§ VẬN ĐỘNG CỦA HÀM DƯỚi TRÊN MẶT PHẲNG
NGANG VÀ MẶT PHẲNG ĐỨNG NGANG
MỤC TIÊU
1. Mô tả được đặc điểm vận động của các lồi cầu khớp thái dương hàm trong quá
trình thực hiện các vận động sang bên.
2. Mô tả được đồ hình Gysi và thảo luận được ý nghĩa của nó.
1. VẬN ĐỘNG BIÊN SANG BÊN
1.1. Đồ hình Gysi (cung Gothic)
Trong vận động sang bên, người ta qui ước phía hàm dưới di chuyển tới gọi là
bên làm việc và lồi cầu bên đó gọi là lồi cầu làm việc. Bên đối diện được gọi tương
ứng là bên không làm việc và lồi cầu không làm việc.
Về mặt động học, người ta chia vận động sang bên của hàm dưới thành: vận
động sang bên li tâm và vận động sang bên hướng tâm:
1.1.1. Vận động sang bên li tâm:
Trong vận động sang bên li tâm, lồi cầu bên làm việc dịch chuyển nhẹ ra
ngoài và ra trước, lồi cầu bên không làm việc dịch chuyển ra trước, vào trong và
xuống dưới; lồi cầu bên làm việc là lồi cầu “trụ”; bên nhai là bên làm việc (Hình 4-
11).
Hình 4-11. A. Trong vận động sang bên
li tâm (sang phải), lồi cầu bên làm việc
(lồi cầu phải) là lồi cầu trụ. Bên nhai
(bên phải) là bên làm việc.
hoangtuhung.com 1
Hình 4-11. B. Trong vận động sang bên li tâm (sang trái), bên nhai là bên làm việc (bên trái).
1.1.2. Vận động biên hướng tâm:
Trong vận động sang bên hướng tâm, lồi cầu bên làm việc dịch chuyển nhẹ ra
sau và ra ngoài; lồi cầu bên không làm việc dịch chuyển nhẹ ra trước; lồi cầu bên
không làm việc là lồi cầu “trụ”; bên nhai là bên không làm việc (Hình 4-12).
A
Hình 4-12. A. Trong vận động sang bên hướng tâm (sang trái), bên nhai là bên không làm
việc (bên phải).
hoangtuhung.com 2
B
Hình 4-12. B.Trong vận động sang bên hướng tâm (sang phải), bên nhai là bên trái.
Trong thực hành, vận động chức năng thường diễn ra là các vận động li tâm
(vận động đưa hàm ra trước bên). Phần dưới đây phân tích vận động biên sang bên li
tâm.
*
Trong các vận động sang bên, lồi cầu bên không làm việc di chuyển nhiều hơn
lồi cầu bên làm việc.
Các vận động sang bên của hàm dưới vạch những cung tròn nếu xương hàm
quay quanh lồi cầu bên làm việc (lồi cầu phải trong vận động sang phải hoặc lồi cầu
trái trong vận động sang trái). Sự di chuyển một đoạn ngắn ra phía ngoài của lồi cầu
làm việc có tác dụng làm cho lồi cầu làm việc không phải là tâm quay của lồi cầu
không làm việc và như vậy, làm cho đường vận động của một điểm trên hàm dưới
bớt cong.
Việc ghi lại vận động của hàm dưới được Gysi thực hiện lần đầu tiên năm
1910. Đồ hình này được gọi tên đầy đủ là “đồ hình cung Gothic của Gysi“ (Gothic
arch tracings of Gysi), còn được gọi tắt là “cung Gothic“ hay “đồ hình Gysi“ (Gothic
arch, Gysi tracing). Đồ hình Gysi được ghi trong miệng (phương pháp cổ điển của
Gysi), ngoài miệng bằng các phương tiện ghi vận động của hàm dưới, hoặc bằng các
phương tiện có vi tính hỗ trợ.
Đồ hình Gysi có dạng hình thoi, các cạnh là những đoạn cong nhẹ lõm về phía
sau, các góc trước và sau tù, các góc phải và trái nhọn. Nếu lấy tư thế tiếp xúc lui sau
là điểm bắt đầu và hàm dưới vận động tiếp xúc lần lượt sang phải, ra trước, sang trái
và trở về điểm ban đầu thì các góc của đồ hình Gysi là:
- Điểm tiếp xúc lui sau (1)
- Điểm tiếp xúc sang phải tối đa (2)
- Điểm tiếp xúc ra trước tối đa (3)
- Điểm tiếp xúc sang trái tối đa (4) (Hình 4-13)
hoangtuhung.com 3
L2 L1 B
K2
K1
(2)
(1)
(3)
(4)
A B
B
B
Hình 4-13. A. Các thông số của vận động hàm dưới trên mặt phẳng ngang:
- Lồi cầu bên làm việc dịch chuyển nhẹ ra ngoài, từ L1 đến L2 (tương ứng với vận
động Bennett).
- Lồi cầu bên không làm việc dịch chuyển ra trước, xuống dưới, vào trong, từ K1 đến
K2 (tạo góc Bennett).
B. Đồ hình Gysi có dạng hình thoi, với (1) là điểm tiếp xúc lui sau, (2) - điểm
tiếp xúc sang phải tối đa, (3) - điểm tiếp xúc ra trước tối đa, (4) - Điểm tiếp xúc sang
trái tối đa.
Trong quá trình vận động để ghi đồ hình Gysi, vị trí của hai lồi cầu ở điểm
(1) là tại tương quan trung tâm ; ở điểm (3) là ở dưới và trước lồi khớp (trong tư thế
ra trước tối đa) ; ở (2) và (4), lồi cầu bên làm việc nằm tại tương quan trung tâm, lồi
cầu bên không làm việc dịch chuyển ra trước, xuống dưới và vào trong. (Về lý thuyết
và trong vận động sang bên có hướng dẫn, hàm dưới có thể quay quanh trục nằm ở
lồi cầu làm việc, nghĩa là ở vị trí tương quan trung tâm (Hình 4-14). Tuy vậy, nói
chung và trên thực tế, trục của vận động sang bên (trục X) không lấy tâm quay là lồi
cầu làm việc mà ở phía sau của các lồi cầu này, do có sự dịch chuyển ra phía ngoài
của lồi cầu làm việc (vận động Bennett) (Hình 4-15). Trục này vuông góc với mặt
phẳng B và gặp mặt phẳng B tại một điểm. Trục quay càng xa lồi cầu, vận động
Bennett càng lớn (Hình 4-16). Như vậy, vận động Bennett được tính theo mức độ
dịch chuyển của lồi cầu làm việc vì góc Bennett vẫn hiện diện ngay cả khi lồi cầu
làm việc không dịch chuyển (Hình 4-14).
hoangtuhung.com 4
Trục quay
Hình 4-14. Trục quay của lồi cầu không làm việc ở tại lồi cầu làm việc. Góc
Bennett thể hiện ngay cả khi không có vận động Bennett.
Hình 4-15. Trục quay của vận động sang bên ở phía sau các lồi cầu làm
việc, do có sự dịch chuyển ra ngoài của lồi cầu làm việc.
hoangtuhung.com 5