Bài giảng Vi sinh vật - Vi khuẩn đề kháng kháng sinh

3/8/2017<br /> <br /> KHÁNG SINH<br /> Định nghĩa<br /> - Chất hóa học tổng hợp/tự nhiên<br /> - Tác động kìm hãm hoặc tiêu diệt vi khuẩn<br /> <br /> VI KHUẨN<br /> ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH<br /> <br /> KHÁNG SINH<br /> Các loại kháng sinh<br /> 1.<br /> <br /> Họ β-lactam: Penicillin, Cephalosporin<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Họ Cyclin: Tetracyclin<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Họ Phenicol: Chloramphenicol<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Họ Macrolid: Erythromycin, Spiramycin<br /> <br /> 5.<br /> <br /> Họ Lincosamid: Clindamycin<br /> <br /> 6.<br /> <br /> Họ Aminoglycosid: Streptomycin<br /> <br /> 7.<br /> <br /> Họ Quinolon: Ciprofloxacin<br /> <br /> 8.<br /> <br /> Họ Sulfamid: Cotrimoxazol<br /> <br /> …<br /> <br /> CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG CỦA KHÁNG SINH<br /> <br /> CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG CỦA KHÁNG SINH<br /> 1. Tác động trên thành tế bào: ức chế tổng hợp<br /> <br /> peptidoglycan<br /> 2. Tác động trên màng tế bào: ức chế tổng hợp lipid, cố<br /> <br /> định trên phospholipid, xáo trộn tính thấm của màng…<br /> 3. Ức chế tổng hợp acid nucleic: ức chế enzym tham gia<br /> <br /> sao chép ADN/ARN…<br /> 4. Ức chế sinh tổng hợp protein: gây biến dạng ribosom,<br /> <br /> chiếm chỗ trên ribosom, ức chế dịch mã…<br /> 5. Ức chế chuyển hóa: ức chế tổng hợp folat…<br /> <br /> CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG CỦA KHÁNG SINH<br /> Kháng sinh<br /> - Thấm vào vi khuẩn, gắn với<br /> <br /> điểm đích<br />  Hư hại cấu trúc tế bào, chủ<br /> <br /> yếu là thành và màng tế bào<br />  Tác động trên một giai đoạn<br /> <br /> chuyển hóa thiết yếu của vi<br /> khuẩn<br />  Kìm khuẩn/Diệt khuẩn<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3/8/2017<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH<br /> • Là hiện tượng vi sinh vật không bị ức chế/tiêu diệt bởi<br /> <br /> CƠ CHẾ ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH<br /> 1. Thay đổi tính thấm<br /> <br /> kháng sinh<br /> <br /> 2. Thay đổi điểm đích<br /> <br /> • Nguyên nhân<br /> • Lạm dụng kháng sinh trong điều trị và chăn nuôi<br /> <br /> 3. Bơm đẩy<br /> <br /> • Sử dụng kháng sinh sai liều/sai cách/sai thời điểm<br /> • Kiểm soát nhiễm khuẩn trong bệnh viện và cơ sở y tế không tốta<br /> <br /> 4. Vi khuẩn sản xuất enzym làm thay đổi/phá hủy hoạt<br /> <br /> tính kháng sinh<br /> 5. Thay đổi chuyển hóa<br /> <br /> CƠ CHẾ ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH<br /> Bơm đẩy<br /> Cấu trúc thành<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO TÍNH THẤM<br /> 1. Do cấu trúc bên ngoài tế bào<br /> Nang/màng nhày  rào chắn sự khuếch tán KS<br /> <br /> Tổng hợp aicd nucleic<br /> Thay đổi chuyển hóa<br /> <br /> Thay đổi điểm đích<br /> <br /> Tổng hợp folat<br /> <br /> Cấu trúc màng<br /> <br /> Tổng hợp protein<br /> <br /> Tạo enzym bất hoạt<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO TÍNH THẤM<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO TÍNH THẤM<br /> <br /> 2. Do cấu trúc màng ngoài Gr(-)<br /> <br /> 3. Thay đổi cấu trúc màng ngoài<br /> <br /> KS thân lipid không qua được lớp màng ngoài Gr(-)<br /> <br /> - Pseudomonas thay cấu trúc lipopolysaccharide bằng<br /> <br /> exopolysaccharid  Aminosid không thể thấm vào VK<br /> - Proteus thay cấu trúc lipopolysaccharide bằng βGram âm<br /> <br /> aminoarabinose  Polymycin không thể thấm vào VK<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3/8/2017<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO TÍNH THẤM<br /> 4. Thay đổi cấu trúc porin (kênh)<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO TÍNH THẤM<br /> 5. Màng tế bào không cho thuốc đi qua<br /> <br /> Porin<br /> - Số lượng?<br /> - Vận chuyển KS<br /> nào?<br /> - Cấu trúc?<br /> <br /> Vd: Streptococcus có hệ thống chuyên chở electron<br /> yếu ở màng, không tạo đủ ATP  VK không hấp phụ<br /> Gram âm<br /> <br /> aminosid để vận chuyển qua màng<br /> <br /> Kháng sinh<br /> - Kích thước?<br /> - Điện tích?<br /> - Thân nước?<br /> <br /> Vi khuẩn<br /> Streptococcus<br /> <br /> Vd: E.coli có porin OmpF và OmpC. Khi porin bị đột biến,<br /> KS không thấm được vào VK  đề kháng quinolon,<br /> <br /> Aminosid<br /> <br /> aminosid, β-lactam…<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO BƠM ĐẨY<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO THAY ĐỔI ĐIỂM ĐÍCH<br /> <br /> - Tăng phóng tích KS ra khỏi tế bào: VK đường ruột –<br /> Cấu trúc điểm<br /> đích thay đổi<br /> <br /> tetracyclin, S.aureus - quinolon<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG<br /> <br /> Vi khuẩn<br /> Gắn thêm cấu<br /> trúc mới vào<br /> điểm đích<br /> <br /> KS gắn vào điểm đích<br />  VK bị tiêu diệt<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO THAY ĐỔI ĐIỂM ĐÍCH<br /> Đích tác động<br /> <br /> Thay đổi điểm đích<br /> <br /> - Aminoglycosid gắn tiểu đơn<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO THAY ĐỔI ĐIỂM ĐÍCH<br /> Đích tác động<br /> <br /> Thay đổi điểm đích<br /> <br /> - KS β-lactam gắn với protein<br /> <br /> vị 30S ribosom/Macrolid gắn<br /> <br />  Biến đổi ribosom/<br /> <br /> tiểu đơn vị 50S ribosom  ức<br /> <br /> Methyl hóa ARN<br /> <br /> PBP trên màng tế bào  ức<br /> <br />  Biến đổi PBP<br /> <br /> chế tổng hợp peptidoglycan<br /> <br /> chế tổng hợp protein<br />  VK bị tiêu diệt bởi KS<br /> <br />  VK đề kháng KS<br /> Vi khuẩn<br /> penicillin<br /> <br /> penicillin<br /> <br /> Ức chế tổng hợp<br /> peptidoglycan<br /> <br /> VK bị tiêu diệt<br /> <br /> Đề kháng<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3/8/2017<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO THAY ĐỔI ĐIỂM ĐÍCH<br /> Đích tác động<br /> <br /> Thay đổi điểm đích<br /> <br /> - Quinolon ức chế DNA-gyrase<br /> <br /> <br /> <br /> Phong<br /> <br /> bế<br /> <br /> DNA-<br /> <br />  ức chế tổng hợp DNA và<br /> <br /> gyrase/ Đột biến gen<br /> <br /> protein<br /> <br /> tạo DNA gyrase<br /> <br /> - Rifampicin<br /> <br /> ức<br /> <br /> chế<br /> <br /> RNA-<br /> <br /> polymerase  ức chế phiên<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO ENZYM<br /> - VK tổng hợp enzym làm thay đổi/ phá hủy hoạt<br /> <br /> tính KS<br /> - Enzym được VK tiết ra ngoài tế bào hoặc chứa<br /> <br /> periplasma hoặc nằm trong tế bào chất.<br /> <br />  Biến đổi<br /> ARN polymerase<br /> <br /> mã<br />  VK bị tiêu diệt bởi KS<br /> <br />  VK đề kháng KS<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO ENZYM<br /> - Enzym β-lactamase phá hủy vòng β-lactam do<br /> <br /> S.aureus, VK đường ruột… sản xuất<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO THAY ĐỔI CHUYỂN HÓA<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO ENZYM<br /> - Enzym<br /> <br /> acetyltransferase, phosphotransferase và<br /> <br /> nucleotidyltransferase làm mất hoạt tính aminosid.<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG DO THAY ĐỔI CHUYỂN HÓA<br /> <br /> • Sulfamid và trimethoprim ức chế enzym tổng hợp<br /> <br /> acid folic ở VK  ức chế tổng hợp ADN, ARN,<br /> protein<br /> • VK đề kháng: tăng sản xuất enzym/tạo enzym mới có<br /> <br /> ái lực kém với KS<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3/8/2017<br /> <br /> ĐA ĐỀ KHÁNG<br /> <br /> ĐA ĐỀ KHÁNG<br /> <br /> • Do thành/màng không thấm nhiều loại KS<br /> • Porin vận chuyển nhiều loại KS: Biến đổi porin, nhiều<br /> <br /> loại KS không thấm được  Đề kháng<br /> • Plasmid mang nhiều gen đề kháng nhiều loại KS<br /> • Đột biến ribosom  mất hoạt tính của macrolid,<br /> <br /> lincosamid, streptoGramin B<br /> <br /> ĐA ĐỀ KHÁNG<br /> <br /> ĐỀ KHÁNG CHÉO<br /> • Sự đề kháng KS này gây ra sự đề kháng KS khác<br /> • Chủng MRSA bệnh viện: Đột biến PBP gây đề kháng<br /> <br /> penicillin dẫn đến đề kháng chéo với carbapenem,<br /> tetracyclin, macrolide…<br /> <br /> PHÂN LOẠI ĐỀ KHÁNG<br /> Đề kháng tự nhiên<br /> • Tất cả chủng cùng loài/chi<br /> <br /> Đề kháng thụ nhận<br /> • Xuất hiện ở 1 chủng<br /> <br /> đề kháng với 1 loại kháng<br /> sinh<br /> <br /> PHÂN LOẠI ĐỀ KHÁNG<br /> <br /> • Có tính di truyền<br /> • Nguồn gốc: từ NST<br /> <br /> • Thay đổi theo thời gian/khu<br /> <br /> vực/cách dùng kháng sinh<br /> • Nguồn gốc: đột biến NST,<br /> <br /> cho nhận gen<br /> <br /> 5<br /> <br />