Chương 1 "Các kiến thức chung về tin học" có kết cấu nội dung gồm 6 bài, giới thiệu đến các bạn những nội dung về thông tin và xử lý thông tin, các hệ đếm, biểu diễn, lưu trữ và truyền thông tin, máy tính điện tử, phần mềm và giải thuật. Hy vọng đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bạn.
Ụ Ụ M C L C
ƯƠ Ứ Ế CH NG I. CÁC KI N TH C CHUNG 3 ........................................................................
Ử 3 Bài 1. THÔNG TIN VÀ X LÝ THÔNG TIN .............................................................
3 I.Thông tin (Information): ..............................................................................................
1. Khái ni mệ 3 ................................................................................................................
ơ ị 3 2. Đ n v đo thông tin: .................................................................................................
ử 4 II.Mã hoá và x lý thông tin: ...........................................................................................
4 1. Mã hóa thông tin ......................................................................................................
ử 4 2. X lý thông tin: ......................................................................................................
Bài 2: CÁC H Đ MỆ Ế 5 .....................................................................................................
ề ệ ế ệ 5 I. Khái ni m v h đ m: ...............................................................................................
1. Khái ni m:ệ 5 ..............................................................................................................
ạ ệ ế 5 2. Phân lo i h đ m ....................................................................................................
ổ ố ữ ệ ế ể 6 II. Cách chuy n đ i s gi a các h đ m .......................................................................
ễ ố ở ệ ế ấ ỳ ệ ế ế ể ậ ổ 1. Bi n đ i bi u di n s 6 h đ m b t k sang h đ m th p phân: .......................
ễ ố ở ệ ế ệ ế ấ ỳ ế ể ậ ổ 2. Bi n đ i bi u di n s h đ m th p phân sang h đ m b t k 6 ........................
ữ ệ ế ệ ế ế ể ễ ổ ị 7 3. Bi n đ i bi u di n gi a h đ m hexa và h đ m nh phân ..................................
Ư Ể Ễ Ề Ữ Bài 3: BI U DI N, L U TR VÀ TRUY N THÔNG TIN 8 ........................................
ữ ệ ữ ữ ạ 8 I. Các d ng d li u l u tr trong máy tính ....................................................................
ữ ệ 8 1. D li u: ...................................................................................................................
ể ố ữ ệ 2. D li u ki u s : 8 .....................................................................................................
ữ ệ ố 8 3. D li u phi s : ........................................................................................................
ề ữ 10 II. Truy n tin gi a các máy tính: .................................................................................
Bài 4: MÁY TÍNH ĐI N TỆ Ử 10 .......................................................................................
ệ ử ấ ủ I. C u trúc chung c a máy tính đi n t 10 : ......................................................................
ệ ử ầ ủ II. Các thành ph n c a máy tính đi n t 11 ......................................................................
ớ ộ 1. B nh : 11 .................................................................................................................
ế ị 2. Các thi 12 t b vào ra (Input / Output device) ............................................................
ộ ử 3. B x lý (Central Processing Unit CPU) 14 ............................................................
14 4. Nguyên lý Von Neumann ......................................................................................
ạ 14 II. Phân lo i máy tính: ...................................................................................................
Ầ Ề Ả Ậ Bài 5: PH N M M VÀ GI 15 I THU T .........................................................................
ề ầ 15 I. Ph n m m .................................................................................................................
ệ ề ề ầ ồ ầ 15 1. Khái ni m ph n m m: Ph n m m máy tính bao g m: .......................................
ể ề ầ 2. Quy trình phát tri n ph n m m. 16 ...........................................................................
ả II. Gi ậ 17 i thu t .................................................................................................................
ệ ả 1. Khái ni m bài toán và gi ậ i thu t 17 ..........................................................................
ộ ố ặ ư ủ ả 2. M t s đ c tr ng c a gi ậ i thu t 17 ..........................................................................
ươ ễ ạ ả 3. Các ph ng pháp di n đ t gi ậ 18 i thu t: ................................................................
ơ ượ ả ậ 4. S l c đánh giá gi 19 i thu t: .................................................................................
Ề ọ Ệ 20 Bài đ c thêm: H ĐI U HÀNH ...................................................................................
Ạ 21 Bài 6: M NG MÁY TÍNH VÀ INTERNET .................................................................
ệ ề ạ 21 I. Khái ni m v m ng máy tính: .................................................................................
21 II. Các mô hình: .............................................................................................................
ạ ạ III. Phân lo i m ng máy tính 21 ........................................................................................
ự ể ế ủ ườ ề ộ ự ệ ộ Thông tin là s hi u bi t c a con ng ệ i v m t s ki n, m t hi n
ể ế ủ ườ ượ t ng nào đó. Thông tin làm tăng thêm hi u bi t c a con ng ế ơ ở ủ i và là c s c a quy t
ị đ nh.
ể ậ ượ Giá mang tin (Shelf): Các v t có th mang đ c thông tin. Thông tin có
ể ượ ề ừ ớ th đ c truy n t giá mang tin này t i giá mang tin khác.
ữ ệ ứ ụ ể ệ ủ D li u (Data): Là hình th c th hi n c a thông tin trong m c đích thu
ữ ệ ử ư ữ ậ ồ th p, l u tr và x lý. D li u bao g m:
ữ ố ữ ế ệ ệ ả ấ D u hi u: ký hi u, văn b n, ch s , ch vi t....
ệ ệ ừ ệ ộ ấ Các tín hi u đi n, đi n, t ệ quang, nhi t đ , áp su t...
ử ỉ C ch hành vi.
ệ ứ Phân bi t thông tin và tri th c?
ứ ữ ể ế ề t có ý nghĩa khái quát v các o Tri th c (Knowledge): Là nh ng hi u bi
ệ ữ ự ậ ệ ượ ố ậ ộ m i quan h gi a các thu c tính, các s v t, hi n t ng mang tính quy lu t do con
ườ ậ ượ ả ậ ng i thu nh n đ c qua phân tích, lý gi i, suy lu n.
ứ ể ứ ử ậ o Quá trình x lý thông tin chính là quá trình nh n th c đ có tri th c
ệ ố H th ng thông tin:
(cid:0) ụ ậ ấ ư ệ ố ử ữ ệ ề Là h th ng có nhi m v nh p, x lý, xu t, l u tr và truy n thông tin.
(cid:0) ệ ố ầ ồ H th ng thông tin g m các thành ph n:
(cid:0) ầ ứ ế ị ậ ụ ể ế ị ầ Ph n c ng: là các thi t b v t lý c th : máy tính, các thi ố t b đ u cu i,
máy in, máy v …ẽ
(cid:0) ề ầ ươ ự ệ ệ ầ Ph n m m: Là các ch ng trình, yêu c u máy tính th c hi n công vi c gì
ụ ể c th .
ề ạ
(cid:0) H th ng m ng và truy n thông ệ ố (cid:0) D li u ữ ệ
(cid:0) ự ả ể ủ ề S qu n lý và đi u khi n c a con ng ườ i
ị ơ ả ể ơ ị Đ n v c b n dùng đ đo thông tin là
ệ ạ bit (binary digit). Xác đ nh 1 ọ ặ ệ trong 2 tr ng thái: có đi n hay không có đi n. Đúng hay sai. Trong tin h c là 1 ho c 0.
ạ ơ ị ườ ượ ử ụ Tám bít t o thành 1 byte là đ n v đo thông th ng đ c s d ng.
ườ ườ ộ ố ơ ị ộ ủ Ngoài ra, ng i ta th ng dùng m t s đ n v b i c a byte
ế ắ t t t
Tên g iọ Vi KiloByte KB MegaByte MB GB GigaByte TB TeraByte Giá trị 210 byte = 1024 Byte 210 KB = 1024 KB = 220Byte 210 MB = 1024 MB = 220KB=230Byte 210 GB = 1024 GB == 220MB=230KB=240Byte
(cid:0) ườ ữ ệ ể Mã hoá thông tin: Là con đ ng chuy n thông tin thành d li u
ệ ấ VD1: Phép mã hoá Moorse: Dùng 2 ký hi u là ch m
ể ạ ạ ọ và g ch đ mã hoá m i lo i thông tin
ọ ị
ư ậ ễ ầ ử ữ ố ỉ ầ ể ể ố s 3. Nh v y đ bi u di n 8 ph n t VD2: Trong tin h c dùng mã nh phân 011 = mã hoá 3) ta ch c n dùng 3 ch s nh ị (8=2
ư phân nh sau: 000, 001, 010, 011, 100, 101, 110, 111
ố ượ ổ ớ ầ T ng quát v i N đ i t ng thì c n dùng không quá
ữ ố ị [Log2N]+1 ch s nh phân.
ể ệ ớ ủ ử ụ ữ ụ ạ ợ ớ Là tìm ra nh ng d ng th hi n m i c a thông tin phù h p v i m c đích s d ng.
ệ ử ử ằ X lý thông tin b ng máy tính đi n t :
ể ệ ứ ử ủ ệ ể ệ ạ Là x lý d ng c a thông tin th hi n thông qua tín hi u đi n. Phát tri n m c cao
ữ ệ ứ ự ậ ằ ử ơ ủ ử h n c a x lý thông tin b ng MTĐT là x lý tri th c. D a trên d li u thu th p đ ượ c,
ệ ử ố ự ẽ ệ ậ ấ thông qua vi c x lý chúng s phát hi n ra các quy lu t chi ph i s xu t hi n c a d ệ ủ ữ
ệ li u đó.
ử ằ ử ỏ ủ ứ (Mô ph ng cách th c x lý thông tin c a Quá trình x lý thông tin b ng MTĐT
con ng i)ườ
ư ậ ữ ử ư ữ ế ả Thu th p thông tin, l u tr thông tin, tính toán, x lý, l u tr k t qu . Trong quá
ử ườ ể ự ị ự ự ư ệ trình x lý con ng i có th t xác đ nh trình t thao tác th c hi n nh ng MT thì không
ệ ụ ể ư ế ự ể ể ệ ầ ỉ th nên c n ch cho MT công vi c c th nh th nào đ MT th c hi n đó chính là
ươ “ch ng trình”
Mô hình:
ươ ng trình, MTĐT ả K t quế Ch ữ ệ D li u
ể ể ệ ế ệ ệ ậ ậ ễ ắ ử ụ H đ m là t p các ký hi u và quy t c s d ng t p các ký hi u đó đ bi u di n
ố ị và xác đ nh các s .
ạ ệ ế ệ ế ệ ế ị ị Có 2 lo i h đ m là h đ m theo v trí và h đ m không theo v trí.
ệ ế ị a. H đ m không theo v trí:
ị ụ ể ị ộ ụ ủ ệ ể ỗ ộ ị M i ký hi u bi u th m t giá tr c th không ph thu c vào v trí c a nó trong
ụ ệ ế ễ ố ể ệ ệ ớ ị bi u di n s . Ví d h đ m không theo v trí: H La Mã v i các ký hi u: I=1, V=5,
ư ắ X=10, L=50, C=100, D=500, M=1000. Quy t c nh sau:
ế ệ ượ ế ừ ả ả ị i. N u các ký hi u đ c x p t ề trái qua ph i theo chi u gi m giá tr thì giá tr ị
ễ ố ằ ể ệ ổ ị ủ c a bi u di n s b ng t ng giá tr các ký hi u. VD MDLI=1000+500+50+1=1551
ố ừ ể ế ễ ệ ệ ả ặ ii. N u trong bi u di n s t ứ trái qua ph i có 1 c p ký hi u và ký hi u đ ng
ướ ị ủ ặ ỏ ơ ệ ằ ị ị tr c nó có giá tr nh h n thì giá tr c a c p đó tính b ng hi u 2 giá tr . VD: DVC =
500+(1005)=595
ễ ố ể ượ ề ệ ế ơ iii. Trong bi u di n s không đ ế c phép có nhi u h n hai ký hi u liên ti p x p
ễ ố ợ ệ ề ị ụ ể theo chi u tăng giá tr . Ví d bi u di n s IXC là không h p l
ệ ế ị H đ m theo v trí: b.
ể ể →ệ ễ ệ ậ H th p phân i.
ố ỗ ơ ị ở ắ ị ị ầ đ u tiên là 500 còn s 5 sau là 5 đ n v . Quy t c tính giá tr là m i đ n v ố : Dùng 10 ký hi u 0 9 đ bi u di n VD 595: s 5 ấ ơ 1 hàng b t
ơ ị ở ế ậ ả ị ằ ỳ k có giá tr b ng 10 đ n v hàng k c n bên ph i.
VD: 325.7=3x102+3x10+6x100+4x101 ớ ấ ỳ ộ ố ự ể ọ ơ ố ề ơ B t k m t s t ệ ế nhiên b nào l n h n 1 đ u có th ch n làm c s cho h đ m.
ệ ử ụ Các ký hi u s d ng là 0,1..b1
ế ể ễ ố ệ ế N u 1 s n trong h đ m b có bi u di n là
ượ ứ ị c tính theo công th c
i N=dn dn1 dn2 ..d1 d0. d1 …dm thì giá tr N đ
N=dn x bn+dn1 x bn1 + dn2 x bn2 +…+ d1 x b + d0 + d1 x b1+…+dm x bm
ệ ố ượ ề ỏ Trong đó di th a mãn đi u ki n 0≤d ữ ố
ng các ch s bên trái, ố ượ ả ấ ữ ố ầ ầ ậ m là s l ng các ch s bên ph i d u chia ph n nguyên và ph n th p phân. ệ ể ể ệ ế ơ ố ễ ố ị
H nh phân ii. : H đ m c s 2 dùng 2 s 0 và 1 đ bi u di n ậ
VD th p phân ị
Nh phân 0 0 1 1 2 10 3 11 4 100 → ệ ệ ế ơ ố ố ừ ữ H hexa iii. : h đ m c s 16, dùng các s t 0 9 và các ch cái A, ể ể ễ
B, C, D, E, F đ bi u di n ử ụ ụ ứ
S d ng công th c nêu trong m c 1 n dn1 dn2 ..d1 d0 d1 …dm ệ ơ ố H c s b N=d ệ ậ H th p phân:
N=dn x bn+dn1 x bn1 + dn2 x bn2 +…+ d1 x b + d0 + d1 x b 1+…+dm x bm VD: 1011 0110(2)= 1.27+0.26+1.25+1.24+0.23+1.22+1.21+0.20= 182(10)
1101.01(2)= 1.23+1.22+0.21+1.20+0.21+1.22 = 11.25(10)
1BE(16)= 1.162+11.161+15.160 = 447(10) ả ạ ể ế ầ ầ ồ Ta tách ph n nguyên và ph n phân ra đ tính r i ghép k t qu l i. ế ầ ổ + Bi n đ i ph n nguyên: ồ ấ ơ ố ư ế ệ ầ ắ ố ề
Nguyên t c: chia liên ti p s trong h 10 cho s s b r i l y ph n d theo chi u ng ượ ạ
c l i VD: 52(10)= ?(2) 52(10)=?(16) 52
4 16
3
3 16
0 52
0 2
26 2
0 13
1 2
6
2
30 2
11
1 2
0 ớ ơ ố ượ ế ế ậ ầ ầ ổ + Bi n đ i ph n phân: nhân liên ti p ph n th p phân v i c s đ ị
c giá tr nguyên ế vi ậ
ề
t theo chi u thu n VD: 0.35(10)=0.01011001(2)=0.59(16) ự ệ ệ ố ầ Th c hi n phép nhân K t quế ả H s (ph n nguyên) 0,35 x 2 0,7 d1=0 0,7 x 2 1,4 d2=1 0,4 x 2 0,8 d3=0 0,8 x 2 1,6 d4=1 0,6 x 2 1,2 d5=1 0,2 x 2 0,4 d6=0 0,4 x 2 0,8 d7=0 0,8 x 2 1,6 d8=1 0,6 x 2 1,2 d9=1 … … VD: 0.625(10)=0.101(2) ừ ệ ữ ố ệ ệ ộ ị ị + T h nh phân sang h hexa: g p các ch s trong h nh phân thành nhóm 4 s ố ừ ấ ữ ố ấ ậ ị ươ ứ ề
v 2 phía t d u ch m th p phân. Thay 4 ch s nh phân sang t ớ
ng ng v i sô trong ệ ế
h đ m 16 VD: 1011100101.11(2)= 0010 1110 0101.1100(2)=2 E 5.6 ừ ệ ỉ ầ ệ ỗ ị ự ở ệ + T h hexa sang h nh phân: ch c n thay m i ký t h hexa thành nhóm 4 ký t ự ệ ị ươ ứ
t ng ng trong h nh phân ố ọ ị III. S h c nh phân: X
0
0
1
1 y
0
1
0
1 x+y
0
1
1
0 nh 1ớ xy
0
ượ
1 m n 1
1
0 x.y
0
0
0
1 ổ ợ ủ ừ Phép chia là t h p c a phép nhân và phép tr 10 1010 0011 VD: 1 1001 1010 1100 1001 + 1100 1001 = 1 1101 1010 = 10 0110 0011 100 0001:1101 = 101 VD2: 1101 X 101 =100 0001 ỏ ậ Câu h i và bài t p: ố ậ ệ ể ế ổ ị 1. Hãy đ i bi u di n các s th p phân sau đây ra h nh phân: 5; 9; 17; 27; 23.14; 15.625 ệ ậ ễ ễ ổ ố ị 2. Hãy đ i bi u di n các s nh phân sau đây ra h th p phân: 11; 111; 1001; 1101; 1011.110 ườ ể ể ử ụ ệ ễ ị 3. Vì sao ng i ta s d ng h nh phân đ bi u di n thông tin trong MTĐT? ứ ướ ạ ể ị ủ
4. Hãy tính giá tr c a các bi u th c d ị
i d ng nh phân sau: A=1101*a – 1101*(ba) B=a*1000 C=b:100 ớ
v i a=111 và b=1010 ệ ố ổ ị 5. Đ i các s nh phân sau đây ra h 16 11001110101; 1010111000101; 1111011101.1100110 ố ệ ệ ổ ị 6. Đ i các s h 16 ra h nh phân: 3F8; 35AF; A45; FF6E; CD2 ữ ệ ố ữ ệ ữ ệ ạ ố
Các d ng d li u: d li u s , d li u phi s ữ ệ ố ố ấ ố ấ ể ễ ấ ẩ ạ ộ D ng d li u s có 2 cách bi u di n: s d u ph y tĩnh và s d u ph y đ ng ữ ệ ể ả ả ạ ố ễ
D li u phi s có 3 d ng bi u di n: văn b n, hình nh và âm thanh ể ấ ộ ộ ọ ố : ch n đ r ng n bit nào đó cho 1 s . Trong n bit ễ ố ấ
a. Bi u di n s d u ph y tĩnh ượ ủ ể ể ấ ố ầ
này bit đ u tiên đ ấ
c dùng đ mã d u c a s theo cách bit 0 đ mã d u ươ ể ấ ạ ấ ộ ố d ng, bit 1 đ mã d u âm. Trong n1 bit còn l ầ
i l y m t s bit cho ph n ầ ạ ầ nguyên và ph n bit còn l i cho ph n phân. VD 1100101.11011011 0 0 1 0 0 1 1 0 1 1 0 1 ự ế ườ 1
ố ẩ ấ ố 1
1
Th c t th 1
ủ ế
ng dùng d u ph y tĩnh cho s nguyên. Các s nguyên dùng ch y u ầ ộ ượ có đ dài 8 bit, 16 bit, 32 bit. Nên không dùng trong tính tóan g n đúng đ c. Cũng ượ ớ không tính đ ố
c các s quá l n. x ố ượ ể ư ẩ ộ : S đ ạ
c phân tích trong d ng mũ nh sau: x = ễ ố ấ
b. Bi u di n s d u ph y đ ng Emx10EP ị ị ầ ọ ậ
x g i là ph n b c ầ
Trong đó mx là ph n đ nh tr , còn P
VD: 3,14=0.314x101
0.0012=0.12x102 ậ ị ẩ ấ ầ ấ ẩ ầ ộ ị ị ị V trí d u ph y là do ph n b c đ nh ra trên ph n đ nh tr nên nó là d u ph y đ ng k ữ ệ ữ ể ả a. Mã hoá ch và d li u ki u văn b n ể ể ễ ượ ữ ể ế ộ ớ ộ N u dùng m t vùng nh k bit đ mã hoá m t ch thì có th bi u di n đ c 2 ký tự ể ả ự ừ B ng mã ASCII: Dùng 8 bit đ mã hoá = 256 ký t . mã t 0> 31 là các mã ề ể ế ừ ự ố ủ ả đi u khi n VD mã 7 Bell (ti ng chuông). Mã t 32 >127 là các ký t g c c a b ng mã ầ ử ụ ổ ASCII. Các ký t ự ừ
t ỳ
128 > 255 thay đ i tu theo nhu c u s d ng ế ệ ớ ộ ữ ở ộ ữ ặ ầ ủ
t: so v i b ch La ting có thêm 134 m t ch , ph n m r ng c a Mã ti ng Vi
ỉ ữ ả ộ ố ữ ả mã ASCII ch có 128 ch nên có gi i pháp hi sinh m t s ch ít dùng trong b ng mã đ ể ế ỗ ệ ề ấ ổ ứ ạ ế ệ dành ch cho ti ng vi t. Có r t nhi u công ty hay t ộ
ch c t o b mã ti ng vi t riêng ế ạ ạ ẫ ấ ọ hay dùng nh t là TCVN3, VNI.. tình tr ng lo n mã d n đ n mã này không đ c đ ượ
c ế ộ ọ ườ ẩ mã khác. đ n năm 1993 B khoa h c công nghê và môi tr ố
ng đã ban hành chu n qu c ư ẫ ả ế ượ ấ ề ế gia TCVN 57121993 nh ng v n không gi i quy t đ c v n đ thi u mã trong ASCII. ộ ả ử ụ ể ầ B mã Unicode gi i pháp toàn c u: S d ng 16 bít đ mã hoá nên mã đ ượ
c ự ượ ế ớ ữ ọ ộ 65536 ký t , mã hoá đ c m i ngôn ng trên th gi i. Ngày 1.1.2003 B mã này chính ứ ượ ử ụ ẩ ộ ố th c đ c s d ng là b chu n qu c gia. b. Hình nh:ả ả ượ ư ướ ạ ể ị Hình nh cũng đ c l u trong máy tính d i d ng mã nh phân. Có 2 ki u mã hoá ụ ệ thông d ng hi n nay: ể ệ ể ả ư ả ồ ướ ể ể Ki u nh Bitmap (b n đ các bit): th hi n nh 1 l ỗ
i đi m. M i đi m s ẽ ả ằ ộ ộ ướ ể ph i n m trong 1 hàng và m t c t nào đó trong l ầ ủ
i, ngoài ra m u c a đi m cũng đ ượ
c ữ ệ ớ ữ ệ ả ạ ườ ể ư ả mã hoá. D li u nh d ng này là d li u l n nên th ng ph i nén đ đ a vào máy ượ ụ ử ề ả ệ ề ả ả
tính. Các nh khí t ng do v tinh ch p g i v , nh phong c nh, chân dung đ u có th ể ặ ư ả ấ ỳ ệ ể ụ
hi n ki u này. ho c đ a nh b t k vào qua máy scanner, máy quay video, máy ch p ậ ố
ỹ
k thu t s .. ầ ủ ả ể ả ư ữ ư ề Ki u nh vector: Cách l u tr là l u thông tin v các thành ph n c a nh. Đ i
ố ạ ộ ạ ộ ỉ ư ư ầ ạ ẳ ớ
v i đo n th ng thì l u to đ các đ u mút, hình tròn ch l u to đ tâm, bán kính..vì ế ả ườ ổ ọ ễ ế ọ ỏ ỉ th nh th ộ Ả
ng g n gàng d phóng to thu nh vì ch dùng phép bi n đ i t a đ . nh ẽ ế ớ ả ẽ ỹ ả ậ ả ợ ồ
ạ
d ng này phù h p v i b n v ki n trúc, các b n v k thu t, b n đ . c. Âm thanh: ươ ề
Có nhi u ph ng pháp mã hoá âm thanh. ể ằ ằ ấ ộ ỗ ỉ ể ệ
Có th mã hoá b ng cách x p x dao đ ng sóng âm b ng 1 chu i các byte th hi n ộ ươ ứ ừ ằ ờ ộ
đ dao đ ng t ả
ng ng theo t ng kho ng th i gian b ng nhau. ề ể ộ ổ ộ Có th dùng cách phân tích dao đ ng sóng âm thành t ng các dao đ ng đi u hoà ớ ầ ố ỉ ư ạ ộ ộ ặ (dao đ ng hình sin v i t n s và biên đ khác nhau) và ch l u l ề ầ
ư
i các đ c tr ng v t n ộ
ố
s và biên đ . ử ữ ệ ồ X lý âm thanh trên máy tính g m nh ng công vi c sau: Thu và mã hoá âm thanh ậ ắ ử
Biên t p (s a, ghép, c t) Phân tích ế ổ ợ
T ng h p ti ng nói ấ ể ữ ề ả ơ ệ Cách đ n gi n nh t đ truy n thông tin gi a các máy tính là phân bi ằ
t các bit b ng ể ể ệ ể ể ệ ụ ệ ệ ệ đi n áp. Ví d đi n áp 5v đ th hi n bit 1, đi n áp 5v đ th hi n bit 0. Th c t ự ế ề ượ ệ ạ ở ạ không truy n đ c xung vuông vì có giai đo n các đi n áp tr ng thái trung gian và ể ị ữ ề ề ề ấ ả ị ị trong quá trình truy n thông tin có th b suy gi m, b méo, b nhi u. Nh ng v n đ này ụ ằ ắ ạ ậ ượ
đ c kh c ph c b ng các m ch v t lý. ủ ế ơ ồ ứ ố ồ Bao g m các kh i ch c năng ch y u sau theo s đ sau: ớ ế ị ế ị B nhộ Thi t b ra Thi t b vào ộ ề
B đi u khi nể ộ ố ọ B s h c và logic ộ ớ ế ị ư ữ ữ ệ ớ ồ ạ ộ a. B nh (Memory): Là thi t b l u tr d li u: B nh g m 2 lo i: B ộ ộ ớ ớ nh trong và b nh ngoài. ộ ố ọ ơ b. ị ự
B s h c và logic (Arithmetic Logic Unit – ALU): Là đ n v th c ố ọ ệ hi n các phép toán s h c và logic. ộ ề ứ ề ể ơ ị c. ể
B đi u khi n (Control Unit – CU): Là đ n v ch c năng đi u khi n ự ệ ệ ươ ể ề ị MT th c hi n các công vi c theo ch ố
ộ ề
ng trình đã đ nh. B đi u khi n đi u ph i, ấ ả ế ị ủ ầ ươ ị ộ
ồ
đ ng b hoá t t c các thi ể ụ ụ
t b c a máy đ ph c v yêu c u do ch ng trình qui đ nh. ả ế ợ ộ ố ọ ộ ề ớ ặ
ể
B s h c và logic và b đi u khi n ph i k t h p v i nhau 1 cách ch t ự ẽ ệ ươ ườ ế ạ ch trong quá trình th c hi n ch ng trình nên sau này ng i ta ch t o chúng thành 1 ộ ử ứ ọ ố kh i ch c năng chung g i là B x lý trung tâm (Central Processing Unit – CPU). ế ị ạ ế ị d. Các thi t b ngo i vi (Peripheral Device): Là các thi t b giúp máy tính ườ ể ả ớ ườ ử ụ ổ ớ
trao đ i v i môi tr ng bên ngoài k c v i ng i s d ng. ế ị ữ ữ ệ ể ư ươ ủ ộ Là thi t b dùng đ l u tr d li u và ch ng trình. Tính năng c a b nh đ ớ ượ
c ư ặ
đánh giá qua các đ c tr ng chính sau: ả ầ ậ ờ ờ a. Th i gian truy c p: (Access time): Là kho ng th i gian c n thi ế ể ừ
t k t khi ệ ọ ề ế ệ ể ọ phát tín hi u đi u khi n đ c/ghi đ n khi vi c đ c/ghi hoàn thành. ượ ứ ữ ệ ủ ộ ả b. Dung l ớ
ng (Memory capacity): Là kh năng ch a d li u c a b nh . ặ ỗ ữ ả ầ ậ ằ ộ c. ờ
Đ tin c y: Đo b ng kho ng th i gian trung bình gi a 2 l n g p l i. ớ ồ ạ ộ ớ ộ ớ ộ B nh g m 2 lo i: B nh trong và b nh ngoài ộ ớ ộ ớ i. B nh chính – (Main Memory): Chia làm B nh trong (Internal Memory) ạ 2 lo i RAM (Random Access Memory) và ROM (Read Only Memory). ạ ộ ữ ệ ữ ệ ể ọ ớ ằ
RAM : Là lo i b nh có th đ c và ghi d li u . D li u nuôi b ng ẽ ấ ệ ệ ắ ồ ồ ạ
ữ ệ
ngu n đi n nên khi ng t ngu n đi n d li u trong RAM s m t. RAM có 2 lo i ỏ ơ ấ ạ ả
DRAM (Dynamic RAM)m ch nh , đ n gi n, giá thành th p) và SRAM (Static RAM) ạ ượ ố ộ ử ỏ ứ ạ
m ch ph c t p, dung l ng nh , giá thành cao, t c đ x lý cao. ớ ố ị ỉ ượ ộ ọ ượ ROM: Là b nh c đ nh, Ch đ c đ c mà không đ ữ ệ
c ghi d li u vào. ươ ặ ọ ườ ượ ử ụ ứ
ROM ch a các ch ng trình quan tr ng ho c th ng xuyên đ c s d ng. Ch ươ
ng ượ ặ ằ ươ ụ ệ trình trong ROM đ ế ạ
c ghi vào lúc ch t o ho c b ng ph ng ti n chuyên d ng, không ắ ị ấ
b m t khi t t máy. ớ ộ ườ ậ ệ ừ ố ằ ii. Th ng làm b ng các v t li u t , t c đ ộ B nh ngoài (External memory): ữ ớ ư ẻ ậ ượ ư ớ ừ truy c p, giá thành r và cho phép l u tr v i dung l ụ
ng l n. Ví d nh băng t , đĩa ộ ố ộ ụ ớ ừ
t , đĩa quang... M t s b nh ngoài thông d ng: (cid:0) ề ự ổ ằ ợ ộ Đĩa m m (Floppy Disk): Là m t đĩa hình tròn làm b ng nh a t ng h p mylar, ủ ậ ệ ừ ề ượ ể ả ỏ ọ ứ trên đó ph v t li u t tính. Đĩa m m đ c ch a trong v b c hình vuông đ b o v ệ ỏ ụ ỉ ở ở ế ỗ ộ ỗ ọ ượ ộ ớ kh i b i và ch m ầ
2 ch , m t ch cho đ u đ c ghi ti p xúc đ c v i đĩa, m t ch ỗ ẫ ả ạ ự ệ ệ ượ ệ
ọ
g i là l y b o v đĩa. Khi ta cài l i thì vi c ghi không th c hi n đ ữ ệ
c. D li u đ ượ
c ặ ủ ặ ườ ồ ọ ườ ghi trên đĩa theo 1 ho c 2 m t c a đĩa theo các đ ng tròn đ ng tâm ta g i là đ ng ghi ỗ ườ ượ (track). Trên m i đ ng ghi l ạ ượ
i đ c chia thành các cung ( sector). Các cung đ c đánh ế ừ ệ ọ ự ệ ơ ớ ị ố
s liên ti p t ọ
0, 1, 2.. Vi c đ c ghi thông tin v i đĩa th c hi n theo đ n v vài cung g i ộ ườ ố ượ ứ là liên cung (cluster) trên m t đ ng ghi (track) ch không theo byte. S l ng các ệ ề ộ ượ ử ụ ế ướ ườ
đ ụ
ng ghi và các cung ghi ph thu c vào h đi u hành đ c s d ng. Vì th , tr c khi ầ ạ ớ ặ ư ủ ề ạ ợ ệ ề
dùng đĩa m m c n t o khuôn d ng đĩa (format) phù h p v i đ c tr ng c a h đi u ề ề ướ ấ ạ
hành đó. Có nhi u lo i đĩa m m có kích th ề
ụ
c khác nhau, thông d ng nh t là đĩa m m ướ ớ ượ có kích th c 3.5 inch v i dung l ng 1,44 MB. (cid:0) ứ Đĩa c ng (Hard Disk): ộ ộ ụ ề ế ồ ồ ồ i. Là m t b đĩa g m nhi u đĩa x p thành ch ng, đ ng tr c. Các đĩa này là các ủ ậ ệ ừ ặ ể ữ ệ ượ ợ
h p kim có ph v t li u t trên m t đ ghi thông tin. D li u đ c ghi trên đĩa theo 1 ặ ủ ặ ườ ồ ọ ườ ho c 2 m t c a đĩa theo các đ ng tròn đ ng tâm ta g i là đ ng ghi ( track). Trên m iỗ ượ ườ
đ ng ghi l ạ ượ
i đ c chia thành các cung ( sector). Các cung đ ố
c đánh s liên ti p t ế ừ
0, ự ệ ệ ọ ớ ơ ọ ị 1, 2.. Vi c đ c ghi thông tin v i đĩa th c hi n theo đ n v vài cung g i là liên cung ộ ườ ứ ề (cluster) trên m t đ ng ghi (track) ch không theo byte. . Do có nhi u đĩa nên các ặ ụ ọ ạ ộ ườ
đ ng ghi trên các đĩa có cùng bán kính t o nên m t m t tr g i là cylinder. ư ế ặ ầ ỗ ọ ượ ii. M i m t đĩa có đ u đ c ghi riêng chúng k t thành 1 chùm nh cái l c di ể ờ ồ
chuy n đ ng th i. ậ ộ ứ ứ ể ớ ụ ứ
iii. M t đ ghi trên đĩa c ng cao, s c ch a có th lên t i hàng ch c, hàng trăm GB ề ặ ơ ọ ữ ứ ề ể ấ iv. Do b n v ng v m t c h c nên đĩa c ng có th quay r t nhanh (200 vòng / ậ ố ộ ọ ứ ấ giây) vì v y t c đ đ c ghi đĩa c ng cũng r t cao. ế ế ặ ầ ọ ớ ướ ự
v. Đ u đ c ghi không ti p xúc tr c ti p v i m t đĩa nên không gây x c đĩa nên ứ ổ ọ đĩa c ng có tu i th cao. (cid:0) ủ ớ ằ Đĩa quang (Compact Disk –CD): Làm b ng polycacbonate, có ph l p phim ữ ệ ệ ế ả ằ ả ạ ớ nhôm có tình ph n x và 1 l p b o v . D li u ghi trên đĩa b ng các v t lõm (pit) và ổ ượ ự ế ằ ọ các vùng n i (land). Đĩa quang đ ơ ọ
c đ c b ng tia laser, không có s ti p xúc c h c ự ả ữ ầ ọ ự ạ ủ ể ặ ọ ị ế
nào gi a đ u đ c và m t đĩa. Khi đ c d a vào s ph n x c a tia laser đ xác đ nh v t ể ạ ế ấ ằ ổ ổ lõm và vùng n i. Ghi đĩa b ng chùm laser công su t cao đ t o v t lõm và vùng n i vì ầ ớ ỉ ậ
v y đĩa ch ghi 1 l n nên m i có tên là đĩa CD –ROM (compact disk read only memory). ữ ệ ư ể ễ ẫ ị ị CD ROM có u đi m không b nhi m virut, không b xoá d li u ng u nhiên, giá thành ữ ấ ượ ư
l u tr th p dung l ng cao 650 MB). (cid:0) ụ ầ ứ ứ ấ ạ DVD ROM: Cũng là lo i đĩa quang có s c ch a g p vài ch c l n các đĩa CD ặ ả ữ ệ
ROM, DVD ghi d li u trên c 2 m t. (cid:0) ừ ượ ử ụ ủ ậ ộ ỷ Băng t (magnetic tape) : đ c s d ng r ng rãi trong th p k 6070 c a th ế ầ ự ư ể ẻ ậ ố ộ ọ ỷ ướ ư
k tr c. u đi m là giá thành r , nh ng t c đ ch m và đ c ghi tu n t ầ
nên khi c n ả ặ ầ ầ ớ ọ ọ ọ
đ c 1 vùng nh nào đó thì ph i đ t đ u đ c chính xác vào vùng đĩa c n đ c. ữ ể ườ ổ ữ ệ
Dùng đ trao đ i d li u gi a môi tr ng bên ngoài và MTĐT . ế ị ế ị ữ ệ ứ ể ạ Thi t b vào (Input device): e. là thi t b có ch c năng chuy n d li u d ng con ườ ể ượ ự ả ạ ổ ợ ủ ng i hi u đ ụ ư ố
c ví d nh s , ký t , hình nh, âm thanh thành d ng t h p c a 0 và 1 ể ượ ữ ệ ể ộ ớ ươ ứ ớ ể
đ MTĐT hi u đ c và chuy n các d li u đó vào b nh trong. T ng ng v i các ữ ệ ẽ ế ị ầ ạ
d ng d li u khác nhau s có các thi t b đ u vào khác nhau. ế ị ể ư ữ ệ ạ ố ự i. Bàn phím (keyboard) Là thi t b dùng đ đ a d li u d ng s và ký t vào ự ế ượ MTĐT tr c ti p. bàn phím đ c chia thành 5 nhóm phím sau: ữ ố ữ ữ ấ 1. Nhóm phím ch : các ch cái, ch s và d u ộ ố ứ ệ 2. ể ự
Nhóm phím ch c năng đ th c hi n nhanh m t s yêu ộ ố ộ ố ặ ỳ ầ
ị
ầ
c u nào đó. M t s phím là m c đ nh, m t s phím khác tu theo ph n ề ị m m qui đ nh. ộ ố ứ ề ể ị 3. ặ
Nhóm phím đi u khi n, xác đ nh m t s ch c năng đ c ệ ế ậ ế ộ ủ bi ư
t nh thi t l p các ch đ khác nhau c a bàn phím. ệ ạ ạ ả 4. ả
ỗ ợ
Nhóm phím so n th o: h tr cho công vi c so n th o văn b n.ả ể ố ể ế ữ ệ ậ ố 5. Phím s : Dùng khi nh p d li u là ki u s đ ti ệ
t ki m ệ ậ ờ th i gian nh p li u. ộ ộ ế ị ặ ướ ượ ii. Chu t (mouse): Là m t thi t b vào, m t d i có 1 viên bi lăn đ c trên ề ặ ẳ ộ ượ ủ ượ ề ể
m t ph ng. Khi di chuy n, chi u dài và đ lăn đ c c a viên bi đ c truy n vào MT ệ ươ ẽ ạ ố ượ ử ả ướ ạ
d i d ng các xung đi n. Ch ng trình x lý s t o ra 1 đ i t ỏ
ng nh (con tr ) ộ ể ề ỏ ỉ ể ể ậ ị ươ ứ
t ố
ng ng trên màn hình. Vì v y, có th dùng chu t đ đi u khi n con tr ch đ nh đ i ệ ượ
t ng làm vi c trên màn hình. ế ị ọ ả ự ừ ư ọ iii. Các thi t b khác nh : máy đ c nh (Scanner), máy đ c m c t ử
dùng x lý ạ ọ ị ế ị ế ạ ậ Sec trong ngân hàng, siêu th , máy đ c mã v ch, thi t b nh n d ng ti ng nói… ế ị f. Thi t b ra (Output device): ủ ố i. Màn hình (monitor – display) gi ng màn hình c a máy thu hình. ữ ả ọ ọ ượ ề M i ch hay nh ta đ c đ c trên màn hình đ u đ ượ ạ ừ
c t o t ể ả
các đi m nh ủ ư ộ ả (pixel). Đăc tr ng c a màn hình là đ phân gi ể ệ ế ủ ỉ ậ ộ ể ả
i (resolution) ch m t đ đi m nh
8 đ nế c a màn hình. VD 678 x 1024 2 ắ ộ ầ ế ầ ệ ượ t ki m năng l ng. ả
trên màn hình đo kh năng th hi n tinh t
224 s c đ m u. Ngoài ra màn hình c n có tính năng ti
ổ ế ạ ố Hai lo i màn hình ph bi n là màn hình dùng đèn cat t và màn hình tinh th ể l ng.ỏ ế ị ộ ố ạ ấ ii. Máy in: Là thi t b cho phép in ra các thông tin trên gi y in. M t s lo i máy in. ớ ố ộ ư
Máy in dòng (line Printer): in v i t c đ nhanh (300 >1200 dòng/phút) nh ng ượ ả không in đ c nh ử ụ Ả ể ộ Máy in kim (Dot Printer): S d ng b các kim đ in. nh và ch đ ữ ượ ạ
c t o ấ ượ ự ấ ậ ả ố thành do kim in đ p vào băng m c in vào gi y. ch t l ng nh không cao, t c đ ộ ch m.ậ ứ ả ế ệ ạ ố Máy in Laser: Chùm laser chi u lên 1 tr ng tĩnh đi n. T o ra b c nh tĩnh ặ ố ủ ứ ự ể ệ ệ ạ ố ị đi n theo m c đi n áp c a các đi m trên m t tr ng. Các h t m c b hút lên tr ng và ấ ạ ị ố ấ ượ ự ả ặ ả ả khi b đ t nóng m c ch y ra dính vào m t gi y t o nên nh. ch t l ố
ng nh cao. t c ộ
đ nhanh. ỏ ể ạ ự ự ể ấ
Máy in phun m c (Inkjet Printer): Dùng tia m c siêu nh đ t o đi m. Ch t ự ư ượ
l ng cao, giá máy không cao nh ng giá m c cao. ế ị g. Thi t b vào/ra: ế ị ọ 1. Thi t b đ c/ghi đĩa 2. Moderm ả ứ 3. Màn hình c m ng ứ ử ề ể ươ h. Ch c năng: Đi u khi n máy tính và x lý thông tin theo ch ng trình ượ ư ữ ẵ ộ ớ đã đ c l u tr s n trong b nh ấ ạ ậ i. ộ
C u t o: 5 b ph n chính ể ệ ề ặ ạ ồ ồ Đ ng h (Clock) t o các xung đi n áp chính xác, đ u đ n đ sinh ra các tín ệ ơ ả ể ề ủ ế ầ ộ ồ
hi u c b n đ đi u ch thông tin và đ ng b hoá các ph n khác c a máy tính ể ệ ượ ự Các thanh ghi (Registers): Dùng đ ghi các l nh đang đ ệ
c th c hi n các d ữ ụ ụ ệ ế ả ệ
li u ph c v cho các l nh, k t qu trung gian… ữ ộ ớ ệ ộ ớ B nh đ m (Cache): Làm trung gian gi a b nh trong và các thanh ghi ộ ố ọ ự ệ B s h c và logic (Arithmetic and Logic Unit – ALU): Th c hi n các phép ố ọ toán s h c và logic ủ ề ể ề ể ạ ộ ộ B đi u khi n (Control Unit): đi u khi n ho t đ ng c a máy tính theo ươ ẵ ch ị
ng trình đ nh s n. ọ ườ ỹ ố ế ế Nhà toán h c Von neumann ng i M g c Hunggary nêu nguyên lý thi t k máy ệ ử ư ặ tính đi n t ư
có đ c tr ng nh sau: ề ằ ươ ườ ạ ươ ể
Đi u khi n b ng ch ng trình: Con ng i t o ch ng trình cho MT t ự ộ
đ ng ự ệ
th c hi n ữ ệ ầ ộ ớ ươ ượ ư ộ ớ ấ
B nh thu n nh t: D li u và ch ng trình đ c l u cùng 1 b nh ớ ượ ậ ộ ỉ ố ứ ự ớ ị
Truy c p theo đ a ch : B nh đ c chia thành các ô nh có s th t s ố ứ ự ỉ ủ ệ ậ ớ ị ị th t này chính là đ a ch c a ô nh . Khi làm vi c thì máy tính truy c p theo đ a ch ỉ này. ạ ự ử
Phân lo i theo năng l c x lí • MicroComputer hay Personnal Computer PC : máy tính cá nhân. ố ộ ể ề ầ ậ ơ ọ • Workstation: t c đ cao h n; tính toán khoa h c kĩ thu t, phát tri n ph n m m ụ ạ ụ ị dùng công c CASE, d ch v m ng ệ ỡ • Mini Computer: General Purpose Computer, dùng cho các doanh nghi p c trung bình: ngân hàng, hàng không .. • Mainframe: (Cray, NEC .. ) General Purpose Computer, dùng cho các doanh ệ ỡ ớ ấ ớ nghi p c l n và r t l n ứ ự ọ
• Super Computer: quân s , nghiên c u khoa h c ươ ượ ế ể ể ệ ậ ằ ả Các ch ng trình máy tính đ c vi t đ th hi n thu t toán nh m gi ế
i quy t ề ứ ả ầ ứ ệ ầ ế bài toán, đáp ng các yêu c u v ch c năng và hi u qu c n thi t nào đó do ườ ặ ư ng i đ t hàng đ a ra ữ ệ ấ ợ ượ ự ọ ươ Các c u trúc d li u phù h p đã đ c l a ch n sao cho ch ng trình có th ể ượ ệ ả thao tác đ c đúng, hi u qu ệ ả ậ ộ ươ Các tài li u mô t toàn b , bài toán, thu t toán, ch ng trình và cách s ử ệ ệ ề ệ ề ậ ạ ầ ồ ỹ
ụ
d ng. (Tài li u g m 2 lo i: tài li u k thu t nói v ph n m m làm vi c nh ư ệ ướ ế ả ề ầ th nào và tìa li u h ẫ ử ụ
ng d n s d ng gi i thích cách dùng ph n m m. ề ứ ầ ề ượ ả ầ
ụ : Là ph n m m đ c vi ế ể ợ
t đ tr giúp gi ế
i quy t công a) Ph n m m ng d ng ư ạ ạ ộ ư ụ ệ ệ ả ả ả vi c hàng ngày cũng nh ho t đ ng nghi p v nh so n th o văn b n, qu n lý ộ ậ ả ờ ể
ọ
h c sinh, qu n lý cán b , l p th i khoá bi u ữ ề ầ ượ ế ặ ặ ơ Có nh ng ph n m m đ c vi ư
t theo đ n đ t hàng riêng có tính đ c tr ng ổ ứ ạ ủ ư ệ ề ệ ả ả ủ
c a 1 t ch c nào đó. VD qu n lý ti n đi n tho i c a b u đi n, qu n lý ủ
khách hàng c a 1 công ty.. ề ượ ế ế ự ầ ầ
Có ph n m m đ c thi ủ
t k d a theo yêu c u chung hàng ngày c a ườ ề ầ ả ạ ậ ả ề
nhi u ng i VD ph n m m so n th o văn b n, truy c p Internet, nghe ề ạ ượ ế ấ ườ ử ụ ỉ ầ
nh c…Các ph n m m này đ c vi t r t hoàn ch nh. NG i s d ng ch ỉ ủ ề ặ ế ậ ệ ầ
c n mua v , cài đ t lên máy c a mình, thi ế ộ
t l p các ch đ làm vi c phù ể ử ụ ượ ư ế ọ ề ề ầ ầ ợ
h p có th s d ng đ c. Ph n m m nh th g i là ph n m m đóng gói. ể ỗ ợ ệ ả ề ứ ụ ấ ầ ầ ụ: Dùng đ h tr cho vi c s n xu t ph n m m ng d ng: ề ị ự ộ ề ậ ầ ề
b) Ph n m m công c
ầ
ư ụ ví d nh các ph n m m d ch t đ ng các thu t toán, ph n m m phát hi n l ệ ỗ
i ử ỗ ỗ ợ ổ ứ ữ ệ và s a l i., h tr t ch c d li u… ầ ươ ứ ụ ề ầ ệ ố : Ch ặ
ng trình ng d ng ho c ph n m m công c đ ụ ượ
c ề
c) Ph n m m h th ng
ế ở ộ ầ ạ ộ ừ ự ệ ệ kh i đ ng khi c n thi t và ng ng ho t đ ng khi th c hi n xong công vi c.Có ữ ươ ả ườ ụ ự ấ ị nh ng ch ng trình ph i th ng tr c vì nó cung c p cách d ch v theo các yêu ươ ệ ầ ầ ủ
c u c a các ch ng trình khác mà không bi ế ướ
t tr ấ
c yêu c u xu t hi n khi nào. ươ ườ ệ ề ầ Các ch ư ậ
ng trình nh v y làm môi tr ọ
ng làm vi c cho các ph n m m khác g i ệ ố ề ầ chung là ph n m m h th ng ệ ề ề ấ ầ ọ ệ ề
Ph n m m quan tr ng nh t là h đi u hành (Operating System). H đi u ạ ộ ủ ứ ề ố ộ hành có ch c năng đi u hành toàn b ho t đ ng c a máy tính trong su t quá trình làm vi cệ ề ề ầ ườ ự ấ Ngoài ra còn có nhi u ph n m m th ng tr c khác cung c p môi tr ườ
ng ụ ệ ề ế ề ầ ầ ệ ệ làm vi c cho ph n m m khác, ví d ph n m m gõ ti ng vi ả
t, h qu n tr c s ị ơ ở ể ệ ủ
ữ ệ
d li u làm vi c theo ki u khách ch . ầ ệ ệ ủ ệ ề ệ ạ ầ ằ ả Là lo i ph n m m nh m c i thi n hi u q a công vi c khi ề
d) Ph n m m ti n ích:
ệ ớ ủ làm vi c v i máy tính. VD NC (Norton Commander) c a Symantec, hay Notepad ứ ơ ả ả
ỗ ợ ạ
h tr so n văn b n m c đ n gi n. ự ạ ỉ ươ ố ớ ữ ề ấ ng đ i. Ranh gi ầ
i gi a các ph n m m r t m ờ * S phân lo i ch có ý nghĩa t ụ ế ề ầ ậ ấ ệ ể ầ th m chí xâm l n vào nhau: Ví d ph n m m gõ ti ng vi ề
t có th coi là ph n m m ứ ệ ố ụ ề ể ầ ng d ng, cũng có th coi là ph n m m h th ng Phân tích Thi t kêế ậ L p trình ử ể
Ki m th ể
Chuy n giao ả
B o trì ướ ệ ử ỉ ử ụ ủ ế ọ Tr c đây, khi máy tính đi n t ch s d ng ch y u cho bài toán khoa h c k ỹ ậ ườ ậ ọ ừ ự ứ ụ thu t thì ng ả
i l p trình chính là chuyên gia trong lĩnh v c ng d ng. H v a ph i ả ế ả ế ế ậ ử ệ ứ
nghiên c u cách gi ừ
i quy t, v a ph i thi t k , l p trình, th nghi m. Sau này khi máy ượ ắ ầ ự ự ụ ộ tính đ ể
c áp d ng r ng rãi thì b t đ u có s chuyên môn hoá trong lĩnh v c phát tri n ề ệ ề ầ ầ ở ề
ph n m m. Làm ph n m m tr thành 1 ngh nghi p. ư ế ề ầ ệ ả ơ ồ
Quy trình làm ph n m m theo s đ trên, chúng ta l u ý đ n phân bi t b o trì và ị ỗ ả ẩ ả ị ỏ ả
b o hành. B o hành là khi mua s n ph m b l ả
i, b h ng thì b o hành là tr l ả ạ ạ
i tr ng ẩ ả ả ầ ố ơ ả ơ ệ ợ thái ban đ u, còn b o trì là làm cho s n ph m t t h n, phù h p và hi u qu h n (tìm ỗ ứ ả ổ ườ ớ ơ các l i, làm thích nghi, b xung ch c năng). Chi phí b o trì th ng l n h n chi phí làm ề ầ ph n m m. ể ố VD1: bài toán 1: Bài toán ki m tra tính nguyên t ố ươ Cho: s nguyên d ng N ế ố ố ố ầ
C n bi t: S N có là s nguyên t hay không? ể ả
VD2: Bài toán 2: Qu n lý đi m sinh viên ề Cho: thông tin v sinh viên ế ừ ủ ể ầ ọ ầ
C n bi ể
t: đi m t ng h c ph n và đi m toàn khoá c a sinh viên đó ượ ấ ạ ầ ở Nh v y c c u t o b i 2 thành ph n: ư ậ bài toán đ ướ thông tin vào: Cái cho tr c =Input ầ Thông tin ra: Cái c n tìm = Output ả ứ ể ừ ị ượ Gi i bài toán là tìm ra cách th c đ t thông tin vào xác đ nh đ c thông tin ra. ả ữ ạ ộ ồ
ậ (Algorithm): Là m t quá trình g m 1 dãy h u h n các thao tác có th ể Gi i thu t ự ệ ượ ắ ế ự ể ả ị ộ th c hi n, đ c s p x p theo 1 trình t xác đ nh dùng đ gi i m t bài toán. ố ươ ự ậ ầ ả ủ ng a, b. C n xây d ng thu t gi i tìm ÚCLN c a a và b. VD: Cho 2 s d ả ư ượ ạ ậ
Thu t gi ế
i Euclid nêu nh sau: n u a=b thì UCLN=a. Ng c l i UCLN(a,b) = ế ế UCLN(ab,b) n u a>b và UCLN(a,b) = UCLN(a,ba) n u b>a Bài toán: Input: a,b ủ Output: UCLN c a a và b ả ậ
Thu t gi i: ậ
B1: Nh p a và b ế ế B2: N u a=b thì a là UCLN, k t thúc ế ả ượ B3: N u a>b thì gi m a 1 l ng là b ượ ả
B4: gi m b 1 l ng là a ạ B5: Quay l i B3: a. Tính d ngừ Ở ậ ừ ườ ấ ấ ợ thu t toán trên d ng khi tr ng h p x u nh t là a=b=1 VD; xét quy t c:ắ B1: Xoá b ngả ẽ B2: V hình tròn B3: Quay l i B1ạ ắ ướ ư ừ Quy t c này có 3 b c nh ng không có tính d ng b. Tính xác đ nhị ỗ ướ ế ả ậ ằ ả ị M i b ự
c trong thao tác ph i xác đ nh, không nh p nh ng, luôn cho 1 k t qu dù th c ệ ườ hi n là ng i hay máy. ổ ụ c. Tính ph d ng ả ụ ả ượ ứ ụ ớ ỉ ậ
Thu t gi i ph i áp d ng đ c cho 1 l p bài toán, ch không ch áp d ng cho 1 bài toán. ổ ụ ấ ấ ắ ườ ứ ấ ộ
Tuy nhiên 2 tính ch t trên b t bu c còn tính ch t ph d ng thì th ng th y ch không ư ể ộ ớ ị ươ ự ắ
b t bu c vì có th có bài toán có Input xác đ nh, nh ng không có l p bài toán t ng t ạ ượ d. Đ i l ng vào ạ ượ e. Đ i l ng ra ệ ướ a. Li ừ
t kê t ng b c: ườ ỗ ượ ố ơ VD1: Có 43 que diêm. Hai ng i ch i luân phiên b c diêm. M i l ỗ
t m i ng ườ
i ườ ẽ ắ ộ ố ố ả ố ừ
b c t 1>3 que. Ng i nào b c cu i cùng s th ng cu c. Tìm gi ậ ể
i thu t đ ng ườ
i ướ ộ đi tr ắ
c luôn th ng cu c. ồ ợ ố ố ươ B1: B c 3 que r i đ i đ i ph ng đi ươ ả ử ố
B2: Đ i ph ố
ng b c (gi s x que, 0 ế ượ ườ ướ ố ạ B3: Đ n l t ng i đi tr c b c a = 4x que. Còn diêm thì quay l i B2: ố ắ ế ộ B4: Tuyên b th ng cu c và k t thúc 2+bx+c=0 ả ươ ạ VD2: Gi i ph ậ
ng trình b c 2 d ng ax Input: a, b, c ủ ề ệ ươ Oupput: thông báo v nghi m c a ph ng trình ả ậ
Thu t gi i: ậ ệ ố
B1: Nh p h s a, b, c (a< >)
B2: Tính Delta = b24ac ế ươ ồ ế B3: N u Delta<0 thì thông báo ph ệ
ng trình vô nghi m r i k t thúc ồ ế ệ ế B4: N u Delta = 0 thì thông báo pt có nghi m kép x1=x2=b/2a, r i k t thúc b x
1 Delta
a 2 (cid:0) (cid:0) (cid:0) ệ ế ả B5: Thông báo pt có 2 nghi m và in ra k t qu : b x 2 Delta
a 2 (cid:0) (cid:0) (cid:0) ồ ế , r i k t thúc ố ư ồ ơ ồ b. S đ kh i (l u đ ): ắ ầ ố ỉ ể
Kh i ch đi m b t đ u ỉ ể ế ố Kh i ch đi m k t thúc ầ ự ố Kh i thao tác tu n t (phép gán : ) ướ ử H ng x lý ệ ố ề
Kh i đi u ki n ố Kh i Input ố Kh i Output ả ố ườ ủ ừ ? Gi i thích s đ ố
ng vào và ra c a t ng kh i ả ậ ẽ ằ
? V b ng gi i thu t Euclid ố ? Bài toán b c diêm ả ờ ộ ử ứ ệ ể ậ ố Hi u qu th i gian: T c đ x lý nhanh hay ch m. ta có th căn c vào s ố ệ ủ ự ả ướ
b c th c hi n c a gi ậ
i thu t ư ố ố ượ ệ ả ể ớ Hi u qu không gian: Không gian l u s các đ i t ng dùng đ ghi nh các ể ả ế ả ả ế
k t qu (K c k t qu trung gian) ả ậ VD: Gi ả ế
i thu t Euclid và Euclid c i ti n 1. Bài t p: ậ ổ Bài 1: Tính t ng S= 1+2 +3+…+n ả ươ ể ề ệ ậ ớ Bài 2: Gi i ph ng trình b c 2 v i đi u ki n có th a=0 ậ ừ ổ Bài 3: Tính t ng S=1+3+5+7…2n+1, n nh p t bàn phím ậ ừ ổ Bài 4: Tính t ng S=2+4+ 6+…+2n, n nh p t bàn phím ậ ừ ổ Bài 5: Tính t ng S=1+1/2+1/3…+1/n, n nh p t bàn phím ậ ừ Bài 6: Tính S= n!, n nh p t bàn phím ủ ể ạ ậ ố ả
Bài 7: Ki m tra 3 s nh p vào có ph i là 3 c nh c a 1 tam giác hay không. ấ ủ ị ớ ỏ ố ấ
Bài 8: Tìm giá tr l n nh t, nh nh t c a 1 dãy s ế ắ ố ướ ả Bài 9: S p x p 1 dãy s cho tr c thành 1 dãy không gi m ể ế ộ ỉ Bài 10: Bài toán tháp Hà N i (64 đĩa thì 500 t năm n u chuy n đúng quy cách) ệ ậ ợ ươ ượ ổ ứ ẽ ặ 1. Khái ni m: HĐH là t p h p các ch ng trình đ ộ
ch c ch t ch thành m t c t ữ ế ả ườ ử ụ ứ ả ự
ệ ố
h th ng đ m b o s giao ti p gi a ng i s d ng và máy tính, ch a các công ụ ị ườ ử ụ ự ệ ươ ả ụ
c và d ch v giúp ng i s d ng th c hi n ch ng trình, qu n lý và khai thác ộ ố ư ủ ệ ố
tài nguyên c a h th ng m t cách t i u. ứ
2. Các ch c năng: ươ ệ ố ạ ọ ướ ắ ạ ạ Ch ng trình n p và thu d n h th ng tr c khi t t máy hay n p l i ươ ữ ạ ả ả ố ườ ể ả ệ ấ Ch ng trình đ m b o đ i tho i gi a ng i và máy k c vi c cung c p các ơ ả ư ệ ệ ầ ọ ti n ích c b n (có 2cách đ a yêu c u mà ch n menu và dùng l nh) ế ả Qu n lý các ti n trình ả ộ ớ Qu n lý thông tin b nh ngoài ự ề ệ ươ ệ ố ả ể
Đi u khi n th c hi n ch ng trình ghi biên b n h th ng ệ ố ư ạ ụ ụ ẹ ầ ọ ạ
Ph c v yêu c u nh : t o khuôn d ng đĩa, làm đĩa h th ng, d n d p đĩa, ạ vào m ng internet… ể ủ ệ ề ế 3. Ti n tri n c a h đi u hành: ạ ệ ề Phân lo i h đi u hành: ươ ườ ử ụ ng trình 1 ng i s d ng: MS DOS ơ
o Đ n ch ệ ườ ử ụ i s d ng: WINDOWS95 o Đa nhi m, 1 ng ươ ề ườ ử ụ ng trình nhi u ng i s d ng: Windows 2000 o Đa ch ể ủ ệ ề ế Ti n tri n c a h đi u hành: ế ệ ứ ấ ệ ề ư ầ
o Máy tính th h th nh t: h u nh không có h đi u hành ế ệ ứ ệ ề ử o Máy tính th h th hai: H đi u hành x lý theo lô: FMS (the Fortran Monitor System) và IBMSYS c a IBMủ ế ệ ứ ẻ ờ ề ủ
o Máy tính th h th ba: chia s th i gian, HĐH Multics là ti n thân c a HĐH Unix, windows 95 ế ệ ứ ư ư ể ướ ế ệ : u tiên đ n tính năng thân thi n đ h ế
ng đ n o Máy tính th h th t ườ ử ụ ng i s d ng không chuyên, WINDOWS, MAC/OS ộ ậ ợ ế ị ử ụ Là m t t p h p các máy tính và thi ứ
t b khác (các nút), chúng s d ng giao th c ẻ ể ạ ờ ớ ươ ệ ạ m ng chung đ chia s tài nguyên v i nhau nh các ph ề
ng ti n truy n thông m ng Có 2 mô hình chính ể ể ề ớ ỗ ỉ ề
ạ
m i nút ch liên l c v i nút li n k , a. Mô hình đi m đi m (point to point): ể ả ố ế
n u mu n chuy n thông tin qua các nút khác thì ph i dùng các nút trung gian ử ể ề Mô hình sao (star): Có 1 hub x lý trung tâm đ truy n thông tin cho các nút ố ế ứ ồ ừ ứ Mô hình cây (tree): G m 1 hub n i đ n các nút m c hai, t m c hai l ạ ố ế
i n i đ n các nút m c 3…ứ ể ể ề ữ ệ ử ẽ ề
d li u do 1 máy g i đi s truy n b. Mô hình đi m nhi u đi m (Broadcast): ế ấ ả
đ n t t c các nút ạ ượ ố ế ề ộ Mô hình bus: Các nút m ng đ c n i đ n cùng m t kênh truy n. ố ế ấ ả ộ Mô hình vòng (ring): T t c các nút n i đ n cùng m t vòng – môi tr ườ
ng ề truy n thông chung ệ ừ ệ ệ ả ố ộ Mô hình v tinh (Satellite): Tín hi u t ặ
v tinh qu ng bá xu ng m t ho c ề ạ ặ ấ
nhi u tr m trên m t đ t ế ộ ị 1. M ngạ c cụ bộ LAN: Liên k t các tài nguyên máy tính trong m t vùng đ a lý có
ộ ướ ủ ể ế ạ ộ ộ c h n ch . Đó có th là m t phòng, m t vài phòng c a m t toà nhà kích th ả ặ ộ ụ
ạ
ho c vài toà nhà trong m t khu nhà. M ng LAN có bán kính kho ng vài ch c ế mét đ n vài kilomet ế ộ ị ề ể ạ ạ ồ 2. M ngạ di nệ r ngộ WAN: Liên k t các tài nguyên máy tính trong m t vùng đ a lý
ế
ộ
r ng (bán kính trên 100km). Có th coi m ng WAN g m nhi u m ng LAN k t ố ạ ớ
n i l i v i nhau 3. Internet ượ ủ ư ạ ộ ượ ạ Internet là gì? Internet đ ạ
c xem nh là m t m ng c a các m ng đ c t o ra ế ố ạ ạ ớ ộ ằ
b ng cách k t n i các máy tính và các m ng máy tính v i nhau trong m t m ng chung ầ ớ ộ
r ng l n mang tính toàn c u. ị ụ
Các d ch v trên Internet ụ ớ ổ ế ụ ộ ố ị ị
D ch v World Wide Web (www): là d ch v m i ph bi n và có t c đ phát ể ấ ượ ự ả ỹ tri n nhanh nh t trên Internet. www đ ậ
c xây d ng trên k thu t siêu văn b n (hyper ỉ ầ ể ế ả ấ ộ ộ ộ text Ch c n nh n chu t là có th nh y đ n m t trang Web khác trên m t máy ch ủ ụ ữ ớ ườ ầ ỏ ề ể khác), v i m c tiêu là nh ng ng i không c n gi ế
i v máy tính cũng có th tìm ki m ể ễ ể ả ả ộ ị ị thông tin m t cách d dàng. Ngoài hi n th văn b n trang web còn hi n th hình nh, âm ể ượ ử ụ ệ thanh, video…Đ xem đ c trang web ta s d ng trình duy t Web (Web Browser) ví ụ
d Internet Explorer, Firefox ụ ư ệ ử ị ử ệ ậ ạ ộ D ch v th đi n t : G i nh n các thông đi p trên m ng m t cách nhanh chóng ế ớ ể ử ụ ụ ả ả ộ ị ạ ấ ỳ
t i b t k đâu trên th gi i. Đ s d ng d ch v này ta ph i đăng ký m t tài kho n. ề ệ ề ệ ụ ụ ị ị D ch v truy n t p tin (FTP – File Transfer Protocol): Là d ch v truy n t p tin ừ trên Internet t máy này sang máy khác ụ ộ ụ ự ế ề ấ ả ị ị D ch v h i th o tr c tuy n: ngoài ra còn r t nhi u d ch v khác…5
ệ ế
ể ổ ố ữ
II. Cách chuy n đ i s gi a các h đ m
ế ổ ể
ễ ố ở ệ ế
ấ ỳ
ệ ế
ậ
1. Bi n đ i bi u di n s
h đ m b t k sang h đ m th p phân:
ế ổ ể
ễ ố ở ệ ế
ệ ế
ấ ỳ
ậ
2. Bi n đ i bi u di n s
h đ m th p phân sang h đ m b t k
6
ế ổ ể
ữ ệ ế
ệ ế
ễ
ị
3. Bi n đ i bi u di n gi a h đ m hexa và h đ m nh phân
7
Ư
Ễ
Ề
Ể
Ữ
Bài 3: BI U DI N, L U TR VÀ TRUY N THÔNG TIN
ữ ệ ữ
ữ
ạ
I. Các d ng d li u l u tr trong máy tính
ữ ệ
1. D li u:
ể ố
ữ ệ
2. D li u ki u s :
ữ ệ
ố
3. D li u phi s :
8
9
ề
ữ
II. Truy n tin gi a các máy tính:
Bài 4: MÁY TÍNH ĐI N TỆ Ử
ệ ử
ấ
ủ
I. C u trúc chung c a máy tính đi n t
:
10
ệ ử
ầ ủ
II. Các thành ph n c a máy tính đi n t
ộ ớ
1. B nh :
11
ế ị
2. Các thi
t b vào ra (Input / Output device)
12
13
ộ ử
3. B x lý (Central Processing Unit CPU)
4. Nguyên lý Von Neumann
ạ
II. Phân lo i máy tính:
14
Ả
Ậ
Ầ
Ề
Bài 5: PH N M M VÀ GI I THU T
ề
ầ
I. Ph n m m
ồ
ề
ề
ệ
ầ
ầ
1. Khái ni m ph n m m: Ph n m m máy tính bao g m:
15
ề
ể
ầ
2. Quy trình phát tri n ph n m m.
16
ả
II. Gi
ậ
i thu t
ệ
ả
1. Khái ni m bài toán và gi
ậ
i thu t
ộ ố ặ
ủ
ư
ả
2. M t s đ c tr ng c a gi
ậ
i thu t
17
ươ
ễ
ạ
ả
ậ
3. Các ph
ng pháp di n đ t gi
i thu t:
18
ơ ượ
ả
ậ
4. S l
c đánh giá gi
i thu t:
19
Ệ Ề
ọ
Bài đ c thêm
: H ĐI U HÀNH
20
Ạ
Bài 6: M NG MÁY TÍNH VÀ INTERNET
ệ
ề ạ
I. Khái ni m v m ng máy tính:
II. Các mô hình:
ạ
ạ
III. Phân lo i m ng máy tính
21
22
