Bài giảng Xã hội học đại cương - Võ Thuấn

Khoa Xã h i h c và Công tác xã h i.

ộ ọ

ộ

XÃ H I H C Đ I C

NG

Ộ Ọ Ạ ƯƠ

VÕ THU NẤ thuanswd@yahoo.com

Tài li u tham kh o

ệ

ả

 H. Kromrey; Nghiên c u Xã h i h c th c nghi m, Nhà xu t

ộ ọ

ứ

ự

ệ

ấ

b n Th gi

ả

ế ớ

 Giáo trình qu n lý xã h i, Nhà xu t b n Khoa h c k thu t,

ấ ả

ậ

ộ

ọ

ỹ

i, 1999. ả Hà N i, 2000. ộ

 Mai Huy Bích, Xã h i h c gia đình, Nhà xu t b n Khoa h c

ấ ả

ộ ọ

ọ

xã h i, 2003.

ộ

 Tony Bilton, Kenvin Bonnett, Philip Jones, Michelle

ậ

Stanworth, Ken Sheard và Andrew Webster, Nh p môn xã h i h c, Nhà xu t b n Khoa h c xã h i, 1993.

ộ ọ

ộ

ấ ả  Emile Durkheim, Các nguyên t c c a ph

ng pháp xã h i ộ

ọ ắ

h c, Nhà xu t b n Khoa h c xã h i Hà N i, 1993.

ấ ả

ọ

ọ

ủ ộ

ươ ộ

Tài li u tham kh o

ệ

ả

ộ ọ

ạ

Nhà xu t b n Đ i h c Qu c gia Hà N i, 1997

 Ph m T t Dong và Lê Ng c Hùng (ch biên), Xã h i h c, ọ ố

ấ ấ ả

ạ ọ

 G. Endrweit và G. Trommsdorff, T đi n xã h i h c, Nhà xu t

ủ ộ ừ ể

ộ ọ

ấ

i, 2002.

ớ

ả

ế

ộ ọ

ậ

b n Th Gi ễ ấ ả

xu t b n Giáo d c Hà N i, 1995. ụ

 Nguy n Minh Hoà (biên d ch), Xã h i h c nh p môn, Nhà ị ộ  Bùi Thanh Long (ch biên), Giáo trình Xã h i h c Đ i c

ạ ươ

ộ ọ

ủ

ệ

ệ

ộ

ọ

ố

ồ

ị

ng, Phân vi n Hà N i - H c vi n Chính tr Qu c gia H Chí Minh, 2000.

 Lê Ng c Hùng, L ch s và lý thuy t xã h i h c, Nhà xu t b n

ấ ả

ộ ọ

ử

ế

ị

Đ i h c Qu c gia Hà N i, 2002

ọ ạ ọ

ộ

ố

Tài li u tham kh o

ệ

ả

ng, Nhà xu t

 Phan Tr ng Ng (ch biên), Xã h i h c Đ i c ủ

ọ

ọ

ạ ươ

ấ

ộ ọ b n Chính tr Qu c Gia Hà N i, 1997.

ả

ộ

ố

ị

 Nguy n Xuân Nghĩa, Nh p môn xã h i h c, Nhà xu t b n

ấ ả

ộ ọ

ễ

ậ

Khoa h c xã h i, 1993

ọ

ng pháp

ạ

ươ

ễ

ộ ế ộ ọ

 Ph m Văn Quy t và Nguy n Quý Thanh, Ph ạ ọ

ấ ả

ố

nghiên c u xã h i h c, Nhà xu t b n Đ i h c Qu c gia Hà ứ N i, 2001.

 Tr n H u Quang biên so n, Bài gi ng xã h i h c truy n ạ

ộ ọ

ữ

ề

ả

ộ ầ

thông, Đ i h c M Bán công Thành ph H Chí Minh, 1997.

ạ ọ

 T.Scheafer, Xã h i h c, Nhà xu t b n Th ng kê, 2003

ấ ả

ố ồ ố

ở ộ ọ

Tài li u tham kh o

ệ

ả

ị ế ậ

 Tr n Th Kim Xuy n (ch biên), Nh p môn xã h i ộ ủ h c, Nhà xu t b n Đ i h c Qu c gia Hà N i, 2002. ạ ọ  Chung Á và Nguy n Đình T n, Nghiên c u Xã h i ộ

ầ ọ ấ ả ộ ố

ứ ễ

ấ ả ố ấ ị

h c, Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia, 1997.  Tr nh Duy Luân, Xã h i h c đô th , Nhà xu t b n ấ ả ộ ọ ọ ị ị

Khoa h c xã h i, 2004. ọ ộ

ự ả

 Therese L. Baker (sách tham kh o), Th c hành nghiên c u xã h i, Nhà xu t b n Chính tr Qu c ứ ố ộ gia Hà N i, 1998. ộ

 T ng Văn Chung, Xã h i h c nông thôn, Nhà xu t

ấ ả ị

ấ

b n Đ i h c Qu c gia Hà N i, 2001. ạ ọ ố ộ ọ ộ ố ả

M c tiêu môn h c

ụ

ọ

 Qua môn h c giúp sinh viên hi u đ

ế ể ọ ượ

c các ki n ệ ơ ả ề ố ượ

ứ ủ ng, ch c năng, nhi m v , l ch ộ ọ

i cũng nh th c c b n v đ i t ụ ị ứ s hình thành và phát tri n c a xã h i h c trên th ế ể ử t Nam. gi ớ

ể

ượ ồ ủ ệ

ộ ọ ấ

Vi ư ở ệ  Thông qua môn h c giúp sinh viên hi u đ ọ ơ ả ộ ộ ẳ ơ ấ ầ

ế ộ

c m t ộ s khái ni m c b n c a xã h i h c bao g m: xã ố h i hóa, hành đ ng xã h i, b t bình đ ng xã h i, ộ ộ ộ phân t ng xã h i, di đ ng xã h i, c c u xã h i, ộ ộ i thi u t ng quát v các lý thi ớ thuy t ti p c n trong nghiên c u xã h i h c. t ch xã h i và gi ế ậ ế ế ộ ệ ổ ứ ề ộ ọ

M c tiêu môn h c

ụ

ọ

 Gi

i thi u cho sinh viên hi u đ ớ ệ ộ ố

ề

c m t s chuyên ượ t nh : xã h i h c ộ ọ ư ệ ộ ọ ị ộ ọ ộ ọ

 Giúp sinh viên hi u đ

ể ngành xã h i h c chuyên bi ộ ọ truy n thông đ i chúng, xã h i h c gia đình, xã h i ộ ạ h c nông thôn, xã h i h c đô th , xã h i h c văn ọ hóa.

ể ượ ế

c ti n hành cũng ướ ng pháp c th trong nghiên c u xã c các b ụ ể ứ ươ

ư ộ ọ ệ

ể ậ

 Qua môn h c giúp sinh viên hi u và có th v n d ng m t s ki n th c xã h i h c vào phân tích th c ti n.

nh các ph h i h c th c nghi m. ự ọ ộ ố ế ể ộ ọ ứ

ụ ự ễ

T NG QUAN Đ C

NG MÔN H C (30 ti

t)

Ề ƯƠ

Ổ

Ọ

ế

ấ

ữ

ề ơ ả

ầ Ch

ủ ng I: D n nh p v xã h i h c ộ ọ

Ph n I: Nh ng v n đ c b n c a xã h i h c ộ ọ ươ ề I. Thu t ng xã h i h c ậ ộ ọ ữ II. Đ i t ng nghiên c u xã h i h c ố ượ ộ ọ ứ III. Ch c năng xã h i h c ứ ộ ọ IV. Nhi m v xã h i h c ộ ọ ụ ệ V. Phân lo i xã h i h c ộ ọ ạ VI. M i quan h gi a xã h i h c và m t s ngành khoa

ệ ữ

ộ ọ

ộ ố

h c khác.

ố ọ

ậ ẫ

ng II: S ra đ i và phát tri n c a

ự

ủ

ờ

ể

ươ

Ch xã h i h c

ộ ọ

I. II.

Ti n đ đ xã h i h c ra đ i ờ ộ ọ L ch s phát tri n c a xã h i h c ộ ọ ủ ể

III. M t s lý thuy t ti p c n trong nghiên c u

ế ế

ứ

ậ

ề ể ề ị ử A. Comte E. Durkheim H. Spencer M. Weber K. Marx ộ ố xã h i h c.

ộ ọ

ng III: M t s khái ni m c b n

ươ

ơ ả

Ch ệ ộ ố trong nghiên c u xã h i h c ộ ọ ứ

C c u xã h i ộ

ộ ị ấ

ẳ

ầ ng tác xã h i ộ ươ

ự

I. ơ ấ II. Xã h i hóa ộ III. Nhóm xã h iộ IV. C ng đ ng xã h i ộ ồ V. V trí và vai trò xã h i ộ VI. B t bình đ ng và phân t ng xã h i ộ VII. Hành đ ng xã h i và t ộ ộ VIII. Thi t ch xã h i ế ộ ế IX. Di đ ng xã h i ộ ộ X. Chu n m c xã h i ộ ẩ XI. Sai l ch xã h i ộ ệ XII. Ki m soát xã h i ộ

ể

ầ

ộ ố

ề

Ph n II: M t s chuyên đ nghiên c u c a xã h i h c – xã h i h c chuyên bi

ứ ủ t ệ

ộ ọ

ộ ọ

Xã h i h c đô th I. ị ộ ọ II. Xã h i h c nông thôn ộ ọ III. Xã h i h c gia đình ộ ọ i ph m IV. Xã h i h c t ạ ộ ọ ộ V. Xã h i h c d lu n xã h i ộ ư ậ ộ ọ VI. Xã h i h c văn hóa ộ ọ VII. Xã h i h c truy n thông đ i chúng ề ộ ọ

ạ

ng pháp nghiên c u xã

ươ

ứ

Ph n III: Ph ầ h i h c ộ ọ

ng pháp nghiên

ươ

ng I: Lý lu n v ph ậ

ề

ươ

ộ ọ

 Ch c u xã h i h c ứ  Ch

ng II: Các khái ni m v nghiên c u xã

ứ

ề

ệ

c ti n hành trong m t

ộ

ng III: Các b ế cu c đi u tra xã h i h c

ươ h i h c ộ ọ  Ch ươ ộ

ướ ộ ọ

ề

ề ơ ả

ữ

ủ

ấ

Ph n I: Nh ng v n đ c b n c a xã ầ h i h c ộ ọ

Ch ươ ẫ ề

Logos H c thuy t ế ọ

Sociology Xã h i h c ộ ọ Societas Xã h iộ

ng I: D n nh p v xã h i h c ộ ọ ậ I. Thu t ng xã h i h c ộ ọ ữ ậ

Đ nh nghĩa xã h i h c

ộ ọ

ị

 Xã h i h c là khoa h c nghiên c u v xã h i và hành vi con

ộ ọ

ứ

ề

ộ

ọ

ng

i.ườ

 Xã h i h c nghiên c u m t cách có h th ng và khoa h c v ề

ứ

ọ

ộ

ườ

ộ

 Xã h i h c là khoa h c nghiên c u v t

ng tác xã h i và t

i, các nhóm xã h i và v xã h i. ộ ứ

ọ

ộ

ổ

ệ ố ề ề ươ

ứ

ộ ọ hành vi con ng ộ ọ ch c xã h i. ộ ộ ọ

ứ

ườ ộ ọ

ứ

ộ

ế ứ ộ

ề ự ặ

ỡ ữ

ớ

ừ ự ế

ả ố

i, các  Xã h i h c nghiên c u v đ i s ng xã h i c a con ng ề ờ ố ộ ủ nhóm và các xã h i…ph m vi nghiên c u c a xã h i h c h c ọ ạ ủ s phân tích v s g p g gi a h t s c r ng l n, tr i dài t các cá nhân trên ph xá đ n s quan tâm v các quá trình xã ề ự h i có tính ch t toàn c u.

ấ

ầ

ộ

Đ nh nghĩa xã h i h c

ộ ọ

ị

 Xã h i h c là khoa h c nghiên c u v các quan h ệ

ọ ề ứ

ế ế t ch xã h i và các xã h i. ộ

ọ ậ

ặ ộ ọ xã h i, các thi ộ ộ ọ ộ ậ

ể ề ặ ị ử

ệ ố ề ự ị ộ ộ ế ơ

ạ ộ ứ ủ ọ ủ ệ ậ

ấ ộ

ọ

ộ  Xã h i h c là khoa h c v các quy lu t, tính quy lu t ậ ề xã h i chung và đ c thù c a s phát tri n, v n hành ủ c a các h th ng xã h i xác đ nh v m t l ch s , là ủ khoa h c v các c ch tác đ ng và hình th c bi u ể hi n c a các quy lu t đó trong ho t đ ng c a các cá nhân, các nhóm, các giai c p và các dân t c.  Xã h i h c là khoa h c nghiên c u v các quan h ệ ng, quá trình ự ệ ứ ề ệ ượ

ộ ọ xã h i xuyên qua các s ki n, hi n t ộ xã h i.ộ

….

ộ ọ

ứ

ọ

ự ả

ế

ệ ữ

ố

 Xã h i h c là khoa h c nghiên c u quy lu t c a s n y sinh, bi n đ i và phát ậ ủ ổ tri n m i quan h gi a con ng i và xã ườ ể h i.ộ

ề

Th o lu n:T i sao có quá nhi u khái ậ ni m xã h i h c ?

ạ ộ ọ

ả ệ

ộ

ể

ộ

 Khách quan: không có m t ki u phát tri n xã ể h i duy nh t qua th i gian và không gian. ờ

c sinh

ỗ

ộ

ộ ọ

ưở

ườ

ng phái khác nhau ể

ộ ị i ta ch p

ấ ề ự

ậ

ấ m i m t nhà xã h i h c đ  Ch quan: ượ ủ ra trong m t hoàn c nh khác nhau, nh ả ả ộ  không h ng các tr nên có và cũng không th có m t đ nh nghĩa duy nh t v xã h i h c và ng ấ ườ ộ ọ nh n s đa d ng trong các đ nh nghĩa ị ạ (Madrid Tây Ban Nha, 1990) .

II. Đ i t

ố ượ

ng nghiên c u xã h i h c. ứ

ộ ọ

Các quan ni m c a xã h i h c v các lĩnh v c:

ộ ọ

ự

ề

ủ ệ - Nghèo đói. - Hôn nhân. - Vai trò c a ph n . ụ ữ ủ

II. Đ i t

ố ượ

ng nghiên c u xã h i h c. ứ

ộ ọ

ứ ứ

 Khách th nghiên c u. ể ng nghiên c u.  Đ i t ố ượ  Nhi m v , v n đ nghiên c u. ụ ấ ệ

ứ

ề

II. Đ i t

ố ượ

ng nghiên c u xã h i h c. ứ

ộ ọ

• Có quan đi m cho r ng xã h i h c nghiên ằ

ể

ộ ọ ộ

ự ạ

ễ

ộ ủ ấ

ặ

ộ ủ ộ

ễ

ườ

ạ

ấ

i và hành vi xã h i” (Ph m T t Dong và ế ồ

ự

c u “cái xã h i c a th c t i xã h i” (Chung Á, ứ Nguy n Đình T n, 1997), “M t xã h i c a xã h i” (Nguy n Minh Hòa, 1995), “Xã h i loài ộ ng ộ các đ ng s ).Liên quan đ n vi c phân lo i ạ quy mô, kích c c a khách th nghiên c u: ứ

ệ ể

ỡ ủ

II. Đ i t

ố ượ

ng nghiên c u xã h i h c. ứ

ộ ọ

• Xã h i h c vĩ mô: nghiên c u quy lu t t

ứ

ch c, bi n đ i c a xã h i loài ng

ổ ủ

ứ

ộ

ộ ọ ế ộ ọ

ậ ổ i. ườ ặ

ể

ổ

• Xã h i h c trung mô: nghiên c u đ c đi m t ồ

ứ ch c xã h i, c ng đ ng xã h i. ộ ộ

ứ

ộ

• Xã h i h c vi mô: tìm hi u quá trình t

ng tác

ộ ọ

ể

ươ

gi a các cá nhân.

ữ

II. Đ i t

ố ượ

ng nghiên c u xã h i h c. ứ

ộ ọ

 Nhi u tác gi ề

ả ườ ấ

ộ ộ ứ

i và xã h i là nh t trí r ng con ng ằ khách th nghiên c u c a các khoa h c xã h i và ọ ủ ể nhân văn.

ể

ặ ậ ệ ữ

ườ

ạ ấ ọ ị

 Các quy lu t, đ c đi m và tính ch t c a ấ ủ i và xã h i là m i quan h gi a con ng ộ ố ộ ọ . ng nghiên c u c a xã h i h c đ i t ứ ủ ố ượ (Ph m T t Dong, Lê Ng c Hùng, 1997).Trên ph m ọ ấ ạ vi, đ i t ng đó các nhà khoc h c xác đ nh ra v n ố ượ đ và nhi m v nghiên c u. ụ ệ

ứ ề

III. Ch c năng c a xã h i h c:

ộ ọ

ứ

ủ

Nh n th c: ứ ậ Th c ti n: ự ễ T t ng: ư ưở

IV. Nhi m v c a xã h i h c:

ộ ọ

ụ ủ

ệ

ự

Nghiên c u lý lu n. ậ ứ Nghiên c u th c ứ nghi m.ệ Nghiên c u ng d ng. ứ ứ

ụ

V. Phân lo i xã h i h c:

ộ ọ

ạ

Xã h i h c đ i c ng. ộ ọ ạ ươ Xã h i h c chuyên bi t. ệ ộ ọ Xã h i h c lý thuy t tr u t ng. ế ừ ượ ộ ọ Xã h i h c c th th c nghi m. ệ ộ ọ ụ ể ự Xã h i h c tri n khai ng d ng ụ . ể ộ ọ

ứ

ố

ộ ọ

VI. M i quan h gi a xã h i h c và ệ ữ các ngành khoa h c khác:

ọ

t h c

Tri ế ọ Tâm lý h cọ S h c…ử ọ

Ch

ươ

ng II. S ra đ i c a xã h i h c: ờ ủ

ộ ọ

ự

I.

ệ

ộ ọ

- xã h i:

ế

ộ

ng ? ng pháp lu n ?

Đi u ki n, ti n đ đ xã h i h c ề ề ể ề ra đ i.ờ 1. Ti n đ kinh t ề ề (1838) ? t 2. Chính tr - t ị ư ưở 3. Lý lu n và ph ươ ậ

ậ

II. L ch s phát tri n c a xã h i h c: ể

ộ ọ

ử

ủ

ị



i t o ra ngành

ườ ạ

ộ ọ . xã h i h c



ộ

ạ

ố i có t

ư

ộ i là ng ạ

ng quân ch nh ng ông l ủ

i Montpellier - c ng hoà Pháp trong m t giá đình g c ư

ườ

ng t

ự



ạ ọ

ườ



ề

do và cách m ng r t l n. ọ , tr lý cho Saint – Simon t ạ ư ợ

ệ



ấ ớ ng Đ i h c Bách khoa Pari năm 1814. ừ ộ ọ

ữ

ư

ổ

1817 – 1824. i, v c xã h i h c c a th gi ế ớ ủ ệm v xã h i ộ ề ứ v ế xã h i h c là khoa h c nghiên c u ộ Quan đi m nhìn ứ ể ộ

ề

ố

ồ

ộ ệ ố

ấ ị

1. AUGUSTE COMTE (1798-1857): t ng Pháp, ng Nhà t ư ưở Ông sinh ra t Giatô giáo và theo xu h ướ t ạ ưở August Comte vào h c: Tr Ngh nghi p: D y t Ông đã đóng góp không nh vào lĩnh ỏ nh ng đóng góp c a ông v m t lý thuy t nh quan ni ề ặ ủ ộ ọ h c xem ọ các quy lu t c a ậ ủ t nh n v xã h i và c u trúc xã h i bao g m: b ph n, thành t ấ ộ h , s p x p theo tr t t ậ ự ế có c u trúc, cá nhân gia đình và các t

ự ế ọ ch c xã h i. , quan ậ ộ nh t đ nh. Ông xem xã h i là m t h th ng ộ ộ . ch c xã h i

ậ ệ ắ ấ

ứ

ổ

Quan ni m v tĩnh h c xã h i ộ

ọ

ề

ệ

ộ ọ ứ ọ

ẩ ộ ộ

ắ ọ ộ ồ

 Theo ông xã h i h c là khoa h c nghiên c u v tr t ề ậ xã h i hay là khoa gi t i ph u xã h i. Nguyên t c ắ ả ự c b n trong tĩnh h c xã h i là nguyên t c đ ng ơ ả nh t xã h i. ộ ấ

ộ ề

 Theo nguyên t c này thì các hi n t ắ thu c m t thi ố ệ ượ ậ ế ớ ệ ộ

ệ ượ ng nào l ng xã h i đ u t v i nhau, hi n ệ ng kia và ơ ộ

loi, đ n ẻ ng trong ệ ượ

ng khác. có m i liên quan và l ng này có tác đ ng lên trên hi n t t ộ ượ i. Không có m t hi n t ng c l ệ ượ ượ ạ đ c. Vì v y khi nghiên c u nh ng hi n t ữ ứ ậ ộ ng quan v i hi n t m i t ệ ượ ố ươ ớ

Quan ni m v tĩnh h c xã h i ộ

ọ

ề

ệ

Nghiên c u xã h i theo lát cát ngang ộ Nghiên c u trong quan h t

ứ ứ

ụ

ộ

ệ ươ ứ ơ ẻ

ng tác, ph thu c t , tách bi ệ

Nghiên c u c n đ t trong tr ng thái tĩnh l ng, vì

ặ

nhau, không nghiên c u đ n l ạ

ứ ầ xã h i luôn v n đ ng ậ

ặ ộ

ộ

Quan ni m v tĩnh h c xã h i ộ

ọ

ề

ệ

Nghiên c u c u trúc xã h i: t n t

i nh th nào, ư ế

i, bao g m:

ề

ộ

k , giáo d c h ỷ

ị ỷ ộ

ị

ả

ộ ồ ạ ứ ấ đi u ki n t n t ồ ệ ồ ạ  Cá nhân: b n ch t, hành đ ng v k , không v ấ ị ả ng đ n hành đ ng v tha ế ụ ướ  Gia đình: c ng tác, tình c m… ộ  Xã h i: h p đ ng, lý trí. ồ ợ

ộ

Đ ng h c xã h i ộ ọ

ộ

ứ

ắ ọ ự

ể

ế

ị

ố ế ị

ự

ể quy t đ nh s phát tri n xã h i là trí

ủ ể

ộ ộ

ng, nh n th c…

Nghiên c u theo lát c t d c… Ông đi tìm đ ng l c c a s phát tri n xã h i ộ ự ủ ộ Các y u t dân s , đ a lý, tài nguyên góp ố ầ Nhân t ố t tu , t ệ ư ưở

ph n quy t đ nh s phát tri n c a xã h i… ự ứ

ế ị ậ

Quy lu t ba giai đo n:

ạ

ậ

ị

ầ

t h c và lu t

tri

ố ọ

ọ tôn giáo th ng tr ế

ậ

ọ

ầ

ủ

ạ

ự ự

ệ

Giai đo n th n h c: ạ Giai đo n siêu nhiên: ạ h c, đ u c tôn giáo ơ Giai đo n th c ch ng: ch nghĩa kinh ứ nghi m và th c ch ng…nghĩa là xã h i ộ ứ h cọ

Ph

ng pháp nghiên c u:

ươ

ứ

 Quan sát  Th c nghi m ự  So sánh  L ch s ử ị

ệ

ề ể

ộ ọ

ử ông là m t nhà xã h i h c ng

i đ t n n móng cho nh ng ch c

ố

i Pháp ườ ứ

ộ ườ ặ ề

ộ

ữ

ữ ạ

ệ

ế ọ

ế

ộ

ng pháp xã h i h c (1897)

ắ ủ

ộ ọ

ự

 Vài nét v ti u s : g c Do Thái, là ng năng và nh ng c u trúc trong xã h i hi n đ i. Ông là nhà, ấ t h c, giáo d c h c có nhi u tâm huy t và đóng góp tri ề ọ ụ cho khoa h c xã h i. ộ ọ  Các tác ph m chính: ẩ  Phân công lao đ ng xã h i (1893) ộ  Quy t c c a ph ươ  T sát (1897)  Các hình th c c b n c a đ i s ng tôn giáo (1912). ủ

ứ ơ ả

ờ ố

2. Emile Durkheim (1858-1917)

Đ i t

ứ

ố ượ  Khoa h c ch tr thành khi có đ i t

Các quan đi m c a ông v xã h i h c: ộ ọ ủ ể ề

ng nghiên c u: ỉ ở

ng riêng ố ượ

bi t, ph m vi riêng… ệ

ọ ạ ộ ọ ề

 Xã h i h c là khoa h c v các s ki n xã h i ộ ự ệ ọ  S ki n xã h i hình thành thông qua t ộ  ý th c t p th

ự ệ ộ

ng tác cá ươ ể áp đ t ặ ứ ậ

 Ý th c t p th th hi n qua lu t pháp và lu t t c

nhân quan h xã h i ệ hành vi cá nhân

ứ ậ ậ ụ

ậ hay là các giá tr , chu n m c… ị ể ể ệ ẩ ự

H th ng các khái ni m:

ệ ố

ệ

i thích xã h i ph i b ng nhi u s ki n xã ả ả ằ ự ệ ề ộ

ườ

ộ

 Mu n gi ố h i…ộ  Hi n t  Hi n t ồ ồ ng ng t ng g m d a trên hai v n đ : ề T ng g m ổ ổ ấ

ể ư

ấ

ố

ự ng cá th ố ượ ng đ giao l u và tính ch t m i quan ộ

ệ ượ ệ ượ  Kh i l ng xã h i: s l ố ượ ộ  Đ o đ c xã h i: c ứ ạ h …ệ

ề ệ ớ

ế ố và có s đ u tranh vì cu c s ng càng cao  Cá nhân có nhi u m i quan h thì liên k t càng l n ộ ự ấ ố

V n đ t

sát

ề ự

ấ

 T sát là do b nh lý xã h i do xã h i áp đ t, không ộ ệ ặ ộ

ph i là cá nhân và b nh tâm th n ệ ầ ự ả

 Ông th ng kê trong 100.000 nghìn ng ố ườ ố

ế ệ ỉ ệ ỏ i i s ng ườ nh , sau đó là nh ng ữ

t ự ng sát vì b nh lý chi m t l ườ ụ ộ

ệ ỉ

ng tác xã i có trình đ giáo d c cao  Phát hi n 4 ng i t ụ ữ ườ ự  T sát là do m i quan h và m c đ t ố sát ch có 1 ph n … ộ ươ ứ ệ

ự h i….ộ

Đoàn k t c gi

i ế ơ ớ

ễ

ự

ề

tuân th các quy t c lu t l

ậ ệ

ủ Cá nhân b t ch

Di n ra trong xã h i c truy n, d a trên s ự ộ ổ ắ c nhau trong ng x ướ

ử

ứ

ắ

Đoàn k t h u c

ế ữ

ơ

ộ ệ

ễ ự

ố

 Di n ra trong xã h i hi n đ i ạ  D a trên s đ ng tình xã h i ộ ự ồ  Cá nhân khác nhau nh ng th ng nh t nhau trong ư ấ ấ ư ư ệ ố ộ

quan h xã h i, ví nh tim, gan…nh ng th ng nh t trong c thơ ể

 Đi u ch nh quan h là lu t pháp và các giá tr chu n ậ ệ ẩ ị ỉ

ề m cự

 Quan h xã h i theo quan h ch c năng ứ ệ ệ ộ

V n đ tôn giáo

ề

ấ

i trong

ờ ố ườ

ề ủ

ng

ưở

ể

ả

Ph i c i t o trên c s khoa h c ọ ả ả ạ ơ ở Tôn giáo nh h ng r t nhi u đ n đ i s ng ế ấ ưở ả kinh t văn hoá tinh th n c a con ng ầ ế xã h iộ K t lu n: ậ quan đi m c a ông có nh h ủ ế l n, nh ng mang tính duy tâm khách quan, do ớ ư đ cao ý th c t p th …. ề

ứ ậ

ể

3. Herbert Spencer (1820-1903)

Derrby- Anh…..

ở

ử sinh

Vài nét v ti u s : Các tác ph m chính: ọ

ộ ọ

ề ể ẩ  Tĩnh h c xã h i (1950) ộ  Nghiên c u xã h i h c (1873) ứ  Các nguyên lý xã h i h c (1876)  Xã h i h c mô t ộ ọ

ộ ọ (1873) ả

Các quan đi m v xã h i h c

ộ ọ

ể

ề

Đ i t

ứ ng nghiên c u: ố ượ  Nghiên c u xã h i v i t ộ ớ ư ứ  Khoa h c v các quy lu t t ề

ơ ể ố ch c và nguyên lý t ọ cách là c th s ng ậ ổ ứ ổ

 Nghiên c u s tr

ứ

ự ưở ể

ng thành, phát tri n và xây các c sinh ra t ch c xã h i ộ ứ ớ ượ ừ

d ng…v i tính cách chúng đ ự t ươ ng tác c a cá nhân và các nhóm xã h i ộ ủ

Lý thuy t sinh h c xã h i ộ

ọ

ế

ọ

ể

ư

 Chuy n quy lu t sinh h c vào trong đ i s ng xã h i, xã h i ộ ấ

ộ ệ ố

ờ ố ố

ậ ộ ơ ể ố ệ ầ

ề

ụ ơ ể ự ề

ấ

nh là m t c th s ng…chúng có m i quan h th ng nh t. Ví d c th có h tu n hoàn, đ kháng….  T đi u ch nh…xã h i không nên đ u tranh ộ ỉ  Khác nhau là ngôn ng …ữ  Gi ng nhau là tuân theo quy lu t ti n hoá, chuyên môn và t

ậ ế

ự

ỉ

đi u ch nh. ữ

ề

ầ

ằ

ạ

ằ ng c a toàn xã h i, vi c phá b là nguy hi m và… ng

 T nh ng đi u trên ông cho r ng C n b ng là tr ng thái lý i ườ

c nghèo, b t

ấ

ộ ệ c giàu, ng ượ ng nhiên và t n t

ượ i không d t…

ố ề ừ t ủ ưở giàu x ng đáng đ ứ bình đ ng là đ ươ ẳ

ườ ồ ạ

ể ỏ i nghèo đáng đ ứ

H c thuy t v ti n hoá xã h i ộ

ế ề ế

ọ

ặ ử ụ ẫ

 M c dù có phê phán Comte nh ng ông v n s d ng ộ ư ộ ữ ậ

ọ  Tĩnh h c xã h i là tr ng thái xã h i thu t ng : tĩnh h c xã h i và đ ng h c xã h i ộ ọ m c đ cân ộ ộ ở ứ ạ ộ ọ

 Đ ng h c xã h i là tr ng thái xã h i ạ ộ ở ứ m c đ cân ộ

ộ ọ b ng hoàn h o

ằ

ả ế ế ơ  H c thuy t ti n hoá c a ông cho r ng xã h i s t ủ ế ế ứ ạ ấ ổ ả

b ngằ ộ ằ ọ ạ n đ nh…. ộ ẽ ừ tr ng thái đ n gi n đ n ph c t p, b t n đ nh đ n ị ổ ị

 Tác nhân c a s ti n hoá là: ự ế ủ

ố

ể ự

Bi n s ch quan: trí l c, th l c, trang thái ế ủ ự c m xúc c a con ng i ủ ả ườ Bi n s bên ngoài: đ t đai, sông ngòi, khí h u ố ế ậ ấ Bi n s t sinh: dân s , m i quan h gi a cá ố ố ố ự ế

ệ ữ

nhân và cá nhân, cá nhân và xã h i.ộ

Phân lo i xã h i d a vào s ti n hoá xã h i ộ

ộ ự

ự ế

ạ

ỉ ố ệ

Xã h i quân s : ự ộ ề ệ ố ộ

mang tính đ c đoán, t p trung

ố

 H th ng đi u ch nh các m i quan h xã h i ộ ậ  Đi u ch nh phân ph i t ố ừ  Đ ng l c thúc đ y phát tri n xã h i là đ u tranh  Cho r ng nhân lo i s ti n đ n m t n n văn ạ ẽ ế

ề ộ ể ấ ẩ

trên xu ng ộ ộ ề ỉ ự ằ ế

minh s ti n b h n ộ ơ ẽ ế

Xã h i công nghi p

ộ

ệ

ộ

ỉ

ủ c ít ki m soát h n, m m d o

 H th ng đi u ch nh xã h i mang tính dân ch ề  V n hành trong xã h i nhà n ộ

ướ

ể

ề

ẻ

ơ

ệ ố ậ h nơ

ộ

ộ ề

ề ố

 Tính năng đ ng cá nhân và xã h i cao  H th ng đi u ch nh theo chi u ngang và chi u d c ề ọ ỉ  Đ ng l c phát tri n xã h i là c nh tranh, mu n tăng năng su t ấ ạ ộ ể ph i h giá thành

 S phân chia xã h i không d a vào trình đ c a xã h i nên có ự

ộ

th xã h i hi n đ i có th là xã h i quân s và ng ể

ệ

ạ

ộ

ộ

ệ ố ự ộ ả ạ ự ể

ộ ủ ự

ộ i c l ượ ạ

Quan đi m c a H. Spencer v thi

ủ

ể

ề

ế

t ch xã h i ộ

ế

ẫ

ế

ể

Thi ế ứ

ộ ằ

ứ

ộ ơ ả

ầ ồ

ủ

ộ

t ch xã h i là khuôn m u, là ki u t ổ ch c xã h i nh m đáp ng nhu c u ch c ứ năng c b n c a h th ng xã h i, đ ng th i ờ ệ ố ki m soát hành vi cá nhân và các nhóm xã ể h iộ

Ông cho r ng có 5 lo i thi

ạ

ằ

ế

t ch c b n: ế ơ ả

 Thi  Thi  Thi  Thi  Thi

t ch gia đình t ch nghi l ễ t ch kinh t ế t ch chính tr ị t ch tôn giáo

ế ế ế ế ế

ế ế ế ế ế

ng pháp nghiên c u

Quan đi m v ph ể

ề

ươ

ứ

ề ề ầ ậ

 Xã h i h c c n thu th p nhi u thông tin và nhi u ngu n khác nhau vào nh ng th i đi m khác nhau ữ ộ ọ ồ ể ờ

 Nghiên c u xã h i h c theo ông là khó: ộ ọ ứ

ờ ố ủ i ạ

 Khách quan: tính ph c t p c a đ i s ng…l ứ ạ ệ

ng ti n nghiên c u không có ph ứ

ươ  Ch quan: đ nh ki n, áp l c… ị ự ủ ế

4. Max Weber (1864-1920)

 Vài nét v ti u s : ề ể ứ ế ọ h c, s ử

ử Erfut - Đ c, là nhà kinh t ư

h c, là nhà bách khoa toàn th , gia đình giàu có, đ c đào t o và h c hành r t căn b n ọ ượ ả ấ

ng pháp lu n

ươ

ậ

b n

ủ

ầ

ư ả

ạ ẩ

ọ  Các tác ph m chính:  Ti u lu n và ph ể ậ  Đ o đ c tin lành và tinh th n ch nghĩa t ứ ạ  Kinh t và xã h i ế ộ  Xã h i h c tôn giáo ộ ọ

Qua các tác ph m c a mình ông trình bày m t s v n đ

ộ ố ấ

ủ

ẩ

ề

ủ

ng b i Karl Marx, nh ng sau đó ư ả ở ưở ư

ng nh h ả ch ng Marx

 S c i cách Tin Lành, nh h ả ưở ng đ n xã h i ộ ế

ng Tây ph  Ngh ch lý xã h i Đ c ộ ứ ị  B i c nh Ch nghĩa T b n ra đ i ờ ố ả  T t ư ưở ố ự ả ươ

Nh ng lu n đi m chính c a ông v xã h i h c

ộ ọ

ữ

ủ

ể

ề

ậ

Đ i t

ố ượ  Xã h i h c là khoa h c nghiên c u hành đ ng xã

ng nghiên c u: ứ ọ ộ ọ

ứ ộ

 Tìm hi u đ ng l c, nguyên nhân hành đ ng bên

h i…ộ

ự ộ ộ

ể trong…

Lý thuy t v hành đ ng xã h i ộ

ế ề

ộ

ụ

Hành đ ng h p lý so v i m c đích ớ Hành đ ng h p lý giá tr ị Hành đ ng b n năng Hành đ ng c truy n ề

ợ ợ ả ổ

ộ ộ ộ ộ

M t s khái ni m

ộ ố

ệ

Chi n đ u: ấ ế Ch nghĩa quan liêu: ủ

Lý thuy t v phân t ng

ế ề

ầ

ầ

ế ố kinh t ẫ .ế Đi u mà ng ườ

ằ ầ

ạ ắ ư

ề ng

ố ớ ớ ố

ả ư ng ngày nay).  Theo Weber nguyên nhân đ u tiên d n đ n phân ế i ta đánh t ng xã h i là y u t ộ ề ầ ông khi cho r ng phân t ng xã h i là do giá cao ộ ở i g n v i khác nhau v tài s n cá nhân, nh ng l ớ C ơ ả ng ị ườ , nghĩa là khi tham gia vào th tr may th tr ị ườ s có c h i và thành công khác nhau đ i v i nh ng ữ ơ ộ ẽ ng i có cùng tài s n nh nhau (gi ng v i quan ườ đi m kinh t ể th tr ế ị ườ

Nguyên nhân th hai d n đ n s phân t ng

ự

ế

ẫ

ầ

xã h i là do

ị

ộ

Nguyên nhân th ba d n đ n s phân t ng là ẫ

ự

ế

ầ

ứ đ a v . ị ứ

do uy tín xã h iộ .

M i quan h gi a đ o đ c kinh t , t ng ệ ữ ứ ạ ố t ế ư ưở

 T t ạ ẩ ứ ư ưở

ổ ế ủ ồ

ớ ế ế ị

ệ

ằ

ư ả kinh t ệ ớ ế ị ự ế ư ả

ầ ắ

ng này n i ti ng trong tác ph m: “Đ o đ c tin lành và tinh th n ch nghĩa t b n”, ông cũng đ ng ầ tình v i Marx là các y u t , chính tr , văn ố hóa…có quan h qua l i bi n ch ng v i nhau, ớ ứ ạ nh ng ông không đ ng tình v i Marx r ng, không ồ cũng quy t đ nh đ n s ti n b ph i lúc nào kinh t ộ ế ế mà trong đ i s ng có l m lúc các y u t tinh th n, ế ố đ o đ c quy t đ nh đ n s ti n b xã h i. ộ ế ờ ố ế ị ự ế ứ ạ ộ

Ph

ng pháp nghiên c u

ươ

ứ

ộ

 Theo ông nhà xã h i h c ph i so sánh hành đ ng ng, đi tìm ra nguyên ộ ọ ộ ả ưở

ư ộ

v i hành đ ng lý t th c t ế ớ ự nhân c a hành đ ng xã h i. ộ ộ ủ  Khi nghiên c u xã h i h c c n đ a ra mô hình ọ ứ thuy t nghiên c u. nghiên c u, gi ả ầ ứ ứ ế

5.

Karl Marx (1818-1883)

ộ ố ẹ

ứ ư ậ ư ổ ế

ề ả ể ậ ọ

ớ Anh….  Sinh t i Treves - Đ c, trong m t gia đình b m là ạ i Do Thái, nh ng theo đ o Tin Lành. Cha ông ng ườ ạ ng đ n là m t lu t s n i ti ng và có nhi u nh h ế ưở ộ ông, ông h c lu t, sau đó chuy n sang h c tri t ọ ế t khi m i 23 tu i, 1864 (1838), ông đ u ti n sĩ tri ổ thành l p Qu c t ậ ế ế I, ông m t ấ ở ậ ố ế

Các tác ph m chính

ẩ

ầ

t ệ ư ưở

ứ ả

ả

ộ

Gia đình th n thánh () H t ng Đ c (1864) Tuyên ngôn Đ ng C ng s n (1848) B t

b n (1875).

ộ ư ả

Karl Marx là nhà xã h i h c

ộ ọ

ế

ộ ọ

ế

xã h i ộ

Lý thuy t v giai c p ấ ế ề Kinh t xã h i h c Lý thuy t v hình thái kinh t ế ề Ph

ứ

ng pháp nghiên c u: ươ ủ

 Ch nghĩa duy v t ậ  Phép bi n ch ng ệ  Nguyên t c l ch s c th . ử ụ ể ắ ị

ứ

H c thuy t hình thái kinh t

ọ

ế

ế

xã h i ộ

Phương thức sản

xuất

(Cách thức sản  xuất)

ượ

ng s n xu t ấ

ả

Lực l

Quan hệ sản xuất

Quan  hệ  về  phân  phối

Quan hệ sở hữu tư liệu

Quan hệ tổ chức quản

sản phẩm

i lao đ ng

ườ

ộ

Ng

T ư liệu sản xuất

sản xuất

lý sản xuất

Giai c p công nhân

T ng l p t

s n

T ng l p t

s n

T ng l p t

s n

T ng l p t

s n

ấ

ớ ư ả

ầ

ớ ư ả

ầ

ớ ư ả

ầ

ớ ư ả

ầ

III. M t s lý thuy t ti p c n

ế ế

ộ ố

ậ

ể

ng tác bi u t

ng

1. Lý thuy t hành vi ế 2. Lý thuy t hành đ ng ộ ế 3. Lý thuy t h th ng ế ệ ố 4. Lý thuy t ti p c n xã h i t ng th ế ế ậ ộ ổ 5. Lý thuy t t ể ượ ế ươ 6. Lý thuy t c u trúc ch c năng ứ ế ấ

V n đ c b n có tính ch t tri

t h c

ấ

ấ

ế ọ

ề ơ ả ủ

c a xã h i h c là gì: ộ ọ

ộ ộ ố ấ

 Tr t t ậ ự ộ

ộ

ị ượ ế ế ỷ

 M i quan h hài hòa gi a con ng

ổ n đ nh xã h i.(Th k XIX). ộ ậ ự ổ c t o thành các cá nhân các nhóm nh ư i bi n đ i xã h i ra sao. (Th k ế ỷ ườ ế ộ ổ

ườ ữ ệ ộ

ủ ậ

i là gì, quy lu t hình thành và v n đ ng c a c m i ố i và xã h i loài ậ ạ ượ ệ ế

xã h i là gì, nh t trí xã h i là gì, th ng nh t ấ xã h i là gì, bi n đ i xã h i là gì, làm th nào đ t ể ổ ế ch c đ c tr t t ứ  Xã h i đ ộ ượ ạ th nào, con ng ế XX). ố ng ộ ườ m i quan h đó là gì, làm th nào t o ra đ ố quan h hài hòa đó. ệ

1. Lý thuy t hành vi ế

• Người đại diện tiêu biểu cho lý thuyết này là

George Homans (1910­1989). • SR (Stimulus  Response). • Lý thuyết này bị phê phán… • Ứng dụng trong quân sự, giao thông… • Lý thuyết lựa chọn hành vi hợp lý…, quan

tâm đến cơ chế bên trong, ví dụ khách hàng,  cử tri…

2. Lý thuy t hành đ ng

ộ

ế

• Max Weber (1864­1920). • Hành động xã hội là hành động mang ý nghĩa

chủ quan có hướng đến người khác.

• Có bốn loại hành động:

 Mục đích  Giá trị  Bản năng  Truyền thống.

3. Lý thuy t h th ng

ế ệ ố

• Talcolt Parsons (1902­1979). • Hệ thống có 4 chức năng:

 Ổn định  Phối hợp nội bộ  Theo đuổi mục đích   Thích nghi

• Hệ thống là tổng hòa các thành tố, các thành  phần, các bộ phận và mối liên hệ giữa chúng  theo một kiểu nào đó tạo thành một chỉnh thể  toàn vẹn, hoàn chỉnh.

• Như  vậy:  hệ  thống  là  các  bộ  phận,  các  kiểu

quan hệ, kiểu cấu trúc.

• Hệ thống nội và hệ thống ngoại: • Hệ  thống  nội:  có  quan  hệ  đồng  nhất,  cùng  một cơ cấu và hướng đến mục tiêu chung. • Hệ thống ngoại là so sánh với hệ thống khác

có liên quan, ví dụ hệ thống đại học…

N i dung lý thuy t ế

ộ

ộ ở ầ

ộ ệ ố ệ ượ

ệ

ệ ộ ấ

ộ ấ ữ

ẹ

ơ

ặ

t m vĩ mô hay vi mô đ u t n t i v i  Xã h i ề ồ ạ ớ cách là m t h th ng toàn v n. Vì v y, m i t ỗ ậ ẹ ư ng, quá trình xã h i ph i m t s ki n, hi n t ộ ự ệ ả ộ i m t nhãn quan đa di n, bi n ch ng đ t d ứ ặ ướ và th ng nh t, ph i đ t trong m t c u th ể ả ặ ố toàn v n, h u c , ph thu c l n nhau m t ụ ộ ộ ẫ ch có riêng l cách ch t ch , m i m t y u t ỉ ẽ ộ ế ố ỗ ý nghĩa khi đ t nó trong m t t ng th . ể ộ ổ

ẽ ặ

4. Lý thuy t ti p c n xã h i t ng th

ế ế

ộ ổ

ậ

ể

• Karl Marx (1818­1883) • Khẳng định rằng, để giải thích các sự kiện, hiện tượng và  quá trình xã hội, trước hết phải nhất thiết từ quan hệ vật  chất ­ Kinh tế quyết định luận.

• Mỗi thời kỳ có hai giai cấp, một đại diện cho lực lượng sản  xuất tiến bộ, một đại diện cho quan hệ sản xuất lạc hậu. • Cuộc đấu tranh giai cấp sẽ dẫn đến cách mạng xã hội…

5. Lý thuy t t

ng tác bi u t

ng

ế ươ

ể ượ

• Herbert Blumer, trường phái Chicago, những năm 30,  thế kỷ 20 khởi xướng… H. Mead, E. Goffman, Charls  Horton Cooley và Thomas xây dựng.

• Cá nhân chỉ biết được mình qua tương tác với người

• Gương soi tự bản thân… • Tương tác là các khuôn mẫu….

khác và từ phản ứng của người khác…

6. Lý thuy t c u trúc ch c năng

ế ấ

ứ

ộ ề ậ

ng ỗ ậ ộ ộ ữ ộ

ộ m t vai trò bình th ộ ầ ể ự ườ

ộ ệ ầ ữ ủ

• H. Spencer, E. Durkheim. • Xã h i là h th ng bao g m nhi u b ph n khác ồ ệ ố nhau, m i m t b ph n gi ườ nào đó trong xã h i và v n hành m t cách bình ậ th ộ ố mãn nh ng nhu c u bình th • Ch c năng công khai: m i ng • Ch c năng ti m n: đ ng sau hành đ ng…

ng đ th c hi n m t s yêu c u nào đó và th a ỏ ng nào đó c a xã h i. ộ ườ t ế ườ ề ọ

i đ u bi ộ ề ẩ ứ ứ ằ

ng III: M t s khái ni m c b n

ươ

ơ ả

Ch ộ ố trong nghiên c u xã h i h c. ứ

ệ ộ ọ

ộ ị ấ

C c u xã h i ộ ơ ấ Xã h i hóa ộ Nhóm xã h iộ C ng đ ng xã h i ộ ồ V trí và vai trò xã h i ộ B t bình đ ng và phân t ng xã h i ộ ẳ ộ

ầ ng tác xã h i ộ ươ

Di đ ng xã h i ộ Chu n m c xã h i ộ ự Sai l ch xã h i ộ

I. II. III. IV. V. VI. VII. Hành đ ng xã h i và t ộ t ch xã h i VIII. Thi ộ ế ế IX. ộ X. ẩ XI. ệ XII. Ki m soát xã h i ộ

ể

1.C c u xã h i:

ơ ấ

ộ

ộ

ơ ấ

ự ắ

ặ ị ơ nào đó

ộ

ệ ố

ữ

• C c u xã h i là s s p đ t các thành ph n ho c các đ n v xã ặ ầ h i theo m t tr t t ộ ậ ự thành h th ng và gi a chúng có m i quan h l n nhau. ệ ẫ

ố

ộ

ệ ọ

t ch …) trong m t

ủ ơ ả ế

ơ ấ ữ ộ ị ế

ế

ộ ạ ườ

ệ ố ộ

ấ

ầ

xã h i này sang xã h i khác.

• C c u xã h i là mô hình c a các quan h xã h i gi a các thành ph n c b n (quan tr ng ầ là v th , vai trò, nhóm, thi ộ t c h th ng xã h i, t o ra b khung cho t ấ ả ộ i, dù cho tính ch t gi a các xã h i loài ng ữ thành ph n và quan h gi a chúng bi n đ i ổ ế t ừ

ệ ữ ộ

ộ

•

ơ ấ ứ ổ

ấ ị ộ ủ ế ấ ộ ệ ố

ể ề ệ ữ ố

t ữ ạ ố

ữ

i, nh ng thành t ớ

ch c C c u xã h i là k t c u và hình th c t ứ bên trong c a m t h th ng xã h i nh t đ nh, ộ ng đ i bi u hi n nh là m t s th ng nh t t ấ ươ ố ộ ự ố ư , các m i liên h , các b n v ng c a các nhân t ố ệ ủ thành ph n c b n trong m t h th ng xã h i ộ ộ ệ ố ơ ả ầ đó. Nh ng thành t này t o ra b khung cho t ấ ộ c các xã h i loài ng c ườ ộ ả ố ơ b n nh t c a xã h i là nhóm v i vai trò v th ộ ị ế ấ ủ ả t ch xã h i. c a nó và các thi ộ ế ủ ế

ữ

ể ấ

ữ

ặ

ị

T nh ng đ nh nghĩa trên đây, chúng ta có th th y nh ng đ c tr ng sau đây c a c c u xã h i: ộ

ủ ơ ấ

ừ ư

ư ượ

 C c u xã h i không nh ng đ ộ ể

ậ ữ ợ c xem nh là ộ

ồ ộ ậ ầ ấ

ứ

ộ ứ ổ ộ ừ

ượ

ấ ề ặ ế ấ ch c bên trong c a m t h ủ ộ ệ c c u thành t ấ ộ ượ c c u thành nh ư ấ ắ nào; Nó đ ể ố ữ ế ế

v i nhau ra ứ ố ớ ế ậ ộ

ơ ấ m t t ng th , m t t p h p các b ph n (các ộ ổ c ng đ ng, các t ng l p, các giai c p…) c u ớ ộ thành xã h i mà còn xem xét v m t k t c u và hình th c t th ng xã h i. Nghĩa là xã h i đ nh ng thành t ố th nào hay theo ki u gì, cách th c s p x p và liên k t các b ph n, các thành t sao.

c coi là s th ng

ơ ấ ấ ủ

ự ố ầ

ố

ệ

ả

ộ

ẹ

ượ ố ệ

ự

nh t c a hai m t: các thành ph n xã h i và các m i liên h xã h i, ph n ộ c đúng đ n và toàn v n các ánh đ ắ hi n th c đã c u thành nên nhân t ấ c c u xã h i. ộ ơ ấ

 C c u xã h i đ ộ ượ ặ

Các phân h c c u xã h i c b n:

ộ ơ ả

ệ ơ ấ

•

•

ố

•

ồ

•

ổ ệ ề

C c u xã h i dân s ộ C c u xã h i c ng đ ng lãnh th ộ ộ C c u xã h i h c v n ngh nghi p ộ ọ C c u xã h i giai c p…. ộ ơ ấ ơ ấ ơ ấ ơ ấ ấ ấ

Ý nghĩa c a vi c nghiên c u c c u xã h i: ộ

ơ ấ

ứ

ủ

ệ

ứ

ộ ẽ

ộ ứ

ộ

ể ạ

ượ

ơ ấ

ả

ng ti n b . ộ ế

• Nghiên c u c c u xã h i s cho ta ơ ấ m t b c tranh t ng quát, m t b ộ ộ ổ đó có khung, b dàn v xã h i t ộ ừ ề c, mô c chi n l th v ch ra đ ế ượ i u, đ m b o hình c c u xã h i t ả ả ộ ố ư s v n hành có hi u qu , th c hi n ự ự ậ ệ ệ t các vai trò xã h i theo chi u t ề ộ ố h ướ

t

ộ

ặ

ệ

ộ

ầ

ứ ứ

ự

ạ

ệ ặ

ự ng phát đó có c s ơ ở

ậ ữ ể

ừ ữ

nghiên c u s phân t ng xã h i, cho phép chúng ta đi sâu vào th c tr ng c m t cách chân th c nh n di n đ ộ ượ nh ng đ c tr ng và xu h ướ ư tri n c a đ t n c, t ấ ướ ủ khoa h c v ch ra nh ng chính sách ạ ọ phù h p.ợ

• Nghiên c u c c u xã h i, đ c bi ơ ấ ự

2. Xã h i hóa: ộ

–

–

–

i.ườ

Khái ni m:ệ Con ng • Theo quan đi m duy tâm Theo quan đi m duy v t ậ Theo quan đi m Mácxít ể ể ể

•

B n ch t con ng ấ ả ườ i là s đan quy n c a các y u t ệ : ế ố ủ ự

•

ộ

•

ậ ự ả

ồ ọ ậ

ủ

ạ ủ

ấ ườ ở ể

i tr thành m t th c th xã h i. Do ự ể ộ

xã h i: th c th văn hóa xã h i. Y u t ộ ể ế ố sinh v t: b n năng sinh t n Y u t ế ố khác: tâm linh, tôn giáo, h c t p. Y u t ế ố • M c đích c a xã h i hóa là h n ch đ n m c ứ ế ế ộ ụ i đ th p nh t hành vi b n năng c a con ng ườ ể ả ấ con ng ộ ộ v y, quá trình xã h i hóa là quá trình phát tri n ậ nhân cách có ích cho cá nhân, c ng đ ng. ộ ồ

• M t s đ nh nghĩa v xã h i hóa:

ộ ố ị

ề

ộ

•

ọ ỏ ể

•

ườ i xã h i. Ví ộ

i h c ộ ậ ở n Đ … ộ ỉ ộ i đ ng v t tr thành con ng ườ ộ ụ ẻ ở Ấ ộ

ứ ủ ớ

ộ

ủ ể

Xã h i hóa là m t quá trình h c h i đ con ng d : tr Xã h i hóa ch quá trình theo đó, con ng ườ ọ cách thích ng v i xã h i và tuân th các quy ộ t c c a xã h i. Quá trình này cho phép con ủ ắ ng i luân chuy n n n văn hóa c a mình t ề ườ ừ th h này sang th h khác. ế ệ ế ệ

ộ

c cách

ọ

ớ ư

cách là cách là thành

ể ừ

ớ ư

ộ

các cá nhân h c h i đ ỏ ượ s ng và phát tri n kh năng đóng ả ể ố các vai trò xã h i v a v i t ộ ừ m t cá th v a v i t viên c a nhóm.

ủ

• Xã h i hóa là quá trình mà qua đó

M c đích c a xã h i hóa: ủ

ụ

ộ

ạ

– Hình thành ở ộ

ể ả ệ ữ

ư ọ

ể ể i khác qua s di n c ý t ng c a ng ủ ấ ưở ễ ượ ườ

– Mang đ n cho cá nhân nh ng k năng c n

cá nhân kh năng thông đ t và am hi u m t cách h u hi u và phát tri n kh ả năng di n xu t nh nghe, nói, đ c, hi u và có hi u đ ự ễ ể xu t.ấ

ế ầ ỹ

ế ộ ỏ ỹ

ữ t mà xã h i đòi h i, nh các k năng đó mà ờ ậ thi cá nhân đó có th hòa nh p vào trong xã h i. ộ ể

ấ

ị

ẩ

ầ ắ

c c ng đ ng và

ự ướ

ồ

ộ ủ

ấ ạ

ể

– Làm cho các cá nhân th m nhu n các giá tr , các chu n m c, các quy t c sinh ho t, các quy ạ h p th ni m tin chung c a xã h i. ộ ụ ề – T o d ng kh năng phát tri n cái tôi ả ự trong xã h i. ộ

Các d ng th c xã h i hóa: ứ

ạ

ộ

• Xã h i hóa tr em: ẻ ộ – S b t ch c: ướ ự ắ – S đ ng nh t: ấ ự ồ i l m: – X u h và l ỗ ầ ổ ấ

Xã h i hóa ng

ộ

ườ ớ i l n:

–

ệ ớ

t v i xã h i hóa tr em, xã h i hóa ng ẻ

ướ

ấ

ả

i l n ườ ớ ộ ạ i ph i ả

ộ ộ ng thích nghi, bao g m hàng lo t cu c ồ ờ ợ

ử

ờ ế ệ

ườ ủ

–

ể

ộ

ệ

ặ

ặ

ậ

ộ

ự

ự

ẩ

ộ

ớ

ự

ủ ể ệ

ự

ộ

ạ ệ

ố ộ

ề

ạ

ị

Khác bi theo khuynh h kh ng ho ng ch đ i và b t ng đ n con ng ủ t qua th thách đ hoàn thi n nhân cách c a mình. v ể ượ Theo quan đi m Mácxít quá trình xã h i hóa lá quá trình hai m t, m t m t cá nhân ti p nh n kinh nghi m, chu n ẩ ế m c, thích nghi v i khuân m u, chu n m c xã h i m t ặ ẫ khác cá nhân là ch th tích c c tham gia vào các ho t ạ đ ng, các m i quan h xã h i, tích c c tái t o ra kinh ộ nghi m xã h i, truy n đ t nh ng kinh nghi m giá tr cho ệ ữ th h sau. ế ệ

S khác nhau gi a xã h i hóa

ữ i l n và xã h i tr em:

ự ng

ộ ộ ẻ

ườ ớ

–

ườ ớ

ộ

ẻ

ị

–

ả

 Xã h i hóa tr em có th ể

i l n có kh năng n

ữ

ụẩ

–

i ườ

ủ

ẻ c chúng ẻ ế

m c đ ộ ở ứ ng ườ

ụ

 Xã h i hóa tr em di n ra ễ ng s hình thành, đ nh h ướ ự giá tr .ị ộ lĩnh h i đ ộ ượ  Xã h i hóa tr em ộ đ ng ch m đ n môi tr ạ lý do xã h i hóa. ộ

Xã h i hóa ng i l n ộ là s thay đ i hành vi ổ ự bên ngoài Ng ườ ớ đánh giá nh ng ch m c ự Xã h i hóa c a ng ộ l n có m c đích là ụ ớ giúp cho con ng i có ườ nh ng thói quen nh t ữ ấ đ nh,

ị

S khác nhau gi a xã h i hóa và giáo d c

ữ

ụ

ự

ộ

Giáo d cụ  Là dang th c c a xã ủ

ả ứ

ộ ờ

h i hóa ờ ấ ị

Xã h i hóa ộ  Bao hàm c giáo d c ụ  Th i gian liên t c ụ  Hình th c phong phú, ứ đa d ng,ạ

 Hình thành nhân cách

 Th i gian nh t đ nh  Tính k ho ch, logic, ế ạ

hình th cứ  Cung c p tri th c ứ ấ

Môi tr

ườ

ng xã h i hóa ộ

•

•

•

• Gia đình Nhà tr ngườ Các nhóm xã h iộ ng ti n thông tin đ i chúng Các ph ươ hóa giúp hình thành cái tôi c a m i ng

ệ

ạ ủ ỗ Xã h i ộ i. ườ

3. Nhóm xã h iộ

i có hành vi ộ

 Nhóm xã h i: là t p h p nh ng con ng ườ ậ ọ

ữ

ế ố ứ ồ

ộ ố ị ợ ơ ở i ng x c a ng ể ự ụ

ầ

ự ỏ ộ ả ủ ự ụ

ệ ấ ụ ộ

ữ ng tác nhau trên c s nh ng kỳ v ng chung có t ươ i khác, bao g m liên quan đ n l ườ ử ủ m t s v trí và vai trò đ th c hi n các m c tiêu ệ (chung và riêng) và th a mãn các nhu c u cá nhân. ỏ S th a mãn các nhu c u cá nhân này ph i ph ụ ầ thu c vào vi c th c hi n m c tiêu chung c a nhóm ệ và múc đ th a mãn t t nhiên ph thu c vào nhóm ộ ỏ hi u qu hay kém hi u qu . ả ệ ệ ả

 Nhóm và đám đông  Phân lo i nhóm ạ  Nhóm trong cu c s ng ộ  Nhóm, l

ố ự

i ích và s thay đ i hành v trong ổ

ị

ợ nhóm, ví d :…

ụ

4. C ng đ ng xã h i ộ ồ

ộ

ộ

ệ ở

ố ế ị

ề

ợ

ự ầ

ộ

ộ

ng và các quan

ưỡ

i gi a  C ng đ ng xã h i là m i quan h qua l ạ ữ ộ ồ i ích c quy t đ nh b i các l các cá nhân đ ợ ượ c a h nh s gi ng nhau v các đi u ki n ờ ự ố ọ ệ ề ủ i và ho t đ ng c a các cá nhân h p t n t ủ ạ ộ ồ ạ thành c ng đ ng. C ng đ ng có s g n gũi ồ ồ v nh ng quan đi m, tín ng ề ể ni m v cu c s ng xã h i nói chung. ệ

ữ ề

ộ

ố

ộ

5. V trí và vai trò xã h i ộ

ị

–

V trí xã h i. ộ ị

ấ ộ Đó là s ự

ị ộ . Thông ị

ng v trí xã h i đ ị ộ ơ c hi u theo hai nghĩa ể

Theo nghĩa chung nh t, v trí xã h i “ đ nh v cá nhân trong m t đ n v xã h i” ị th ộ ượ ị nh sau: ườ ư

–

ị ộ ủ ổ ứ

ộ ậ ể ứ

–

ả

c hi u nh là t a đ cá nhân ọ ấ ư ượ ể ộ ị

V trí xã h i là ch đ ng c a cá nhân trong m t ộ thang b c xã h i nào đó, cá nhân có th đ ng ở kho ng cao, trung bình hay th p. V trí xã h i còn đ ộ trong uy tín xã h i.ộ

Các lo i v trí xã h i: ộ

ạ ị

•

•

ấ ị ị ỉ

V trí xu t thân hay v trí ch đ nh. c. V trí giành đ ượ ị ị

Vai trò xã h i:ộ

•

ng

ộ

ấ

ừ

ườ

ấ

ễ ượ

ễ ờ ố

ữ

ậ

ỉ ự

ệ ấ ủ

ợ ộ

ễ

ộ ụ ể

Vai trò nh là t p h p nh ng ng x c a m i cá

ả ứ

ậ

ị

ọ

Vai trò là m t khái ni m xu t phát t i di n viên ệ đóng vai và di n trò trên sân kh u, sau đó đ c xã h i ộ hóa vào đ i s ng và tr thành thu t ng khoa h c (G. H ọ ở Mead -1934). Là khái ni m ch s mong đ i xã h i đ i ộ ố v i hành vi di n xu t c a cá nhân trong m t tình hu ng ố ớ xã h i c th và trong m t khung c nh xã h i nh t ấ ộ đ nh. ư ỗ ữ ợ i khác ch đ i nhân mà m i ng ườ tính t

ng quan vì không đ c di n.

ộ ử ủ ờ ợ . Khái ni m vai trò mang ệ ễ AA’ BB’ ộ

ươ

Các lo i vai trò xã h i: ộ

ạ

•

•

ế ng nh t ậ

•

•

•

Vai trò đ nh ch ị Vai trò th ườ Vai trò kỳ v ngọ Vai trò gán Vai trò l a ch n. ự

ọ

 Vai trò xã h iộ  Không n đ nh ổ ị  Thay đ i theo tình ổ ả

M i quan h gi a v trí và vai trò xã h i. ộ ị ệ ữ ố

 V trí xã h i ộ ị  n đ nh Ổ ị  Lâu dài  Đ c các t ượ ộ

 Anh ph i di n xu t nh ư

hu ng và khung c nh ố nh t đ nh. ấ ị h i th a nh n. ừ ch c xã ứ ổ ậ

 Anh là ai?

ễ ả

ấ th nào ? Làm gì ? ế

Khách hàng

Du l chị

B nh nhân

ệ

Status V trí ị

N i trộ ợ

Ng

i con

ườ

Hàng xóm

Công dân

Vai trò Role

6. B t bình đ ng và phân t ng xã h i ộ

ấ

ẳ

ầ

là s không ngang b ng

 B t bình đ ng là gì:

ằ

ẳ

ấ

ề

ữ

ơ ộ

i ích đ i v i nh ng ố ớ ộ

ặ

ứ

ữ

ng

ủ ố

ộ ả

ộ

ộ

ị

ị

ự nhau v các c h i ho c l ặ ợ cá nhân khác nhau trong m t nhóm ho c nhi u nhóm. ề nhiên và xã h i  Hình th c: t ộ ự  Nguyên nhân c a b t bình đ ng: nh ng c ơ ẳ ấ h i trong cu c s ng, đ a v xã h i, nh h ưở chính tr . ị

Phân t ng xã h i:

ộ

ầ

 T ng xã h i:

ầ

ợ ợ

ổ ổ

ể ể

ộ ượ ộ ượ

ế ế

là t ng th hay t p h p c a các ộ là t ng th hay t p h p c a các ậ ậ c ả c ả ậ ậ

ấ ị ấ ị

ề ị ề ị

ả ả

ị ị

ộ ộ

ế ế ứ ậ ứ ậ

ả ả ề ề

ư ư

ữ ữ

ặ ặ

ủ ủ cá nhân có cùng m t hoàn c nh xã h i đ ộ cá nhân có cùng m t hoàn c nh xã h i đ ộ thang b c nh t đ nh s p x p theo tr t t ậ ự ắ thang b c nh t đ nh s p x p theo tr t t ậ ự ắ trong h th ng xã h i. Các thành viên c a ủ ộ ệ ố trong h th ng xã h i. Các thành viên c a ủ ộ ệ ố (hay t ng xã h i ngang nhau v đ a v kinh t ế ị ộ ầ (hay t ng xã h i ngang nhau v đ a v kinh t ộ ế ị ầ tài s n), đ a v , chính tr (hay quy n l c), đ a ị ề ự ị ị tài s n), đ a v , chính tr (hay quy n l c), đ a ị ề ự ị ị v xã h i (hay uy tín), kh năng thăng ti n ị v xã h i (hay uy tín), kh năng thăng ti n ị cũng nh nh ng đ c quy n hay th b c khác cũng nh nh ng đ c quy n hay th b c khác trong xã h i.ộ trong xã h i.ộ

Phân t ng xã h i ộ

ầ

 Phân t ng xã h i: ầ ấ ấ

ầ ầ ự ự ộ ộ

ạ ạ ạ ạ ế ế ự ự

ầ ầ

ữ ữ ả ả ị ị ị ị

ộ ộ

ư ộ ố ư ộ ố ệ ệ ộ ọ ộ ọ ể ể ề ề ề ề ấ ấ

ứ ứ ử ử ạ ạ

PTXH là s phân chia và hình ộ PTXH là s phân chia và hình thành c u trúc các t ng xã h i (g m c s phân ồ ả ự thành c u trúc các t ng xã h i (g m c s phân ồ ả ự lo i, x p h ng). Đó là s phân chia hay s p x p các ế ắ lo i, x p h ng). Đó là s phân chia hay s p x p các ế ắ cá nhân vào nh ng t ng xã h i khác nhau v đ a v ị ộ ề ị cá nhân vào nh ng t ng xã h i khác nhau v đ a v ộ ị ề ị (hay tài s n), đ a v chính tr (hay quy n l c), kinh t ề ự ị ế (hay tài s n), đ a v chính tr (hay quy n l c), kinh t ề ự ị ế t đ a v xã h i (hay uy tín) cũng nh m t s khác bi ệ ị ị t đ a v xã h i (hay uy tín) cũng nh m t s khác bi ệ ị ị , khác v trình đ h c v n, ngh nghi p, ki u nhà ở , khác v trình đ h c v n, ngh nghi p, ki u nhà ở n i c trú, phong cách sinh ho t, cách ng x , th ị n i c trú, phong cách sinh ho t, cách ng x , th ị hi u ngh thu t... ệ hi u ngh thu t... ệ ơ ư ơ ư ế ế ậ ậ

Các tiêu chí c a phân t ng xã h i ộ

ủ

ầ

 VÒ kinh tÕ: thu nhËp, chi tiªu, tµi s¶n, së h÷u  VÒ mÆt x· héi: häc vÊn nghÒ nghiÖp, uy

tÝn…

 VÒ mÆt quyÒn lùc : sù tham gia vµo hÖ thèng chÝnh trÞ, tiÕng nãi, quyÒn quyÕt ®Þnh…

Phân t ng h p th c và không h p th c

ứ

ứ

ợ

ợ

ầ

 Không t

 T nhiên ự

nhiên ự

Các mô hình phân t ng xã h i ộ

ầ

c

 Hình tháp  Hình thoi t n  Hình gi ọ ướ  Hình tr ngứ  Hình con quay

C¸c m« h×nh ph©n tÇng trªn thÕ g iíi

(Mü)

(NhËt)

(B¾c ¢u)

(§«ng ©u)

7. Hành đ ng xã h i và t

ng tác xã h i:

ộ

ộ

ươ

ộ

•

ệ

ủ

ộ i khác.

ướ

ườ

•

ị

ề ự

ng đ n ng ế ể

ộ













Khái ni m:là hành đ ng mang ý nghĩa ch quan và có h Các quan đi m khác nhau v s quy đ nh hành đ ng xã h i:ộ Sinh h cọ Di truy nề Xã h i hóa ộ C c u xã h i ơ ấ ộ S trao đ i xã h i ộ ổ ự S l a ch n h p lý ọ ự ự

ợ

Phân lo i hành đ ng

ạ

ộ

ứ ậ

• M. Weber • M c đ nh n th c c a cá nhân: ủ ứ  Hành đ ng logíc: ý th c đúng đ n, đ y đ h p ắ ứ c m c đích. Ví d :….

ủ ợ ầ

 Hành đ ng phi logíc: ng

ụ

i…Ví d :… ộ ộ lý, đ t đ ạ ượ ộ ụ ụ c l ượ ạ

T

ng tác xã h i.

ươ

ộ

•

ộ ệ ệ

ở

ươ ng, nó đ ộ ng tác xã h i là m t khái ni m ộ c quy đ nh b i hai khái ị ệ

ệ ươ ộ ộ

ủ ể

Khái ni m: T khá tr u t ượ ừ ượ ni m hành đ ng xã h i và quan h xã h i. ộ ộ T i gi a ng tác xã h i ch s tác đ ng qua l ữ ỉ ự các ch th xã h i v i nhau mà ch th đó là ộ ớ các cá nhân, nhóm, c ng đ ng xã h ộ ạ ủ ể ội ồ

T

ươ

ng tác xã h i ộ

CTXH

(Ch th xã h i) ủ ể

ộ

TTXH

T

ươ

ng tác xã h i ộ

QHXH (Quan h xã h i)

ộ

ộ

ệ

ả

S n xu t ấ Phân ph iố Trao đ iổ Tiêu dùng

HĐXH(Ho t đ ng xã h i) ạ ộ Sx v t ch t ấ ậ Ho t đ ng văn hóa ạ ộ Tái sx xã h iộ Đi u ti t ế ề Giao ti pế

•

ậ

ả

ậ

ồ ộ ủ

•

ườ ng tác xã h i, ng

i thieu chính b n

ớ

ề

ườ ư

ộ ứ

ờ

•

ộ ủ

ộ

ồ

ườ

ứ

ể

ể

ẫ

ế

ả



Giúp cho các cá nhân nh n di n b n thân mình, đ ng th i ờ ệ i khác thông qua nhãn xã h i c a h . nh n di n đ c ng ọ ượ ệ Thông qua s t i ta gi ả ự ươ i nói, c thân mình b ng nhi u hình th c nh : tác phong, l ử ằ ch , trang ph c,… ụ ỉ ng tác xã h i c a các cá nhân, nhóm, c ng đ ng Trong t ươ xã h i lâu dài hình thành lên mô hình xã h i, mô hình xã h i ộ đ ng h p ợ ườ ượ t ụ ể ươ Ví d : A ----------

ộ ộ c hi u là hình m u đ ng i ta ng x trong tr ử ng tcá c th nào đó mà không ph i tìm ki m. ụ

 B nhi u l n t o thành mô hình xã h i. ộ

ề ầ ạ

H qu c a t ng tác xã h i : ả ủ ươ ệ ộ

8. Thi

ế

t ch xã h i ộ

ế

•

ế

ế

ẩ

ả

ầ ế ừ ố

ộ ị

ữ

ổ

ch c xã h i đ c Thi t ch xã h i là m t t ộ ặ ứ ộ ổ ộ ng đ i b n v ng các giá tr , thù, t p h p t ị ữ ố ề ợ ươ ậ chu n m c, vai trò v th các nhóm xã h i ị ế ộ ự v n hành xung quanh m t nhu c u c b n ơ ả ộ ậ c a xã h i, nh m đ m b o tính k th a và ằ ả ủ tính n đ nh t ng đ i c a nh ng m i liên ố ủ ươ h trong khuôn kh nh t đ nh. ấ ị

ệ

ổ

Đ c đi m c a thi

t ch xã h i:

ủ

ể

ặ

ế

ộ

ế

 Tính b n v ng và n đ nh: ữ ề  Các thi ế

ổ

ụ ế

t ch có xu h ồ ộ

t t ch khác cũng thay ộ ủ ế ổ ẫ ế ế ế

 Do thi

ị ng ph thu c vào nhau, ướ ộ do tính đ ng b c a h th ng xã h i khi m t thi ế ộ ệ ố ch thay đ i d n đ n các thi đ i theo. ổ

ế ế ầ

ộ ượ ấ ế ế

ề ọ ở

t ch xã h i đ t l p trên nhu c u xã c thi ế ậ t ch nào suy y u h i c b n nên b t kỳ m t thi ộ ơ ả ế ộ đ v đ u tr thành nh ng v n đ nghiêm tr ng ổ ỡ ề ấ ữ c a xã h i. ộ ủ

Ch c năng c a thi

t ch :

ủ

ứ

ế

ế

ỉ

ẩ

ớ t ch đ ng th i ngăn

• Đi u ch nh, đi u hòa, khuy n khích hành vi ế ề i sao cho phù h p v i chu n ợ ế ồ

ủ

ế

ờ

ề c a con ng ườ ủ m c, quy đ nh c a thi ự ị ch n, ki m soát, giám sát hành vi sai l ch ặ h giá tr chu n m c do thi t ch quy đ nh. ẩ ệ

ệ ị

ể ị

ự

ế

ế

Các lo i thi

t c b n:

ạ

ế ơ ả

ế

• • • • •

Thi Thi Thi Thi Thi

c...

ế ế ế ế ế

t ch gia đình t ch kinh t t ch tôn giáo t ch giáo d c ụ t ch nhà n ướ

ế ế ế ế ế

9. Di đ ng xã h i ộ

ộ

• Di đ ng xã h i là thu t ng ch s di

ộ

ộ ể ộ ị

ỉ ự ậ xét v v trí xã h i “T chuy n c a cá nhân ừ ủ ộ m t v trí xã h i này t i m t v trí xã h i ộ ớ khác trong h th ng phân t ng xã h i”.

ữ ề ị ộ ị ầ

ộ ệ ố

ộ



ể

ự

ủ

ơ ọ



ộ

ạ

ủ

ọ

lúc s sinh cho đ n lúc ch t đi.

ổ

ơ ể ừ

ế

ế



ộ

ư

ư

ổ

ấ

ả ủ



ộ

ờ ồ

ộ



là s di chuy n cá nhân hay gia đình t

ấ ế ụ ự

ự

ừ

ể

ề

Di đ ng c h c: đó là s di chuy n c a cá nhân trong không ộ gian. Di đ ng sinh h c: đó là s di đ ng c a tr ng thái sinh h c, là s ự ự ộ ọ thay đ i th tr ng c th t ơ ể ạ Di đ ng tr ng thái tâm lý: đó là s bi n đ i tâm lý nh khi h ng ạ ự ế rũ. ph n, bu n b , ồ i trong cu c đ i có ít Di đ ng v tr ng thái hôn nhân: con ng ề ạ ườ ộ nh t chuy n t tr ng thái đ c thân sang có hôn nhân, r i có th ể ể ừ ạ ti p t c bi n đ i tr ng thái đó. ổ ạ ế vùng Di th c đ a lý: đó ể ị văn hóa này sang vùng văn hóa khác có th do nhi u nguyên nhân.

ộ ộ ộ

• Di đ ng xã h i theo chi u d c ề ọ ộ • Di đ ng xã h i theo chi u ngang ề ộ • Di đ ng xã h i liên th h ế ệ ộ • Di đ ngộ xã h i n i th h ế ệ ộ ộ

nh h

ữ

ế ố ả

ưở

ng đ n di ế

Nh ng y u t đ ng xã h i:

ộ

ộ



ộ

ế

ả ưở

đ c thù ế ặ ng đ n s di đ ng ự



ị

ữ

ị

ị

ọ ế

ộ



ứ

ệ

ấ

ấ

ọ

cá nhân: Giai c p, h c v n, ngh nghi p, l a ủ

ữ ổ

ề

ả



ộ

i ch ng ho c ng

ườ ệ

ặ ộ

ả

ị

sau khi k t hôn ng ế ị ộ i…

nói chung và hoàn c nh kinh t Hoàn c nh kinh t ế ả ng nói riêng có nh h c a m i đ a ph ả ươ ỗ ị ủ xã h i c a m i cá nhân. ỗ ộ ủ môi sinh: L ch s văn hoá, đ a lý nhân văn, Nh ng y u t ử ế ố không khí chính tr xã h i, phong t c t p quán, dòng h , n p ụ ậ s ng, tôn giáo… ố Nh ng y u t ề ế ố tu i, hình th c b ngoài, kh năng c a cá nhân. ứ t o nên s Hôn nhân: Hôn nhân cũng là m t trong y u t ự ế ố ạ phân t ng b i l i v ườ ợ ồ ở ẽ ầ có th c i thi n đ a v xã h i, c i thi n uy tín xã h i ho c tài ệ ặ ể ả c l s n và ng ượ ạ ả

10. Chu n m c xã h i:

ự

ộ

ẩ

• Chu n m c xã h i là y u t

ộ

ự

ể

ế

ả ệ ng ti n đ nh h

ượ ữ

ươ

ệ

ộ ươ

ấ ị

ệ

không th thi u ế ố ẩ c trong vi c qu n lý xã h i, là m t trong đ ộ ộ nh ng ph ng hành vi c a ủ ướ ị cá nhân hay nhóm xã h i trong nh ng đi u ề ữ ng ti n ki m tra ki n nh t đ nh và là ph ể ệ c a xã h i đ i v i hành vi c a h . ọ ủ

ộ ố ớ

ủ



ụ

ữ

ủ

ư ậ

ả

ữ

ọ

ữ ữ

ờ ố

ứ ứ ộ

ệ ấ ủ ủ

ố

ố ớ ố

ộ

ộ ầ

ệ ể

ể ộ

ữ ộ

ớ

ấ

ọ



ấ ị ậ

ự

ẩ

ộ

ữ ố ượ

ộ ố ớ

ấ

ượ

ủ

ể

Nh v y, chu n m c c a xã h i quy đ nh nh ng m c tiêu c ị ẩ ơ ộ ự i h n, nh ng đi u ki n và các hình th c ng x b n, nh ng gi ử ề ớ ạ trong nh ng lĩnh v c quan tr ng nh t c a đ i s ng xã h i, ho c ặ ự đ i v i nhóm xã h i. Nó góp ph n c ng c các hành vi th hi n ể ệ ầ ộ các m i quan h xã h i đi n hình – nh ng hành vi này tiêu bi u ể cho đa s đ i bi u cho m t nhóm xã h i, m t t ng l p xã h i ộ ố ạ c h tán thành và hoan nghênh nh t. nh t đ nh, đ ượ Vì v y ta có th coi chu n m c xã h i là nh ng quy t c, yêu c u ể ầ ắ ng, tính ch t và gi c a xã h i đ i v i cá nhân quy đ nh kh i l i ủ ớ ị h n c a cái có th và đ c phép trong hành vi c a m i cá nhân, ỗ ủ ạ xã h i.ộ

• ộ ầ ắ ữ ủ

ể ượ ư

ả ậ ị ạ ả ề ệ

ọ

ờ ả ự ể ệ

ượ ồ ị c th hi n ra bên ngoài quy ư ậ ẩ ủ

ẫ

ặ t đi l p l c l ủ ử ượ ặ

ng x đ ư ặ ố

ụ ng đ i th ố ươ

c ghi Nh ng quy t c và yêu c u c a xã h i có th đ vào trong các văn b n có tính pháp quy nh văn ki n ệ chính tr , đ o lu t, đi u l , văn b n tôn giáo…. có th ể c nêu ra và ph n ánh trong sách báo, văn h c… đ đ ng th i chu n m c đ ượ đ nh hành vi c a cá nhân thông qua d lu n, cách nhìn c a cá nhân ho c xã h i, thông qua m u m c ự ộ th h này sang th h i t ế ệ ặ ạ ừ ế ệ ứ c tái hi n khác nh phong t c truy n th ng ho c đ ượ ề ệ ng xuyên trong ph m vi ph m t cách t ổ ạ ườ ộ bi n.ế

Lu t pháp:

ứ

Phong t c - truy n th ng:

ề

ẩ

• ậ • Đ o đ c: ạ • ố ụ • Chu n m c th m m : ỹ ự • Chu n m c chính tr : ị ự • Chu n m c tôn giáo: ự

ẩ ẩ ẩ

11. Sai l ch xã h i ộ ệ

ườ

ọ ấ

ợ ủ

i ta g i b t kỳ hành vi nào không phù ộ ớ

 Ng ợ ộ

ệ

ệ

ệ

ỏ

h p v i mong đ i c a m t nhóm ho c c a xã ặ ủ h i là hành vi l ch chu n. Nói cách khác, ẩ hành vi l ch chu n là hành vi l ch kh i các quy t c chu n m c c a nhóm hay xã h i.

ẩ ự ủ

ắ

ẩ

ộ

Thành ph n c a sai l ch xã h i ộ

ầ ủ

ệ

Giá trị Chu n m c ự ẩ

Thi Quan hệ ế t ch xã h i ộ ế

Nguyên nhân sai l ch xã h i ộ

ệ

ế ố

ồ

 Nguyên nhân bên trong: bao g m các y u t tâm lý xã h i và

ế ố

ộ

tâm lý cá nhân, các y u t các y u t

sinh h c .

ế ố

ọ

 Nguyên nhân bên ngoài: Bao g m các y u t

ế ố ồ i s ng và quan

ề

ế

ộ ố ố

- xã h i, l i.

và đi u ki n kinh t ệ h xã h i c a con ng ộ ủ

ườ

ệ

12. Ki m soát xã h i ộ

ể

c nh m ngăn ch n hành vi

ỹ

ằ

ặ

 K thu t, chi n l ậ ế ượ sai l ch xã h i ộ

ệ

ể

 Ki m soát chính th c ứ  Không chính th cứ  N i tâmộ

Ph n II: Xã h i h c chuyên bi ộ ọ

ầ

t ệ

I. Xã h i h c

ộ ọ đô th :ị

Đ i t

ố ượ

ị

ng nghiên c u xã h i h c đô th ị ứ

ộ

ồ

ộ ọ ạ i s ng trong môi tr ườ ố

ố

ị

ộ ọ ọ ộ ủ ườ ồ

ộ

1. ứ  Xã h i h c đô th là khoa h c nghiên c u v ề khía c nh văn hóa, xã h i c a các c ng đ ng ng đô th , m i ng quan h gi a các c ng đ ng đó trong môi tr

ệ ữ ng đô th . ị

ườ

 Trào l u nghiên c u: ư

ứ

ứ ơ ấ ố ọ

Trào l u nghiên c u c c u dân s và sinh thái h c đô th ị (Tr ư ng phái Chicago): ườ

ạ

ấ

ọ

ơ ấ ủ

ệ

ế

ứ

ủ

ộ

• Nó nh n m nh vào c c u dân s và sinh thái h c c a các đô ố th , vào hi n tr ng xã h i thi u ộ ạ ị ch c, nh ng hi n t t ng tiêu ệ ượ ữ ổ c c, không lành m nh cũng nh ư ạ ự tr ng thái tâm lý xã h i c a ạ i th dân. nh ng ng ị

ườ

ữ

Trào l u nghiên c u c ng đ ng:

ứ ộ

ư

ồ

ệ

ữ

ế

ộ

ử ủ ộ

ấ ị ứ ộ ủ ứ

ệ

ộ

ệ

ị

ễ

• Đ t tr ng tâm vào nh ng m i liên h qua ố ặ ọ i gi a các thi l t ch xã h i v i các nhóm ộ ớ ạ ữ ế xã h i trong đ a bàn đô th nh t đ nh, xem ị ị ộ ch c xã h i và hành vi ng x c a xét t ứ ổ con ng i trong b i c nh xã h i c a m t ố ả ườ h th ng c ng đ ng. Nghiên c u quá ồ ố trình đô th hóa, công nghi p hóa và quan liêu hóa. Các quá trình này di n ra trên quy mô toàn c u.ầ

 Khái ni m v đô th : ị ệ

ề

ề ặ

 “Thành” có ý nghĩa v m t quân s . các ờ ấ ớ

ể ả

ự ệ

thành lũy ra đ i r t s m đ b o v các đ ế chế

 “Đô” có ý nghĩa v m t chính tr , là trung

ề ặ

ị

ộ

ộ

tâm hành chính cai tr c a m t vùng hay m t ị ủ qu c gia.

ố

, là n i giao l u

 “Th ”ị có ý nghĩa v kinh t

ề

ế

ư

ơ

trao đ i hàng hóa.

ổ

2. Các khái ni m c b n v đô th : ị ơ ả ệ ề

ơ ậ

ệ

ị ư ố ề

ị

ệ

ế

ị

ứ ạ . Do đó, ng

ị

ể

ộ

• Đô th không ch là n i t p trung ỉ dân c phi nông nghi p mà còn là đ u m i giao thông, trung tâm giao ầ l u v chính tr , văn hóa…. Tuy ư nhiên vi c đ nh nghĩa th nào là đô i ườ th còn khá ph c t p ta đ a ra m t s tiêu chí đ xác ố ư đ nh. ị

•

ộ

ư ậ

ớ

ậ ộ

ổ ạ ậ ộ ủ

•

80-90% tr lên) ho t đ ng

ư ừ

ạ ộ

ạ ộ

ự

ệ

•

, chính

ự ề

ọ

ị

•

ế ậ ế

ỹ t ch xã h i ộ ế ch c, ứ ẽ ề ổ

c coi là n i có nh ng thi ặ

ượ ữ

ị

Dân c t p trung đông trên m t lãnh th h n ch v i ế ớ m t đ cao, v i toàn khu v c thì m t đ c a nó cao ự nh t.ấ Đ i b ph n dân c (t ở ậ trong các lĩnh v c phi nông nghi p. Nó là trung tâm khu v c v các m t kinh t ặ tr ,hành chính, văn hóa, khoa h c - k thu t… Nó luôn đ ơ ữ cao, có nh ng quy đ nh h t s c ch t ch v t ế ứ đi u hành và qu n lý xã h i. ộ

ề

ả

ị Nh ng đ c tr ng c a ch báo đô th : ữ ư ủ ặ ỉ

ị C u trúc c a đô th :

ủ

ấ

 C u trúc đô th theo đ a gi

ị

ớ

ấ

ị ộ

ệ

ạ ồ

ạ ữ ồ ệ

ộ

 C u trúc đô th theo POET: đô th là s ự

ị

ị

: dân c ,t

ư ổ

ứ

ợ

ch c, môi t là POET. Trong đó:

ố ng, k thu t g i t

i hành chính: phân thành n i thành và ngo i thành, k ế ti p ngo i thành có th là nh ng vùng nông ể ế nghi p tr ng lúa, rau xanh, tr ng cây ăn trái ho c m t vành đai công nghi p gây ô ặ nhi m.ễ ấ ứ ườ

ph c h p 4 thành t tr ỹ

ậ ọ ắ

 P (Population): dân c s ng trong đô th v i các ch báo:

ư ố

ị ớ

ỉ

sinh, t

, di dân.

ử

 O (Organization): là cách th c t

ứ ổ

ứ

ộ

c c u giai c p, thành ph n xã h i, h th ng

ấ

ch c xã h i đô th v i các ộ

ị ớ ệ ố

ầ

ể

bi u hi n ệ ở ơ ấ chính tr , các thi ế ị

t ch xã h i. ộ ế  E (Enviroment): là không gian sinh t n mà con ng

i ho t

ng t

ườ ạ nhiên và

ồ ơ ườ

ự

ụ

ồ

đ ng, c ng trong đó. Bao g m m i tr ộ môi tr

ư ng nhân văn. ườ

k thu t và công ngh ệ

ậ

 T (Technology): là nh ng y u t ế ố ỹ ng d ng trong đ i s ng đô th . ị

ữ ờ ố

ứ

ụ

ị Phân lo i đô th : ạ

•

ố ượ ng dân c : ư

ỏ

Phân lo i theo s l  Đô th nh : 100.000 dân - <500.000 dân  Đô th trung bình: 500.000 - <1.000.000 ạ ị ị

 Đô th l n: 1.000.000 - <5.000.000 dân  Đô th siêu l n: 5.000.000 - < 10.000.000

dân

ị ớ ị ớ

 Đô th c c l n: > 10.000.000 dân

dân

ị ự ớ

•

ấ ạ

ộ ủ ủ ả ố ự

•

ị ị ấ

ố ạ

ể

•

ị ự ớ ợ ị

ữ ư ể ặ

ấ d a ự ấ ư ữ ậ ặ

ễ ng m i… : th đô, Phân lo i theo c p qu n lý hành chính ủ ng, th ph /bang, thành ph tr c thu c trung ươ ng tr n. thành ph khu v c, th xã, th tr n, h ấ ươ ự c Phân lo i theo quy mô và kích th ướ : th tr n, th ị ị ấ xã (Town- ti u thành ph ), thành ph (city), chùm ố ố đô th (metropolis) và liên h p đô th c c l n (megalopolois) Phân theo nh ng đ c tr ng tiêu bi u nh t: trên nh ng đ c tr ng nào đó d nh n ra nh t: thành ph du l ch, th ố ươ ạ ị

Phân lo i đô th theo tiêu chu n Vi

t Nam:

ạ

ẩ

ị

ệ

•

ị ạ ố

ổ ậ ộ

trên 1 tri u dân, 90% t ng s lao Đô th lo i 1: ệ đ ng ho t đ ng phi nông nghi p. m t đ dân ệ ạ ộ ộ i/ km2. c trung bình là 15.000 ng ư ườ

•

ế

350.000 đ n d ệ ừ ỷ ệ i 1 tri u dân. ệ 90% tr lên. M t đ ậ ộ

Đô th lo i 2: T l dân c trung bình là 12.000 ng i/km2. t ừ ị ạ phi nông nghi p t ư ướ ở ườ

•

ừ ế

100.000 đ n 300.000 dân, t ế

i/km2. l ị ạ : t Đô th lo i 3 ỷ ệ lao đ ng phi nông nghi p chi m 80% tr lên. ệ ộ M t đ dân c trung bình là 10.000 ng ậ ộ ở ườ ư

•

i 100.000 ừ ướ

ị ạ : dân t ư ỷ ệ

ế dân c ho t đ ng phi nông nghi p là ậ ộ

Đô th lo i 4 dân. T l t ừ ng i/km2. 30.000 đ n d ạ ộ ệ 70%, m t đ dân c trung bình là 8.000 ư ườ

– Đô th lo i 5:

dân s t ố ừ ế

i 30.000 4.000 đ n d ướ ị ạ phi nông nghi p trong t ng s l c l i. t ườ ỷ ệ ố ự ổ ệ ng lao đ ng là 60%, m t đ dân c trung ậ ộ ộ ư

ng l ượ bình là 6.000 ng i/km2. ườ

Đ cặ đi m c a đô th : ị

ủ

ể

•

•

ng nhân b n thân nó là m t môi tr ộ ườ

ờ ơ ấ

•

cũng là n i ph c t p nh t trong ứ ạ ấ ư ạ

ủ ơ ị

ờ ố ặ ệ ố ụ ộ ị

Đô th t ị ự ả t o r t cao. ạ ấ Đô th bao gi ị khu v c: dân c đông đúc, các v n n n xã ự h i…ộ Đô th là n i mà đ i s ng c a gia đình , cá nhân ph thu c ch t ch vào h th ng d ch v ẽ ụ nhân công c ng và d ch v t ụ ư ộ ị

Vai trò và ch c năng c a đô th : ị

ứ

ủ

•

ị ộ ấ ả

•

ạ ả ơ ư ơ

ị ự ủ ể

•

ộ ự ề ấ ả ự

•

ắ ị

cũng là trung tâm c a t ủ ấ

ế t cà các ể

Đô th là n i c trú, lao đ ng s n xu t, sinh i trí... ho t, ngh ng i gi ỉ Đô th đóng vai trò là đ ng l c phát tri n c a ộ m t khu v c v t t c các lĩnh v c. Đô th luôn đóng vai trò d n d t nông thôn ẫ trong quá trình phát tri n.ể Đô th bao gi ờ ị cu c bi n chuy n xã h i, là xu t phát đi m c ộ ủ ấ ể ộ a m i cu c cách m ng xã h i. ộ ạ ọ ộ

Các cu c cách m ng đô th trên th gi

i:

ế ớ

ộ

ạ

ị

ị ầ

ạ

nh t (c đ i)

ổ ạ

• Cu c cách m ng đô th l n th ứ

ị ầ

ứ

ạ

ộ ấ ộ

(CMCN Anh)

• Cu c cách m ng đô th l n th hai

c thu c th gi

ộ (các n

ướ

ế ớ

ạ ộ

ứ ị ầ i th ba) ứ

• Cu c cách m ng đô th l n th ba

3. Nh ng v n đ v đô th hóa và l ề ề ữ ấ ị ố ố i s ng đô th : ị

ị

ệ

tam

• Khái ni m đô th hóa:  Là quá trình chuy n đ i t

ổ ừ

ứ ề

ể

ổ ề ơ ấ  Là quá trình chuy n đ i liên t c

ổ

ữ

ể nông(nông nghi p, nông thôn, nông ệ dân sang phi tam nông – t c là s ự chuy n đ i v c c u ngh nghi p. ệ ụ ở ể ằ ố

ấ ượ

ủ

nh ng n i v n đã là đô th nh m thay ơ ố ị ng s ng c a đ i di n m o và ch t l ạ ệ th dân.

ổ ị

Các khuynh h

ng đô th hóa

ướ

ị

ị

c đang phát tri n)

n

ướ

 Đô th hóa theo chi u r ng (các

ị

ề ộ ể ề c đã phát tri n)

n

ướ

 Đô th hóa theo chi u sâu (các

ng

ả

ướ

ể ế ợ

ị trên (NICs).

 Đô th hóa k t h p c 2 xu h

Các ch báo c a đô th hóa: ủ

ỉ

ị



ố

ậ

ấ

m i đô th . ị



ở ỗ ng dân c

đô th tăng cùng v i s gi m dân

ị

ư ở

ớ ự ả

ở



ng các đô th trong h th ng đô th qu c gia tăng

ệ ố

ố

ị

ị



công ngh và k thu t ngày càng tham gia nhi u

ệ

ề

ậ

i các vùng ph c n càng

Dân s ngày càng tăng lên, quy mô v t ch t ngày càng phình ra S l ố ượ nông thôn S l ố ượ lên Y u t ỹ ế ố h n vào đ i s ng xã h i. ơ ộ ờ ố ng c a đô th t  M c đ nh h ứ

ụ ậ

ộ ả

ưở

ủ

ị ớ cao và kh ng cách ngày càng xa.

ả

Nh ng h qu c a đô th hóa: ả ủ

ữ

ệ

ị

•

Các căn b nh đô th : ị ệ ạ ắ ị ẽ

ế

bào xã ạ ờ ố ị

ữ ề ậ

ộ

 B nh to đ u...

 T c ngh n huy t m ch giao thông đô th ế ng đô th  Ô nhi m môi tr ị ườ ễ ch c c a các t  S gia tăng vô t ự ủ ứ ổ  R i lo n nh p đ p trong đ i s ng sinh ho t xã ạ ố ậ h i: v n đ hòa nh p gi a các nhóm dân t c, ộ ấ ộ t n giáo, văn hóa,,, khác nhau trong m t nôi ộ tr ườ ệ

ng đô th ị

ầ

Các h qu xã h i khác c a đô th hóa:

ủ

ộ

ệ

ả

ị

ộ ộ

i ph m ạ

ng phân hóa giàu

• T n n xã h i, t ệ ạ • Hi n t ệ ượ nghèo..v..v…

Đô th hóa Vi ị

ệ

t Nam qua các th i kỳ l ch s : ử

ờ

ị

ờ

ế

 Th i kỳ phong ki n (1858) tr v ở ề cướ tr  Th i thu c đ a ị ộ

ờ

 Th i kỳ 1955 – 1975 ờ 1975 đ n nay  Th i kỳ t ế ờ

ừ

Nh ng v n đ c p bách

ề ấ

ữ

ấ

ở

đô th : ị

•

ng đ i th a đáng v v t ch t và xã

ỏ

ố

ấ

ề ậ

t ở ươ

•

•

ệ

ế

ả

•

ạ ả

ị

•

ỏ ề ả ể

•

ả

ả

ơ

c các kho n ị

ng trình ph c v đô th ụ

ả ế ủ

ượ ụ

•

Cung c p nhà ấ h iộ Xóa b tình tr ng nghèo túng ạ i có kh năng đi h c T o đi u ki n cho h t th y m i ng ọ ả ườ ọ Đ m b o nh ng d ch v y t t và ch y u c n thi ế ầ ủ ế ế ụ ữ i Phát tri n giao thông v n t ậ ả B o đ m cho c quan hành chính thu đ thu đ chi cho các ch V n đ b o l c ề ạ ự ở

ươ đô th … ị

ấ

II. Xã h i h c nông thôn

ộ ọ

ệ

1. Các khái ni m c ơ b n:ả  Nông dân  Nông nghi pệ  Nông thôn

2. Đ c tr ng c a nông thôn

ư

ủ

ặ

 M t đ dân c không cao, c s h ơ ở ạ

ậ ộ

ư

ệ

t ng kém ti n nghi. ầ ả ắ ộ

ư

ộ ổ ộ

ặ ớ ố ả

ộ ặ ấ

 Môi tr

nhiên nông thôn trong nhiên,

ự i g n gũi v i t ườ ầ ớ ự c thi v hoá b ng nh ng ượ ữ ằ ị c, con ng nh cây đa, b n n ế ư

ướ

 Nông thôn ph i g n ch t v i m t ngh ề lao đ ng xã h i truy n th ng, đ c tr ng ề và n i tr i là ho t đ ng s n xu t nông ạ ộ nghi p.ệ ng t ườ lành, con ng nông thôn đ hình t ượ đò...

 Nông thôn có l

ặ

ệ

ồ

ề ậ ụ

ử ặ

. ễ

i s ng đ c thù trên c ơ ố ố s c a các ho t đ ng nông nghi p. Vì ở ủ ạ ộ v y có tính c k t c ng đ ng cao, cách ố ế ộ ậ ng x n ng v lu t t c, nghi l ứ  Văn hoá nông thôn là văn hoá mang

đ m nét dân gian, truy n th ng dân t c.

ề

ậ

ộ

ể ằ

ầ

ỉ

ố ữ ặ ng đ i ố ấ ươ

 Chúng ta c n hi u r ng nh ng đ c tr ng trên ch mang tính ch t t ư n ổ

t nông

ể

ệ

ấ

ệ

3. Nh ng d u hi u đ phân bi ữ thôn và đô thị

ồ

ố

 Nông thôn và đô thị  Ngh nghi p ệ ề ngườ  Môi tr  Kích c c ng đ ng ỡ ộ  Gia đình  M t đ dân s ậ ộ  Tính h n t p và tính thu n

ỗ ạ

ầ

nh t c a dân c

ư

t xã h i và phân

ộ

ấ ủ  S khác bi ệ ự t ng xã h i ộ ầ  ..Hôn nhân

ng nghiên c u c a xã h i ứ

ủ

ộ

4. Đ i t ố ượ h c nông thôn

ọ

ộ ọ

ộ

ề

ứ

ọ ắ

ể

ậ

ộ

ứ ứ ổ

ứ

ố

ữ

 Xã h i h c nông thôn là chuyên ngành xã h i ộ h c nghiên c u v xã h i nông thôn. Nó c ố g ng khám phá ra các quy lu t phát tri n c a ủ xã h i nông thôn, nghiên c u m t cách h ộ ệ ch c xã h i th ng và toàn di n cách th c t ộ ệ nông thôn, c c u và ch c năng, nh ng m c ứ ụ ơ ấ ng phát tri n c a nó. tiêu và các khuynh h ể ướ

ủ

 Tính ch nh th ể  Tính ph c thứ ể

ỉ

ủ

ể

5. L ch s hình thành và phát tri n c a xã h i h c nông thôn

ử ị ộ ọ

 MỞ ỹ  Châu Âu  Trung Qu cố  n ĐẤ ộ t Nam  Vi

ệ

6. Nhân v t xã h i nông thôn

ộ

ậ

 Nhân v t xã h i nông thôn

là nh ng cá nhân

ậ

ộ

ộ

ữ

ả

ữ ạ ộ

xã h i tham gia vào nh ng ho t đ ng s n xu t, sinh ho t trong nông thôn.

ạ

ấ

 Gia đình nông thôn  H /gia đình nông thôn: là khái ni m ch m t

ỉ ộ

ệ

ộ

i c a m t nhóm xã h i l y gia

ộ ấ

ộ

hình th c t n t ứ ồ ạ ủ đình làm n n t ng. ề ả

 H gia đình tr

 Trong th c t ề

, có h có ộ ướ

ế ứ

ự ế nhi u gia đình, đôi khi i chia trong gia đình l ạ thành nhi u h . ộ ề ị ộ

ộ

ộ

ế

c h t là ế ộ ch c kinh t m t t có ộ ổ tính ch t hành chính và ấ đ a lý. H gia đình là m t nhóm các cá nhân xã h i ch y u chung ủ ế nhau v kinh t , sinh ề ho t, ăn u ng cùng ố ạ nhau.

nông thôn Vi

t Nam.

ộ ở

ệ

 Dòng h , gia t c ọ  Tông pháp  Gia t c ộ  Gia đ o ạ  Gia phong  Gia th ế  Gia truy n ề

7. Làng xã nông thôn Vi

t Nam

ệ

ộ

ệ

ộ ộ

. ế

 Làng - m t c ng đ ng xã h i nông thôn. ồ  Làng Vi  Làng - m t c ng đ ng kinh t  Làng - m t c ng đ ng chính tr t

qu n (kỳ

ồ ồ

ị ự

ả

m c và lý d ch).

ụ

ng- văn hoá.

ộ ộ t- m t c ng đ ng lãnh th . ổ ồ ộ ộ ộ ộ ị ộ ộ ộ ộ

 Làng- m t c ng đ ng pháp lý.  Làng- m t c ng đ ng tín ng ưỡ

ồ ồ

 Làng xã nông thôn Vi

t Nam không còn là

ệ

m t c ng đ ng khép kín ồ

 Tr

nông

ng thôn- nhân v t xã h i đ c bi ậ

ộ ặ

t ệ ở

ộ ộ ưở thôn

t Nam

ệ

8. Các v n đ c a nông thôn Vi ề ủ ấ ngày nay

1. VÊn ®Ò ®Êt ®ai, m«i tr­êng, viÖc lµm 2. VÊn ®Ò d©n sè vµ di ®éng x· héi 3. Tr×nh ®é v¨n ho¸- y tÕ 4. VÊn ®Ò ph©n tÇng x· héi vµ nghÌo ®ãi 5. D©n chñ c¬ së vµ ®éi ngò c¸n bé c¬ së 6. TÖ n¹n x· héi 7. Ng­êi n«ng d©n vµ vÊn ®Ò héi nhËp quèc tÕ

t Nam

ấ

ệ

Các v n đ c a nông thôn Vi ề ủ ngày nay (Tô Duy H p)ợ

 Kho¶ng c¸ch giµu nghÌo vµ bÊt b×nh ®¼ng x· héi gia t¨ng  T×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm gia t¨ng  T×nh tr¹ng di d©n tù ph¸t t¨ng m¹nh  T×nh tr¹ng d©n trÝ thÊp  Tr×nh tr¹ng dÞch vô y tÕ, ch¨m sãc søc khoÎ yÕu kÐm  §êi sèng v¨n ho¸ cã nhiÒu biÓu hiÖn tiªu cùc, xuèng cÊp  T×nh tr¹ng xung ®ét x· héi cã chiÒu h­íng gia t¨ng  N¨ng lùc qu¶n lý x· héi thÊp kÐm  KÕt cÊu h¹ tÇng thÊp kÐm  M«i tr­êng bÞ « nhiÔm vµ suy tho¸i ®Õn møc b¸o ®éng.

t Nam

ấ

ề ủ

ệ

Các v n đ c a nông thôn Vi ngày nay

Mé t s è vÊn ®Ò c Çn N/C ë n«ng th«n T©y Ng uyªn hiÖn nay

1. B¶o tån b¶n s¾c ®a v¨n hãa 2. Møc sèng vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt thÊp kÐm 3. §êi sèng v¨n hãa, sinh ho¹t cßn nhiÒu khã kh¨n,

l¹c hËu

4. Sù nan gi¶i cña gia t¨ng d©n sè c¬ häc 5. VÊn ®Ò ®Êt ®ai 6. M«i tr­êng bÞ tµn ph¸

III. Xã h i h c truy n thông đ i chúng ề

ộ ọ

ạ

ề

ng nghiên c u c a xã h i h c.

ứ

ủ

ộ ọ

1. Các khái ni m.ệ 2. Các mô hình truy n thông. 3. Đ i t ố ượ ề

4.

ử

ạ ờ ủ

ộ ọ

ề

5. M t s lĩnh v c nghiên c u xã h i h c

ộ ọ

ự

truy n thông đ i chúng

t Nam.

truy n thông đ i chúng. L ch s ra đ i c a xã h i h c truy n thông ị đ i chúng. ạ ộ ố ề

ứ Vi ở ệ

ạ

1. Các khái ni m:ệ

 Truy n thông là gì:

ề ể

ộ

ắ

ề

ộ

ọ ằ ạ ờ ư

ứ

ạ

truy n ề Có th nói m t cách ng n g n r ng thông là m t quá trình truy n đ t thông tin. Các d ng th c truy n thông: th i x a và ề nay.

 Các lo i hình truy n thông liên quan đ n cá nhân

ế

ề

ạ

t, c u trúc

 Truy n thông b ng l

ấ

ờ

ề

ế

ặ

i, 65%

ằ thành khuôn m u…hi u nh m… ẫ ằ

ề

ờ

i: nói ho c vi ể ầ  Truy n thông không l i: 35% b ng l ờ ử

ờ i nào gi

ộ c bí m t, n u mi ng không

i. Hành vi, c ch , thái đ “không ỉ ậ

đ ữ ượ

ế

ệ ộ

ậ

không l ng ườ nói thì ngón tay, ngón chân cũng đ ng đ y” (S. Freud)

ề

ạ ề

ế

ạ

ộ

ọ

i ườ

 Truy n thông đ i chúng : Là quá trình truy n đ t thông tin r ng rãi đ n m i ng trong xã h i.ộ Quá trình này đ

c ti n hành thông qua:

ượ

ế

T c là qua các ph

ng ti n truy n thông đ i chúng.

Báo chí Đài phát thanh Truy n hình ề Internet ứ

ươ

ề

ệ

ạ

ề

ộ ặ

ế

ạ

ồ

Truy n thông đ i chúng là quá trình xã h i đ c thù bao g m ba y u :ố t

 Ho t đ ng truy n thông: săn tin, quay phim,

ề t bài biên t p xu t b n ho c

ấ ả

ế

ậ

ặ

ạ ộ ch p hình, vi ụ phát sóng.

 Các nhà truy n thông: báo chí, đài phát

ề

thanh, đài truy n hình.

ề

 Đ i chúng: r ng rãi các t ng l p công chúng.

ầ

ạ

ộ

ớ

2. Các mô hình truy n thông

ề

i truy n thông,

ề ề ậ ớ ế

ườ

ỗ ng nh c đ n công th c n i ổ

ề ứ

ắ

 Truy n thông m t chi u:  Tr ng ti ng c a Lasswell: ế

ộ ề c đây, m i khi đ c p t ướ i ta th ườ ủ

Ai  Nói cái gì  Cho ai  B ng kênh gì ằ  Có hi u qu gì ả . ệ

Nh n xét:

ậ

ề

ng th ng ẳ i phát và

ư ộ ườ ườ

ộ

ề

 Truy n thông nh m t đ tuy n tính, m t chi u, ng ng

ế ườ

ậ

 Quan ni m ng

i nh n tin là ng

ườ

ậ

ườ

i th ụ

i nh n ệ

đ ng.ộ

Ng

i phát tin Ng

ườ

Ngu n thông tin

ồ

Ph n h i ả ồ

i nh n tin ườ ậ Ngu n thông tin ồ

Gi

i thích thông

ả

đi pệ

Phát tin

Nh n tin ậ

Truy n tin

ề

B l cộ ọ

Phát th o ả thông đi p ệ trong đ uầ

Gi

i mã

ả

B l cộ ọ

B l cộ ọ

Mã hóa

Kênh truy n tin

Thu nh n tin

ề

ậ

Ti ng ế đ ngộ

Michel De Coster - Bỉ

 Truy n thông liên cá nhân: quá trình truy n

ề

ườ

ạ ồ

ề

ề ng tròn thông theo chu kỳ, theo d ng đ khép kín, trong đó bao g m b n giai đo n ạ ố chính:  Phát tin  Truy n tin  Nh n tin ậ  Ph n h i ồ ả

Các thành t

chính c a quá trình truy n thông:

ố

ủ

ề

 Ng i phát ườ  Ng i nh n ậ ườ  Thông đi pệ  Kênh truy n thông. ề

ng nghiên c u c a xã h i h c truy n

ộ ọ

ủ

ứ

ề

3. Đ i t ố ượ thông đ i chúng ạ

ch c truy n thông và ề

 Nghiên c u v các t ứ

ứ

ứ

ổ ề các nhà truy n thông ề  Nghiên c u v công chúng ề  Phân tích n i dung các thông đi p truy n ộ

ề

ệ

thông

ề

ứ

ộ

ề

ộ ủ ự

c chú ý và gây nhi u

ạ ườ

ượ

ề

 Nghiên c u v các tác đ ng xã h i c a truy n thông đ i chúng. Đây là lĩnh v c ng đ nghiên c u th ứ tranh lu n h n c . ả ơ ậ

ạ ế ỷ

 Truy n thông đ i chúng đ ượ ư ắ

ắ ầ ề c u t đ u th k XX, nh ng đ c bi ặ ứ ừ ầ 1933 tr đi, khi Hitler lên n m quy n ở Trong l ch s ng ườ ị

c b t đ u nghiên năm t t ệ ừ Đ c. ề ở ứ i ta chia thành 3 giai đo n: ạ

ử

4. L ch s ra đ i c a xã h i h c truy n thông đ i chúng ộ ọ ờ ủ ử ề ạ ị

 Giai đo n 1:

t

th k XX đ n 1930

ạ

ừ ế ỷ

ế

t

ạ

ừ

kho ng 1940 đ n đ u nh ng ế

ữ

ả

ầ

 Giai đo n 2: năm 1960:

 Giai đo n 3:

t th p niên 1960 đ n nay: ạ ừ ậ ế

ộ ọ ề

 Nghiên c u v công chúng:

5. M t s lĩnh v c nghiên c u xã h i h c truy n thông ứ ộ ố đ i chúng ự Vi t Nam ở ệ ạ

ứ

ề

 Nghiên c u v n i dung truy n thông:

ề ộ

ứ

ề

 Nghiên c u nh h

ng c a truy n thông đ i chúng:

ứ ả

ưở

ủ

ề

ạ

IV. Xã h i h c gia đình

ộ ọ

ấ

ể

ặ

ể ỏ ủ

ố

ầ ẻ

ạ

ổ ế

ạ

ấ

 1. khái ni m: Theo cách hi u chung nh t gia ệ đình là m t nhóm ng i có quan h hôn nhân ộ ườ ệ ho c huy t th ng v i nhau, th ng chung ườ ớ ố ế s ng và h p tác kinh t v i nhau đ th a mãn ế ớ ợ ố nhu c u c b n trong cu c s ng c a h v ọ ề ộ ơ ả i sinh đ và nuôi d y con cái, chăm sóc ng ườ già và ng i m… D ng ph bi n nh t cho i hi n nay c a gia đình g m thành viên hai t ồ ệ ớ i, có con đ ho c con nuôi. gi ớ

ườ ố ủ ẻ

ặ

2. Đ i t

ng nghiên c u:

ố ượ

ứ

ế

ộ ộ ớ ư ớ ư t ch xã h i ộ ộ ặ

t ch gia đình đ ộ ế

cách là m t thi ế cách là m t nhóm xã h i đ c thù c cách là m t thi ượ ế i s tác đ ng gi a các thành viên đ ể ữ ộ

ự ệ ệ

ự ứ

 Khi xét v i t ế ấ ạ

 Gia đình v i t  Gia đình v i t  Khi xét v i t ớ ư xem xét d ướ ự th c hi n quá trình xã h i hoá và th c hi n các ộ ch c năng c a gia đình. ủ cách là m t nhóm nh n m nh đ n s ớ ư ự ộ ng tác gi a các cá nhân đ th a mãn nh ng nhu ể ỏ ữ ủ ộ ủ

ữ

t ươ c u xã h i c a gia đình và c a các thành viên. ầ

3. Phân lo i gia đình: ạ

ạ ở ộ

ế

 Gia đình h t nhân  Gia đình m r ng  Gia đình pha tr nộ  Gia đình khi m khuy t ế  Gia đình s ng th ố  Gia đình đa phu  Gia đình đa thê  Gia đình m t v , m t ch ng ộ ợ

ử

ồ ộ

ậ

4. M t s lý thuy t ti p c n trong nghiên c u xã h i h c gia đình:

ộ ố ứ

ế ế ộ ọ

ứ

 Quan đi m ch c năng. ể  Quan đi m xung đ t. ộ ể ng tác.  Quan đi m t ể  Quan đi m n quy n. ề ể

ươ ữ

ứ

ủ

ạ

5. M t s khía c nh nghiên c u c a xã h i h c gia đình:

ộ ố ộ ọ

 Quy mô, c u trúc c a gia đình d

ướ i tác đ ng c a ộ ủ

 Xu h

ủ ấ quá trình CNH-HĐH

ướ ng suy y u c a gia đình m r ng và quan h ệ ở ộ ủ ế

ự ừ nông thôn đ n đô th ị ế

ể ệ ừ

gia đình, dòng h , làng xóm nông thôn là ch y u thành quan h b n bè đ ng gia đình.  S di dân t  Chuy n đ i quan h t ổ ủ ế ọ ệ ạ

ồ ứ ệ

ng h c….) là ch y u. ở nghi p, quan h đoàn th và các nhóm chính th c ể ệ khác (c quan, tr ọ ơ ủ ế ườ

ị

ở

ẫ

ị ế ủ ư

ị

ổ ị

ề

ế

ớ

ườ ộ ừ

ộ  Thay đ i vai trò c a các thành viên trong gia

 V th c a cá nhân tuy v n b quy đ nh b i gia ị đình nh ng trong xã h i công nghi p – đô th , ệ ộ c may thay đ i đ a v đó l n h n r t nhi u ơ ấ ớ ị ơ ng xuyên có so v i nông thôn d n đ n th ẫ s thay đ i v v th xã h i, t đó làm thay ổ ề ị ế ự đ i các quan h xã h i và gia đình. ệ ổ ủ

ổ

đình

ổ

 S thay đ i ch c năng gia đình: ự ứ  Gi m d n ch c năng xã h i hoá ầ ả  Chuy n t

ị ả

ấ

ơ

ị

dùng là ch y u ầ

ả

ng

ả ả

ườ

ầ

ứ ộ đ n v s n xu t thành đ n v tiêu ể ừ ơ ủ ế  Gi m d n ch c năng b o v ệ ứ  Nhu c u quan h tình c m đ c tăng c ượ ệ  Ly hôn trong các gia đình hi n đ i. ạ ệ

V. Xã h i h c t

ộ ọ ộ

i ph m: ạ

Ạ

XÃ H I H C T I PH M Ộ Ọ Ộ nghiên c u…ứ

L ch l c xã h i ộ ạ

ệ

Ki m soát xã h i ộ

ể

L ch l c xã h i…

ộ

ệ

ạ

ứ

ấ

ng, s khác th

ự

ộ

ự

ệ

ị

ườ

ữ

 …là nghiên c u nh ng hành vi b t bình ữ ng trong xã h i, nghiên th ườ ườ c u s sai l ch các giá tr , chu n m c hay ự ẩ ứ nh ng kỳ v ng c a m t nhóm ng i hay xã ộ ủ ọ h i trong đ i s ng xã h i. ộ ờ ố

ộ

Ki m soát xã h i đó là…

ộ

ể

 …nh ng k thu t hay chi n l

ỹ

ậ

ữ

ằ

ả

ế ượ ữ

ả ệ

ặ ệ

ề ủ

ự

ắ

c nh m b o b o nh m ngăn ch n nh ng hành vi sai l ch ằ xã h i, t o đi u ki n đ các thành viên trong ể ộ ạ xã h i tuân th các chu n m c, các quy t c ẩ ộ c a xã h i. ộ ủ

Phân bi

t: TPH, XHHTP, LH

ệ

ộ ộ

ạ ạ

ặ ặ

ữ ữ

ạ ạ

ủ ủ

ề ề

ơ ả ơ ả

ế ế

ậ ậ

ọ ọ

ậ ọ là khoa h c ọ Lu t h c: ậ ọ là khoa h c ọ Lu t h c: nghiên c u v pháp lu t. ậ ề ứ nghiên c u v pháp lu t. ứ ậ ề Pháp lu t là nh ng b lu t ộ ậ ậ Pháp lu t là nh ng b lu t ộ ậ ậ c mang tính c a nhà n ướ ủ c mang tính c a nhà n ướ ủ pháp lý, m t qu c gia có ố ộ pháp lý, m t qu c gia có ộ ố nhi u b lu t trong đó có m t ộ ộ ậ nhi u b lu t trong đó có m t ộ ộ ậ b ph n c b n g i là hi n ộ b ph n c b n g i là hi n ộ pháp. pháp.

i ộ i ộ

T i ph m T i ph m h cọ là khoa h cọ là khoa h c nghiên ọ h c nghiên ọ i c u v v t ề ề ộ ứ c u v v t i ề ề ộ ứ ph m, nghiên ph m, nghiên c u v tình ề ứ c u v tình ề ứ i ph m hình t ạ ộ i ph m hình t ạ ộ và các bi n ệ và các bi n ệ pháp đ u ấ pháp đ u ấ tranh phòng, tranh phòng, ch ng t ố ch ng t ố ph m.ạ ph m.ạ

XHHTP: Tìm XHHTP: Tìm hi u m t xã ể hi u m t xã ể h i c a c a ộ ủ h i c a c a ộ ủ i ph m. Đó t ạ ộ t i ph m. Đó ạ ộ chính là các chính là các m i quan h ệ ố m i quan h ố ệ c a con ủ c a con ủ i i t ng ườ ộ ng i i t ườ ộ ph m trong ạ ph m trong ạ hoàn c nh xã ả hoàn c nh xã ả h i v i v ộ ớ ề h i v i v ộ ớ ề ng, môi tr ườ ng, môi tr ườ đi u ki n ệ ề đi u ki n ệ ề i ph m t ộ ạ i ph m t ộ ạ

L ch l c xã h i:…

ệ

ạ

ộ

ấ

ạ

ệ

ệ

ra không phù h p v i

ợ

ớ

ủ ợ

ộ

ệ

ệ

ạ

ộ

ộ

ỏ ẩ

ắ

ị

ị

L ch l c xã h i là khái ni m ph n ánh b t kỳ hành vi, hành ả ộ đ ng c a cá nhân hay nhóm xã h i t ộ ỏ ộ mong đ i chung c a xã h i. ủ L ch l c xã h i là hành vi hay hành đ ng đi ch ch kh i các quy đ nh c a pháp lu t, các giá tr , các quy t c, các chu n m c, ự các quy

ủ c c a xã h i. ướ ủ

ậ ộ

c coi là đi ch ch kh i chu n m c c a ỏ

ự ủ

ệ

ẩ

ạ

ượ

c xã

ự

ự

ệ

ạ

ẩ

ạ

ượ

L ch l c là hành vi đ ệ nhóm. L ch l c là s vi ph m các chu n m c văn hoá mà đ h i th a nh n. ừ ộ

ậ

Đ c đi m c a l ch l c xã h i ộ ủ ệ

ể

ạ

ặ

 L ch l c xã h i di n ra

m t ph m vi r ng, mang ệ ễ ộ ở ộ ạ ộ

m i c p đ , có nh ng l ch ạ tính ph quát ổ ạ ộ ễ ữ ộ

 L ch l c xã h i di n ra ả

ơ ở ọ ấ ữ ư ứ ạ

 L ch l c

ể ạ

ệ ệ l c đ n gi n, nh ng cũng có nh ng l ch l c ph c ạ t p, tính ch t l ch l c có th thô s đ n tinh vi ạ ệ ấ ệ nhi u hình th c, nhi u ki u đa d ng ề ệ ơ ế ể ứ ề ạ

ạ ở phong phú.

 L ch l c xã h i r t m h , nó ph thu c vào n n ơ ồ ự

ạ ệ ụ ề ộ

ộ ấ ể ớ ề ẩ

i là l ch l c. văn hóa, có th v i n n văn hoá này là chu n m c, nh ng n n văn hoá kia l ạ ư ệ ề ạ

Các bi u hi n c a l ch l c xã h i ộ ệ ủ ệ

ể

ạ

ng

ể

ệ

ự

ạ ạ

Là bi u hi n cao nh t c a hành vi l ch l c xã h i. ộ ạ c quy đ nh chính ị

ượ

ấ ủ ẩ ự ộ

ự ạ

 Hành vi d th ị ườ  T n n xã h i ộ ệ ạ  T i ph m: ệ ộ  T i ph m là s vi ph m các chu n m c đ ộ ạ ộ ậ ứ ậ ạ ậ

i ph m: gây nên nh ng h u qu khôn l ữ

ng ườ i i. Ví d t ụ ộ

ả

ả ườ i thi hành công v , buôn bán

t ng

ạ i, hi p dâm, ch ng ng ườ

ụ

ế

ố

th c trong các b lu t hình s . T i ph m là các hành vi vi ph m các đi u lu t trong b lu t hình s . ự ộ ậ ề H u qu c a t ậ ạ ả ủ ộ cho xã h i v tài s n và tính m ng cho con ng ộ ề gi ườ ế và tàn tr ma tuý. ữ

Ki m soát xã h i ộ

ể

ứ

ườ

ộ ố

ổ

ng do m t s thi ế ộ

 KS Chính th c: th ộ ứ ẳ ậ

t ch ế ch c xã h i có ch c năng xã h i hoá ứ ả ụ

ế

và t đ m nh n. Ch ng h n c nh sát, toà án, nhà ạ ả tù, các trung tâm giáo d c thanh thi u niên h , tr i ph c h i nhân ph m, cai nghi n….

ư ạ

ụ

ệ

ẩ

ồ

KS không chính th c:ứ

ộ

 là s ki m soát xã h i không ph i do m t ộ

ộ

ổ

ứ

ự ể t ch và t ế ế

ượ

ả ch c xã h i có ch c năng rõ ứ c th c hi n nh các ệ

ư

ự

ư

ạ

ủ

ạ ứ ấ ớ

ệ ể

ạ ộ

ự

ạ

thi ràng ti n hành. Nó đ ế nhóm s c p nh gia đình, b n bè, nhóm làm ơ ấ vi c hay các nhóm nh khác. Ph m vi c a ỏ ki m soát không chính th c r t l n, bao quát toàn b các lĩnh v c ho t đ ng và sinh ho t ộ c a cá nhân. ủ

 Ki m soát n i tâm: XHH, tuân th các chu n

ủ

ẩ

ộ i. m c, giá tr c a con ng ườ ị ủ t.  Đ o đ c: Trung th c, t ố

ể ự ạ

ứ

ự

ng pháp nghiên c u xã

ươ

ứ

Ph n III: Ph ầ h i h c: ộ ọ

1. Ph

ụ

ứ ạ ượ

ươ

c s p x p theo m t tr t t

c m c tiêu, ậ ự

ộ

ắ

ế

ượ

ươ

ứ

ng pháp là cách th c ứ ng nghiên c u m t cách có t ổ

ộ

ng pháp: là cách th c đ t đ là ho t đ ng đ ạ ộ xác đ nh. ị Cũng có th hi u ph ti p c n đ i t ậ ch c và có h th ng.

ể ể ố ượ ệ ố

ế ứ

ng pháp lu n: hi u theo 2

ươ

ể

ậ

2. Ph nghĩa:

c áp d ng trong m t

 Toàn b các bi n pháp đ

ộ

ụ

ượ

ng pháp nh n th c và c i

ế ề ươ

ứ

ậ

ả

i.

c hi u là lý lu n

ệ ộ khoa h c nào đó. ọ  H c thuy t v ph ế ớ ng pháp lu n có th đ ậ

ể

ự ậ ng pháp

ươ

ữ

ọ t o th gi ạ Ph ậ ể ượ ươ ng pháp hay nói cách khác là s lu n v ph ề ươ ch ng v m t lý lu n nh ng ph ậ ề ặ ứ nghiên c u khoa h c. ọ ứ

ề

ứ

V n đ nghiên c u c bi u hi n khi: đ

ấ ượ

ể

ệ

ố

ứ

 Có m t kho ng tr ng trong tri th c con ng  Có nhi u k t qu nh n đ nh khác nhau tr

i ườ c ướ

ị

m t hi n t

ả ộ ế ề ệ ượ

ộ

ậ ả ng xã h i ộ  Khi có m t s ki n mà chúng ta mu n nghiên

ố

ộ ự ệ i thích.

c u, gi ứ

ả

3. Ph

ươ

ng pháp nghiên c u xã h i ộ

ứ

h cọ

ằ

ắ

ộ ệ ố ự

ứ

ộ

ch c hành đ ng. ắ ổ ứ ữ

ộ ng th c hành đ ng ươ ứ ộ

Là m t h th ng các nguyên t c nh m làm công c cho s phân tích và nghiên c u xã h i, bao ụ g m:ồ  Nh ng nguyên t c t  Toàn b nh ng th pháp và ph ộ ữ ủ ứ

(cách th c và s đ ho t đ ng). ơ ồ ạ ộ

ng pháp bao g m th th c, t c trình t ho t ể ứ ứ ồ ự ạ ươ

 Ph đ ng (trình t ộ

thao tác). ự

Th c t

ự ế

xã h i ộ

Khái quát quy trình nghiên c u xã h i h c

ộ ọ

ứ

Xã h i hoá k t ế

ộ

Đ tàiề

L p gi ậ

ả

thuy t ế

Báo cáo k t quế

ả

Thao tác khái ni mệ

Ki m đ nh gi

ể

ị

ả

thuy t ế

ng

ọ

ươ

Ch n m u và ph ẫ pháp

Khái quát hoá thông tin

Đi u tra th

ề

ử

Thu th p thông tin

Chu n bẩ

ị

ậ

X lý s li u ố ệ

ử

c ti n hành trong m t cu c đi u tra

ộ

ộ

ề

ế

Các b xã h i h c

ướ ộ ọ

1 1 Giai ®o ¹n Giai ®o ¹n c huÈn bÞ c huÈn bÞ

2 2 Giai ®o ¹n Giai ®o ¹n tæ c hø c tæ c hø c ®iÒu tra ®iÒu tra

3 3 Giai ®o ¹n xö lý, Giai ®o ¹n xö lý, ph©n tÝc h vµ x· hé i ph©n tÝc h vµ x· hé i ho ¸ kÕt qu¶ ®iÒu tra ho ¸ kÕt qu¶ ®iÒu tra x· hé i häc x· hé i häc

2. 2. X©y dùng khung lý 2. 2. X©y dùng khung lý

thuyÕt thuyÕt

1. 1. X¸c ®Þnh vÊn 1. 1. X¸c ®Þnh vÊn ®Ò ng hiªn c ø u ®Ò ng hiªn c ø u

3. 3. Chän ph-¬ng 3. 3. Chän ph-¬ng ph¸p ®iÒu tra ph¸p ®iÒu tra

Giai ®o¹n Giai ®o¹n Giai ®o¹n Giai ®o¹n c huÈn bÞ c huÈn bÞ c huÈn bÞ c huÈn bÞ

4. 4. X©y dùng b¶ng 4. 4. X©y dùng b¶ng

5. 5. Chän mÉu 5. 5. Chän mÉu ®iÒu tra ®iÒu tra

c ©u hái c ©u hái

1. Xác đ nh v n đ nghiên c u

ứ

ề

ấ

ị

ị

ấ

ề

ề

ộ

ấ

ứ ấ

ề

ề

ứ

ể

đ a bàn nào? (nghiên c u

đâu)

Xác đ nh v n đ và tên đ tài nghiên c u: • N i dung v n đ nghiên c u là gì? (v n đ gì) ứ • Nghiên c u trên nhóm khách th nào? (nghiên c u ai) ứ • Nghiên c u ứ ở ị  Xác đ nh đ tài nghiên c u có nghĩa là c n làm rõ ứ ề

ứ ở ầ

ị

ng c a cu c nghiên c u.

khách th hay đ i t ể

ứ

ộ

ủ Ví d : Tình tr ng b h c c a h c sinh đ ng bào dân t c

ộ

ồ

ọ

ạ Lâm Đ ng

thi u s

ố ượ ỏ ọ ủ ồ

ụ ể

ố ở

2. Xây d ng khung lý thuy t ế

ự

thi

ả

ế

ứ

ự ự

t nghiên c u ậ

 Xây d ng gi  Xây d ng mô hình lý lu n, khung lý thuy t ế  Thao tác hóa khái ni m, xây d ng các ch báo ỉ ệ

ự

thi

t nghiên c u

Xây d ng gi ự

ả

ế

ứ

t nghiên c u là nh ng gi

ữ

ả ị

ữ

ủ

ứ ướ

ề ấ

ậ

ứ

ặ

đ nh, nh ng Gi thi ế ả c c a chúng ta v v n đ k t lu n đoán tr ề ậ ế nghiên c u. Tuy nhiên nh ng gi đ nh, nh ng ữ ữ ả ị ứ c k t lu n này ch có th đ ng v ng khi nó đ ượ ữ ể ứ ỉ ế ki m tra, ch ng minh, kh ng đ nh ( ho c ph ủ ị ẳ ể đ nh) b ng chính k t qu c a cu c nghiên c u. ộ ả ủ ị

ứ

ế

ằ

Ví d : Khung lý thuy t v truy n thông dân s và k ho ch hóa gia đình

ụ

ề

ế

ạ

ố

ế ề Mø c s inh

Thùc hiÖn KHHG§

KiÕn thø c vÒ tr¸nh thai

Th¸i ®é c hÊp nhËn KHHG§

M«i tr-ê ng c é ng ®ång

ChuÈn mùc t¸i s inh s ¶n

M«i tr-ê ng g ia ®×nh

TruyÒn th«ng d©n s è

HÖ thè ng g i¸ trÞ c huÈn mùc XH

C¬ c Êu ChÝnh trÞ - Kinh tÕ - X· hé i

Thao tác hóa các khái ni m:ệ

 Ho t đ ng s n xu t v t ch t: ả

ạ ộ

ấ

ạ ộ

– Ho t đ ng s n xu t v t

 Ho t đ ng xã h i: ạ ộ

ộ ả

ấ ậ

ch tấ

ấ ậ  Lao đ ng xu t s c ấ ắ i  Lao đ ng gi ỏ  Lao đ ng tiên ti n ế

ộ ộ ộ

– Ho t đ ng s n xu t văn

ạ ộ

ấ

ả

hóa

– Ho t đ ng tái s n xu t

ạ ộ

ả

ấ

xã h iộ

– Ho t đ ng giao ti p ế t – Ho t đ ng đi u ti ế

ạ ộ ạ ộ

ề

ng pháp đi u tra

3. Ch n ph ọ

ươ

ề

ệ

Quan sát Ph ng v n ấ ỏ Phân tích tài li uệ An két Th c nghi m ….. ự

ệ ự ng pháp thu th p thông tin d a ậ ự

 M c đích, yêu c u và n i dung c a cu c đi u

ủ

ề

ầ

ộ

ộ

ể

ứ

ể

 Đ c đi m c a khách th nghiên c u.  Kh năng c a đi u tra viên và đi u ki n v t ề

ủ ủ

ệ

ề

ậ

ụ tra. ặ ả ch t.ấ

ươ sau: Vi c l a ch n ph ọ vào các y u t ế ố

4. Xây d ng b ng câu h i ỏ

ự

ả

X©y dùng b¶ng c ©u hái X©y dùng b¶ng c ©u hái

Yªu cÇu ®èi Yªu cÇu ®èi víi c©u hái víi c©u hái

KÕt cÊu vµ tr×nh tù s ¾p xÕp KÕt c Êu vµ tr×nh tù s ¾p xÕp c¸c c©u hái trong 1 b¶ng hái c¸c c©u hái trong 1 b¶ng hái

C¸c d¹ng c©u hái C¸c d¹ng c©u hái th-êng dïng th-êng dïng

C©u hái ®ãng C©u hái më C©u hái kÕt hîp

5. Ch n m u đi u tra ẫ

ề

ọ

C¸c ph­¬ng ph¸p chän mÉu :: C¸c ph­¬ng ph¸p chän mÉu

e . e . Chän mÉu ®iÒu tra e . e . Chän mÉu ®iÒu tra

MÉu x¸c s uÊt MÉu ngÉu nhiªn ®¬n gi¶n  MÉu ngÉu nhiªn hÖ thèng

K =

N n

ẫ

MÉu lµ tËp hîp cña nh÷ng ®èi t- îng nghiªn cøu trong mé t cué c ®iÒu tra x· héi häc mµ c ¬ cÊu thµnh phÇn vµ ®Æc ®iÓm, tÝnh c hÊt cña nã mang tÝnh ®¹i diÖn thÓ ®èi t-îng ®-îc tæ ng c ho nghiªn cøu.

 M u ph©n tÇng  MÉu côm nhiÒu giai ®o¹n  MÉu phi x¸t s uÊt (thuËn tiÖn, p h¸n ®o¸n, chØ tiªu, t¨ng nhanh)

Giai ®o¹n tæ Giai ®o¹n tæ Giai ®o¹n tæ Giai ®o¹n tæ c høc ®iÒu tra c høc ®iÒu tra c høc ®iÒu tra c høc ®iÒu tra

Thu thËp th«ng tin Thu thËp th«ng tin trªn thùc ®Þa trªn thùc ®Þa

LËp kÕ ho ¹c h LËp kÕ ho ¹c h ®iÒu tra ®iÒu tra

Lùa c hän vµ tËp Lùa c hän vµ tËp huÊn ng hiªn c ø u huÊn ng hiªn c ø u viªn, ®iÒu tra viªn viªn, ®iÒu tra viªn

 TËp huÊn nghiªn cøu viªn

 TËp huÊn ®iÒu tra viªn

 Lùa chän thêi ®iÓm tiÕn hµnh ®iÒu tra.  ChuÈn bÞ kinh phÝ ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra.

 C«ng t¸c tiÒn tr¹m.  LËp biÓu ®å tiÕn ®é

®iÒu tra.

b b

 M« t¶ the o c¸ch ph©n nhãm  M« t¶ the o c¸ch m« h×nh ho¸

c c

Ph©n Ph©n tÝc h tÝc h th«ng tin th«ng tin

KiÓm KiÓm ®Þnh g i¶ ®Þnh g i¶ thuyÕt thuyÕt ng hiªn c ø u ng hiªn c ø u d d

a a

Giai ®o¹n xö lý, ph©n Giai ®o¹n xö lý, ph©n Giai ®o¹n xö lý, ph©n Giai ®o¹n xö lý, ph©n tÝc h vµ x· hé i ho¸ kÕt tÝc h vµ x· hé i ho¸ kÕt tÝch vµ x· hé i ho¸ kÕt tÝch vµ x· hé i ho¸ kÕt qu¶ ®iÒu tra XHH qu¶ ®iÒu tra XHH qu¶ ®iÒu tra XHH qu¶ ®iÒu tra XHH

ViÕt b¸o c ¸o vµ ViÕt b¸o c ¸o vµ x· hé i hãa kÕt x· hé i hãa kÕt qu¶ ng hiªn c ø u qu¶ ng hiªn c ø u

TËp hîp tµi liÖu TËp hîp tµi liÖu vµ xö lý th«ng tin vµ xö lý th«ng tin phiÕu ®iÒu tra phiÕu ®iÒu tra

Th«ng tin s ¬ cÊp ­ cÊp 1: Lµ nh÷ng th«ng tin thu ®-îc tõ viÖc thu thËp Th«ng tin s ¬ cÊp ­ cÊp 1

th«ng tin c¸ biÖt qua c¸c nguån kh¸c nhau.

Th«ng tin s ¬ cÊp ­ cÊp 2: Lµ nh÷ng th«ng tin ®· ®-îc xö lý thuÇn tuý Th«ng tin s ¬ cÊp ­ cÊp 2

vÒ mÆt kü thuËt víi c ¸c ph-¬ng ph¸p thèng kª x· hé i.

Th«ng tin cao c Êp ­ cÊp 3: Lµ nh÷ng th«ng tin ®· ®-îc c¸c chuyªn gia, Th«ng tin cao c Êp ­ cÊp 3 c¸c nhµ nghiªn cøu ph©n tÝc h, tæ ng hîp ®Ó rót ra c¸c kÕt luËn khoa häc, qua ®ã ®-a ra nh÷ng kiÕn nghÞ, dù b¸o.

ng pháp nghiên c u

ươ

ứ

M t s ph ộ ố xã h i h c ộ ọ

ư

ế

ả

ầ

Quan sát Ph ng v n ấ ỏ Phân tích tài li uệ An két (b ng h i/phi u tr ng c u ý ỏ

ki n)ế ự

ệ

Th c nghi m …..

B ng h i ỏ

ả

 B ng h i là ph ế

ả ươ ỏ

ng pháp thu th p thông tin xã h i ộ gián ti p d a trên b ng h i/phi u tr ng c u ý ki n” ế ỏ ậ ế ự ư ả ầ

ượ c quy chu n chung cho m i đ i ọ ố ẩ

 Yêu c u:ầ  B ng h i đã đ ả ỏ ngượ ọ

t

ạ

 Ch n m u đ i di n h t s c nghiêm ng t ệ ế ứ ặ ẫ  C ng tác viên ph i đ ả ượ ậ  B ng h i ph i th hi n n i dung nghiên c u, đ m ể ệ ộ b o tính logic, h p lý ợ

c t p hu n chu đáo ấ ứ ả ả ỏ

ộ ả ả

Ư

u đi m: ể

ộ

 Ti đ

i).

ế ượ

c kinh phí (cùng m t lúc thu ườ

ề

ượ ế ủ  Thông tin thu đ

c có đ tin c y t

ng

t ki m đ ệ c ý ki n c a nhi u ng ộ

ượ

ậ ươ

đ i cao.

ố

 Phù h p cho nh ng nghiên c u đ nh

ữ

ứ

ị

ợ ng.

l ượ

Nh

ượ

c đi m: ể

 Ph i đ u t

ứ

ạ

ờ

nhi u th i gian công s c so n ẩ

ề th o m t b ng h i quy chu n. ỏ i b ng h i th ặ

ng g p khó khăn, do i tính đ i di n c a

ườ ỏ ng tr c ti p t ự ế ớ

ủ

ệ

ạ

i

ả ầ ư ộ ả ả  Thu h i l ồ ạ ả đó nh h ưở ả thông tin. ề

ậ

 Nhi u câu h i không nh n đ ỏ ể ạ

ế

ầ

c s tr l ượ ự ả ờ c a khách th h n ch tính đ y đ c a ủ ủ ủ thông tin.

Tính

quan

khaùch

trong nghieân cöùu khoa hoïc vaø nhöõng quyeàn lôïi coâng daân vaø phaùp lyù cuûa caùc ñoái töôïng cung caáp thoâng tin.

Moät soá nguyeân taéc ñaïo ñöùc ngheà nghieäp

Ba n g u y e â n t a é c c ô b a û n :

Thöù nhaát: nhöõng ngöôøi

tham gia phaûi hoaøn toaøn töï nguyeän vaø nhöõng ngöôøi ñi thu thaäp thoâng tin khoâng ñöôïc ñöa ra baát cöù söï eùp buoäc naøo ñoái vôùi hoï ñeå ñaït ñöôïc söï hôïp taùc

 Thöù hai: tính chaát voâ danh caàn

phaûi ñöôïc baûo veä. Töùc laø khi xöû lyù, phaân tích thoâng tin vaø coâng boá keát quaû, ngöôøi ta khoâng theå nhaän ra ngöôøi cung caáp thoâng tin laø ai. Ñaëc bieät khi tieán haønh ño löôøng nhieàu laàn lieân tuïc ñoái vôùi cuøng ñoái töôïng, tính chaát bí maät caù nhaân caàn phaûi ñöôïc tính ñeán.

Thöù ba: khoâng ñöôïc

coù baát cöù bieän phaùp naøo ñaët caùc ñoái töôïng vaøo moät tình theá nguy hieåm döôùi baát cöù hình thöùc naøo.