Bài giảng Thị trường chứng khoán ảo: Bài 1

Bài 1

TỔNG QUAN VỀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN

Phân loại Thị trường tài chính

Thị trường tài chính

Thị trường tiền tệ

Thị trường vốn

Thị trường tín dụng

Thị trường ngoại hối

Thị trường liên ngân hàng

Thị trường CK ngắn hạn

Thị trường CK dài hạn

Thị trường bất động sản

Thị trường thuê mua tài chính

1.1 Quá trình hình thành và phát triển thị trường chứng khoán

1.1.1 Một vài nét về lịch sử thị trường

chứng khoán

- Ở phương Tây, thời Trung cổ đã có những hình

thức sơ khai của thị trường chứng khoán

- Giữa thế kỷ 15, tại những thành phố có vị trí thuận lợi cho thương mại, các thương gia thường tụ tập tại quán cà phê để thương lượng việc mua bán trao đổi hàng hóa.

1.1 Quá trình hình thành và phát triển TTCK

1.1.1 Một vài nét về lịch sử TTCK

- Điểm đặc biệt là trong những cuộc thương lượng này, các thương gia chỉ dùng lời nói để đưa ra giá trao đổi với nhau mà không cần hàng hóa

thống nhất “hợp đồng” mua bán, trao đổi thực hiện ngay hay thực hiện vào thời điểm 3, 6 tháng…

- Ban đầu, chỉ có 1 người ngồi, sau đó chỗ ngồi này có nhiều người tham gia nên nới rộng ra.

1.1 Quá trình hình thành và phát triển TTCK 1.1.1 Một vài nét về lịch sử TTCK

- Đến cuối thời Trung cổ, khu chợ riêng này trở thành “một thị trường” để thuận tiện hơn trong việc làm ăn mua bán, với việc thống nhất các quy ước và dần sửa đổi hoàn chỉnh thành những quy tắc có giá trị bắt buộc chung cho mọi thành viên tham gia thị trường.

- Buổi họp đầu tiên có quy mô lớn của giai đoạn này xảy ra năm 1453 trong một lữ quán của nhà buôn môi giới tên là Vanber Buerzo tại thị trấn Bruges (Bỉ)

1.1 Quá trình hình thành và phát triển TTCK 1.1.1 Một vài nét về lịch sử TTCK

- Trước lữ quán này có 1 bảng hiệu vẽ hình 3 túi da với một từ tiếng Pháp “Bourse” - mậu dịch trường. Ba túi da tượng trưng cho 3 nội dung: mậu dịch trường hàng hóa, mậu dịch trường ngoại tệ và mậu dịch trường giá khoán động sản.

- Tiếng Latin - Bursa (cái ví da), tiếng Pháp gọi là Bourse. Do đó, Bourse (mậu dịch trường hay sở giao dịch) được xem xuất xứ từ bấy giờ và trở thành tên gọi của thị trường chứng khoán sau này.

1.1 Quá trình hình thành và phát triển TTCK 1.1.1 Một vài nét về lịch sử TTCK

- Năm 1547, địa điểm giao dịch được chuyển đến thị

trấn Anbert (Bỉ). Tại đây, thị trường giao dịch đã phát

triển rất mạnh mẽ nhờ vị trí địa lý thuận lợi. Các thương

gia từ các nước khác như Anh, Tây Âu thường đến đây

để học hỏi kinh nghiệm.

1.1 Quá trình hình thành và phát triển TTCK 1.1.1 Một vài nét về lịch sử TTCK

- Các phương thức giao dịch ban đầu diễn ra ngoài trời với những giao dịch ký hiệu bằng tay và có thư ký nhận lệnh. Cùng với sự phát triển của công nghệ, KHKT các phương thức giao dịch trên Sở giao dịch chuyển sang hoàn toàn tự động

- Do tốc độ phát triển nhanh, thị trường giao dịch các

loại hàng hoá được tách ra:

• Giao dịch hàng hoá => Thị trường hàng hoá

• Giao dịch ngoại tệ => Thị trường hối đoái

• Giao dịch chứng khoán => Thị trường chứng khoán

1.1 Quá trình hình thành và phát triển TTCK 1.1.1 Một vài nét về lịch sử TTCK

- Khi phát triển đến một mức độ nhất định, thị

trường bắt đầu nảy sinh những trục trặc dẫn đến

phải thành lập cơ quan quản lý nhà nước và hình

thành hệ thống pháp lý để điều khiển thị trường.

- Lịch sử phát triển thị trường chứng khoán thế giới

trải qua nhiều thăng trầm, lúc lên lúc xuống. Cho

đến nay thị trường chứng khoán phát triển ở mức

không thể thiếu trong đời sống kinh tế của các

nước theo cơ chế thị trường.

1.1 Quá trình hình thành và phát triển TTCK 1.1.1 Một vài nét về lịch sử TTCK

29/10/1929 “ngaøy thöù naêm ñen toái”

Naêm 19/02/1987 “ngaøy thöù hai ñen toái”

Khuûng hoaûng TTCK New York  Khuûng hoaûng TTCK Taây Aâu, Baéc AÂu, Nhaät Baûn

Cuoäc khuûng hoaûng taøi chính xaûy ra, TTCK theá giôùi moät laàn nöõa bò suy suïp

1.1 Quá trình hình thành và phát triển TTCK 1.1.1 Một vài nét về lịch sử TTCK

1997

Khủng hoảng tài chính ở Thái Lan

2007

Khủng hoảng tài chính Mỹ

www.themegallery.com

Thời điểm

TK XV

Giao dịch lớn, thống nhất địa điểm ở quán café, câu lạc bộ

Hình thành “thị trường”, số lượng người tham gia đông, thời gian gặp gỡ nhiều hơn, hình thành quy ước hoạt động

Nhóm nhỏ, mua bán tự phát, giao dịch phân tán ở nhiều địa điểm ở các khu chợ.

1611: SGD Amsterdam

SGDCK London (1801) SGDCK NewYork (1864) SGDCK Tokyo (1878)… SGDCK TP.HCM (2000)

www.themegallery.com

Hàng hóa

Công cụ phái sinh

Cổ phiếu

Trái phiếu

Giấy tờ có giá

Địa điểm giao dịch

Không có địa điểm » Chợ ngoài trời » SGD

www.themegallery.com

Phương thức giao dịch

Thủ công » Bán tự động » Tự động

www.themegallery.com

• 1875- 1913 : TTCK phát triển mạnh mẽ • 29/10/1929 : “Black Thursday”- TTCK suy thoái Dow Jones giảm hơn 13% • 19/10/1987: “Black Monday”- TTCK suy thoái, hậu quả lớn hơn năm 1929. • 2007-2009 : Cơn khủng hoảng tín dụng và bong bóng BĐS, TTCK suy thoái 50% từ 1576 điểm (10/2007) xuống 676 điểm (3/2009) S&P 500 Dow Jones giảm từ hơn 14000 điểm (10/2007) xuống còn hơn 6000 điểm (3/2009)  > 57%

1.1.2 Lịch sử ra đời TTCK Việt Nam

1990

Luật doanh nghiệp được thông qua và có hiệu lực

6.11.1993

Quyết định số 207/QĐ-TCCB của thống đốc NHNN với nhiệm vụ nghiên cứu xây dựng đề án và chuẩn bị các điều kiện thành lập TTCK

29.06.1995

Quyết định 361/QĐ-TTg thành lập ban chuẩn bị tổ chức thị trường chứng khoán

1.1.2 Lịch sử ra đời TTCK Việt Nam

Ủy ban chứng khoán Nhà nước được thành lập

28.11.1996

11.07.1998

Nghị định số 48/CP được ban hành QĐ127/1998/QĐ-TTg thành lập TTGDCK TP HCM

28.07.2000

Phiên giao dịch đầu tiên với 2 cổ phiếu REE và SAM

1.1.2 Lịch sử ra đời TTCK Việt Nam

08.03.2005

TT giao dịch chứng khoán Hà Nội đưa vào hoạt động

23.06.2006

Quốc hội thông qua Luật chứng khoán

08.08.2007

TTGD CK TPHCM chuyển thành Sở GDCK TPHCM

1.1.2 Lịch sử ra đời TTCK Việt Nam

Khai trương Sở giao dịch CK Hà Nội

24.06.2009

Khai trương thị trường chứng khoán công ty đại chúng chưa niêm yết (Upcom)

2011

Hose đã nghiên cứu và xây dựng chỉ số VN30

Lịch sử hình thành và phát triển thị trường chứng khoán VN

• UBCK nhà nước được thành lập

28/11/1996

11/7/1998

• Khai sinh TTCK VN • Thành lập trung tâm GGCK Tp.HCM

28/7/2000

• Phiên giao dịch đầu tiên với 2 mã CP: SAM, REE • Mỗi tuần chỉ có 2 phiên giao dịch

• Thành lập trung tâm lưu ký VN

2005

• Khai trương trung tâm GGCK Hà Nội

8/3/2005

• Thay đổi thời gian giao dịch trên HNX từ 8h30 – 11h thay vì từ 9h-11h

19/11/2007

Lịch sử hình thành và phát triển thị trường chứng khoán VN

• Vận hành sàn Upcom

24/06/2009

• Ra mắt chỉ số VN30

6/2/2012

• Rút ngắn thời gian thanh toán từ T+4 xuống T+3

4/9/2012

• Điều chỉnh biên độ giao dịch sàn HOSE +/-7%, HNX +/-10%

15/1/2013

• Hose kéo dài thời gian giao dịch đến 15h

22/7/2013

29/7/2013

• HNX kéo dài thời gian giao dịch đến 15h • Bổ sung các lệnh ATC, lệnh thị trường

Lịch sử hình thành và phát triển thị trường chứng khoán VN

• Upcom điều chỉnh biên độ từ 10% lên 15%

01/7/2015

• Rút ngắn thời gian thanh toán từ T+3 xuống T+2

01/01/2016

• Bán chứng khoán chờ về • Mua khi có bảo lãnh thanh toán của NH ký quỹ, Giao dịch trong

01/7/2016

ngày, Quy định chặt chẽ giao dịch cổ phiếu quỹ

• TTCK phái sinh chính thức hoạt động

10/8/2017

1.2 Chức năng của TTCK

Chức năng

Giúp chính phủ thực các hiện chính sách kinh tế vĩ mô

Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán

Cung cấp môi trường tư đầu cho công chúng

Huy động thực vốn hiện các dự án đầu phát tư triển kinh tế xã hội

1.3 Các chủ thể tham gia TTCK

Nhà phát hành

Nhà đầu tư

Các tổ chức kinh doanh chứng khoán

Các chủ thể

Các tổ chức có liên quan đến TTCK

Sở giao dịch chứng khoán

TT tâm lưu ký và thanh toán bù trừ CK

Ngân hàng chỉ định thanh toán

Công ty chứng khoán Khái niệm

1

Là một tổ chức kinh doanh chứng khoán, có tư cách pháp nhân, có vốn riêng, hạch toán độc lập, hoạt động theo giấy phép của UBCKNN

2

Là 1 tổ chức tài chính trung gian ở TTCK, thực hiện trung gian tài chính thông qua các hoạt động mua bán chứng khoán, môi giới chứng khoán, bảo lãnh phát hành chứng khoán, tư vấn đầu tư và quản lý quỹ đầu tư

3

Là CTCP hoặc Công ty TNHH được UBCKNN cấp phép thực hiện một hoặc một số loại hình kinh doanh chứng khoán

Vốn pháp định Công ty chứng khoán

Theo từng loại hình kinh doanh

1

Môi giới : 25 tỷ đồng

Tự doanh : 100 tỷ đồng

2

Bảo lãnh phát hành : 165 tỷ đồng

3

Tư vấn đầu tư : 10 tỷ đồng

4 Điều kiện thành lập công ty chứng khoán

Có phương án hoạt động kinh doanh phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế xã hội và phát triển ngành chứng khoán

Giấy phép bảo lãnh phát hành chỉ được cấp cho công ty có giấy phép tự doanh Có đủ cơ sở vật chất kỹ thuật cho kinh doanh chứng khoán

Điều kiện thành lập công ty

Có mức vốn pháp định theo từng loại hình kinh doanh Ban giám đốc và nhân viên kinh doanh của công ty chứng khoán phải có chứng chỉ hành nghề

Vai trò của các công ty chứng khoán

Vai trò huy động vốn: làm chiếc cầu nối và đồng thời là các kênh dẫn từ các chủ thể thừa vốn đến các chủ thể thiếu vốn thông qua hoạt động bảo lãnh phát hành và môi giới chứng khoán

Cung cấp một cơ chế giá cả: Giúp nhà đầu tư đánh giá đúng thực tế và chính xác về giá trị khoản đầu tư của mình

Thành viên của SGDCK

Cung cấp một cơ chế chuyển ra tiền mặt

Thực hiện tư vấn đầu tư

Tạo ra các sản phẩm mới: Ngoài mua bán trái phiếu và cổ phiếu các công ty chứng khoán còn bán chứng quyền, các hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn và các sản phẩm lai tạo khác

Mô hình hoạt động của công ty chứng khoán

Công ty chuyên doanh chứng khoán

Mô hình hoạt động

Loại hình đa năng một phần

Hoạt động kinh doanh chứng khoán sẽ do các Công ty độc lập, chuyên môn hóa trong lĩnh vực chứng khoán đảm nhận, các NH không trực tiếp tham gia kinh doanh chứng khoán Hạn chế rủi ro cho hệ thống ngân hàng Tạo điều kiện cho TTCK phát triển có tính chuyên môn hóa cao Các NHTM hoạt động với tư cách là chủ thể kinh doanh chứng khoán, bảo hiểm và kinh doanh tiền tệ

Loại hình đa năng toàn phần

Công ty đa năng kinh doanh tiền tệ và Chứng khoán

Nguyên tắc hoạt động của công ty chứng khoán

Nguyên tắc đạo đức: Đảm bảo tính trung thực, tập trung, có trách nhiệm, coi lợi ích của khách hàng là trước hết

Đảm bảo các yêu cầu về vốn, nguyên tắc hạch toán, báo cáo theo quy định của UBCKNN

Nguyên tắc hoạt động

Không được dùng tiền của khách hàng để kinh doanh (ngoại trừ dùng cho giao dịch của KH)

Nguyên tắc tài chính

Không được dùng chứng khoán của khách hàng làm vật thế chấp đi vay vốn trừ trường hợp KH đồng ý bằng văn bản

Các nghiệp vụ của công ty chứng khoán 2.NGHIỆP VỤ CHO VAY NGẮN HẠN CỦA NHTM

Nghiệp vụ

Tư vấn đầu tư chứng khoán

Môi giới chứng khoán

Tự doanh chứng khoán

Nghiệp vụ bảo lãnh phát hành

Môi giới chứng khoán

Khái niệm

Môi giới là một hoạt động kinh doanh của công ty chứng khoán trong đó công ty chứng khoán đại diện cho khách hàng tiến hành giao dịch tại sở giao dịch chứng khoán hay thị trường OTC

Khách hàng sẽ phải chịu trách nhiệm đối với hậu quả kinh tế của việc giao dịch đó

Các nghiệp vụ của công ty chứng khoán

Mở tài khoản giao dịch: CTCK phải mở tài khoản giao dịch chứng khoán và tiền cho từng khách hàng trên cơ sở hợp đồng ký kết giữa khách hàng và công ty

Trách nhiệm đối với khách hàng: Khi tư vấn cho KH giao dịch chứng khoán, công ty chứng khoán phải thu thập đầy đủ thông tin về KH, không được đảm bảo giá trị chứng khoán mà mình khuyến nghị đầu tư

Môi giới chứng khoán

Quản lý tiền và chứng khoán của khách hàng: CTCK phải quản lý tiền gửi giao dịch chứng khoán của KH tách biệt khỏi tiền của chính CTCK, tách biệt CK của KH với CK của CTCK

Nhận lệnh giao dịch:Nhận lệnh khi phiếu lệnh chính xác và đầy đủ thông tin. Thực hiện lệnh 1 cách nhanh chóng và chính xác, lưu giữ các phiếu lệnh của KH

Tự doanh chứng khoán

Khái niệm

Là nghiệp vụ mà trong đó công ty chứng khoán thực hiện mua và bán chứng khoán cho chính mình

Nhằm mục đích thu lợi hoặc can thiệp điều tiết giá trên thị trường

Quy định về hoạt động tự doanh

Phải đảm bảo có đủ tiền và chứng khoán để thanh toán

Ưu tiên thực hiện lệnh của KH trước lệnh của mình

Công bố cho KH biết mình là đối tác trong giao dịch trực tiếp với KH

Quy định về hoạt động tự doanh

Lệnh mua/bán chứng khoán có thể ảnh Hưởng lớn đến giá trị chứng khoán, CTCK không được mua/bán trước cùng loại ck đó

Khi KH đặt lệnh LO, CTCK không được mua hoặc bán cùng loại chứng khoán đó với giá bằng hoặc tốt hơn

Khi thực hiện tự doanh,CTCK ko được đầu tư quá 20% vào DNNY, 15% CP DN không NY

Những yêu cầu của CTCK trong tự doanh

Yêu cầu

biệt Tách quản lý: Tách biệt giữa nghiệp vụ tự doanh và môi giới

Ưu tiên khách hàng: Công ty chứng khoán phải tuân thủ ưu tiên khách hàng

thị ổn Bình trường: CTCK với nguồn vốn lớn có thể qua tự động hoạt doanh góp phần điều tiết cung cầu

3 2 1

Bảo lãnh phát hành

Khái niệm

Là việc tổ chức bảo lãnh phát hành cam kết với tổ chức bảo phát hành thực hiện các thủ tục trước khi chào bán chứng khoán

Nhận mua một phần hay toàn bộ chứng khoán của tổ chức phát hành để bán lại hoặc mua số chứng khoán còn lại chưa được phân phối hết của tổ chức phát hành hoặc hỗ trợ TCPH trong việc phân phối chứng khoán ra công chúng

Điều kiện để được bảo lãnh phát hành chứng khoán

CTCK được thực hiện bảo lãnh phát hành chứng khoán theo hình thức chắc chắn nếu:

phép Được hiện thực nghiệp vụ bảo lãnh phát hành chứng khoán

Không vi phạm luật pháp chứng khoán trong 6 tháng liền tục liên trước thời điểm phát hành

Tổng giá trị bảo lãnh phát hành không được lớn hơn vốn 50% CSH của tổ chức BLPH

Tư vấn đầu tư chứng khoán

Khái niệm

Tư vấn chứng khoán là đưa ra những lời khuyên, phân tích các tình huống hay thực hiện một số công việc có tính chất dịch vụ cho khách hàng

CTCK phải thu thập và quản lý thông tin về khách hàng đã được KH xác nhận như: Tình hình tài chính của KH, Thu nhập của KH, Mục tiêu đầu tư của khách hàng, khả năng chấp nhận rủi ro của khách hàng, kinh nghiệm và hiểu biết đầu tư của KH

Tư vấn đầu tư chứng khoán 2.NGHIỆP VỤ CHO VAY NGẮN HẠN CỦA NHTM

Chú ý khi tư vấn

Đảm bảo tính trung thực, khách quan và khoa học của hoạt động tư vấn

Không cung cấp thông tin sai sự thật để dụ dỗ KH Tuân thủ đạo đức nghề nghiệp

Không tiến hành các hoạt động có thể làm cho KH và công chúng hiểu lầm

Nghiệp vụ lưu ký chứng khoán

Khái niệm

Lưu ký chứng khoán là công việc đầu tiên để các chứng khoán có thể giao dịch trên thị trường tập trung

Việc lưu giữ, bảo quản chứng khoán của khách hàng và giúp khách hàng thực hiện các quyền của mình đối với chứng khoán được thực hiện thông qua các thành viên lưu ký của thị trường giao dịch chứng khoán

Mở và quản lý tài khoản lưu ký cho khách hàng

Mỗi khách hàng chỉ được phép mở 1 tài khoản lưu ký chứng khoán

Tài khoản lưu ký chứng khoán của KH phải tách biệt với tài khoản lưu ký chứng khoán của chính công ty

Công ty không được sử dụng chứng khoán trong tài khoản lưu ký chứng khoán của KH vì lợi ích bên thứ 3 hay lợi ích của chính thành viên lưu ký Mở và quản lý tài khoản lưu ký chứng khoán cho khách hàng

Công ty không được sử dụng chứng khoán trong tài khoản lưu ký chứng khoán của KH để thanh toán các khoản nợ của chính mình hoặc tổ chức, cá nhân khác

Nghiệp vụ tư vấn tài chính

Tư vấn cổ phần hóa, xác định giá doanh trị nghiệp

Tư vấn chào niêm bán, chứng yết khoán

Tư vấn tái cơ cấu tài chính DN, thâu tóm, sáp nhập DN, tư vấn quản trị cổ công phần

Các nghiệp vụ hỗ trợ

Nghiệp vụ tín dụng

Cho vay cầm cố chứng khoán Tư vấn chào bán, niêm yết chứng khoán Cho vay ứng trước tiền bán chứng khoán

Nghiệp vụ quản lý thu thập chứng khoán

Quản lý hộ chứng khoán cho khách hàng Công ty phải tổ chức theo dõi tình hình thu lãi chứng khoán khi đến hạn để thu hộ rồi gửi báo cáo cho khách hàng