Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
265
BẮT NẠT TRỰC TUYẾN TRONG SINH VIÊN –
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA
CYBERBULLYING AMONG STUDENTS – CURRENT SITUATION AND
PREVENTION SOLUTIONS
Trần Linh Huân1*, Lê Thị Châu Giang2
1 Câu lạc bộ các Nhà khoa học trẻ TP. Hồ Chí Minh, Việt Nam
2 Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh, Việt Nam
*Tác giả liên hệ, Email: linhhuantran@gmail.com
THÔNG TIN TÓM TẮT
Từ khóa: Bắt nạt trực
tuyến, sinh viên, thực
trạng, giải pháp, phòng
ngừa.
Keywords: Cyberbullying,
students, situation,
solutions, prevention.
Bắt nạt trực tuyến trong sinh viên (Cyberbullying)
là một trong những vấn nạn đang ngày càng đáng báo
động, nhất là trong thời đại công nghệ số hiện nay. Sự
phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin đã mang lại
cho sinh viên rất nhiều lợi ích trong việc học tập, nghiên
cứu, giải trí,... Tuy nhiên, bên cạnh những giá trị tốt đẹp
mà công nghệ thông tin mang lại thì vẫn còn tồn tại những
hạn chế nhất định, tiêu biểu trong số đó là vấn đề bắt nạt
trực tuyến, đây là một mối đe dọa an ninh trong môi
trường số, ảnh hưởng đến cuộc sống của sinh viên và gây
ra nhiều hệ lụy vô cùng lớn. Do đó, chúng ta cần phải
nhận thức rõ về vấn đề này để kịp thời đưa ra các biện
pháp giải quyết, hạn chế rủi ro, tạo lập và duy trì an toàn
trực tuyến trong cộng đồng. Bài viết này tập trung nghiên
cứu, đánh giá tầm quan trọng của việc phòng ngừa bắt nạt
trực tuyến, đồng thời nêu lên thực trạng hành vi bắt nạt
trực tuyến trong sinh viên và từ đó đề xuất một số giải
pháp phòng ngừa.
ABSTRACT
Cyberbullying among students is one of the
increasingly alarming problems, especially in the current
digital age. The strong development of information
technology has brought students a lot of benefits in
studying, researching and entertainment,... However, in
addition to the good values that information technology
Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
266
brings, there are still certain limitations, typical of which
is the problem of cyberbullying, this is a security threat in
the digital environment, affecting the lives of students and
causing many great consequences. Therefore, we need to
be aware of this issue to promptly put measures in place,
limit risks, create and maintain online safety in the
community. This article focuses on researching and
assessing the importance of cyberbullying prevention,
while highlighting the situation of cyberbullying behavior
among students and thereby proposing some prevention
solutions.
1. Đặt vấn đề
Chuyển đổi số - xu hướng tất yếu hiện nay đang phát triển mạnh mẽ ở đa số các
quốc gia trên thế giới. Đây là một chặng đường với sự đột phá của các công nghệ số dẫn
đến sự thông minh hóa mọi mặt của đời sống xã hội
25
, tác động lớn đến cuộc sống của
con người và thúc đẩy sự phát triển của kỷ nguyên công nghệ hiện đại. Cách mạng 4.0
đã làm thay đổi cách chúng ta sống, làm việc và giao tiếp. Trong khoảng thời gian dịch
bệnh Covid-19 bùng phát, khi phải thực hiện giãn cách xã hội, các biện pháp học tập,
làm việc và sinh hoạt đều phải thực hiện bằng phương thức trực tuyến. Có thể thấy, việc
sử dụng internet mang lại cho chúng ta rất nhiều lợi ích, tuy nhiên, đây cũng là “cơ hội”
để các hành vi vi phạm pháp luật như lừa đảo, bắt nạt, ... được thực hiện. Trong môi
trường học đường, hiện tượng bắt nạt trực tuyến đang ngày càng gia tăng và trở thành
vấn nạn đáng báo động. Bằng các hành vi như gửi tin nhắn xúc phạm, chia sẻ thông tin
cá nhân nhạy cảm mà không có sự chấp thuận, tạo nhóm trên mạng xã hội để công khai
xúc phạm người khác, hoặc lan truyền tin đồn, hình ảnh xấu, ... bắt nạt trực tuyến có thể
gây ra tác động tâm lý nghiêm trọng đối với sinh viên, nạn nhân có thể trở nên căng
thẳng, lo lắng, mất tự tin và mất niềm tin vào bản thân. Điều này có thể ảnh hưởng đến
sức khỏe, bao gồm tăng nguy cơ mắc trầm cảm, lo âu, tự tử và giảm chất lượng cuộc
sống, trong học tập và quan hệ xã hội của họ. Việt Nam mặc dù đã ban hành Luật An
ninh mạng năm 2018 và Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội nhưng việc thi hành trên
thực tế vẫn chưa thực sự mang lại hiệu quả cao, những hành vi bắt nạt trực tuyến ngày
càng diễn ra thường xuyên hơn và gây ra nhiều hậu quả khó lường. Để khắc phục được
tình trạng này, ý thức cá nhân của cá nhân đóng vai trò quan trọng nhất, cùng với đó là
25
Ban tuyên giáo Tỉnh ủy Hà Giang (2022), “Hỏi – đáp về chuyển đổi số (Tập 1)”, https://s3.khaothi.online/xcbt-
files/P3/BTGHAGIANG/documents/HOI-DAP-CHUYEN-DOI-SO-TP-10X14.5_l2.pdf, truy cập ngày
29/8/2023.
Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
267
sự đồng lòng của cả xã hội và sự giúp đỡ từ phía cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Internet là một công cụ không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại, nhưng sử dụng internet
như thế nào cho văn minh, phù hợp là điều mà tất cả chúng ta cần phải chú ý. Nhận thức
rõ về bản chất của bắt nạt trực tuyến sẽ giúp chúng ta kịp thời đề ra các biện pháp phòng
ngừa, đồng thời biết cách xử lý khi có hiện tượng bắt nạt trực tuyến xảy ra để bảo vệ sự
an toàn cho mọi người trong không gian số, góp phần xây dựng một xã hội lành mạnh,
không còn tồn tại vấn nạn bắt nạt trực tuyến.
2. Tầm quan trọng của việc phòng ngừa bắt nạt trực tuyến trong sinh viên
Theo cuốn Từ điển Tiếng Việt (2003), “bắt nạt” là cậy thế, cậy quyền dọa dẫm
để làm cho phải sợ
26
. Tổ chức National Centre Against Bullying tại Úc định nghĩa: “bắt
nạt là là hành vi lạm dụng quyền lực liên tục và có chủ ý trong các mối quan hệ thông
qua hành vi lặp đi lặp lại bằng lời nói, thể chất và/hoặc xã hội nhằm mục đích gây tổn
hại về thể chất, xã hội và/hoặc tâm lý”
27
. Chúng ta thường bắt nạt là việc cố ý thực hiện
hành vi như dùng vũ lực, lời nói tác động trực tiếp lên nạn nhân. Tuy nhiên, trong thời
kỳ công nghệ số có tồn tại hành động bắt nạt mới mà không thông qua hình thức sử dụng
vũ lực bằng hành vi hoặc lời nói trực tiếp mà bằng các hành động khác có sự hỗ trợ của
khoa học kỹ thuật, khoa học gọi đây là “bắt nạt trực tuyến” (Cyberbullying). Theo định
nghĩa từ Unicef
28
,“bắt nạt trực tuyến là việc sử dụng các công nghệ kỹ thuật số, có thể
diễn ra trên phương tiện truyền thông xã hội, các nền tảng nhắn tin, nền tảng game và
điện thoại di động. Đó là hành vi lặp lại nhằm mục đích gây sợ hãi, tức giận hoặc xấu
hổ đối với những người được nhắm là mục tiêu”
29
. Cambridge Dictionary đưa ra định
nghĩa “bắt nạt trực tuyến” là “hoạt động sử dụng Internet để gây hại hoặc khiến cho
người khác sợ hãi, đặc biệt là bằng cách gửi cho họ những tin nhắn khó chịu”
30
. Như
vậy, bắt nạt trực tuyến là hành vi được thực hiện một cách cố ý gián tiếp bằng từ ngữ,
hình ảnh hoặc âm thanh thông qua việc sử dụng công nghệ thông tin để đưa thông tin
sai sự thật, xúc phạm người khác nhằm mục đích gây tổn thương tinh thần và danh dự
của nạn nhân. Hành vi này được lặp đi lặp lại nhiều lần và có thể xảy ra ở bất kỳ nơi
nào, bất kỳ lúc nào khi kẻ bắt nạt có cơ hội tiếp cận với các phương tiện điện tử. Cụ thể,
người bắt nạt sẽ gửi những tin nhắn với lời lẽ xúc phạm người khác qua nhóm chat, diễn
đàn trên mạng xã hội, lan truyền những thông tin sai lệch hoặc tin đồn không có căn cứ
26
Hoàng Phê (2003), “Từ điển Tiếng Việt”, https://archive.org/details/tu-dien-tieng-viet-vien-ngon-ngu-
hoc/page/46/mode/2up, truy cập ngày 29/8/2023.
27
National Centre Against Bullying (n.d),“Definition of bullying”, https://www.ncab.org.au/bullying-
advice/bullying-for-parents/definition-of-bullying/, truy cập ngày 29/8/2023.
28
United Nations International Children's Emergency Fund (Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc)
29
Unicef (n.d), “Cyberbullying: What is it and how to stop it”, https://www.unicef.org/end-violence/how-to-stop-
cyberbullying, truy cập ngày 29/8/2023.
30
Cambridge Dictionary, https://dictionary.cambridge.org/vi/dictionary/english/cyberbullying, truy cập ngày
29/8/2023.
Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
268
về người khác, gây tổn hại đến danh dự của họ, đăng tải những hình ảnh hoặc video
nhạy cảm, xấu hổ của người khác mà không được sự cho phép của nạn nhân, ... Tuy
không thực hiện hành vi nhưng những người bình luận (comment) vào những bài viết
đó, hùa theo cổ vũ dù chưa biết rõ sự việc đúng hay sai cũng được xem là người bắt nạt.
Khi trở thành nạn nhân của bắt nạt trực tuyến, tinh thần, tâm lý của sinh viên sẽ ảnh
hưởng rất nhiều. Họ cảm thấy xấu hổ, lo lắng về những gì mọi người bàn tán về mình,
điều này có thể dẫn đến việc rút lui khỏi bạn bè gia đình và xã hội, những suy nghĩ tiêu
cực, cảm thấy tội lỗi về những điều họ đã làm hoặc không làm, từ đó gây ra căng thẳng,
lo âu, trầm cảm và tự ti, khó khăn trong việc học tập và tham gia vào các hoạt động giáo
dục. Trốn học hoặc bỏ học là một tác động phổ biến khác của bắt nạt trực tuyến và có
thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của sinh viên, nguy cơ cao họ sẽ sử dụng các chất
kích thích như rượu và ma túy hoặc hành vi bạo lực để đối phó với nỗi đau tâm lý và thể
chất của họ. Từ những hậu quả nêu trên, có thể thấy, việc phòng ngừa bạo lực trực tuyến
trong sinh viên hiện nay là vô cùng quan trọng, cụ thể:
Thứ nhất, đối với sinh viên. Phòng ngừa bạo lực trực tuyến giúp bảo vệ tâm lý và sức
khỏe của sinh viên, chúng ta có thể giảm thiểu căng thẳng, trầm cảm, lo âu và các vấn đề tâm
lý khác mà sinh viên có thể gặp phải. Bên cạnh đó, chúng ta tạo ra một môi trường học tập
an toàn và khuyến khích sự tương tác xã hội tích cực, sinh viên có thể tập trung vào việc học,
tham gia vào hoạt động giáo dục và phát triển bản thân một cách tốt nhất. Mối quan hệ tốt
đẹp giữa sinh viên với nhau cũng được xây dựng và duy trì, khuyến khích sự tôn trọng, đồng
cảm và hỗ trợ lẫn nhau trong cộng đồng sinh viên. Ngoài ra, việc phòng ngừa còn góp phần
bảo vệ quyền và tự do cá nhân của sinh viên, đảm bảo rằng sinh viên có quyền được tự do,
an toàn và tôn trọng trong môi trường trực tuyến.
Thứ hai, đối với xã hội. Phòng ngừa bạo lực trực tuyến trong sinh viên sẽ góp
phần xây dựng một xã hội văn minh và an toàn, giáo dục một thế hệ trẻ lành mạnh, ứng
xử văn minh trên không gian số và giảm thiểu hậu quả xã hội của bạo lực trực tuyến.
Bên cạnh đó, vấn đề đạo đức trong thời đại thông tin cũng được cải thiện đáng kể, nâng
cao ý thức sử dụng mạng an toàn cho sinh viên. Chúng ta sẽ tạo nên một môi trường số
an toàn, lành mạnh, nơi mà các sinh viên có thể học tập, làm việc, tự tin thể hiện mình
mà không gặp bất kỳ một mối đe dọa nào.
3. Thực trạng hành vi bắt nạt trực tuyến trong sinh viên hiện nay
Tại Việt Nam, số lượng sinh viên bị bắt nạt ngày càng gia tăng. Theo một khảo
sát sinh viên của 3 trường Đại học trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh, kết quả cho thấy có
tới 56% sinh viên bị đánh cắp thông tin, mật khẩu, 69% trường hợp từng là nạn nhân
của bạo lực trên không gian mạng bằng nhiều hình thức.
31
Các hành vi bắt nạt trực tuyến
31
Hà Ánh (2023), “69% sinh viên từng là nạn nhân của bạo lực trên mạng”, https://thanhnien.vn/69-sinh-vien-
tung-la-nan-nhan-cua-bao-luc-tren-mang-185230516162921705.htm, truy cập ngày 30/8/2023.
Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
269
trong sinh viên hầu như diễn ra mỗi ngày. Khi giải trí trên mạng xã hội như Facebook,
Messenger, Tiktok, Instagram, ... chúng ta sẽ thường xuyên bắt gặp các bài viết có nội
dung kèm theo hình ảnh công khai nạn nhân với mục đích chỉ trích, xúc phạm hoặc đưa
ra những thông tin cá nhân nhạy cảm về một cá nhân mà không có căn cứ chính xác
(thường gọi là các bài viết “bóc phốt”) cùng với lượt bình luận và chia sẻ rất cao. Nội
dung bài viết chủ yếu là về một hành động sai trái của nạn nhân là sinh viên của một
trường đại học nào đó, đôi khi nạn nhân không làm gì sai nhưng bị ghét nên thủ phạm
mới thêu dệt nên một câu chuyện không có thật để bôi nhọ, làm xấu đi hình ảnh của nạn
nhân để thỏa mãn ý xấu của mình, hả hê khi nạn nhân bị chỉ trích, lên án. Hiện nay, bắt
nạt trực tuyến thường được thực hiện bằng những hành vi như viết những bình luận ác
ý hoặc sử dụng từ ngữ xúc phạm trong tin nhắn để công kích cá nhân; tự ý chỉnh sửa,
cắt ghép ảnh của nạn nhân để bôi nhọ họ; tung tin đồn trên mạng internet hay sử dụng
tài khoản mạo danh để chế giễu, quấy rối người khác, ... Hiện nay, hành vi thường bắt
nạt trực tuyến mà sinh viên thường gặp nhất là kẻ bắt nạt sẽ tạo một tài khoản ẩn danh
trên mạng xã hội hoặc lập một hội nhóm tẩy chay (group anti) nạn nhân. Số lượng thành
viên của các hội nhóm này liên tục tăng rất nhanh, những con số này không thể hiện
rằng cá nhân đó bị nhiều người ghét mà nhiều người tham gia chỉ vì tính hiếu kì, muốn
vào để “hóng” xem trong nhóm này có gì, hùa theo và lan truyền tin xấu đó ra bên ngoài
làm dậy sóng dư luận. Chẳng hạn như một sinh viên tham gia cuộc thi hoa hậu và đạt
giải, khi trở thành hoa hậu, lập tức các hình ảnh ngày xưa, hành động, cử chỉ, phát ngôn
của họ sẽ được đào bới lại bị bàn tán và soi mói, thậm chí, kết quả học tập hay các hoạt
động riêng tư khác cũng sẽ được công khai dù không có sự đồng ý của nạn nhân. Gần
đây, các bạn trẻ thường lựa chọn trở thành người sáng tạo nội dung trên các trang mạng
xã hội như Tiktok, Youtube. Với hình thức này, các bạn sẽ đăng video lên nền tảng,
video càng thu hút thì càng có nhiều lượt xem và có nhiều cơ hội kiếm thêm thu nhập.
Do đó, không ít các bạn sinh viên đăng video với nội dung là “phốt” của người khác để
“câu like”, lợi dụng các lượt “share” (chia sẻ) để nổi tiếng. Như vậy, các bài viết có nội
dung bắt nạt cứ thế lan truyền, không bao giờ được gỡ bỏ hoàn toàn khỏi mạng xã hội.
Ngoài câu chuyện lập “group anti” để bôi nhọ, chỉ trích, các trang confession
(tạm dịch là “lời thú tội” mang ý nghĩa bày tỏ lời muốn nói) trên mạng xã hội của các
trường Đại học cũng là vấn đề đáng bàn đến. Confession được xem là cách thể hiện
những điều mà người viết muốn nói nhưng không muốn ai biết là mình nói, tức là bạn
sẽ gửi những câu chuyện của mình ở trang confession với tư cách ẩn danh. Cụ thể hơn,
trang confession của các trường đại học thông thường sẽ mang tên của trường, ví dụ như
ULAW Confession (trường ĐH Luật TP.HCM), HCMUTE Confession (trường ĐH Sư
phạm kỹ thuật TP.HCM), ... Trang confession có một đội ngũ quản trị viên, người tham
gia sẽ gửi tâm thư của mình thông qua trung gian (thường là google form), quản trị viên
