Hướng dn bin pháp phòng tr bnh lùn sc đen hi lúa
Lê Mnh Đồng
Trung tâm khuyến nông quc gia
Bnh lùn sc đen (LSĐ) gây hi trên lúa do tác nhân gây bnh bi vi-rút vi
môi gii truyn bnh là ry lưng trng. Đây là bnh nguy him trên lúa,
nguy cơ cao xy ra dch hi trong v lúa đông xuân 2009 - 2010 nếu như
không có các bin pháp x lý kp thi. Vì vy, để phòng tr hiu qu LSĐ
gây hi trên lúa, đảm bo v lúa đông xuân 2010 - 2011 thng li, ngày
26/3/2010, B Nông nghip và Phát trin nông thôn đã ban hành Thông tư
s 17/2010 hướng dn bin pháp phòng, tr bnh LSĐ hi lúa.
Thông tư nêu rõ:
A. Đặc đim chính v bnh LSĐ hi lúa
Tác nhân gây bnh LSĐ hi lúa là vi-rút LSĐ phương Nam thuc nhóm
Fijivirus - 2, h Reoviridae và ry lưng trng (Sogatella furcifera) là môi
gii lây truyn vi-rút này.
Cây lúa b bnh có triu chng chung là thp lùn, lá xanh đậm hơn bình
thường. Lá lúa b bnh có th xoăn đầu lá hoc toàn b lá. Gân lá mt
sau b sưng lên. Khi cây còn non gân chính trên b lá cũng b sưng phng.
T giai đon làm đòng và khi lúa có lóng, cây b bnh thường ny chi trên
đốt thân và mc nhiu r bt định. Trên b và lóng thân xut hin nhiu u
sáp và sc đen. B bnh nng cây lúa không tr bông được hoc tr bông
không thoát và ht thường b đen.
Ngoài cây lúa, bnh LSĐ còn gây hi trên ngô, lúa mì, c lng vc, c chát,
c đuôi phng. Bnh cũng có th lưu tn trên lúa chét ca cây lúa b bnh
trước đó.
Bnh không truyn qua ht ging lúa, không truyn qua đất và tiếp xúc gia
cây bnh và cây khe.
B. Các bin pháp phòng tr bnh LSĐ hi lúa
1 V sinh đồng rung:
Cày vùi gc r để dit lúa chét, lúa tái sinh, dn sch c b rung, mương
dn nước, đốt dn tàn dư thc vt t cây ngô.
2. Phòng nga ry môi gii
- Né ry: Theo dõi by đèn để xác định đỉnh cao ca các đợt ry lưng trng
và các loi ry hi lúa khác. Thi đim gieo m, cy lúa hoc gieo thng có
th né ry là khong 4 - 6 ngày sau đỉnh cao ca ry vào đèn.
- Bo v m: Thc hin gieo m có che ngon để kết hp chn ry vi chng
rét trong v đông xuân. Không gieo m nhng rung v trước có bnh. Ơ
nhng địa bàn v trước lúa b bnh lùn sc đen, x lý ht ging bng thuc
hóa hc hoc sinh hc để to sc đề kháng ca cây m đối vi ry và tiến
hành phun thuc tr ry cho m, dùng thuc ni hp.
Thường xuyên thăm đồng, kết hp vi theo dõi by đèn để d báo mt độ
ry trên đồng rung, xét nghim mu ry để phát hin ngun ry mang vi-
rút.
- Các bin pháp canh tác: Hn chế s dng nhng ging lúa đã xác định
nhim bnh nng, s dng các ging kháng (chng chu) ry hoc ít nhim
ry. Bón phân cân đối, đặc bit không bón tha phân đạm, áp dng k thut
"3 gim 3 tăng" hoc SRI nơi có điu kin để tăng tính chng chu ca lúa
đối vi dch hi.
B trí cơ cu mùa v lúa hp lý theo hướng gim t l trà lúa xuân sm,
xuân trung. Có thi gian cách ly gia v xuân và v hè thu - mùa tiếp theo
trong điu kin không làm nh hưởng đến thi v ca v đông để ct cu ni
truyn bnh và có đủ thi gian để v sinh đồng rung.
3. Tr bnh hi lúa xut hin bnh
+) Giai đon lúa t gieo cy - đứng cái
- Nh, vùi nhng cây lúa b bnh, cy dm cây lúa khe.
- Phun thuc tr ry bng loi thuc ni hp trên rung b bnh và nhng
rung xung quanh.
- Chăm sóc để cây lúa mau chóng phc hi: bón cân đối N - P - K, lưu ý
không bón tha đạm; khi lúa chưa phc hi ra lá mi, ch nên bón lân và
kali.
- Sau khi thu hoch lúa rung b bnh tiến hành ngay cày vùi rung đó để
tiêu dit trit để mm bnh.
+) Giai đon lúa t phi hóa đòng tr đi
- Nh, vùi nhng cây lúa b bnh.
- Thường xuyên quan sát k rung b bnh lùn sc đen để phát hin ry lưng
trng, khi phát hin có ry lưng trng tiến hành ngay phun thuc tr ry
rung đó và các rung xung quanh, s dng loi thuc theo thi k sinh
trưởng ca cây lúa.
+) Giai đon lúa phân hóa đòng – tr dùng thuc tr ry ni hp hoc thuc
tr ry tiếp xúc, hoc kết hp các loi thuc tr ry.
+) Giai đon sau tr - chín dùng thuc tr ry tiếp xúc.
Sau khi thu hoch lúa rung b bnh tiến hành ngay cày vùi rung đó để
tiêu dit trit để mm bnh.
4. Tiêu hy c rung lúa b bnh
Tiêu hy c rung lúa b bnh ch thc hin khi rung lúa không còn kh
năng cho năng sut (nhim nng, khó phc hi). Trước khi tiêu hy, phun
thuc tr ry bng loi thuc tiếp xúc.
Tiêu hy và tiến hành cy gieo thng li nếu còn thi v, nếu hết thi v
trng cây khác (ngoi tr ngô) thay lúa nếu điu kin cho phép.
5. Các loi thuc tr ry.
Danh mc các hot cht ph biến tr ry được đăng đính kèm ti Ph lc 2
đính kèm Thông tư này. (Chi tiết xem trên Website: khuyennongvn.gov.vn).
C Ph lc 2:
Danh mc các hot cht ph biến tr ry (trong đó có ry lưng trng) hi lúa
(Ban hành kèm theo Thông tư s 17/2010/TT-BNNPTNT ngày 26/3/2010
ca B trưởng B Nông nghip và Phát trin nông thôn hướng dn bin
pháp phòng tr bnh lùn sc đen hi lúa).
1. Hot cht D~notefuran
- Nhóm thuc Neonicotinoid.
- Nhóm độc III (WHO).
- Thuc có tác dng tiếp xúc và ni hp.
- Thuc có hiu qu cao khi phòng tr ry non và ry trưởng thành và có th
bo v cây lúa non 5 ngày sau khi phun thuc. Hiu lc ca thuc th hin
rõ ngay sau vài gi phun thuc.
- Lượng dùng: Thuc dng 20 WP dùng 50 - 100 gia. Lượng nước phun là
400 lít/ha. Phun thuc khi ry non mi n, tui còn nh.
2. Hot cht Clothanindin
- Nhóm thuc Neonicotinoid.
- Nhóm độc III (WHO).
- Thuc có tác dng ni hp.
- Thuc có hiu qu cao khi phòng tr ry non và ry trưởng thành và có th
bo v cây lúa non 5 ngày sau khi phun thuc.
- Lượng dùng: Thuc dng 16 WG dùng 140 gia. Lượng nước phun là 400
lít/ha. Phun thuc khi ry non mi n, tui còn nh.