Bước đầu tìm hiểu nguồn gốc và phả hệ của virut gây bệnh “Nhộng Bọc” (Sacbrood) ở ong mật tại Việt Nam

26(3): 37-42 T¹p chÝ Sinh häc 9-2004<br /> <br /> <br /> <br /> B−íc ®Çu t×m hiÓu nguån gèc vµ ph¶ hÖ cña virót g©y bÖnh<br /> “nhéng bäc” (sacbrood) ë ong MËt t¹i viÖt nam<br /> <br /> Lª Thanh Hßa<br /> ViÖn C«ng nghÖ sinh häc<br /> Ph¹m ViÕt Liªn<br /> Trung t©m nghiªn cøu ong trung −¬ng<br /> <br /> Sacbrood virót (SBV) lµ lo¹i virót g©y bÖnh ViÖt Nam, b»ng ph¶n øng RT- PCR vµ so s¸nh<br /> “Êu trïng ong d¹ng tói” hay cßn gäi lµ bÖnh ®èi chiÕu víi c¸c chñng SBV cña ch©u ¸, SBV<br /> “nhéng bäc” (sacbrood) ®−îc ph¸t hiÖn lÇn ®Çu cña ViÖt Nam ®W ®−îc gi¸m ®Þnh b»ng ph−¬ng<br /> tiªn vµo n¨m 1913 vµ ®−îc m« t¶ chi tiÕt vµo ph¸p sinh häc ph©n tö, ®−îc ®¨ng ký trong Ng©n<br /> n¨m 1917 [10]. Khi bÞ bÖnh, Êu trïng ngõng hµng Gien víi sè hiÖu: AY216794.<br /> ph¸t triÓn, kh«ng lét x¸c, m« bÞ biÕn hãa, h×nh Tuy nhiªn, SBV cã mèi quan hÖ hä hµng vµ<br /> d¹ng bÞ thay ®æi t¹o thµnh d¹ng tói, tr−íc cã nguån gèc nh− thÕ nµo víi c¸c chñng SBV g©y<br /> mµu vµng, sau chuyÓn thµnh n©u vµ råi kh« ®en bÖnh sacbrood trªn thÕ giíi vÉn lµ vÊn ®Ò cÇn<br /> [1, 2, 4, 5]. SBV thuéc hä Picornaviridae, cã xem xÐt. Trong bµi b¸o nµy, chóng t«i giíi thiÖu<br /> d¹ng h×nh cÇu, ®−êng kÝnh 28 nm; chøa hÖ gien kÕt qu¶ b−íc ®Çu t×m hiÓu nguån gèc vµ ph¶ hÖ<br /> lµ ARN mét sîi cã ®é dµi lµ 8832 nucleotit [7]. cña chñng SBV cña ViÖt Nam vµ chÝnh thøc x¸c<br /> HÖ gien cña SBV chØ cã duy nhÊt mét gien mW ®Þnh chñng SBV g©y bÖnh “Êu trïng ong d¹ng<br /> hãa cho 1 protein chung gåm 2858 axit amin, tói” trªn loµi ong mËt néi (Apis cearana) cã hä<br /> hîp nhÊt cña 4 protein bao gåm: protein cÊu hµng rÊt gÇn víi chñng SBV cña Trung Quèc,<br /> tróc, enzym helicaza, enzym proteaza vµ enzym gÇn gòi víi mét sè chñng kh¸c cña ch©u ¸, kh¸c<br /> ARN-polymeraza (GenBank: AF092924) [7]. xa víi nhiÒu chñng cña ch©u ©u.<br /> ChÈn ®o¸n SBV chØ dùa vµo gi¸m ®Þnh h×nh<br /> th¸i b»ng kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö vµ c¸c ph−¬ng I. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu<br /> ph¸p truyÒn thèng nh− ph¶n øng thÊm miÔn dÞch<br /> (western blot), ph¶n øng miÔn dÞch phãng x¹ 1. Môc ®Ých<br /> (radio-immunoassay) vµ ph¶n øng hÊp phô miÔn Thu nhËn vµ gi¶i tr×nh tr×nh tù nucleotit vµ<br /> dÞch enzym (ELISA). C¸c ph−¬ng ph¸p nµy axit amin mét vïng gien cña chñng SBV cña<br /> kh«ng nh¹y, thiÕu chÝnh x¸c, kh«ng ®Æc hiÖu vµ ViÖt Nam (t−¬ng øng víi vÞ trÝ 5707-6604 [7];<br /> kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc chñng, tÝp cña SBV. HiÖn Ng©n hµng Gien: AF092924). Sö dông ch−¬ng<br /> nay ch−a cã dßng tÕ bµo thÝch hîp ®Ó nu«i cÊy tr×nh ph©n tÝch ph¶ hÖ vµ tiÕn hãa (MEGA2.1),<br /> SBV, nªn cho ®Õn gÇn ®©y, viÖc chÈn ®o¸n ph©n so s¸nh ®èi chiÕu c¸c thµnh phÇn nucleotit vµ<br /> lËp SBV vÉn kh«ng thùc hiÖn ®−îc trong phßng axit amin cña chñng SBV cña ViÖt Nam víi c¸c<br /> thÝ nghiÖm [8]. chñng cña ch©u ¸ vµ thÕ giíi thu nhËn tõ Ng©n<br /> T¹i ViÖt Nam, bÖnh do SBV x¶y ra nÆng nÒ hµng Gien, x¸c lËp ph¶ hÖ vµ t×m hiÓu nguån<br /> trªn c¶ n−íc, g©y thiÖt h¹i to lín vÒ kinh tÕ. Do gèc, quan hÖ hä hµng cña chóng.<br /> hÖ gien cña SBV chøa ARN, nªn tr−íc hÕt ph¶i 2. Virót c−êng ®éc SBV cña ViÖt Nam vµ<br /> dïng enzym sao chÐp ng−îc ®Ó chuyÓn ®æi t¸ch chiÕt hÖ gien ARN<br /> thµnh ADN, sau ®ã míi dïng ph¶n øng PCR ®Ó<br /> nh©n vïng cÇn nghiªn cøu, do vËy ph¶n øng nµy BÖnh phÈm nghi cã chøa SBV lµ Êu trïng<br /> ®−îc gäi lµ PCR ng−îc (RT-PCR = reverse “d¹ng tói” ®−îc thu nhËn tõ mét ®µn ong mËt bÞ<br /> transcription PCR). Tõ bÖnh phÈm ph©n lËp t¹i bÖnh sacbrood ®iÓn h×nh do Trung t©m nghiªn<br /> <br /> 37<br /> cøu ong trung −¬ng cung cÊp. Qua kiÓm tra l©m 50oC, vµ giai ®o¹n nh©n ®o¹n gien (PCR) thùc<br /> sµng, triÖu chøng, xem xÐt bÖnh tÝch, ®µn ong hiÖn 1 chu kú trong 15 phót ë 95oC; 35 chu kú<br /> ®−îc x¸c ®Þnh bÞ bÖnh sacbrood. BÖnh phÈm cã (94oC: 20 gi©y; 50oC: 20 gi©y; 72oC: 1 phót) vµ<br /> bÖnh tÝch ®Æc tr−ng ®−îc cÊt gi÷ ë –20oC, cho 1 chu kú cuèi cïng ë 72oC trong 10 phót. S¶n<br /> ®Õn khi sö dông. phÈm RT-PCR cña SBV cña ViÖt Nam ®−îc<br /> HÖ gien ARN hay cßn gäi lµ ARN tæng sè, t¸ch dßng b»ng vect¬ pCR2.1 (Invitrogen Inc.).<br /> ®−îc t¸ch chiÕt b»ng ph−¬ng ph¸p sö dông hãa Plasmit t¸i tæ hîp ®−îc chän läc theo quy tr×nh<br /> chÊt trizol (hWng GIBCO/BRL) [6]. ARN tæng [9]. ADN cña plasmit t¸i tæ hîp ®−îc t¸ch chiÕt<br /> sè cña SBV cña ViÖt Nam ®−îc t¸ch chiÕt trùc b»ng bé hãa chÊt (kit) cña Qiagen (QiaPrep Spin<br /> tiÕp tõ bÖnh phÈm cña Êu trïng ong mËt bÞ bÖnh. Mini Kit). §é dµi cña ®o¹n gien cã trong<br /> Sau khi t¸ch chiÕt, ARN tæng sè ®−îc kiÓm tra plasmit t¸i tæ hîp ®−îc kiÓm tra trªn th¹ch<br /> trªn th¹ch agaroza 0,8%, tÝnh to¸n hµm l−îng 0,8%, sau khi xö lý b»ng enzym giíi h¹n EcoRI.<br /> ARN cho ph¶n øng RT-PCR, b¶o qu¶n ë –20oC 4. Chän c¸c chuçi t−¬ng øng ®Ó so s¸nh ®èi<br /> cho ®Õn khi sö dông. chiÕu<br /> 3. Chän måi vµ thùc hiÖn ph¶n øng RT-PCR Chóng t«i dïng ph−¬ng ph¸p truy cËp Ng©n<br /> hµng Gien (http://www.ncbi.nlm.nih.gov), ®Ó<br /> Chóng t«i dïng måi xu«i lµ SB11F:<br /> t×m kiÕm tÊt c¶ c¸c chuçi nucleotit hiÖn cã cña<br /> 5’ATATACGGTGCGAGAACTGC3’ (vÞ trÝ: tÊt c¶ c¸c chñng SBV ®W ®−îc ®¨ng ký cho ®Õn<br /> 5707-5726), måi ng−îc lµ SB12R: 5’CTCGGT- hiÖn nay. Chuçi nucleotit cña SBV cña ViÖt<br /> AATAACGCCACTGT3’ (vÞ trÝ: 6585-6604) Nam ®−îc ®¨ng ký trong Ng©n hµng gien lµ<br /> theo thiÕt kÕ cña Grabensteiner vµ cs. (2001) sö AY216794 vµ cña thÕ giíi lµ c¸c sè AF092924<br /> dông cho ph¶n øng RT-PCR ®Ó thu nhËn ®o¹n vµ tõ AF284648 ®Õn AF284660, bao gåm c¸c<br /> gien dµi kho¶ng 0,89 kbp. Ph¶n øng RT-PCR chñng cã nguån gèc tõ Anh, ¸o, §øc, Ên §é,<br /> ®−îc sö dông lµ ph¶n øng mét b−íc (one-step Nªpan, Trung Quèc (b¶ng 1). C¸c chuçi<br /> RT-PCR) cña hWng Qiagen (QIAGEN Inc.) bao nucleotit vµ axit amin cña c¸c chñng SBV cña<br /> gåm 2 giai ®o¹n: giai ®o¹n chuyÓn ®æi (RT) ViÖt Nam vµ thÕ giíi ®−îc chän ®Ó so s¸nh ®èi<br /> biÕn ARN thµnh ADN trong thêi gian 30 phót ë chiÕu vµ ph©n tÝch ph¶ hÖ.<br /> <br /> B¶ng 1<br /> <br /> Tªn vµ sè ®¨ng ký trong Ng©n hµng Gien cña c¸c chuçi nucleotit cña c¸c chñng SBV cña<br /> ViÖt Nam vµ thÕ giíi dïng ®Ó so s¸nh trong nghiªn cøu ph©n tÝch ph¶ hÖ<br /> <br /> Tªn chñng Sè ®¨ng ký trong Ng©n<br /> Nguån gèc Tµi liÖu c«ng bè<br /> (ký hiÖu) hµng Gien (GB)<br /> 1 2 3 4<br /> SB(VN) AY216794 ViÖt Nam Lª Thanh Hßa vµ cs. 2003 (GB)<br /> SB(CN) AF469603 Trung Quèc Zhang vµ cs (Ng©n hµng Gien)<br /> SB(UK1) AF284648 Anh Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> SB(AU) AF284649 ¸o Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> SB(GER1) AF284651 §øc Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> SB(GER2) AF284650 §øc Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> SB(GER3) AF284652 §øc Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> SB(GER4) AF284653 §øc Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> SB(GER5) AF284654 §øc Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> <br /> 38<br />  1 2 3 4<br /> SB(GER6) AF284655 §øc Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> SB(GER7) AF284656 §øc Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> SB(GER8) AF284657 §øc Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> SB(NP1) AF284658 Nªpan Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> SB(NP3) AF284659 Nªpan Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> SB(IN) AF284660 Ên §é Grabensteiner vµ cs. 2001<br /> SB(UK2) AF092924 Anh Ghosh vµ cs. 1999<br /> <br /> <br /> 5. C¸c ch−¬ng tr×nh sö dông ®Ó ph©n tÝch B¶ng 2 tr×nh bµy kÕt qu¶ so s¸nh ®èi chiÕu<br /> quan hÖ ph¶ hÖ vµ tiÕn hãa ph©n ®o¹n gien cã ®é dµi 818 nucleotit vµ 272<br /> axit amin cña tÊt c¶ c¸c chñng SBV cña ViÖt<br /> Tr×nh tù nucleotit cña c¸c chñng SBV cña<br /> Nam vµ thÕ giíi. C¸c chñng SBV cña thÕ giíi cã<br /> ViÖt Nam ®−îc gi¶i tr×nh trªn m¸y tù ®éng ABI-<br /> 377 cña hWng Perkin-Elmer (Mü), sau ®ã ®−îc nguån gèc ch©u ¸ vµ ch©u ©u, thÝch øng g©y<br /> xö lý b»ng ch−¬ng tr×nh SeqEd1.03 vµ ch−¬ng bÖnh trªn c¶ hai loµi ong Apis cerana (chñ yÕu<br /> tr×nh AssemblyLIGN 1.9 trong hÖ ch−¬ng tr×nh ®−îc nu«i ë ch©u ¸) vµ Apis mellifera (chñ yÕu<br /> MacVector 6.5.3 (Oxford Molecular Inc.). ®−îc nu«i ë ch©u ©u). Møc ®é t−¬ng ®ång gi÷a<br /> So s¸nh ®èi chiÕu vµ xö lý sè liÖu cña tÊt c¶ c¸c chñng kh¸c nhau cña thÕ giíi vÒ nucleotit lµ<br /> c¸c chuçi b»ng ch−¬ng tr×nh GENDOC2.5 88-100%, vÒ axit amin lµ 92-100%. C¸c chñng<br /> (Nicholas vµ Nicholas, 1999). Thµnh phÇn axit cã cïng nguån gèc ph©n lËp (cïng vïng ®Þa lý)<br /> amin ®−îc thu nhËn b»ng c¸ch sö dông bé mW cã møc ®é t−¬ng ®ång cao, cô thÓ gi÷a c¸c<br /> cña vi sinh vËt bËc thÊp (vi khuÈn) trong Ng©n chñng cña ch©u ¸ bao gåm ViÖt Nam, Trung<br /> hµng Gien (b¶ng mW di truyÒn sè 11) th«ng qua Quèc, Ên §é, Nªpan 1 lµ 93-96% (nucleotit) vµ<br /> ch−¬ng tr×nh GENDOC 2.5. 95-97% (axit amin); gi÷a c¸c chñng cña ch©u<br /> TÊt c¶ c¸c chuçi cña 16 chñng SBV trong ®ã ©u, bao gåm ¸o, §øc, Anh lµ 92-99%<br /> cã 1 chñng cña ViÖt Nam ®−îc s¾p xÕp theo xö (nucleotit) vµ 96-99% (axit amin). Riªng chñng<br /> lý cña ch−¬ng tr×nh GENDOC2.5 vµ ®−a vµo SB(NP3) (Nªpan 3) cã møc ®é t−¬ng ®ång víi<br /> ph©n tÝch ph¶ hÖ b»ng ch−¬ng tr×nh MEGA2.1 c¸c chñng cña ch©u ¸ thÊp h¬n (92-93%) so víi<br /> vÒ thµnh phÇn nucleotit vµ axit amin, sö dông hÖ c¸c chñng cña ch©u ©u (96-97%) do chñng nµy<br /> sè tiÕn hãa thÊp ME (minimum evolution index) ph©n lËp tõ ong bÖnh thuéc loµi A. mellifera,<br /> (Kumar vµ cs., 2001).<br /> chø kh«ng ph¶i tõ loµi ong néi A. cerana nh−<br /> 6. §Þa ®iÓm nghiªn cøu chñng SB(NP1). SBV cã quan hÖ hä hµng liªn<br /> C«ng viÖc gi÷ gièng SBV cña ViÖt Nam, quan ®Õn loµi ong bÞ nhiÔm ë c¸c ch©u ©u, ¸,<br /> t¸ch chiÕt hÖ gien ARN, thùc hiÖn ph¶n øng RT- Phi [8]. Víi c¸c chñng ph©n lËp trong mét n−íc,<br /> PCR, t¸ch dßng s¶n phÈm, chän läc plasmit t¸i møc ®é t−¬ng ®ång vÒ nucleotit ®¹t 97-100%,<br /> tæ hîp vµ mét phÇn ph©n tÝch sè liÖu ®−îc thùc vÒ axit amin ®¹t 98-100%; ®Æc biÖt cã nhiÒu<br /> hiÖn t¹i phßng thÝ nghiÖm virót häc, thuéc chñng cã møc ®é t−¬ng ®ång ®¹t tèi ®a (100%)<br /> Phßng miÔn dÞch häc, ViÖn C«ng nghÖ sinh häc. (b¶ng 2).<br /> Gi¶i tr×nh tr×nh tù nucleotit vµ mét phÇn ph©n 2. Ph©n tÝch quan hÖ nguån gèc vµ ph¶ hÖ<br /> tÝch xö lý sè liÖu ®−îc tiÕn hµnh t¹i ViÖn nghiªn cña chñng SBV cña ViÖt Nam<br /> cøu Y häc Queensland, «xtr©ylia.<br /> B»ng ch−¬ng tr×nh MEGA2.1, víi th«ng sè<br /> II. kÕt qu¶ vµ bµn luËn tiÕn hãa thÊp (minimum evolution; ME), chñng<br /> SBV cña ViÖt Nam vµ c¸c chñng cña thÕ giíi<br /> 1. So s¸nh ®èi chiÕu thµnh phÇn ®o¹n gien liÖt kª ë b¶ng 1 ®−îc so s¸nh vÒ thµnh phÇn<br /> cña SBV cña ViÖt Nam vµ thÕ giíi nucleotit vµ axit amin vµ xem xÐt quan hÖ nguån<br /> <br /> 39<br />  B¶ng 2<br /> Møc ®é t−¬ng ®ång (%) vÒ nucleotit (trªn ®−êng chÐo) vµ axit amin (d−íi ®−êng chÐo)<br /> khi so s¸nh mét ph©n ®o¹n gien cña c¸c chñng SBV cña ViÖt Nam<br /> 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16<br /> 1 96 94 93 89 89 89 89 89 89 89 89 88 88 89 89<br /> 2 97 94 93 88 89 89 89 89 89 89 89 88 88 89 89<br /> 3 95 95 94 89 90 90 90 90 90 90 90 89 89 90 90<br /> 4 95 96 95 88 89 89 89 89 89 89 89 89 89 89 89<br /> 5 93 93 94 93 94 94 94 94 94 94 94 93 93 92 92<br /> 6 92 92 93 94 96 98 99 100 100 98 100 97 97 92 93<br /> 7 93 93 94 94 96 98 98 98 98 99 98 97 97 93 93<br /> 8 92 92 93 94 96 100 98 99 99 99 99 97 97 93 93<br /> 9 92 92 93 94 96 100 98 100 100 98 100 97 97 92 93<br /> 10 92 92 93 94 96 100 98 100 100 98 100 97 97 92 93<br /> 11 92 92 93 94 96 99 99 99 99 99 98 97 97 93 93<br /> 12 92 92 93 94 96 100 98 100 100 100 99 97 97 92 93<br /> 13 93 93 94 95 97 98 98 98 98 98 98 98 97 92 93<br /> 14 92 92 93 94 96 98 98 98 98 98 98 98 98 92 93<br /> 15 94 95 96 95 97 96 97 96 96 96 96 96 97 96 99<br /> 16 94 94 95 95 97 97 97 97 97 97 97 97 97 97 99<br /> Ghi chó: 1: SB(VN); 2: SB(CN); 3: SB(IN); 4: SB(NP1); 5: SB(NP3); 6: SB(GER1); 7: SB(GER2); 8:<br /> SB(GER3); 9: SB(GER4); 10: SB(GER5); 11: SB(GER6); 12: SB(GER7); 13: SB(GER8); 14:<br /> SB(AU); 15: SB(UK); 16: SB(UK2). Ký hiÖu vµ nguån gèc cña c¸c chñng tr×nh bµy ë b¶ng 1. Møc<br /> ®é t−¬ng ®ång cao vÒ nucleotit vµ axit amin gi÷a c¸c chñng ph©n lËp trong mét n−íc (§øc) (c¸c<br /> chñng GER1-8) ®−îc ®ãng khung vµ b«i ®Ëm ®Ó nhËn xÐt (cét 6-13, ngang vµ däc).<br /> SB(GER5)<br /> SB(GER7)<br /> Nucleotit<br /> SB(GER4)<br /> SB(GER1)<br /> SB(GER3)<br /> SB(GER2)<br /> SB(GER6)<br /> SB(GER8)<br /> SB(AU)<br /> A SB(NP3)<br /> SB(UK)<br /> SB(UK2)<br /> SB(VN)<br /> SB(CN)<br /> B<br /> SB(IN)<br /> 0,01 SB(NP1)<br /> <br /> H×nh 1. Mèi quan hÖ hä hµng vµ nguån gèc cña c¸c chñng SBV cña ViÖt Nam (SB (VN))<br /> vµ c¸c chñng cña thÕ giíi liÖt kª ë b¶ng 1, qua ph©n tÝch thµnh phÇn nucleotit<br /> b»ng ch−¬ng tr×nh MEGA2.1<br /> Ghi chó: Chñng cña ViÖt Nam (SB(VN)) ®−îc b«i ®Ëm; Nhãm A: nhãm c¸c chñng cña ch©u ©u;<br /> Nhãm B: nhãm c¸c chñng cña ch©u ¸. HÖ sè tiÕn hãa ®−îc tÝnh lµ 0,01.<br /> <br /> 40<br />  Axit amin SB(GER4)<br /> SB(GER5)<br /> SB(GER3)<br /> SB(GER1)<br /> SB(GER7)<br /> SB(GER2)<br /> SB(GER6)<br /> SB(AU)<br /> SB(GER8)<br /> SB(NP3)<br /> A<br /> SB(UK)<br /> SB(UK2)<br /> SB(IN)<br /> B<br /> SB(NP1)<br /> SB(VN)<br /> SB(CN)<br /> 0,01<br /> H×nh 2. Mèi quan hÖ hä hµng vµ nguån gèc cña c¸c chñng SBV cña ViÖt Nam (SB (VN))<br /> vµ c¸c chñng cña thÕ giíi liÖt kª ë b¶ng 1, qua ph©n tÝch thµnh phÇn axit amin<br /> b»ng ch−¬ng tr×nh MEGA2.1<br /> Ghi chó: Chñng cña ViÖt Nam (SB(VN)) ®−îc b«i ®Ëm; Nhãm A: nhãm c¸c chñng cña ch©u ©u;<br /> Nhãm B: nhãm c¸c chñng cña ch©u ¸. HÖ sè tiÕn hãa ®−îc tÝnh lµ 0,01.<br /> <br /> gèc. S¬ ®å mèi quan hÖ gi÷a c¸c chñng ®−îc thÓ còng hîp thµnh nhãm phô.<br /> hiÖn ë hai h×nh 1 vµ 2. C¸c chñng ph©n tÝch ph¶ hÖ<br /> Tuy nhiªn, cã mét chñng cña ch©u ¸ ph©n lËp<br /> dùa vµo c¶ 2 thµnh phÇn ®Òu cho kÕt qu¶ nh− nhau,<br /> t¹i Nªpan (chñng SB(NP3)) l¹i nhãm häp cïng<br /> ®ã lµ c¸c chñng ®−îc ph©n bè trong 2 nhãm, trong<br /> ®ã nhãm A bao gåm c¸c chñng cã nguån gèc ch©u víi c¸c chñng cña ch©u ©u. Theo Grabensteiner<br /> ©u (trõ chñng SB(NP3)); nhãm B bao gåm c¸c vµ cs. (2001), chñng nµy ®−îc ph©n lËp trªn ®µn<br /> chñng cã nguån gèc ch©u ¸, kÓ c¶ chñng SB(VN) ong nhËp tõ ch©u ©u vµo (thuéc loµi ong A.<br /> ph©n lËp t¹i ViÖt Nam (h×nh 1 vµ 2). mellifera). Râ rµng, tuy ph©n lËp t¹i cïng vÞ trÝ ®Þa<br /> lý (Nªpan), nh−ng chñng SB(NP3) g©y bÖnh trªn<br /> Chñng SBV ph©n lËp t¹i ViÖt Nam cã thµnh<br /> loµi ong ngo¹i A. mellifera cã quan hÖ ph¶ hÖ víi<br /> phÇn nucleotit vµ axit amin t−¬ng ®ång víi<br /> chñng cã nguån gèc Trung Quèc (b¶ng 2) vµ SBV g©y bÖnh trªn ong cña ch©u ©u vµ hoµn toµn<br /> ph©n tÝch ph¶ hÖ còng cho thÊy chóng cã quan kh¸c vÒ quan hÖ hä hµng víi chñng SB(NP1) lµ<br /> hÖ hä hµng gÇn nhau. Tuy còng n»m trong nhãm mét chñng SBV g©y bÖnh trªn loµi ong néi A.<br /> B (cã nguån gèc ch©u ¸) nh−ng c¸c chñng cña cerana ë Nªpan.<br /> Ên §é (SB(IN)) vµ Nªpan 1 (SB(NP1)) cã xu HiÖn nay, ë ViÖt Nam cã nhiÒu gièng ong<br /> h−íng xa h¬n víi c¸c chñng cña ViÖt Nam vµ ®ang ®−îc nu«i, tr−íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn gièng ong<br /> cña Trung Quèc. TÊt c¶ c¸c chñng SBV cña néi A. cerana rÊt phæ biÕn vµ gièng ong ngo¹i<br /> ch©u ¸ nµy ®Òu ®−îc ph©n lËp tõ loµi ong Apis cã nguån gèc tõ Italia lµ A. mellifera ligustica<br /> cerana. Trong nhãm A cña c¸c chñng cã nguån ®−îc nhËp vµo ViÖt Nam tõ 30 n¨m nay. LiÖu ë<br /> gèc ch©u ©u, 8 chñng ph©n lËp t¹i §øc ®øng ViÖt Nam cã tån t¹i mét chñng SBV ngo¹i nh−<br /> gÇn nhau vµ c¸c chñng cña Anh (UK vµ UK2) chñng SB(NP3) ë Nªpan hay kh«ng lµ mét vÊn<br /> <br /> 41<br /> ®Ò cÇn nghiªn cøu. Chóng t«i ®ang thu thËp vµ quÇn thÓ SBV g©y bÖnh "nhéng bäc" t¹i<br /> ph©n tÝch c¸c chñng SBV ph©n lËp trªn ®µn ong ViÖt Nam.<br /> ngo¹i nu«i ë ViÖt Nam ®Ó cã cø liÖu t×m hiÓu vÒ<br /> nguån gèc vµ quan hÖ hä hµng cña chóng. Tµi liÖu tham kh¶o<br /> <br /> III. kÕt luËn 1. Bailey L., 1968: Annu. Rev. Entomol., 13:<br /> 191-212.<br /> 1. Virót g©y bÖnh “Êu trïng ong d¹ng tói” hay 2. Bailey L., 1976: Adv. Virus Res., 20: 271-<br /> cßn gäi lµ bÖnh “nhéng bäc” (sacbrood) ë 304.<br /> ViÖt Nam hoµn toµn thuéc nhãm ph¶ hÖ 3. Bailey L. and Fernando E. F. W., 1972:<br /> cïng víi c¸c chñng SBV cña ch©u ¸. Ann. Appl. Biol., 72: 27-35.<br /> 2. Ph©n tÝch ph¶ hÖ trªn hai d÷ liÖu vÒ nucleotit 4. Bailey L., Carpenter J. M. and Woods R.<br /> vµ axit amin ®Òu cho kÕt qu¶ lµ chñng SBV D., 1982: J. Invertebr. Pathol., 39: 264-5.<br /> cña ViÖt Nam cã quan hÖ hä hµng gÇn víi<br /> 5. Bailey L., Gibbs A. J. and Woods R. D.,<br /> chñng cña Trung Quèc, Ên §é vµ Nªpan 1964: Virology, 23: 425-429.<br /> (chñng SB(NP1)).<br /> 6. Chomczynski P. and Sacchi N., 1987:<br /> 3. C¸c chñng SBV cña ch©u ¸ cã quan hÖ Anal Biochem., 162(1): 156-159.<br /> nguån gèc vµ hä hµng hoµn toµn xa víi c¸c<br /> 7. Ghosh R. C. et al., 1999: J. Gen. Virol., 80:<br /> chñng SBV cña ch©u ©u do c¸c chñng SBV 1514-1549.<br /> cña ch©u ¸ lµ SBV g©y bÖnh trªn loµi ong<br /> 8. Grabensteiner E. et al., 2001: Clin. Diagn.<br /> néi (ong ch©u ¸) A. cerana, cßn c¸c chñng Lab. Immunol., 8(1): 93-104.<br /> cña ch©u ©u g©y bÖnh trªn loµi ong ngo¹i 9. Sambrook J. and Russell D., 2001:<br /> (ong ch©u ©u) A. mellifera. Molecular Cloning: A Laboratory Manual.<br /> 4. CÇn ph©n lËp thªm nhiÒu chñng SBV kh¸c, (3rd ed.) Cold Springs Harbor Press, Cold<br /> ®¹i diÖn cho c¸c vïng ®Þa lý trong c¶ n−íc, Springs Harbor N. Y.<br /> vµ ®¹i diÖn c¸c loµi ong mËt ®ang ®−îc nu«i 10. White G. F., 1917: Sacbrood. U. S. Dep.<br /> ë n−íc ta, nh»m thùc sù x¸c ®Þnh di truyÒn Agric. Bull. 431: 1-55.<br /> <br /> <br /> PRELIMINARY STUDIES ON THE ORIGIN AND THE PHYLOGENETIC RELATEDNESS OF THE<br /> SACBROOD VIRUS ISOLATED IN VIETNAM<br /> Le Thanh Hoa, Pham Viet Lien<br /> <br /> SUMMARY<br /> The 818 nucleotides sequence of a sacbrood virus (SBV) strain isolated from Vietnam was obtained by<br /> RT-PCR (reverse transcription polymerase chain reaction), cloned into a TA-vector (Invitrogen Inc.) and<br /> sequenced. This sequence was phylogenetically analyzed with the representative corresponding SBV<br /> sequences of asian and european origins. Using MEGA2.1 program (Molecular Evolution Genetics Analysis<br /> version 2.1), the phylogenetic relatedness and molecular evolutionary analyses of the SBV strains were<br /> established. Both nucleotide and amino acid phylogenetic analysis indicated that all the SBV strains of the<br /> asian origin fall into one group being completely separated from the another group of those of the european<br /> origin. The vietnamese SBV strain closely clustered with those of the mainland China and India and a SBV<br /> strain of Nepal (SB (NP1)). These SBV strains were isolated from the infected Apis cerana honeybee. All the<br /> european SBV strains performed a distinct group completely different from the asian SBV strains, except one<br /> SBV strain isolated from Nepal (SB (NP3)). These are due to the SBV strains isolated from the infected Apis<br /> mellifera honeybee. Phylogenetic analysis revealed that the vietnamese SBV strain was of geographically<br /> asian origin, having close biogeographic relatedness with those of mainland China and the neighbouring<br /> countries.<br /> Ngµy nhËn bµi: 23-1-2004<br /> 42<br />