Bổ sung năm loài thuộc chi Prorocentrum Ehrenberg (Dinophyta) sống đáy vùng biển Việt Nam

32(1): 26-32 T¹p chÝ Sinh häc 3-2010<br /> <br /> <br /> <br /> Bæ SUNG N¡M LOµI THUéC CHI PROROCENTRUM EHRENBERG<br /> (DINOPHYTA) SèNG §¸Y VïNG BIÓN VIÖT NAM<br /> <br /> Hå V¡N THÖ<br /> <br /> ViÖn H¶i d−¬ng häc Nha Trang<br /> <br /> Chi Prorocentrum thuéc ngµnh t¶o Hai roi HuÕ), b¸n ®¶o S¬n Trµ (thµnh phè §µ N½ng), cï<br /> (Dinophyta), ®−îc m« t¶ bëi Ehrenberg vµo n¨m lao Chµm (tØnh Qu¶ng Nam), ®¶o Lý S¬n (tØnh<br /> 1834 víi loµi chuÈn P. micans Ehrenberg. Sau Qu¶ng Ng4i), vÞnh GhÒnh R¸ng (tØnh B×nh<br /> ®ã, ®4 cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ chi §Þnh), vÞnh Nha Trang vµ quÇn ñ¶o Tr−êng Sa<br /> nµy [1-5, 8-10, 15]. C¸c loµi cña chi (tØnh Kh¸nh Hßa), vÞnh Cµ N¸ vµ vïng triÒu Mü<br /> Prorocentrum thuéc nhãm prorocentroid, tÕ bµo Hßa (tØnh Ninh ThuËn), cï lao Cau (tØnh B×nh<br /> cña chóng kh«ng cã vá trªn vµ vá d−íi, gåm hai ThuËn), C«n §¶o (tØnh Bµ RÞa - Vòng Tµu), ñ¶o<br /> tÊm vá ®èi diÖn nhau (vá tr¸i vµ vá ph¶i) ®−îc Phó Quèc (tØnh Kiªn Giang).<br /> nèi kÕt víi nhau bëi ®ai bªn. HiÖn nay, trªn thÕ<br /> 2. Ph−¬ng ph¸p thu mÉu ngoµi thùc ®Þa<br /> giíi chi nµy cã kho¶ng h¬n 70 loµi bao gåm c¶<br /> sèng næi vµ sèng ®¸y ®4 ®−îc c«ng nhËn [6]. B»ng ph−¬ng ph¸p thî lÆn cã khÝ tµi<br /> Mét sè loµi Prorocentrum sèng ®¸y cã thÓ s¶n (SCUBA). C¸c mÉu vËt rong biÓn nh−<br /> sinh ®éc tè nh− axit oka-®a-ic (OA), dinophysis- Chnoospora, Colpomenia, Padina, Dictyota,<br /> toxin (DTX) [15, 16] vµ g©y héi chøng ngé ®éc Hormophysa, Sargassum vµ Turbinaria (Rong<br /> DSP (Diarrhetic Shellfish Poisoning) cho con n©u - Phaeophyceae - Heterokontophyta);<br /> ng−êi th«ng qua chuçi thøc ¨n [14]. Chóng Acanthophora, Amphiroa, Asparagopsis,<br /> th−êng gÆp trong vïng biÓn nhiÖt ®íi vµ cËn Ceratodictyon, Gelidiella, Gracilaria, Hypnea,<br /> nhiÖt ®íi vµ sèng b¸m trªn c¸c loµi rong biÓn Heminthocladia, Liagora, Laurencia,<br /> nh−: Padina sp., Sargassum sp., Amphiroa sp., Galaxaura vµ Titanophora (Rong ®á -<br /> Turbinaria sp., Halimeda sp., Galaxaura sp. vµ Rhodophyta); Avrainvillea, Caulerpa, Codium,<br /> mét vµi loµi cá biÓn. KÝch th−íc vµ h×nh d¹ng tÕ Dictyosphaeria, Enteromorpha, Halimeda,<br /> bµo, cÊu tróc cña bÒ mÆt vá, gai ®Ønh, h¹t t¹o Tydemania vµ Udotea (Rong lôc - Chlorophyta)<br /> bét, nh©n, ®ai bªn lµ nh÷ng ®Æc tr−ng ®Ó ph©n vµ 5 loµi cá biÓn Cymodocea serrulata,<br /> biÖt sù kh¸c nhau gi÷a c¸c loµi. ë ViÖt Nam, Halophila ovalis, Syringodium isoetifolium,<br /> bèn loµi Prorocentrum lima (Ehrenberg) Dodge, Thalassia hemprichii vµ Thalassodendron<br /> P. concavum Fukuyo, P. emarginatum Fukuyo ciliatum ®−îc thu thËp mét c¸ch nhÑ nhµng cho<br /> vµ P. rhathymum Loebich III, Sherley et vµo c¸c tói nhùa 500-1000 ml, b¶o qu¶n trong<br /> Schmidt ®4 ®−îc m« t¶ trong tµi liÖu nghiªn cøu ®iÒu kiÖn m¸t vµ tèi. C¸c mÉu vËt ®−îc ®−a vÒ<br /> tr−íc ®©y [11]. Trong nghiªn cøu nµy, chóng t«i phßng thÝ nghiÖm ®Ó t¸ch c¸c loµi t¶o Hai roi<br /> m« t¶ chi tiÕt cÊu tróc bÒ mÆt vá cña chi t¶o nµy khái c¸c vËt b¸m rong biÓn hoÆc cá biÓn.<br /> vµ ®4 x¸c ®Þnh thªm n¨m loµi P. maculosum, P.<br /> 3. Ph−¬ng ph¸p xö lý vµ ph©n tÝch mÉu<br /> arenarium, P. sculptile, P. tropicalis vµ P.<br /> trong phßng thÝ nghiÖm<br /> faustiae lÇn ®Çu tiªn ®−îc ghi nhËn cho khu hÖ<br /> t¶o Hai roi sèng ®¸y cña ViÖt Nam. a. Xö lý mÉu<br /> C¸c mÉu rong biÓn vµ cá biÓn ®−îc thu cho<br /> I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU vµo c¸c lä nhùa cã n¾p råi l¾c m¹nh nhiÒu lÇn<br /> ®Ó cho c¸c loµi vi t¶o rêi khái vËt b¸m (c¸c lo¹i<br /> 1. VÞ trÝ thu mÉu rong biÓn vµ cá biÓn); lo¹i bá phÇn rong vµ cá,<br /> MÉu t¶o hai roi sèng ®¸y ®−îc thu ë mét sè råi chuyÓn phÇn n−íc cã t¶o sang mét lä nhùa<br /> vïng ven biÓn: ®¶o S¬n Chµ (tØnh Thõa Thiªn - kh¸c. Läc vµ röa mÉu b»ng n−íc biÓn qua bé<br /> <br /> 26<br /> sµng cã kÝch th−íc thø tù nh− sau: 900, 250, 1. Prorocentrum maculosum Faust, 1993<br /> 125, 63, 32, 20 µm, kh«ng gi÷ l¹i c¸c phÇn vËt (h×nh 1)<br /> chÊt trªn sµng läc 250 µm vµ 125 µm. Sau ®ã, Tªn ®ång vËt: Exuviaella maculosum<br /> röa mÉu nhanh b»ng n−íc ngät råi nhuém (Faust) McLachlan, Boalch et Jahn 1997<br /> Calco-fluo White. Tµi liÖu: Faust, 1993b: p. 410, figs. 1-2;<br /> b. Nghiªn cøu h×nh th¸i b»ng kÝnh hiÓn vi McLachlan vµ cs., 1997: p. 44; Faust vµ<br /> quang häc (KHVQH) Gulledge, 2002: p. 61, pl. 44, figs. 1-6.<br /> Thµnh phÇn loµi t¶o Hai roi cã vá sèng ®¸y M« t¶: TÕ bµo cã d¹ng h×nh trøng víi chiÒu<br /> ®−îc ®Þnh lo¹i vµ s¾p xÕp theo tµi liÖu cña dµi 45 - 50 µm, chiÒu réng 35 - 40 µm. PhÇn<br /> Fukuyo (1981), Faust (1990, 1993a, 1993b, ®Çu tÕ bµo thon, réng phÇn gi÷a vµ cuèi tÕ bµo<br /> 1994, 1997), Morton (1998), Faust vµ cs. (h×nh 1e-g). BÒ mÆt vá th« r¸p víi nhiÒu lç,<br /> (1999), Grzebyk vµ cs. (1998), Faust vµ ngo¹i trõ ë trung t©m tÕ bµo (h×nh 1 c-d). MÐp<br /> Gulledge (2002), Larsen vµ Nguyen (2004), vá lµ mét gê næi rÊt râ ch¹y vßng quanh tÕ bµo.<br /> Mohammad-Noor vµ cs. (2007), Faust vµ cs. Lç mÐp ph©n bè ®Òu ë mÐp tÕ bµo trªn c¶ vá<br /> (2008). Sö dông kÝnh hiÓn vi Leica DMLB víi ph¶i vµ vá tr¸i (h×nh 1h). PhÇn ®Ønh cña vá ph¶i<br /> pha t−¬ng ph¶n vµ huúnh quang cã ®é phãng ®¹i cã mét chç lâm vµo d¹ng h×nh ch÷ V, ®èi xøng<br /> tõ 100-1.000 lÇn ®Ó quan s¸t vµ ®Þnh lo¹i tÕ bµo. (h×nh 1a, b vµ e). H¹t t¹o bét n»m ë trung t©m<br /> Sö dông m¸y ghi h×nh kü thuËt sè ®Ó chôp ¶nh. (h×nh 1a vµ b).<br /> C¸c h×nh ¶nh minh häa ®−îc xö lý b»ng phÇn<br /> mÒm Adobe Photoshop CS2 9.0.<br /> c. Nghiªn cøu h×nh th¸i b»ng kÝnh hiÓn vi ®iÖn<br /> tö quÐt (KHV§TQ) (Scan Electron<br /> Microscope - SEM)<br /> §Ó xem cÊu tróc chi tiÕt cña bÒ mÆt tÕ bµo<br /> vµ sù s¾p xÕp c¸c tÊm vá, mÉu vËt ph¶i ®−îc<br /> quan s¸t b»ng kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö quÐt (§TQ).<br /> MÉu vËt tù nhiªn ®−îc quan s¸t d−íi kÝnh hiÓn<br /> vi quang häc hoÆc huúnh quang ®Ó x¸c ®Þnh ®èi<br /> t−îng cÇn quÐt. Sau khi chän mÉu vËt, cho mét<br /> giät mÉu vµo gi÷a trung t©m mµng läc c¸c-bon<br /> cã ®−êng kÝnh lç 5 µm. Dïng n−íc cÊt röa s¹ch<br /> muèi nhiÒu lÇn trªn mµng läc vµ mÉu vËt. Dïng H×nh 1. Prorocentrum maculosum Faust 1993<br /> cån cã nång ®é tõ thÊp ®Õn cao dÇn theo thø tù:<br /> Ghi chó: (a, b). h×nh d¹ng tÕ bµo, cho thÊy h¹t t¹o bét<br /> 15, 30, 50, 70, 90% ®Ó lµm mÊt n−íc. Cuèi cïng ë trung t©m tÕ bµo (mòi tªn); (c, e). h×nh d¹ng tÕ bµo<br /> lµm kh« mÉu b»ng cån tuyÖt ®èi 99,99%. Ở mçi nh×n tõ vá ph¶i, víi nhiÒu lç nhá; (d, g). h×nh d¹ng tÕ<br /> ®é cån, mÉu vËt ®−îc ng©m tõ 5 - 10 phót. Sau bµo nh×n tõ vá tr¸i; (h). vá tr¸i cho thÊy lç mÐp tÕ bµo<br /> ®ã, mµng läc cã chøa mÉu vËt ®−îc d¸n trªn (®Çu mòi tªn). C¸c h×nh a, b, c, d vµ h chôp d−íi<br /> mét ®Õ nh«m hoÆc ®Õ nhùa ®4 cã s½n mµng keo KHVQH; c¸c h×nh e vµ g chôp d−íi KHV§TQ;<br /> c¸c-bon cã ®−êng kÝnh t−¬ng tù víi mµng läc. th−íc tØ lÖ: 10 µm cho tÊt c¶ c¸c h×nh.<br /> Phñ mÉu b»ng vµng hoÆc c¸c-bon, sau ®ã ®Æt Sinh th¸i vµ ph©n bè: P. maculosum lÇn<br /> mÉu vµo kÝnh ®Ó quÐt. Sö dông kÝnh hiÓn vi ®iÖn ®Çu tiªn ®−îc ph¸t hiÖn ë ®¶o Twin, Belize<br /> tö JEOL JSM-5410 LV (ViÖn 69, Bé T− LÖnh thuéc vïng biÓn Ca-ri-bª. Loµi nµy b¸m trªn c¸c<br /> B¶o vÖ L¨ng Chñ TÞch Hå ChÝ Minh) ®Ó quan<br /> vËt vôn (®¸, san h« chÕt) trªn nÒn ®¸y [3]. ë<br /> s¸t mÉu.<br /> ViÖt Nam loµi nµy ®−îc t×m thÊy trªn rong<br /> II. KÕt qu¶ nghiªn cøu Padina vµ Sargassum ë vÞnh Cam Ranh (tØnh<br /> Kh¸nh Hßa).<br /> Sau ®©y lµ phÇn m« t¶ n¨m loµi t¶o Hai roi<br /> Th¶o luËn: P. maculosum rÊt gièng víi<br /> lÇn ®Çu tiªn ®−îc ghi nhËn cho khu hÖ t¶o Hai<br /> roi sèng ®¸y cña ViÖt Nam. P. lima vÒ h×nh d¹ng vµ kÝch th−íc; c¶ hai loµi<br /> <br /> <br /> 27<br /> ®Òu cã lç mÐp. Tuy vËy, cã thÓ dùa vµo ®Æc mÐp tÕ bµo phï hîp víi m« t¶ gèc vÒ P.<br /> ®iÓm bÒ mÆt vá ®Ó ph©n biÖt P. maculosum vµ arenarium cña Faust (1994) [4]. Tuy nhiªn, cã<br /> P. lima. BÒ mÆt vá cña P. maculosum h¬i th«, mét sè ®Æc ®iÓm trong nghiªn cøu nµy kh¸c víi<br /> có nhiÒu lç, trong khi ®ã bÒ mÆt vá cña P. lima m« t¶ vÒ loµi P. arenarium tr−íc ®©y cña<br /> rÊt mÞn, cã rÊt Ýt lç. Grzebyk vµ cs. (1998) [10], Mohammad-Noor<br /> §éc tè häc: Loµi nµy cã thÓ s¶n sinh ra a-xÝt vµ cs. (2007) [13] ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 1.<br /> «-ka-®a-ic, g©y ngé ®éc d¹ng DSP ë vïng biÓn<br /> Ca-ri-bª [17].<br /> 2. Prorocentrum arenarium Faust 1994<br /> (h×nh 2)<br /> Tµi liÖu: Faust, 1994: p. 759, figs. 14-21;<br /> Faust vµ Gulledge, 2002: p. 54, pl. 37, figs. 1-6;<br /> Grzebyk vµ cs., 1998: p. 1059, figs. 1-3;<br /> Mohammad-Noor vµ cs., 2007: p. 633, figs. 2a-<br /> j, 13a-b.<br /> M« t¶: TÕ bµo cã d¹ng h×nh cÇu, víi ®−êng<br /> kÝnh 33 - 38 µm. BÒ mÆt vá mÞn víi nhiÒu lç,<br /> phÇn trung t©m vá kh«ng cã lç (h×nh 2a - b). Lç<br /> cã d¹ng h×nh qu¶ thËn dµi kho¶ng 0,4 - 0,5 µm<br /> (h×nh 2c), cã tõ 75 - 90 lç trªn mçi vá. Lç mÐp<br /> dµi, ph©n bè ®Òu trªn mçi viÒn vá (h×nh 2e), cã<br /> tõ 55 - 62 lç trªn mçi vá. PhÇn ®Ønh cña vá ph¶i<br /> cã chç lâm vµo h×nh ch÷ V (h×nh 2d). H×nh 2. Prorocentrum arenarium Faust 1994<br /> Sinh th¸i vµ ph©n bè: P. arenarium ®−îc Ghi chó: (a, b). h×nh d¹ng tÕ bµo nh×n tõ vá ph¶i, cho<br /> ph¸t hiÖn trªn bÒ mÆt c¸t mÞn, m¶nh san h« ë thÊy cÊu tróc lç vá, lç mÐp; (c). h×nh d¹ng lç bÒ mÆt<br /> vïng ®¶o Carrie Bow, Belize [4], trªn rong biÓn, vá (®Çu mòi tªn); (d). nh×n tõ vá ph¶i, cho thÊy phÇn<br /> ®Ønh cã chç lâm vµo ë vïng roi (mòi tªn); (e). nh×n tõ<br /> ë ®¶o Europa (Ph¸p) t©y Nam Ên §é D−¬ng vá tr¸i cho thÊy lç mÐp (®Çu mòi tªn). C¸c h×nh a, b<br /> [10, 16], ®¶o Sabah - Ma-lai-xi-a [13]. ë ViÖt vµ d: chôp d−íi KHVQH; c¸c h×nh c vµ e: chôp d−íi<br /> Nam, loµi nµy ®−îc t×m thÊy trªn rong biÓn KHV§TQ).<br /> Padina, Sargassum, Galaxaura ë ®¶o S¬n Ca<br /> thuéc quÇn ñ¶o Tr−êng Sa vµ vÞnh Nha Trang §éc tè: Loµi P. arenarium cã thÓ s¶n sinh ra<br /> (tØnh Kh¸nh Hßa). a-xÝt «-ka-®a-ic [16]. KÕt qu¶ nghiªn cøu míi<br /> ®©y cho thÊy P. arenarium víi mËt ®é 23 tÕ<br /> Th¶o luËn: KÕt qu¶ ph©n tÝch mÉu vËt cña<br /> bµo/ml ®4 g©y chÕt ®Õn 90% quÇn thÓ Artemia<br /> chóng t«i vÒ h×nh th¸i, kÝch th−íc cña tÕ bµo,<br /> h×nh d¹ng, kÝch th−íc cña lç trªn bÒ mÆt vµ lç franciscana [13].<br /> <br /> B¶ng 1<br /> So s¸nh mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña loµi Prorocentrum arenarium<br /> (L: chiÒu dµi; W: chiÒu réng; D: ®−êng kÝnh)<br /> §Æc ®iÓm Nghiªn cøu nµy C¸c nghiªn cøu kh¸c<br /> H×nh d¹ng vµ kÝch Trßn, D: 30 - 32 [4].<br /> D: 33 - 38 Trßn, D: 36 - 42 [10].<br /> th−íc cña tÕ bµo (µm) Tr¸i xoan réng; L: 42 - 45, W: 35 - 40 [13].<br /> Lç vá 75 - 90 lç 65 - 73 lç; L: 0,62, W: 0,36 [4].<br /> KÝch th−íc lç (µm) L: 0,4 - 0,5 108 - 135 lç; L: 0,3 - 0,7, W: 0,1 - 0,4 [13].<br /> 50 - 57 lç [4].<br /> Lç mÐp 55 - 62 lç<br /> 61 - 73 lç [13].<br /> <br /> 28<br /> 3. Prorocentrum sculptile Faust 1994 (h×nh 3) Th¶o luËn: P. sculptile rÊt dÔ nhÇm lÉn víi<br /> P. emarginatum khi quan s¸t d−íi kÝnh hiÓn vi<br /> Tµi liÖu: Faust, 1994: p. 757, figs. 8-13;<br /> quang häc, bëi v× ë phÇn ®Ønh vá ph¶i cña c¶ hai<br /> Mohammad-Noor vµ cs., 2007: p. 653, figs. 11a-j.<br /> loµi ®Òu cã phÇn lâm vµo d¹ng h×nh ch÷ V kh«ng<br /> ®èi xøng, bªn trong cã mét gê máng. Tuy nhiªn,<br /> c¸c lç trªn bÒ mÆt vá cña P. emarginatum s¾p<br /> xÕp theo d¹ng táa tia, kh¸c víi P. sculptile. D−íi<br /> kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö quÐt, cã thÓ ph©n biÖt hai loµi<br /> nµy rÊt dÔ dµng. BÒ mÆt vá cña P. sculptile cã rÊt<br /> nhiÒu lç trßn hoÆc dµi vµ lâm s©u vµo trong nóm,<br /> ng−îc l¹i c¸c lç cña P. emarginatum trßn, nhá<br /> víi bÒ mÆt vá rÊt mÞn. KÝch th−íc cña 2 loµi nµy<br /> t−¬ng ®−¬ng nhau, sai kh¸c kh«ng ®¸ng kÓ; kh¸c<br /> nhau chñ yÕu lµ kiÓu lç vµ c¸ch s¾p xÕp. Nh÷ng<br /> ®Æc ®iÓm cña mÉu vËt chóng t«i phï hîp víi m«<br /> t¶ cña Faust (1994) [4].<br /> §éc tè: P. sculptile kh«ng g©y ®éc ®èi víi<br /> quÇn thÓ Artemia franciscana [13].<br /> 4. Prorocentrum tropicalis Faust 1997<br /> (h×nh 4)<br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 3. Prorocentrum sculptile Faust 1994<br /> Ghi chó: (a). h×nh d¹ng tÕ bµo nh×n tõ vá ph¶i, phÇn<br /> ®Ønh cã chç lâm h×nh ch÷ V (mòi tªn); (b). nh×n tõ vá<br /> tr¸i; (c, d). cÊu tróc lç bÒ mÆt vá tÕ bµo, cho thÊy cã 2<br /> lo¹i lç, lç cã kÝch th−íc lín (mòi tªn) vµ lç nhá n»m<br /> bªn trong nóm trßn (®Çu mòi tªn). H×nh chôp d−íi<br /> KHV§TQ.<br /> <br /> M« t¶: TÕ bµo cã h×nh tr¸i xoan réng, c¶ hai<br /> mÆt vá h¬i låi. ChiÒu dµi tÕ bµo kho¶ng 35-40<br /> µm, réng 32-35 µm (h×nh 3a vµ b). BÒ mÆt vá<br /> mÞn cã nhiÒu lç nhá, cã hai lo¹i lç kh¸c nhau.<br /> Lo¹i lç n»m bªn trong nóm trßn vµ mét sè lç<br /> n»m bªn ngoµi, kÝch th−íc cña lç rÊt kh¸c nhau<br /> (h×nh 3c vµ d). PhÇn ®Ønh cña vá ph¶i cã mét<br /> chç lâm s©u d¹ng h×nh ch÷ V, kh«ng ®èi xøng, H×nh 4. Prorocentrum tropicalis Faust 1997<br /> bªn trong cã mét gê máng (h×nh 3a). Ghi chó: (a, c, e). h×nh d¹ng tÕ bµo nh×n tõ vá ph¶i<br /> Sinh th¸i vµ ph©n bè: P. sculptile ®−îc t×m cho thÊy ®ai mÐp vá rÊt th« (a vµ e, ®Çu mòi tªn), h¹t<br /> thÊy lÇn ®Çu tiªn trªn nÒn ®¸y c¸t ë ®¶o Carrie t¹o bét n»m ë trung t©m (c, mòi tªn); (b, g). nh×n tõ<br /> Bow, Belize [4]. Loµi nµy còng ®−îc t×m thÊy vá tr¸i, ®ai mÐp vá rÊt th« (®Çu mòi tªn); (d, i). cÊu<br /> trªn c¸c loµi cá biÓn, rong biÓn Padina spp. vµ tróc lç bÒ mÆt vá (®Çu mòi tªn); (h). cÊu tróc vïng<br /> Sargassum spp. ở c¸c ®¶o trong vÞnh Sepanggar, roi, ®−êng viÒn quanh vïng roi th« (mòi tªn). C¸c<br /> h×nh a-d: chôp d−íi KHVQH; c¸c h×nh e-i: chôp d−íi<br /> Ma-lai-xi-a [13]. ë ViÖt Nam, loµi nµy ®−îc t×m KHV §TQ.<br /> thÊy lÇn ®Çu tiªn trªn c¸c rong biÓn Padina,<br /> Tµi liÖu: Faust, 1997: p. 851, figs. 7-12.<br /> Sargassum, Dictyota ë ®¶o Song Tö thuéc quÇn<br /> ñ¶o Tr−êng Sa vµ vÞnh Nha Trang (tØnh M« t¶: Nh×n tõ mÆt vá, tÕ bµo cã d¹ng h×nh<br /> Kh¸nh Hßa). trøng, phÇn gi÷a tÕ bµo h¬i réng (h×nh 4a).<br /> <br /> <br /> 29<br /> ChiÒu dµi kho¶ng 45 - 50 µm, chiều réng 40 - ®iÓm h×nh th¸i kh¸c cña mÉu vËt của chóng t«i<br /> 45 µm. BÒ mÆt vá th« r¸p víi nhiÒu lç nhá, phï hîp víi m« t¶ cña Morton (1998) [15],<br /> ngo¹i trõ phÇn trung t©m vá (h×nh 4d vµ e). C¸c Mohammad-Noor vµ cs. (2007) [13].<br /> lç nhá nµy n»m lâm bªn trong nóm s©u cã d¹ng<br /> h×nh trßn (h×nh 4e). ViÒn mÐp vá rÊt th« (h×nh<br /> 4e vµ g). TÕ bµo kh«ng cã hµng lç mÐp. H¹t t¹o<br /> bét n»m ë trung t©m tÕ bµo (h×nh 4c). Vá ph¶i<br /> cã mét chç lâm s©u cã d¹ng h×nh ch÷ V, vïng<br /> roi cã cÊu tróc gièng nh− cæ ¸o víi ®−êng viÒn<br /> rÊt th« (h×nh 4e vµ h).<br /> Sinh th¸i vµ ph©n bè: P. tropicalis lÇn ®Çu<br /> tiªn ®−îc ph¸t hiÖn ë vïng biÓn Belize. Ở ViÖt<br /> Nam, loµi nµy ®−îc ph¸t hiÖn ë vÞnh Nha Trang<br /> vµ ñ¶o S¬n Ca thuéc quÇn ñ¶o Tr−êng Sa (tØnh<br /> Kh¸nh Hßa), vïng triÒu Mü Hßa (tØnh Ninh<br /> ThuËn), th−êng b¸m trªn rong Acanthophora,<br /> Sargassum, Padina, Hypnea.<br /> §éc tè: §éc tè cña loµi nµy ch−a biÕt [5].<br /> 5. Prorocentrum faustiae Morton 1998<br /> (h×nh 5)<br /> Tµi liÖu: Morton, 1998: p. 566, figs. 1 - 4;<br /> Faust vµ Gulledge, 2002: p. 58, pl. 41, figs. 1 -<br /> 4; Mohammad-Noor vµ cs., 2007: p. 641, figs.<br /> 5a - i.<br /> M« t¶: TÕ bµo thon dµi, h¬i trßn ë phÇn sau<br /> víi chiÒu dµi 50 - 56 µm, chiÒu réng 42 - 46 µm<br /> (h×nh 5a). BÒ mÆt vá tÕ bµo h¬i th« r¸p víi nhiÒu<br /> lç nhá, h×nh trßn (h×nh 5d - h). C¸c lç nhá n»m<br /> lâm bªn trong nóm trßn, c¹n (h×nh 5i). PhÇn<br /> trung t©m vá kh«ng cã lç. PhÇn ®Ønh cña vá ph¶i H×nh 5. Prorocentrum faustiae Morton 1998<br /> cã mét chç lâm vµo d¹ng h×nh ch÷ V ®èi xøng Ghi chó: (a, d, g). h×nh d¹ng tÕ bµo nh×n tõ vá ph¶i,<br /> (h×nh 5c). cho thÊy phÇn lâm h×nh ch÷ V (mòi tªn); (b, e, h).<br /> Sinh th¸i vµ ph©n bè: P. faustiae ®−îc ph¸t nh×n tõ vá tr¸i; (c). cÊu tróc vïng roi, lç bÒ mÆt vá<br /> (®Çu mòi tªn); (i): cÊu tróc lç bÒ mÆt vá (®Çu mòi<br /> hiÖn trªn c¸c lo¹i rong trong r¹n san h« ë ®¶o<br /> tªn). C¸c h×nh a, b, d vµ e: chôp d−íi KHVQH; - các<br /> Heron, Úc (23,25o S; 151,55o E) [15]. Loµi nµy hình c, g, h vµ i: chôp d−íi KHV§TQ.<br /> còng ®−îc ph¸t hiÖn trªn rong Sargassum spp. ë<br /> ®¶o Mantanani vµ Tunku Abdul Rahman phÝa §éc tè: P. faustiae cã thÓ s¶n sinh axÝt «-ka-<br /> t©y ®¶o Sabah, Ma-lai-xi-a [13]. ë ViÖt Nam, ®a-ic (OA) vµ dÉn xuÊt cña nã lµ<br /> lÇn ®Çu tiªn loµi nµy ®−îc t×m thÊy trªn rong dinophysistoxin-1 (DTX-1) [15].<br /> biÓn Padina sp. ë hßn Rïa, vÞnh Nha Trang Lêi c¸m ¬n: C«ng tr×nh nµy ®−îc sù tµi trî<br /> (tØnh Kh¸nh Hßa). cña dù ¸n HABViet vµ ®Ò tµi träng ®iÓm cÊp<br /> Th¶o luËn: So s¸nh víi m« t¶ cña Morton Nhµ n−íc, m4 sè KC.09.03/06-10.<br /> (1998), P. faustiae trong nghiªn cøu nµy cã<br /> kÝch th−íc lín h¬n (dµi 43 - 49 µm, réng 38 - 42 TµI LIÖU THAM KH¶O<br /> µm). Loµi nµy ë vïng biÓn Ma-lai-xi-a cã kÝch<br /> th−íc lín h¬n so víi mÉu vËt cña chóng t«i (dµi 1. Faust M. A., 1990: Journal of Phycology,<br /> 45 - 60 µm, réng 38 - 53 µm) [13]. C¸c ®Æc 26: 548 - 558.<br /> <br /> <br /> 30<br /> 2. Faust M. A., 1993a: Journal of Phycology, Society of Scientific Fisheries, 47: 967-978.<br /> 29: 100-107. 10. Grzebyk D., Yoshihiko S. and Berland B.,<br /> 3. Faust M. A., 1993b: Phycologia, 32: 410- 1998: Journal of Phycology, 4: 1055-1068.<br /> 418. 11. Larsen J. and Nguyen N. L. (editors) 2004:<br /> 4. Faust M. A., 1994: Journal of Phycology, Opera Botanica,140: 53 - 117.<br /> 30: 755-763. 12. McLachlan J. L., Boalch G. T. and Jahn<br /> R., 1997: Phycologia, 36: 38-46.<br /> 5. Faust M. A., 1997: Journal of Phycology,<br /> 33: 851-858. 13. Mohammad-Noor N., Daugbjerg N.,<br /> Moestrup O. and Anton A., 2007: Nordic<br /> 6. Faust M. A., Larsen J. and Moestrup O., Journal of Botany, 24: 629-690.<br /> 1999: Leaflet, 184: 1-23.<br /> 14. Morton S. L. and Faust M. A., 1997:<br /> 7. Faust M. A. and Gulledge R. A., 2002: Bulletin Marine Science, 61: 899-906.<br /> Identifying harmful marine dinoflagellates,<br /> 15. Morton S. L., 1998: Botanica Marina, 41:<br /> 42: 1-144. Smithsonian Institution.<br /> Washington, DC. 565 - 569.<br /> 16. Ten-Hage L., Delaunay N. V., Pichon N.,<br /> 8. Faust M. A, Vandersea M. W., Kibler S.<br /> Coute A., Puiseux-Dao S. and Turquet J.,<br /> R., Tester P. A. and Litaker R. W., 2008: 2000: Toxicon, 38: 1043-1054.<br /> Journal of Phycology, 44: 232-240.<br /> 17. Zhou J. and Fritz L., 1994: Phycologia, 33:<br /> 9. Fukuyo Y., 1981: Bulletin of the Japanese 455 - 461.<br /> <br /> <br /> FIVE NEW SPECIES BELONGING TO THE GENUS PROROCENTRUM TO THE<br /> FLORA OF BENTHIC DINOFLAGELLATE OF VIETNAM<br /> <br /> HO VAN THE<br /> <br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> Five benthic dinoflagellate species of genus Prorocentrum (Dinophyta) were identified and described as<br /> first records to benthic dinoflagellate flora in Vietnam. They are Prorocentrum maculosum, P. arenarium, P.<br /> sculptile, P. tropicalis and P. faustiae. The specimens of these species were collected from seaweeds and<br /> seagrasses along the coasts, Truong Sa archipelago, Vietnam. These species are distinguished by a number of<br /> morphological characteristics: cell shape and size, surface structure and ornamentation of the valves, apical<br /> spine, pyrenoids, nucleus and intercalary band.<br /> Cells of P. maculosum are broadly ovate in valve view. Cells are 45-50 µm long and 35-40 µm wide. The<br /> thecal surface is rugose with distinct scattered valve poroids. The valve margin of P. maculosum form ridge<br /> which appears as a flange around the cell. The marginal pores are present. The right valve has a V- shaped<br /> depression in the periflagellar area. Pyrenoid locates in the central cell.<br /> Cells of P. arenarium are slightly circular in valve view. Cell size ranges from 33-38 µm in diameter. The<br /> thecal surface is smooth and has many poroids (75 - 90 pores per valve) except in the central area. The poroids<br /> are kidney-shaped to oblong with an average size of 0.4-0.5 µm long. The marginal pores are present, 55-62<br /> pores per valve. The periflagellar area is a V-shaped depression in the right valve.<br /> Cells of P. sculptile are broadly oval in valve view. Both valves are slightly convex. The cell measures 35<br /> - 40 µm in length and 32 - 35 µm in width. The valve surface has shallow depressions of variable shapes.<br /> Trichocyst pores are situated in shallow depression on the valve surface. The periflagellar area on the right<br /> valve has a deep, asymmetrical, V-shaped indentation.<br /> <br /> <br /> 31<br />  Cells of P. tropicalis are oval in valve view with the maximum width behind the middle region. Cells are<br /> 45-50 µm long and 40-45 µm wide. The thecal surface is rugose and has more poroids except in the central<br /> region. Poroids are round, and situated in shallow depressions. The cell margin has a ledge, marginal pores<br /> absent. The right valve has a deep, symmetrical, V-shaped indentation.<br /> Cells of P. faustiae are slightly elongate with a round posterior end. Cells are 50 - 56 µm long, and 42 - 46<br /> µm wide. The thecal surface is rugose and perforated with numerous small, round pores except in the central<br /> cell. Each pore is situated in a shallow depression. The periflagellar area on the right valve has a deep,<br /> symmetric, V-shaped indentation.<br /> <br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 12-1-2010<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 32<br />