Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
418
NÂNG CAO NĂNG LỰC NHẬN DIỆN, CẢNH GIÁC TRƯỚC
THÔNG TIN XẤU, ĐỘC TRÊN KHÔNG GIAN MẠNG CHO
SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN NINH NHÂN DÂN
Thiếu tá, ThS. Phạm Thị Thu,
Khoa Tâm lý – Trường Đại học An ninh nhân dân
Email: ptthuk53@gmail.com.vn
THÔNG TIN
TÓM TẮT
Từ khóa:
Năng lực nhận diện, cảnh
giác; Thông tin xấu, độc;
Không gian mạng; Sinh
viên; Trường Đại học An
ninh nhân dân.
Bài viết trình bày lý luận về thông tin xấu, độc trên
không gian mạng. Tác động tiêu cực của thông tin xấu,
độc trên không gian mạng đến sinh viên đặc biệt là sinh
viên Trường Đại học An ninh nhân dân. Trên cơ sở đó
đưa ra một số biện pháp nhằm nâng cao năng lực nhận
diện, cảnh giác trước thông tin xấu, độc trên không gian
mạng cho sinh viên Trường Đại học An ninh nhân dân.
1. Hiện nay, với sự phát triển của công nghệ thông tin, xu hướng sử dụng không
gian mạng ngày càng gia tăng, tác động lớn tới không gian sống thực của con người.
Không chỉ đem đến nguồn thông tin vô tận, không gian mạng còn là nơi kết nối xã hội
loài người, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh và gia tăng giá trị cuộc sống. Tuy nhiên,
không gian mạng với đặc tính “ảo”, dễ ẩn danh, lan truyền nhanh đã trở thành môi
trường thuận lợi cho hoạt động phát tán thông tin xấu, độc.
Theo kết quả khảo sát năm 2022 từ Công ty Nghiên cứu thị trường
DataReportal của Singapore, Việt Nam là một trong số 10 quốc gia có lượng người
dùng mạng xã hội nhiều nhất thế giới. Các nền tảng mạng xã hội có lượng người sử
dụng lớn như Facebook, Youtube, TikTok, Zalo... đang là môi trường phát tán thông
tin xấu, độc phổ biến. Mặt khác, số liệu thống kê năm 2020 của Google cũng cho thấy
Việt Nam đứng tốp 10 các nước có số lượng thông tin vi phạm chính sách bị yêu cầu
xử lý. Trước “cơn bão” thông tin trên không gian mạng, việc nhận diện và cảnh giác
với những thông tin xấu, độc là vô cùng cần thiết nhằm phát huy mặt tích cực, ngăn
ngừa tác động tiêu cực, góp phần ổn định tình hình chính trị, xã hội của đất nước, xây
dựng một môi trường sống an toàn, chất lượng.
Thông tin xấu, độc trên không gian mạng là những thông tin bịa đặt, bóp méo
sự thật, xuyên tạc vấn đề, “đổi trắng, thay đen”, làm lẫn lộn đúng sai, thật giả hoặc có
một phần sự thật nhưng được đưa tin với dụng ý xấu, phân tích và định hướng dư luận
bằng luận điệu thù địch. Đó là các dạng thông tin có nội dung không phù hợp về chuẩn
mực đạo đức, văn hóa, thuần phong mỹ tục như kích động bạo lực, bôi nhọ đời tư, vu
khống…; thông tin sai trái, độc hại có tính chất tội phạm tin học như lừa đảo trên
mạng, đánh cắp thông tin, mật khẩu … Theo ghi nhận của Cục An toàn thông tin, Bộ
Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
419
Thông tin và Truyền thông trong 6 tháng đầu năm 2023, tình hình lừa đảo trực tuyến tại
Việt Nam tăng 64,78% so với cùng kỳ năm ngoái, tăng 37,82 % so với 6 tháng cuối năm
2022; Bên cạnh đó là những thông tin sai trái, độc hại có tính chất chính trị như chống phá
nền tảng tư tưởng của Đảng và cách mạng Việt Nam hòng phủ định Chủ nghĩa Mác -
Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh; xuyên tạc, phủ nhận thành tựu, đường lối xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc, đường lối đối ngoại của Đảng, Nhà nước; xuyên tạc lịch sử dân tộc, nhất là
lịch sử các cuộc kháng chiến, các cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc của Nhân dân ta;
xuyên tạc thân thế, sự nghiệp, công lao to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với sự
nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc; vu cáo, bôi nhọ thanh danh các đồng chí lãnh
đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước; lợi dụng uy tín của một số tướng lĩnh trong lực lượng
vũ trang để tuyên truyền, xuyên tạc. Nhiều đối tượng đưa thông tin kích động xu hướng ly
khai, phá hoại sự thống nhất quốc gia, dân tộc, gây chia rẽ đoàn kết nội bộ, thúc đẩy “tự
diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; truyền bá lối sống ích kỷ vụ lợi, xa hoa, trụy lạc,
bạo lực và thù hận đối với cá nhân và tổ chức, nhất là đối với chủ nghĩa cộng sản và Đảng
Cộng sản; phá hoại bản sắc văn hóa dân tộc, tuyên truyền, áp đặt các giá trị văn hóa và lối
sống phương Tây, nhất là về văn hóa và chính trị…
Thông tin xấu, độc thường có xu hướng lan truyền nhanh hơn tin chính thống từ
các phương tiện truyền thông. Thông tin xấu, độc được các thế lực thù địch, phản
động, cơ hội chính trị phát tán trên không gian mạng bằng nhiều phương thức, thủ
đoạn mới, tinh vi, xảo quyệt. Chúng lợi dụng các trang mạng lớn như Google,
Facebook, kênh Yotube làm công cụ, sử dụng và nhân rộng mạng lưới cộng tác viên
rộng khắp để xuyên tạc, chống phá. Đồng thời, tận dụng tối đa những ý kiến, đánh giá,
nhận xét của các cá nhân, tổ chức có uy tín, có tầm ảnh hưởng trong và ngoài nước,
tạo dựng các trang web, các tài khoản cá nhân trên mạng nói chung, trên Facebook nói
riêng để “chia sẻ”, phát tán thông tin xuyên tạc, bịa đặt chống phá. Những thủ đoạn
phát tán thông tin xấu, độc bao gồm: Mỗi đối tượng sử dụng một điện thoại
smartphone, máy tính bảng để quay phim, chụp ảnh, truyền tải video, hình ảnh
livestream trực tiếp, có tác động nhanh chóng, tạo hiệu ứng lan truyền rộng rãi đối với
những người sử dụng mạng xã hội; Giả mạo các hình ảnh, video hoặc sử dụng các
thông tin cũ có hiệu ứng kích động cao đối với cộng đồng mạng để xuyên tạc, lôi kéo
người dân. Giả mạo lực lượng chức năng (công an, quân đội) trà trộn vào lực lượng
tham gia biểu tình hoặc có những hành vi phản cảm để quay phim, chụp ảnh phát tán
trên mạng xã hội; Tạo hiệu ứng đám đông trên không gian mạng bằng cách huy động
một số lượng lớn các tài khoản mạng xã hội (đa số tài khoản ảo) gắn các biểu ngữ
phản đối Đảng, Nhà nước để tạo ra hiệu ứng đám đông, từ đó người dùng mạng xã hội
thường xuyên nhìn thấy các biểu ngữ phản đối hoặc những người không có lập trường
tư tưởng vững vàng sẽ bị tác động thay đổi tư tưởng theo chiều hướng tiêu cực; Giả
Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
420
mạo tài khoản, xây dựng hàng loạt mạng lưới tài khoản, trong đó có một số tài khoản
chính thường xuyên đăng tải bài viết, thông tin xuyên tạc về một số nội dung, lĩnh vực
nhất định và sử dụng hàng trăm tài khoản vệ tinh (thực chất là tài khoản ảo, có chung
một chủ tài khoản) thực hiện nhiệm vụ chia sẻ trong các nhóm diễn đàn phản động
hoặc các trang mạng xã hội có lượng thành viên lớn. Đặc biệt, có nhiều tài khoản được
thế lực thù địch mạo danh các nhân vật nổi tiếng, có ảnh hưởng đến cộng đồng để phát
huy tối đa khả năng lan truyền thông tin gây hoang mang dư luận trong quần chúng
nhân dân, kích động người dân tụ tập biểu tình và có hành vi vi phạm pháp luật.
Thông tin tại buổi họp báo thường kỳ của Bộ Thông tin – Truyền thông ngày
6/4/2023, ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh, truyền hình - thông tin điện
tử (Bộ Thông tin – Truyền thông), cho biết cơ quan quản lý tổng hợp và chỉ rõ 6 sai phạm
của mạng xã hội TikTok tại Việt Nam bao gồm: Không có các biện pháp kiểm soát hiệu
quả những nội dung vi phạm liên quan đến chính trị, chống phá Đảng, Nhà nước, tin giả,
nội dung nhảm nhí, độc hại, thậm chí gây nguy hiểm với trẻ em; việc sử dụng thuật toán
phân phối nội dung tự động để tạo xu hướng (trend) nhằm phát tán những nội dung giật
tít, câu view, gây ảnh hưởng xấu đến cộng đồng và giới trẻ; không có biện pháp kiểm soát
hiệu quả để ngăn chặn hoạt động kinh doanh, buôn bán, quảng cáo hàng giả, hàng nhái,
thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc; không quản lý hoạt động của các idol TikTok,
để nhiều idol có xu hướng sản xuất những nội dung nhảm nhí, thiếu văn hóa; không có
biện pháp kiểm soát hiệu quả các nội dung vi phạm bản quyền; không có biện pháp quản
lý để người dùng tự ý sử dụng hình ảnh riêng tư, cá nhân của người khác để tung tin giả,
thông tin xấu, độc, hoặc bôi nhọ, xúc phạm người khác.
Thực tế cho thấy, thông tin xấu, độc trên không gian mạng đã và đang có tác động
tiêu cực đến một bộ phận người dùng mạng xã hội trong đó có thanh niên, sinh viên. Với
lực lượng đông đảo chiếm hơn 1/3 dân số thanh niên, sinh viên là đối tượng trọng điểm
mà các thế lực thù địch, phản động trong và ngoài nước lợi dụng thực hiện âm mưu “diễn
biến hòa bình”. Chúng tác động, hướng lái tư tưởng hòng tạo ra một thế hệ trẻ sống theo
chủ nghĩa thực dụng, vụ lợi, vị kỷ, sẵn sàng xét đoán quá khứ và vai trò lãnh đạo của
Đảng, Nhà nước ta bằng “hệ thống” thông tin xấu, độc, xuyên tạc, thù địch.
2. Trường Đại học An ninh nhân dân là một đơn vị vũ trang trọng yếu, hàng năm
cung cấp một số lượng sỹ quan An ninh đáng kể cho các tỉnh, thành phía Nam (từ Quảng
Trị trở vào). Vì vậy, Nhà trường rất chú trọng đến công tác đào đội ngũ sỹ quan an ninh
tương lai. Sinh viên Đại học An ninh nhân dân không chỉ “có bản lĩnh chính trị vững
vàng, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng Cộng Sản Việt Nam, với Nhà nước
Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam” mà còn phải biết vận dụng học thuyết chủ nghĩa
Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp
luật của Nhà nước vào thực tiễn công tác công an. Nhận thức rõ mạng xã hội là một trong
Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
421
những kênh kết nối, chia sẻ, tiếp nhận thông tin phổ biến và là một phần không thể thiếu
trong cuộc sống hàng ngày của sinh viên. Mạng xã hội đem lại nhiều thông tin hữu ích
nhưng với sự xuất hiện của “làn sóng” thông tin xấu, độc, mạng xã hội cũng có những tác
động tiêu cực ảnh hưởng đến tư tưởng, đạo đức, lối sống của sinh viên. Vì vậy, Nhà
trường rất chú trọng đến vấn đề trang bị cho sinh viên kiến thức, kỹ năng để nhận diện,
cảnh giác trước thông tin xấu, độc trên không gian mạng.
Khảo sát được thực hiện bằng Google forms đối với sinh viên Trường Đại học An
ninh nhân dân cho thấy, bước đầu sinh viên đã có hiểu biết về thông tin xấu, độc trên
không gian mạng. Tuy nhiên, phần lớn sinh viên cho rằng thông tin xấu, độc đơn thuần là
những thông tin mang tính chất lừa đảo, bôi nhọ, xuyên tạc… mà chưa có sự hiểu biết đầy
đủ, chính xác về thông tin xấu, độc trên không gian mạng. Việc nhận diện, cảnh giác trước
thông tin xấu độc trên không gian mạng của sinh viên Đại học An ninh nhân dân chủ yếu
dừng lại ở việc không phát tán, chia sẻ thông tin của đài, báo, trang mạng, bài viết, blog,
video của những phần tử chống đối, phản động. Để nâng cao năng lực nhận diện và sự
cảnh giác cần thiết trước thông tin xấu, độc trên không gian mạng cho sinh viên thiết nghĩ
cần có những giải pháp đồng bộ từ phía Nhà trường; Các khoa, phòng, trung tâm, tổ chức
quần chúng, đội ngũ giảng viên và từ chính bản thân sinh viên.
Thứ nhất về phía Nhà trường, cần chú trọng công tác giáo dục chính trị, tư
tưởng cho sinh viên. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định: “Tư tưởng chỉ đạo
xuyên suốt của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta là phải kiên định và vận dụng,
phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu
độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định
các nguyên tắc xây dựng Đảng. Đây là vấn đề mang tính nguyên tắc, có ý nghĩa sống
còn đối với chế độ ta, là nền tảng vững chắc của Đảng ta, không cho phép ai được ngả
nghiêng, dao động”. Làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng giúp sinh viên góp
phần hình thành, bồi dưỡng thể giới quan, nhân sinh quan, phương pháp luận khoa
học; trang bị những kiến thức cơ bản vể tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối cách mạng
của Đảng Cộng sản Việt Nam góp phần hình thành niềm tin vào Đảng, vào con đường
đi lên chủ nghĩa xã hội. Những kẻ reo rắc thông tin xấu, độc trên không gian mạng có
thể tạo ra những tin giả hoặc những tin mang tính chất ngụy biện ở trình độ cao khiến
người dùng mạng xã hội rất dễ bị mắc lừa. Nhưng nếu sinh viên được giáo dục chính
trị, tư tưởng tốt sẽ có bản lĩnh, lý luận vững vàng, am hiểu thực tiễn chính trị, xã hội và
sự tự tin để nhận diện, cảnh giác và cao hơn là phản biện, chống lại các thông tin xấu,
độc, bảo vệ đất nước, bảo vệ chế độ.
Nhà trường cũng cần đẩy mạnh việc quán triệt và thực hiện nghiêm túc trong
toàn trường những văn bản liên quan như: Nghị Quyết 35-NQ/TW, ngày 28/10/2018
của Bộ Chính trị về “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản
Kỷ yếu Hội thảo Khoa học: “An ninh Sinh viên trong thời kỳ Chuyển đổi số”
422
bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”, Đề án số 08/ĐA-BCA-A03
ngày 29/9/2021 của Bộ Công an về “Công tác tăng cường bào vệ nền tảng tư tưởng
của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”;
Luật An ninh mạng được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa
XIV, kỳ họp thứ 5 thông qua ngày 12/6/2018 và có hiệu lực thi hành từ 01/01/2019;
“Quy trình công tác công an phát hiện, đấu tranh, xử lý tin giả, tin sai sự thật trên
internet, mạng xã hội” do Bộ Công an ban hành ngày 18/5/2022; Hưởng ứng chiến
dịch “Tháng hành động tuyên truyền về nhận diện và phòng chống lừa đảo trực tuyến”
triển khai từ ngày 23/6 đến ngày 23/7/2023 dưới sự chủ trì Cục An toàn thông tin (Bộ
Thông tin và Truyền thông), phối hợp cùng thành viên Liên minh tuyên truyền nâng
cao nhận thức và kỹ năng đảm bảo an toàn thông tin, nhận diện, cảnh giác trước thông
tin xấu, độc trên không gian mạng.
Nhà trường cần tích cực trong công tác tuyên truyền, giáo dục sinh viên nâng
cao cảnh giác, phòng chống âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình” nhằm phát huy
sức mạnh tổng hợp của các khoa, phòng, trung tâm, tổ chức quần chúng (Đoàn thanh
niên, Hội phụ nữ, Công Đoàn) trường trong công tác giúp sinh viên nhận diện, phòng
ngừa, đấu tranh với thông tin xấu, độc trên không gian mạng. Khi xuất hiện thông tin
xấu, độc, cần kịp thời “giải độc” thông tin nhanh chóng bằng nguồn tin xác thực, tin
cậy giúp sinh viên nắm rõ bản chất vấn đề. Bên cạnh đó cần duy trì, khiển khai các
biện pháp đấu tranh, ngặn chặn, bóc gỡ, xác minh, xử lý nghiêm các trường hợp tung
tin sai sự thật, tin xấu, độc trong sinh viên.
Thứ hai về phía các khoa, phòng, trung tâm, tổ chức quần chúng và đội ngũ giảng
viên. Các đơn vị trong Nhà trường cần tích cực thực hiện công tác tuyên truyền nâng cao
năng lực nhận diện, cảnh giác trước thông tin xấu, độc trên không gian mạng cho sinh
viên. Xây dựng, triển khai chương trình ngoại khóa tập huấn kỹ năng nhận diện, cảnh giác
trước thông tin xấu, độc trên không gian mạng. Khoa An ninh chính trị nội bộ xây dựng
nội dung, chương trình tập huấn, báo cáo thực tế về đấu tranh phản bác quan điểm sai trái,
thù địch, trong đó có nhận diện, cảnh giác với thông tin xấu, độc trên không gian mạng.
Khoa Ngoại ngữ - Tin học tổ chức các buổi tập huấn về kỹ năng an toàn thông tin, kỹ
năng sử dụng mạng xã hội an toàn cho sinh viên. Khoa Tâm lý tổ chức tập huấn về kỹ
năng giao tiếp, văn hóa ứng xử trên mạng xã hội cho sinh viên…
Duy trì việc quản trị các diễn đàn, trang fanpage của Đoàn thanh niên như fanpage
Lá Trung Quân, Câu lạc bộ văn nghệ xung kích, Câu lạc bộ kỹ năng… Thực hiện tốt
công tác truyền thông, đăng tải bài viết tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng,
pháp luật của Nhà nước, phản ánh những vấn đề mang tính thời sự, vạch trần âm mưu, thủ
đoạn của các thế lực thù địch giúp sinh viên có nhận thức đúng đắn, cập nhật thông tin
đẩy đủ, kịp thời. Đồng thời, cần phát huy vai trò của tổ chức quần chúng: Đoàn thanh
