Các biện pháp phòng trừ bệnh đạo ôn hại lúa
Hiện nay, bệnh đạo ôn đang phát sinh gây hại rải rác trên các trà lúa đông xuân
trên địa bàn tỉnh. Theo kết quả điều tra, bệnh đạo ôn có khả năng phát triển mạnh
trong thời gian tới. Để chủ động phòng trừ bệnh có hiệu quả, Chi cục Bảo vệ thực
vật Phú Yên giới thiệu về bệnh đạo ôn và cách phòng trừ bệnh.
1. TRIỆU CHỨNG
Bệnh hại ở các bộ phận trên cây nhưng rõ nhất trên lá, cổ bông, đốt thân.
- Trên lá lúa: vết bệnh ban đầu là những chấm nhỏ màu xanh xám nhạt. Về sau vết
bệnh lớn dần có hình thoi, rộng ở phần giữa, nhọn ở 2 đầu, ở giữa vết bệnh màu
xám tro, xung quanh nâu đậm, phần tiếp giáp với mô khỏe có màu nâu nhạt. Khi
bệnh nặng các vết bệnh nối liền nhau làm cho lá bị cháy, nơi bị nhiễm nặng có thể
bị cháy rụi hoàn toàn, bộ rễ bị thối và lúa không hồi phục
- Trên đốt thân: vết bệnh màu nâu bao quanh đốt thân làm đốt khô, teo lại. Các đốt
thân gần gốc bị mục ra làm cho gốc bị gãy đổ.
- Cổ bông, cổ gié: vết bệnh ban đầu là một chấm nhỏ màu đen đoạn cổ giáp tai lá
về sau lớn dần làm cổ bông héo, bông lúa trắng hoặc lép lửng.
- Trên hạt :vết bệnh không định hình, có màu nâu xám. Nấm đen ký sinh ở vỏ trấu
và có thể ở bên trong hạt. Hạt giống bị bệnh là nguồn truyền bệnh sang vụ khác.
2. NGUYÊN NHÂN
Bệnh do nấm Pyricularia oryzae gây ra. Nấm tồn tại trên tàn dư cây trồng, lúa chét,
cỏ dại. Bào tử thường phát sinh vào ban đêm. Tính gây bệnh thay đổi tùy theo
giống và vùng địa lý. Trong điều kiện ẩm độ cao số bào tử mọc ra rất nhiều.
Quá trình gây hại: khi gặp điều kiện thuận lợi về nhiệt độ, ẩm độ nấm sẽ xâm nhập
vào cây, nấm tiết ra một số độc tố như axit - picolinic và chất pyricularin có tác
dụng kìm hãm hô hấp và phân hủy các enzyme chứa kim loại của cây, kìm hãm sự
sinh trưởng của cây lúa. Nấm đạo ôn tồn tại ở dạng sợi nấm, bào tử trong rơm rạ và
hạt giống bị bệnh. Ngoài ra nấm còn tồn tại trên ký chủ phụ sinh trưởng phát triển
quanh năm. Trong điều kiện khô ráo bào tử có thể sống hơn một năm, sợi nấm
sống gần 3 năm nhưng trong điều kiện ẩm ướt chúng không sống sót qua vụ sau.
3. ĐIỀU KIỆN PHÁT SINH VÀ PHÁT TRIỂN
Nhiệt độ không khí 20 – 30 C và ẩm độ trên 92% thích hợp cho bào tử nấm hình
thành và nảy mầm. Trong vụ Đông Xuân, nhiệt độ ngày đêm chênh lệch, trời âm u,
có mưa phùn, sương mù liên tục trong nhiều ngày là điều kiện rất thuận lợi cho
bệnh đạo ôn lá lây lan, phát triển và gây hại nặng. Trong điều kiện khô hạn, ẩm độ
đất thấp hoặc ở điều kiện ngập úng kéo dài cây lúa dễ bị nhiễm bệnh. Những chân
ruộng nhiều mùn, trũng, khó thoát nước; những vùng đất mới vỡ hoang, đất nhẹ
giữ nước kém, khô hạn và những chân ruộng có lớp sét nông rất phù hợp cho nấm
bệnh phát triển gây hại.
Phân bón đặc biệt quan trọng với bệnh đạo ôn, ruộng bón thừa đạm thường bị bệnh
nặng hơn. Sử dụng đạm Amonium sunfat (SA) quá nhiều, quá muộn hoặc bón vào
lúc nhiệt độ không khí thấp và cây còn non đều làm tăng tỉ lệ bệnh. Phân lân ảnh
hưởng ít đến mức độ nhiễm bệnh của cây. Ruộng bón thiếu kali sẽ làm bệnh tăng
nặng hơn. Ruộng bón cân đối đủ N-P-K thường bị bệnh nhẹ hơn.
Những giống nhiễm bệnh không những là điểm bệnh phát sinh ban đầu mà còn là
điều kiện cho bệnh lây lan dễ dàng thành dịch trên đồng ruộng. Một số giống lúa
nhiễm bệnh hiện tại trên đồng ruộng Phú Yên: ML202, MTL 250, VND 95-20, ML
4-2, IR 17494, MTU 54-10, OM1490, D98-17, ML48,… Ruộng sạ dày làm ẩm độ
trong ruộng tăng cao nên bệnh gây hại nặng hơn. Sạ hàng hay sạ thưa 6-8 kg/sào
500 m2 sẽ làm cho bênh đạo ôn khó phát sinh gây hại.
4. BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ
Bệnh đạo ôn là loại bệnh gây hại nghiêm trọng, dễ phát triển nhanh trên diện rộng.
Vì vậy để phòng trừ hiệu quả phải điều tra theo dõi phân tích các điều kiện liên
quan tới sự phát sinh của bệnh. Áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp để phòng
trừ bệnh đạo ôn sẽ mang lại hiệu quả cao, trong đó đặc biệt lưu ý:
- Dọn sạch tàn dư rơm rạ và cỏ dại mang mầm bệnh trên đồng ruộng; gieo cấy các
giống kháng hoặc chống chịu với bệnh đạo ôn ttrong vùng thường xảy ra bệnh và
mức gây hại cao; kiểm tra hạt giống và xử lý giống ở nhiệt độ 54 C (3 sôi, 2 lạnh)
trong 10 phút. Mật độ gieo sạ vừa phải và sạ hàng. Bón phân với tỉ lệ cân đối giữa
phân chuồng và N:P:K, bón tập trung nặng đầu, nhẹ cuối. Khi bị bệnh đạo ôn
không để ruộng khô hạn, không bón phân đạm, không phun các loại phân bón lá và
thuốc kích thích sinh trưởng.
- Đối với bệnh đạo ôn, cần theo dõi chặt chẽ thời gian lúa vào trỗ. Ruộng đạo ôn
lúa đã chữa trị khỏi, ruộng ít nhiều bị bệnh đạo ôn bước vào trỗ đều phải phun
thuốc, sau đó đối với ruộng bị nặng, còn vết bệnh thì 7 - 10 ngày sau phải phun
thuốc lại một lần nữa. Nếu điều kiện thời tiết thuận lợi cho đạo ôn cổ bông phát
triển gây hại cần phun phòng cho các ruộng gieo sạ giống nhiễm trước khi lúa trỗ 5
- 7 ngày. Dùng các thuốc đặc hiệu để phun trừ bệnh như: Filia, Beam, Fuan,
Trizole, Fuzin, Amistar top, Fujione…. với liều lượng và nồng độ theo hướng dẫn
trên chai thuốc. Chú ý tuân thủ nguyên tắc 4 đúng khi phun: đúng thuốc, đúng lúc,
đúng liều lượng và đúng cách.