L i m đ u ờ ở ầ
S ki n Vi t Nam tr thành thành viên chính th c c a t ch c Th ngự ệ ệ ở ứ ủ ổ ứ ươ
M i Th Gi i trong năm qua đã đ a ra c h i l n cho Vi t Nam, đ t raạ ế ớ ư ơ ộ ớ ệ ặ
yêu c u và thách th c m i ,đòi h i chúng ta ph i thúc đ y phát tri n kinhầ ứ ớ ỏ ả ẩ ể
t v i t c đ và hi u qu cao h n n a. Mu n v y chúng ta ph i t ngế ớ ố ộ ệ ả ơ ữ ố ậ ả ừ
b c xây d ng và phát tri n đ ng b các lo i th tr ng trong đó có thướ ự ể ồ ộ ạ ị ườ ị
tr ng v n mà n i b t là th tr ng ch ng khoán.ườ ố ổ ậ ị ườ ứ
Xu t phát nh ng ch c năng, vai trò quan tr ng c a th tr ng ch ngấ ữ ứ ọ ủ ị ườ ứ
khoán trong vi c góp ph n phát tri n kinh t thì vi c phát tri n th tr ngệ ầ ể ế ệ ể ị ườ
ch ng khoán Vi t Nam hi n nay là th c s c n thi t, có th nói là nhuứ ở ệ ệ ự ự ầ ế ể
c u thi t y u. Giúp chúng ta h i nh p nhanh và ti n k p v i trình đ c aầ ế ế ộ ậ ế ị ớ ộ ủ
các n c trên th gi i. ướ ế ớ
Xu t phát t th c tr ng th tr ng ch ng khoán Vi t Nam hi n nay, v iấ ừ ự ạ ị ườ ứ ệ ệ ớ
nh ng thành t u đã đ t đ c trong 6 năm ra đ i và phát tri n, cùng v iữ ự ạ ượ ờ ể ớ
nh ng h n ch y u kém còn t n t i. Tôi ch n đ tài đ nghiên c u vàữ ạ ế ế ồ ạ ọ ề ể ứ
hi u rõ h n v th c tr ng th tr ng ch ng khoán Vi t Nam hi n nay,ể ơ ề ự ạ ị ườ ứ ệ ệ
phân tích nh ng cái chúng ta đã làm đ c, nh ng cái còn ch a làm đ c.ữ ượ ư ư ượ
T đó đ ra nh ng gi i pháp góp ph n phát tri n th tr ng ch ng khoánừ ề ữ ả ầ ể ị ườ ứ
Vi t Nam hi n nay.ệ ệ
Đ án g m 3 ch ng:ề ồ ươ
-Ch ng 1: Các v n đ c b n v ch ng khoánươ ấ ề ơ ả ề ứ
-Ch ng 2: Khái quát v th tr ng ch ng khoánươ ề ị ườ ứ
-Ch ng 3: Th c tr ng và gi i pháp phát tri n TTCK Vi t Nam hi nươ ự ạ ả ể ệ ệ
nay
Ch ng I: Các v n đ c b n v ch ng khoánươ ấ ề ơ ả ề ứ
I) Khái ni m và đ c đi mệ ặ ể
Ch ng khoán là nhân t c b n hình thành nên tài chính ch nh khoán ,ứ ố ơ ả ứ
là m t lo i hàng hoá đ c bi t là công c huy đ ng v n t n i th a v nộ ạ ặ ệ ụ ộ ố ừ ơ ừ ố
sang n i thi u v n ,t ng i cung v n đ n ng i c u v n.ơ ế ố ừ ườ ố ế ườ ầ ố
“ Ch ng khoán là nh ng gi y t có giá có kh năng chuy n nh ngứ ữ ấ ờ ả ể ượ
xác đ nh s v n đ u t (t b n đ u t ) ,xác nh n quy n s h u c aị ố ố ầ ư ư ả ầ ư ậ ề ở ữ ủ
quy n đòi n h p pháp, boa g m các đi u ki n v thu nh p và tài s nề ợ ợ ồ ề ệ ề ậ ả
trong m t th i h n nào đó”ộ ờ ạ
Nh v y ch ng khoán là m t lo i hàng hoá v n không có giá tr sư ậ ứ ộ ạ ố ị ử
d ng nh lo i hàng hoá v t ch t khác. Ng òi ta b ti n m t ra mua chúngụ ư ạ ậ ấ ư ỏ ề ặ
vì kh năng mang l i thu nh p trong t ng lai đ c ch ng nh n trênả ạ ậ ươ ươ ứ ậ
nh ng t gi y ch ng khoán .Tính hi n th c c a kh năng này đòi h iữ ờ ấ ứ ệ ự ủ ả ỏ
ng i mua ph i quan tâm đ n đ n v phát hành nh k t qu kinh doanhườ ả ế ơ ị ư ế ả
tr c đó, tình hình ch ng khoán, thành viên h i đ ng qu n tr và ban giámướ ứ ộ ồ ả ị
đ c… Hay nói cách khác nh ng đ c đi m mà nhà đàu t c n quan tâmố ữ ặ ể ư ầ
đ n khi quy t đ nh có n m gi m t ch ng khoán hay không dó là tínhế ế ị ắ ữ ộ ứ
thanh kho n tính r i ro và tính sinh l i.ả ủ ợ
Th nh tứ ấ : Tính thanh kho n hay là tính l ng là quy đ i ra ti n m tả ỏ ổ ề ặ
c a ch ng khoán đó. Kh năng này ph thu c vào th i gian, chi phí c nủ ứ ả ụ ộ ờ ầ
thi t cho vi c chuy n đ i và r i ro c a vi c gi m sút giá tr c a tài s n đóế ệ ể ổ ủ ủ ệ ả ị ủ ả
do chuy n đ i. Nh v y ch ng khoán có tính kho n cao thì th òng đi đôiể ổ ư ậ ứ ả ư
vói l i nhu n th p. Ví d : trái phi u chính ph luôn có lãi su t th p h nợ ậ ấ ụ ế ủ ấ ấ ơ
so v i trái phi u công ty.ớ ế
Th haiứ : Tính r i ro, m t ch ng khoán có th ch u tác đ ng c a r iủ ộ ứ ể ị ộ ủ ủ
ro h th ng và r i ro không có h th ng .R i ro có tính h th ng hay r iệ ố ủ ệ ố ủ ệ ố ủ
ro th tr ng là lo i r i ro tác đ ng t i h u h t các tài s n bao g m r i roị ườ ạ ủ ộ ớ ầ ế ả ồ ủ
l m phát, r i ro lãi su t ,r i ro v t giá h i đoái…S bi n đ ng giá tráiạ ủ ấ ủ ề ỷ ố ự ế ộ
phi u do nh ng thay đ i c a lãi su t đ c g i là ế ữ ổ ủ ấ ượ ọ r i ro lãi su tủ ấ .Lo i r iạ ủ
ro này có hai đ c tính quan tr ng.M t là giá trái phi u thay đ i ng cặ ọ ộ ế ổ ượ
chi u v i lãi su t.Lãi su t tăng s khi n giá trái phi u gi m, lãi su t gi mề ớ ấ ấ ẽ ế ế ả ấ ả
l i làm tăng giá trái phi u.Hai là m c bi n đ ng giá trái phi u s tăng caoạ ế ứ ế ộ ế ẽ
khi kỳ h n c a trái phi u kéo dài.ạ ủ ế R i ro l m phátủ ạ hay r i ro v s c muaủ ề ứ
xu t hi n vì s thay đ i trong giá tr c a đ ng ti n m t c a trái phi u doấ ệ ự ổ ị ủ ồ ề ặ ủ ế
l m phát khi đo l ng giá s c muaạ ườ ứ .R i ro v t giá ủ ề ỷ x y ra đ i v i nh ngả ố ớ ữ
trái phi u đ c thanh toán b ng ngo i t . Dòng ti n m t n i t ph thu cế ượ ằ ạ ệ ề ặ ộ ệ ụ ộ
vào t giá h i đoái t i th i đi m các kho n l i t c đ c thanh toán.Thí dỷ ố ạ ờ ể ả ợ ứ ượ ụ
gi s r ng nhà đ u t mua trái phi u thanh toán băng đô la.Khi đô laả ử ằ ầ ư ế
gi m giá so v i đ ng ti n VNĐ thì đ ng ti n nh n đ c ít h n t i th iả ớ ồ ề ồ ề ậ ượ ơ ạ ờ
đi m thanh toán và ng c l i. ể ượ ạ
R i ro không có tính h th ng là lo i r i ro ch tác đ ng đ n m t tàiủ ệ ố ạ ủ ỉ ộ ế ộ
s n ho c m t nhóm nh các tài s n.Lo i r i ro này th ng liên quan đ nả ặ ộ ỏ ả ạ ủ ườ ế
đi u ki n và kh năng hoàn tr n c a nhà phát hành.M i ch ngề ệ ả ả ợ ủ ọ ứ
khoán(tr ch ng khoán chính ph )đ u ch u nh h ng c a kh năng này.ừ ứ ủ ề ị ả ưở ủ ả
Các nhà đ u t th ng quan tâm t i vi c xem xét đánh giá các r i roầ ư ườ ớ ệ ủ
liên quan,trên c s đ ra các quy t đ nh trong vi c l a ch n năm gi hayơ ở ề ế ị ệ ự ọ ữ
bán ch ng khoán.Đi u này ph n ánh m i quan h gi a l i t c và r i roứ ề ả ố ệ ữ ợ ứ ủ
hay s cân b ng v l i t c.Mu n có l i nhu n ph i ch p nh n r i ro.L iự ằ ề ợ ứ ố ợ ậ ả ấ ậ ủ ợ
nhu n cao r i ro ng m ch a càng l n.Ng c l i ti m tàng càng l n l iậ ủ ầ ứ ớ ượ ạ ề ớ ợ
nhu n kỳ v ng đòi h i ph i càng cao. ậ ọ ỏ ả
Th baứ : Tính sinh l i :Ch ng khoán là m t lo i tài s n mà khi sợ ứ ộ ạ ả ở
h u nó nhà đ u t mong mu n nh n đ c m t thu nh p l n h n trongữ ầ ư ố ậ ượ ộ ậ ớ ơ
t ng lai.Thu nh p này đ c đ m b o b ng l i t c đ c phân chia hàngươ ậ ượ ả ả ằ ợ ứ ượ
năm và vi c tăng giá ch ng khoán trên th tr ng.ệ ứ ị ườ
Ng i mua th ng ch p nh n m t m c sinh l i th p đ đ i l y tínhườ ườ ấ ậ ộ ứ ờ ấ ể ổ ấ
thanh kho n cao.Tính r i ro và tính thanh kho n có quan h ng c chi uả ủ ả ệ ượ ề
nhau.M t ch ng khoán càng có nhi u r i ro càng ít tính thanh kho n và doộ ứ ề ủ ả
đó m c l i tr cho ch ng khoán đó s cao,đó th ng là ch ng khoán dàiứ ờ ả ứ ẽ ườ ứ
h n.Ng c l i các trái phi u kho b c ng n h n có tính thanh kho n cao,ítạ ượ ạ ế ạ ắ ạ ả
r i ro h n và do đó m c sinh l i cũng th p.ủ ơ ứ ờ ấ
II). Phân lo i ch ng khoán:ạ ứ
Tuỳ theo cách ch n tiêu chí ng i tacó th phân lo i ch ng khoánọ ườ ể ạ ứ
ra thành nhi u lo i khác nhau. Tuy nhiên chúng ta có th chia ch ng khoánề ạ ể ứ
theo ba tiêu chí ch y u, đó là theo tính ch t c a ch ng khoán , theo khủ ế ấ ủ ứ ẳ
năng chuy n nh ng và theo kh năng thu nh p.ể ượ ả ậ
Cách phân chia này t o đi u ki n cho ng i đ u t nh n bi t đạ ề ệ ườ ầ ư ậ ế ễ
dàng các lo i ch ng khoán đang l u thông và giúp h l a ch n cách th cạ ứ ư ọ ự ọ ứ
đâu t phù h pư ợ
1 .Phân lo i ch ng khoán theo tính ch t:ạ ứ ấ
Theo tính ch t c a ch ng khoán các lo i ch ng khoán đ c phânấ ủ ứ ạ ứ ượ
thành : Ch ng khoán v n ; Ch ng khoán n ; Ch ng khoán phát sinh.ứ ố ứ ợ ứ
1.1 Ch ng khoán v nứ ố :
Ch ng khoán v n là ch ng th xác nh n s góp v n và quy n sứ ố ứ ư ậ ự ố ề ở
h u ph n v n và các quy n h p pháp khác đ i v i t ch c phát hành.ữ ầ ố ề ợ ố ớ ổ ứ
Đ i di n cho ch ng khoán v n là c phi u và ch ng ch qu đ uạ ệ ứ ố ổ ế ứ ỉ ỹ ầ
t .ư
C phi u là lo i ch ng khoán v n đ c phát hành d i d ngổ ế ạ ứ ố ượ ướ ạ
ch ng ch hoăc bút toán ghi s , xác nh n quy n s h u và l i ích h pứ ỉ ổ ậ ề ở ữ ợ ợ
phápđ i v i tài s n hoăc v n c a công ty c ph n . C phi u là công cố ớ ả ố ủ ổ ầ ổ ế ụ
tài chínhcó th i h n thanh toán là vô th i h n.ờ ạ ờ ạ
Khi tham gia mua c phi u các nhà đ u t tr thành c đông cuổ ế ầ ư ở ổ ả
công ty c ph n. C đông có th ti n hành mua bán chuy n nh ng cổ ầ ổ ể ế ể ượ ổ
phi u trên th tr ng th c p theo quy đ nh c a pháp lu t.ế ị ườ ứ ấ ị ủ ậ
1.2 Ch ng khoán n :ứ ợ
Ch ng khoán n , đi n hình là trái phi u , tín phi u là m t ko iứ ợ ể ế ế ộ ạ
ch ng khoán quy đ nh nghĩa v c a ng i phát hành (ng i đi vay) ph iứ ị ụ ủ ườ ườ ả
tr ng i đ ng tên s h u ch ng khoán (ng òi cho vay) m t kho n ti nả ườ ứ ở ữ ứ ư ộ ả ề
nh t đ nh g m c g c l n lãi trong nh ng kho ng th i gian c th . ấ ị ồ ả ố ẫ ữ ả ờ ụ ể
Nh ng đ c tr ng c b n c a trái phi u:ữ ặ ư ơ ả ủ ế
-M nh giá và lãi su t cu ng phi u: ệ ấ ố ế
+M nh giá c a m t trái phi u là ti n ghi trên b m t trái phi u,ệ ủ ộ ế ề ề ặ ế
đ n th i đi m thanh toán (đáo h n) c a trái phi u , t ch c phát hành ph iế ờ ể ạ ủ ế ổ ứ ả
tr cho ng i s h u h p pháp trái phi uả ườ ở ữ ợ ế
+Lãi su t cu ng phi u là lãi su t t ch c phát hành s tr choấ ố ế ấ ổ ứ ẽ ả
ng i s h u trái phi u khi đ n h n thanh toán. Lãi su t nhân v i m nhườ ở ữ ế ế ạ ấ ớ ệ
giá s cho lãi cu ng phi u. Thông th ng lãi su t cu ng phi u là lãi su tẽ ố ế ườ ấ ố ế ấ
danh nghĩa.
- Th i gian đáo h n: Th i gian đáo h n c a trái phi u là th i gianờ ạ ờ ạ ủ ế ờ
ch m d t kho n n , t ch c phát hành s thu h i trái phi u b ng cáchấ ứ ả ợ ổ ứ ẽ ồ ế ằ
hoàn tr g c và lãi cho ng i s h u . Th i gian đáo h n cua trái phi uả ố ườ ở ữ ờ ạ ế
thông th ng là dài h n. N u th i gian đáo h nc a m t trái phi u càngườ ạ ế ờ ạ ủ ộ ế
dài thì m c đ bi n đ ng c a trái phi u càng l n.ứ ộ ế ộ ủ ế ớ
1.3 Ch ng khoán phái sinhứ :
Ch ng khoán phái sinh là các công c tài chính có ngu n g c tứ ụ ồ ố ừ
ch ng khoán và có quan h ch t ch vói ch ng khoán g c.ứ ệ ặ ẽ ứ ố
Các ch ng khoán phái sinh đ c hình thành do nhu c u giao d chứ ượ ầ ị
c a ng i mua và ng i bán phát tri n ph thu c vào m c đ phát tri nủ ườ ườ ể ụ ộ ứ ộ ể
c a th tr ng ch ng khoán . Có th phân lo i ch ng khoán phái sinhủ ị ườ ứ ể ạ ứ
thành các lo i nh sau :ạ ư
a)Quy n mua tr c:ề ướ
Quy n mua tr c hay còn g i là đ c quy n mua là m t quy n uề ướ ọ ặ ề ộ ề ư
đãi đ c g n vói m t c phi u đang đ c l u hành , do công ty phát hànhươ ắ ộ ổ ế ươ ư
ra c phi u đó đ huy đ ng thêm v n c ph n , quy n mua tr c choổ ế ể ộ ố ổ ầ ề ướ
phép ng i s h u nh ng nh ng c ph n đang l u hành đ c mua nh tườ ở ữ ữ ữ ổ ầ ư ươ ấ
đ nh m t s c phi u trong đ t phát hành m i c a công ty , t i m t m cị ộ ố ổ ế ợ ớ ủ ạ ộ ứ
giá xác d nh th p h n m c chào ra công chúng trong m t th i h n nh tị ấ ơ ứ ộ ờ ạ ấ
đ nh.Các quy n này cũng đ c chuy n nh ng gi a các c đông cóị ề ượ ể ượ ữ ổ
quy n th h ng quy n và các nhà đ u t khác.Thông th ng quy n muaề ụ ưở ề ầ ư ườ ề
tr c có th i h n ng n là ch y u (t 2-4tu n) và vi c phát hành quy nướ ờ ạ ắ ủ ế ừ ầ ệ ề
đ c quy đ nh trong đi u l t ch c c a công ty.ượ ị ề ệ ổ ứ ủ
M c giá đăng kí trong t t c các d ng quy n mua tr c th p h n m cứ ấ ả ạ ề ướ ấ ơ ứ
giá hi n hành cua c phi u vào th i đi m phát hành.ệ ổ ế ờ ể
Giá tr c a quy n mua tr c đ c xác đ nh:ị ủ ề ướ ượ ị
M= (P-F)/(N+1)
trong đó : P là th giá c phi u, F :là giá u đãi c a ch ng quy n, N :làị ổ ế ư ủ ứ ề
đ nh m c s c phi u cũ đ mua m t c phi u m iị ứ ố ổ ế ể ộ ổ ế ớ
Trong tr ng h p các c đông không mu n th c hi n quy n h cóườ ợ ổ ố ự ệ ề ọ
th bán chúng trên th tr ng trong th i gian quy n ch a h t h n.Giáể ị ườ ờ ề ư ế ạ
quy n ph thu c vào giá th tr ng c a c phi u.ề ụ ộ ị ườ ủ ổ ế
b)Ch ng kh hay b o ch ng phi u: là gi y t đ c phát hành cùng v iứ ế ả ứ ế ấ ờ ượ ớ
trái phi u hay c phi u u đãi trong đó xác nh n quy n đ c mua ch ngế ổ ế ư ậ ề ượ ứ
khoán theo nh ng đi u ki n nh t đ nh c a ng i s h u nó.Quy n nàyữ ề ệ ấ ị ủ ườ ở ữ ề
đ c phát hành trong tr ng h p t ch c l i công ty ho c khi công ty phátượ ườ ợ ổ ứ ạ ặ
hành nh m m c tiêu khuy n khích các nhà đ u t ti m năng mua các cằ ụ ế ầ ư ề ổ
phi u ho c trái phi u u đãi có nh ng đi u ki n kém thu n l i ế ặ ế ư ữ ề ệ ậ ợ
Gía đ nh tr c hay giá đ t mua trên ch ng kh cao h n giá th tr ng hi nị ướ ặ ứ ế ơ ị ườ ệ
hành c a c phi u th ng và ch ng kh có khì h n dài h n ch ng quy nủ ổ ế ườ ứ ế ạ ơ ứ ề
m t vài nămộ
Ch ng kh th ng có tính ch t tách r i đ c, nghĩa là ch ng kh có thứ ế ườ ấ ờ ượ ứ ế ể
đ c mua ho c bán tách r i ch ng khoán mà nó phát hành kèm theo. N uượ ặ ờ ứ ế
giá th tr ng c a c phi u th ng cao h n gía đ t mua c a c phi u thìị ườ ủ ổ ế ườ ơ ặ ủ ổ ế
ch ng kh s có giá tr còn ng c l i ch ng kh s không có giá trứ ế ẽ ị ượ ạ ứ ế ẽ ị
Gía tr ch ng kh = Gía tr n i t i + Giá tr th gianị ứ ế ị ộ ạ ị ờ
Gía tr n i t i =(Gía tr c ph n – Gía tr hi n th c) x S c ph nị ộ ạ ị ổ ầ ị ệ ự ố ổ ầ
đ c mua ượ
Ch ng kh ứ ế
Khi ch ng kh đ c th c hi n s làm tăng s l ng c ph n c aứ ế ượ ự ệ ẽ ố ượ ổ ầ ủ
TCPH .Đi u này s làm gi m giá c ph n do nh h ng đ n l i nh nề ẽ ả ổ ầ ả ưở ế ợ ậ
tính cho m i c ph n.Vi c xác đ nh giá ch nh kh đ c ti n hành theoỗ ổ ầ ệ ị ứ ế ượ ế
ph ng pháp áp d ng đ i v í h p đ ng quy n ch n mua ki u M songươ ụ ố ơ ợ ồ ề ọ ể ỹ
có tính hi u ng “pha loãng” l i nh n c a quy n.ệ ứ ợ ậ ủ ề
Gía h p lý c a ch ng quy n = ợ ủ ứ ề Pc x s c ph n đ c mua c aố ổ ầ ượ ủ
ch ng quy nứ ề
1+q