâng tin vaø

tính loûng Giaûm

- Thueá.

Taêng chi phí thoâng tin nhöõng ngöôøi tieát kieäm phaûi ñöôïc buø ñaép do phaûi gaùnh chòu theâm ruûi ro nhöõng ngöôøi tieát kieäm toán ít chi phí trong vieäc ñoåi taøi saûn sang tieàn maët nhöõng ngöôøi tieát kieäm maát nhieàu chi phí ñeå ñaùnh giaù taøi saûn

ii. Cấu trúc kỳ hạn của lãi suất

- Neáu ñöôøng cong laõi suaát coù ñoä doác höôùng ñi leân thì laõi suaát daøi haïn cao hôn laõi suaát ngaén haïn.

- Xem xeùt möùc ñoä bieán ñoåi laõi suaát trong soá caùc coâng cuï traùi phieáu coù cuøng chung ruûi ro vôõ nôï, tính loûng, thoâng tin, ñaëc ñieåm thueá nhöng laïi khaùc nhau veà kyø ñaùo haïn.

- Neáu coù ñoä doác höôùng ñi xuoáng, laõi suaát ngaén

- Caáu truùc laõi suaát kyø haïn lieân quan ñeán khaùi

haïn cao hôn laõi suaát daøi haïn.

nieäm ñöôøng cong laõi suaát .

- Khi ñöôøng cong laõi suaát phaúng thì laõi suaát

ngaén haïn vaø daøi haïn laø nhö nhau.

thueá Taêng nhöõng ngöôøi tieát kieäm quan taâm ñeán tieàn lôøi sau thueá vaø phaûi ñöôïc buø ñaép tieàn noäp thueá