VI N KHOA H C NÔNG NGH P VI T NAMỆ Ọ Ệ Ệ
VI N NGHIÊN C U RAU QU Ệ Ứ Ả
BÁO CÁO CHUYÊN Đ 2Ề
K t qu nhân gi ng vô tính Mai vàng Yên Tế ả ố ử
(Ghép đo n cành và giâm cành)ạ
Thu c đ tài: “Nghiên c u b o t n l u gi và phát tri n ộ ề ứ ả ồ ư ữ ể
gi ng hoa Mai vàng Yên T ”ố ử
C quan qu n lý đ tài:ơ ả ề S Khoa h c & Công ngh Qu ng ở ọ ệ ả
Ninh
C quan ch trì đ tài:ơ ủ ề Vi n Nghiên c u Rau quệ ứ ả
Ch nhi m đ tàiủ ệ ề : TS. Đng Văn Đôngặ
Hà N i, tháng 1 năm 2008ộ
2
I. T ng quan tình hình nghiên c u cây mai vàngổ ứ
1.1. Tình hình nghiên c u chungứ
a. Tình hình nghiên c u trên th gi iứ ế ớ
Cây hoa Mai thu c h lão mai (ộ ọ Ochnaceae) nguyên s n vùng núi Tâyả ở
Nam Trung Qu c, có h n 300 loài Mai khác nhau . Nh ng lo i Mai tr c kiaố ơ ữ ạ ướ
th ng đc dùng ch i c nh là Mai Vàng, Mai Chi u Thu , Mai T Quý,ườ ượ ơ ả ế ỷ ứ
Mai H ng, Mai R ng cu n...(Tr n H p, 1993; T.Tsukamôt 2001)ồ ồ ố ầ ợ
Cách đây 5 th k , các nhà th c v t h c Trung Qu c đã phát hi n vàế ỷ ự ậ ọ ố ệ
đa gi ng Mai vàng dùng đ ch i làm c nh. ư ố ể ơ ả Đc đi m c b n c a gi ng Maiặ ể ơ ả ủ ố
vàng là nh màu nâu, n hoa vào d p t t Nguyên đán, r t phù h p đ trong nhà,ị ở ị ế ấ ợ ể
trên bàn u ng n c ch i vào d p t t. Ngoài ý nghĩa đón xuân, hoa Mai vàngố ướ ơ ị ế
còn có ý nghĩa c a s kho kho n, may m n nên r t đc ng i Trung Qu củ ự ẻ ắ ắ ấ ượ ườ ố
a chu ng. Mai vàng còn có đc tính quý khác là t l đu qu khá cao, quư ộ ặ ỷ ệ ậ ả ả
chín hình thuôn dài màu vàng r t đp, vì v y không nh ng dùng đ ch i hoaấ ẹ ậ ữ ể ơ
mà còn có th dùng đ ch i qu trong nhi u tháng (Hà Sinh Căn, Mi uể ể ơ ả ề ế
Th ng H , 2000)ườ ổ
Cây Mai vàng có tên ti ng Anh là Vietnamese Mickey Mouse Plant. Maiế
vàng là lo i cây r ng lá hàng năm. Thân có chi u cao trung bình 2-7m,ạ ụ ề
đng kính thân 10-25cm. Cành th a và có màu xám nâu. Lá Mai vàng cóườ ư
màu xanh, lá đn, m c cách, m t trên th ng bóng. Kích th c lá 7-19 x 3-ơ ọ ặ ườ ướ
5,5cm. Hoa màu vàng, có th có mùi th m. Đng kính hoa trung bình 3-ể ơ ườ
4cm. Hoa có t 5-7 cánh hình ô van, cánh hoa dài 1,3-2cm, chi u r ng 1-ừ ề ộ
1,4cm. Hoa Mai vàng có nhi u nh , s l ng thay đi, có chi u cao t 0,9-ề ị ố ượ ổ ề ừ
1,2cm. Nhu th ng cao h n nh , trung bình 1-1,4cm. Đài hoa màu xanh, sỵ ườ ơ ị ố
l ng thay đi t 4-6, kích th c lá đài 10-12 x 6-7mm. Cây Mai vàng thíchượ ổ ừ ướ
h p tr ng đ cao 300-1400m so v i m c n c bi n. Hoa c a cây Maiợ ồ ở ộ ớ ự ướ ể ủ
vàng đ t i có th c t đc tinh d u th m, dùng đ ch a v t b ng n cể ươ ể ấ ượ ầ ơ ể ữ ế ỏ ướ
và u ng có th ch a kh i b nh ng a tr con. Hoa ph i khô dùng đ ch aố ể ữ ỏ ệ ứ ẻ ơ ể ữ
ho, suy n. (Jiang Qing Hai, 2006)ễ
3
M t nh c đi m c a cây Mai vàng là khi v n chuy n đi xa làm hoa tànộ ượ ể ủ ậ ể
nhanh và m c dù t l đu qu cao nh ng s qu còn l i ít. Đ kh c ph cặ ỷ ệ ậ ả ư ố ả ạ ể ắ ụ
đi u này, các nhà khoa h c c a Vi n Nghiên c u Rau-Hoa Qu ng Châuề ọ ủ ệ ứ ả
(Trung Qu c) đã s d ng các lo i ch t đi u ti t sinh tr ng và phân bónố ử ụ ạ ấ ề ế ưở
d ng cây, k t qu cho th y đã kh c ph c đc nh ng đi m y u này.ưỡ ế ả ấ ắ ụ ượ ữ ể ế
(Jiang Qing Hai, 2006)
Nhìn chung, các k t qu nghiên c u v mai vàng t p trung nhi u ế ả ứ ề ậ ề ở
Trung Qu c, các n c khác h u nh ít có công trình nghiên c u chuyên sâuố ướ ầ ư ứ
v lo i cây này.ề ạ
b. Tình hình nghiên c u trong n cứ ướ
Theo Giáo s Tr n H p, cây mai vàng còn g i là Hu nh mai có tên khoaư ầ ợ ọ ỳ
h c là ọOchna integerrima (Lour.) Merr., thu c h Lão mai (ộ ọ Ochnaceae). Cây
hoang d i trong r ng mi n Trung và mi n Nam, đôi khi g p r ng mi n B c,ạ ừ ề ề ặ ở ừ ề ắ
đc gây tr ng làm c nh các ch u l n hay c t cành, c m l , bình nh c mượ ồ ả ở ậ ớ ắ ắ ọ ư ắ
đào. Cây g nh cao 3 – 7m, cành nhánh th a, dài, m nh. Lá th a, th ngỗ ỡ ư ả ư ườ
xanh, m c cách m m, xanh nh t, bóng, mép lá có răng c a nh . C m hoa hìnhọ ầ ạ ư ỏ ụ
thành chùm nh m c nách lá. Hoa có cu ng ng n, cánh đài 5, màu xanh bóng,ỏ ọ ở ố ắ
dày, không che kín n . Cánh tràng 5 – 10, màu vàng t i. Đĩa hoa dày có khía,ụ ươ
nh nhi u. B u có 3 – 10 múi, m i múi 1 noãn. Qu có nhi u h ch nh , khôngị ề ầ ỗ ả ề ạ ỏ
cu ng, x p quanh đ hoa.ố ế ế
Mai vàng m c hoang d i trong r ng th ng có 5 cánh. Đây là lo i Maiọ ạ ừ ườ ạ
mà “ng i x a” tr ng r t nhi u. Đc đi m c a chúng là s ng lâu năm, sinhườ ư ồ ấ ề ặ ể ủ ố
tr ng m nh, l i ít sâu b nh t n công h n. Tu i th c a các lo i Mai nàyưở ạ ạ ệ ấ ơ ổ ọ ủ ạ
có th s ng đc h n m t trăm năm tu i. Nh ng lo i Mai này s ng phù h pể ố ượ ơ ộ ổ ữ ạ ố ợ
trên đt cao ráo, màu m , nh t là không b tán lá bên trên che r p, … G cấ ỡ ấ ị ợ ố
nh ng cây Mai này có đ l n 3-4 chét tay ng i l n, cây cao 4-5m. Nh ngữ ộ ớ ườ ớ ữ
cây c th th này mà tr hoa thì đp r c r . Mai vàng 5 cánh lá xanh t tổ ụ ế ổ ẹ ự ỡ ố
su t năm, ch đn tháng cu i năm Âm l ch, t t c lá trên cành m i tr nênố ỉ ế ố ị ấ ả ớ ở
vàng úa. Đó là mùa thay lá c a Mai đã đn. Và đây cũng là đi m vui báo choủ ế ề
4
m i ng i hay bi t Mai s p tr hoa trùng vào d p xuân v t t đn. (Vi tọ ườ ế ắ ổ ị ề ế ế ệ
Ch ng, KS. Nguy n Vi t Thái, 2005)ươ ễ ệ
Mai vàng 5 cánh chia làm nhi u lo i nh Mai s , Mai trâu, Mai cánhề ạ ư ẻ
tròn, Mai cánh dún. Mai s là gi ng có r t nhi u hoa, m i hoa có 5 cánh vàngẻ ố ấ ề ỗ
l t. Tuy đoá hoa nh (đng kính 2cm), ch nh nh h n các ch m cau nh ngợ ỏ ườ ỉ ỉ ơ ủ ư
màu s c l i r t đm đà. Đây là gi ng Mai đc nhi u ng i a thích do cóắ ạ ấ ậ ố ượ ề ườ ư
u đi m là nhi u hoa. Mai trâu là gi ng Mai vàng 5 cánh, có u đi m là raư ể ề ố ư ể
hoa v i đóa l n h n Mai s (đng kính 3,5cm). Hoa Mai trâu có cánh l n,ớ ớ ơ ẻ ườ ớ
dày và có màu vàng ngh t i t n h n Mai s . Tuy nhiên, Mai trâu có sệ ươ ắ ơ ẻ ố
l ng hoa ít, ch kho ng m t n a so v i Mai s . Gi ng Mai cánh tròn có đoáượ ỉ ả ộ ử ớ ẻ ố
hoa l n nh Mai trâu, cũng có màu vàng r c r , năm cánh hoa v a to v aớ ư ự ỡ ừ ừ
tròn c nh t o nên nét khác l . Mai cánh dún có hoa to, màu s c r c r nh ngạ ạ ạ ắ ự ỡ ư
cánh không tr n láng và ngoài rìa dún d n sóng nh lá rau di p trông l m tơ ợ ư ế ạ ắ
và h p d n, … (Vi t Ch ng, KS Nguy n Vi t Thái, 2005)ấ ẫ ệ ươ ễ ệ
Kho ng n a th k tr l i đây, nh vào tài lai t o c a nhi u th hả ử ế ỷ ở ạ ờ ạ ủ ề ế ệ
ngh nhân đã t o ra r t nhi u lo i hoa m i nh Mai Gi o, Mai Hu nh T ,ệ ạ ấ ề ạ ớ ư ả ỳ ỷ
Mai C u Long, Mai cúc, … Nh ng gi ng Mai này đu r t quý và có sử ữ ố ề ấ ố
l ng cánh hoa ít nhi u khác nhau. Mai Gi o còn có tên là Mai Gi o Thượ ề ả ả ủ
Đc, hoa có 12 cánh, x p thành 2 t ng. Mai Hu nh T do ngh nhân Hu nhứ ế ầ ỳ ỷ ệ ỳ
Văn T có công lai t o, có 24 cánh, x p thành 3 t ng theo đúng th l p đuỷ ạ ế ầ ứ ớ ề
đn r t khéo. Mai C u Long có xu t x t i Ti n Giang, m i đoá 24 cánh,ặ ấ ử ấ ứ ạ ề ỗ
x p thành 3 t ng. Mai cúc có xu t x t i Th Đc, m i đoá có 24 cánh,ế ầ ấ ứ ạ ủ ứ ỗ
đc x p thành 3 t ng nh ng nh ng cánh hoa x p t ng trên cùng đu dúnượ ế ầ ư ữ ế ở ầ ề
nhi u n p loăn xoăn nh hoa cúc và màu hoa cũng vàng l t nh màu hoaề ế ư ợ ư
cúc, … (Vi t Ch ng, KS Nguy n Vi t Thái, 2005)ệ ươ ễ ệ
G n đây, các ngh nhân ch i hoa và tr ng hoa còn ch n t o ra r tầ ệ ơ ồ ọ ạ ấ
nhi u lo i Mai vàng có ki u dáng và s l ng hoa r t khác l , Xét v ki uề ạ ể ố ượ ấ ạ ề ể
dáng thì ng i ta chia ra r t nhi u th khác nhau nh th “Tr c quân t ”,ườ ấ ề ế ư ế ự ử
th “Tùng l p”, th “Nhân l nghĩa trí tín”, th “Mai n ”, th “M u t ”, thế ậ ế ễ ế ữ ế ẫ ử ế
“B t phong h i đu”, th “Qu n th tam s n”, th “H c l p”, th “Nh tạ ồ ầ ế ầ ụ ơ ế ạ ậ ế ấ
tr kình thiên”, th “Th t hi n”, th “Ngũ phúc”, … S l ng cánh hoaụ ế ấ ề ế ố ượ
5