Tai Biến Mạch Máu Não
Tai biến Mạch Máu Não (TBMN) là biến chứng xảy ra đốt ngột khi
sự tưới máu não bị giảm. Não hay óc là trung tâm của ý thức, giúp ta nhận
biết, suy nghĩ và hành động. Não cần được nuôi sống để làm việc. Não được
nuôi dưỡng nhờ 4 mạch máu hợp thành vòng đai ở đáy não. Khi sự cung cấp
máu bị cản trở, phần não do mạch máu tương ứng nuôi dưỡng bị hủy họai
gây ra tai biến mạch não. Tình trạng xảy ra đột ngột có thể gây tử vong hay
tàn phế như bị liệt nửa người.
Hỏi: Bà con thường nói “trúng gió” vậy trúng gió có phải là tai biến
mạch não không?
Đáp: Trúng gió là một từ mà dân gian dùng để chỉ những tình trạng
nguy kịch kèm theo bất tỉnh. Trúng gió có thể bao gồm TBMN và ngất xỉu
do cơn đau tim cấp. Chữ trúng gió rộng và mơ hồ, ngụ ý “trúng gió độc”
khiến cho bất tỉnh, điều đó không đúng. Có những chữ hay tin tưởng mà dân
chúng tin và quen dùng từ ngàn năm khi chưa có khoa học như “trúng gió”
cho rằng bệnh tật do yếu tố bên ngoài khiến cho người không may thì bị
bệnh giống như bị sét đánh, trong khi bệnh tật ở trong cơ thể và ta có thể
phát hiện, điều trị và phòng ngừa được.Ta cần dùng chữ đúng và suy nghĩ
theo khoa học.
Hỏi: Vậy làm sao biết là bi TBMN?
Đáp: Đặc tính của TBMN là xảy ra đột ngột: bênh nhân đột nhiên bất
tỉnh, té quỵ xuống, có khi không bất tỉnh nhưng đột ngột liệt nửa người, méo
miệng, không nói đựợc hoặc nói ngọng; có khi bị tê nửa người hoặc không
nhìn được một bên hoặc một phần; hoặc đột ngột mất thăng bằng, lảo đảo đi
không vững hoặc nhức đầu dữ dội, ói mửa hoặc co giật. Bệnh tiến triển có
thể nặng dần gây tử vong, một số bị liệt với nhiều mức độ khác nhau, một số
có thể phục hồi gần hoàn toàn. Những người đã bị TBMN dù đã hồi phục
vẫn dễ bị tái phát và khi bị tái phát thì có thể bị nặng hơn trước.
Hỏi: Tại sao bị TBMN?
Đáp: Như những chữ TBMN cho thấy, đó là tai nạn ở não do bệnh
của mạch máu. Mạch máu nuôi dưỡng não bị nghẹt hoặc bị vỡ khiến cho
não bị hư họai. Trong xơ vữa động mạch, chất cholesterol đọng vào thành
mạch máu làm hẹp lòng động mạch, dần dần làm tắc động mạch, máu không
lưu thông được. Có trường hợp một mảng xơ vữa tróc khỏi thành mạch, theo
dòng máu làm tắc một động mạch oở dưới dòng, cũng có trường hợp một
cục máu động từ tim bơm ra làm tắc mạch. Cao áp huyết lâu ngày làm vỡ
mạch máu, máu chảy vào mô não hoặc có dị tật ở mạch máu khiến cho mạch
máu bị vỡ.
Hỏi: Những ai dễ bị TBMN?
Đáp: Những người có tuổi, càng nhiều tuổi càng dễ bị TBMN, những
người cao áp huyết, tiểu đường, cao mỡ trong máu, hút thuốc lá, mập dễ bị
TBMN.
Hỏi: Cần làm gì khi có người bị TBMN?
Đáp: TBMN là một tình trạng khẩn cấp, cần gọi cấp cứu. Ở Mỹ hãy
quay 911, đừng ngai nóí tiếng Anh, sẽ có người đến giúp. Đừng để mất thời
gian, vì trong một số trường hợp, nếu dược cấp cứu trong 3 giờ đầu có thể
dùng thuốc làm thông động mạch bị hẹp do đó hạn chế tổn thương. Trong
một số trường hợp khác, bệnh có thể bắt đầu nhẹ nhưng trở nặng dần, khiến
cho bệnh nhân hôn mê sâu, có rối lọan tim mạch, suy hô hấp, ngưng thở.Tất
cả các bệnh nhân cần được theo dõi ở khu săn sóc tích cực có sẵn các
phương tiện hồi sinh cấp cứu..Trong khi chờ xe cấp cứu, cần để bệnh nhân
nằm yên, nới rộng quần áo, theo dõi sắc diện, nhịp thở. Nếu bệnh nhân ói
mửa, cần để đầu nghiêng sang một bên, dùng tay lấy các chất ói mửa từ mũi
và miệng bệnh nhân. Nếu bệnh nhân co giật, cũng cần để bệnh nhân nằm
nghiêng, đề phòng bệnh nhân cắn vào lưỡi bằng cách dùng khăn vải quấn
quanh một chiếc đũa hay cán muỗng đặt giữa hai hàm răng của bệnh nhân.
Hỏi: Bà con quen nặn chanh, cạo gió, làm như vậy có lợi gì không?
Đáp: Cạo gió chẳng có lợi tuy cũng chẳng làm hại, chỉ mất thì giờ và
gây bầm tím ở da. Nặn chanh vào miệng là điều cần tránh vì người hôn mê
không nuốt được, dễ bị sặc và hít vào phổi gây sưng phổi hoặc có phản xạ
làm cho ngưng thở. Những cách nặn chanh vào miệng là nhũng việc làm tự
phát do không hiểu biết, chẳng giúp được gì, lại có thể gây hại vì nguyên
nhân gây bệnh là tắc mạch máu hoặc chảy máu ở trong óc.
Hỏi: Có thể làm gì để tránh bị TBMN?
Đáp: Cần giảm các yếu tố nguy cơ gây bệnh tim mạch:
- cần phát hiện cao áp huyết sớm và chữa cao áp huyết tốt, nhất là ở
những người trên 40 tuổi, có tiền sử gia đinh cao áp huyết và bệnh tim mạch;
- cần giảm cholesterol trong máu, ăn ít chất béo, nhiều rau trái cây;
- ăn giảm muối;
- phát hiện và chữa tiểu đường tốt;
- không hút thuốc lá; không uống rượu, hoặc uống rượu vừa phải;
- không dùng các chất ma túy như cocaine;
- năng vận động, tập luyện.
Hỏi: Có cách nào ngừa TBMN?
Đáp: Có nghiên cứu chứng tỏ rằng aspirine giảm tỉ lệ TBMN và đau
tim ở những người cao áp huyết.
Hỏi: Uống aspirine có sợ bị đau bao tử không?
Đáp: Aspirine liều nhỏ 81 mg/ngày theo thống kê có lợi hơn có hại.
Có thể có một số ít người bị biến chứng chảy máu ở bao tử hoặc ở não
nhưng số người tránh được TBMN và đau tim nhiều hơn nên nhìn chung mà
nói những người bị cao áp huyết uống aspirine có lợi hơn là không uống. Ta
dùng aspirine đúng đối tượng, không dùng aspirine nếu bị loét bao tử, suy
gan, suy thận, bị các bệnh chảy máu, đang dùng thuốc chống đông hoặc bị dị
ứng với aspirine. Nên tham khảo với bác sĩ gia đình về việc dùng aspirine để
ngừa bệnh tim mạch cho phù hợp với từng trường hợp.
Hỏi: Có thể làm gì để giúp những người đã bị TBMN?