intTypePromotion=1
 » 
 » 

Cẩm nang cấp nước nông thôn - Lê Anh Tuấn

Chia sẻ: 326159487 326159487 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:205

0
Thêm vào BST
Báo xấu
216
lượt xem 86
download

Cẩm nang cấp nước nông thôn - Lê Anh Tuấn

Mô tả tài liệu
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sách "Cẩm nang cấp nước nông thôn" được biên soạn như một tài liệu kỹ thuật nhằm giới thiệu các phương pháp cấp nước sạch tương đối đơn giản, hiệu quả, vừa tầm thực hiện cho các vùng nông thôn Việt Nam. Cẩm nang sẽ là tài liệu cho các cán bộ Phát triển nông thôn, cấp thoát nước, môi trường và một số ngành khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cẩm nang cấp nước nông thôn - Lê Anh Tuấn

  1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ÐÀO TẠO TRÝỜNG ÐẠI HỌC CẦN THÕ KHOA CÔNG NGHỆ --- oOo --- LÊ ANH TUẤN CẨM NANG CẤP NÝỚC NÔNG THÔN RURAL MANUAL - 2002 -
  2. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- LÅÌI MÅÍ ÂÁÖU --- oOo --- Næåïc âoïng vai troì quan troüng âäúi våïi sæû täön taûi vaì phaït triãøn cuía sinh giåïi. Táút caí sinh hoaût vaì saín xuáút cuía con ngæåìi âãöu cáön coï næåïc saûch nhàòm baío âaím sæïc khoeí vaì hiãûu quaí saín xuáút. Viãût Nam laì mäüt næåïc coï thãú maûnh vãö näng nghiãûp, trãn 75% dán säú caí næåïc säúng táûp trung åí caïc vuìng näng thän. Mäüt säú khaío saït gáön âáy cho tháúy, tyí lãû säú dán säúng åí vuìng näng thän âæåüc cáúp næåïc saûch âaût chæìng 30 - 35%, tyí lãû nhiãùm caïc bãûnh do nguäön næåïc khäng an toaìn åí näng thän cuîng cao hån ráút nhiãöu so våïi thaình phäú. Chi phê cáúp næåïc åí näng thän cuîng cao hån thaình phäú, âiãöu naìy laìm sæû khaïc biãût giæîa näng thän vaì thaình thë caìng gia tàng. Háöu hãút, chênh phuí caïc næåïc trãn thãú giåïi âãöu coï chæång trçnh quäúc gia vãö cáúp næåïc cho cæ dán näng thän våïi nhiãöu phæång caïch tiãúp cáûn khaïc nhau. Qué UNICEF âaî tiãún haình Chæång trçnh Cáúp næåïc vaì Vãû sinh Mäi træåìng taûi nhiãöu tènh thaình cuía Viãût Nam tæì nàm 1982 âãún nay. Næåïc ta cuîng coï Chiãún læåüc Quäúc gia Cáúp næåïc saûch vaì Vãû sinh Näng thän âãún nàm 2020 vaì âaî âæåüc Thuí tæåïng Chênh phuí kyï duyãût ngaìy 25/8/2002 theo Quyãút âënh säú 104/2000/QÂ-TTg. Våïi muûc tiãu goïp pháön vaìo viãûc quaíng baï vaì truyãön thäng våïi caïc phæång caïch khai thaïc, xæí lyï, phán phäúi næåïc âãún ngæåìi dán näng thän, Cáøm nang Cáúp næåïc Näng thän naìy âæåüc biãn soaûn nhæ mäüt taìi liãûu kyî thuáût nhàòm giåïi thiãûu caïc phæång phaïp cáúp næåïc saûch tæång âäúi âån giaín, hiãûu quaí, væìa táöm thæûc hiãûn cho caïc vuìng näng thän Viãût Nam. Cáøm nang seî laì taìi liãûu cho caïc caïn bäü Phaït triãøn Näng thän, Cáúp thoaït næåïc, Mäi træåìng, ... Caïc thuáût ngæî sæí duûng trong Cáøm nang laì caïc tæì tæång âäúi quen thuäüc trong næåïc. Âãø traïnh nháöm láùn, mäüt säú thuáût ngæî coï pháön chuï thêch tiãúng Anh âi keìm. Ngæåìi âoüc coï thãø âoüc thãm caïc taìi liãûu tham khaío trçnh baìy åí cuäúi quyãøn cáøm nang. Cáøm nang âæåüc biãn soaûn theo caïc kiãún thæïc vaì kinh nghiãûm thu tháûp cuía taïc giaí. Do khäng coï âiãöu kiãûn tiãúp xuïc, trao âäøi âãø xin pheïp, mäüt säú âæåüc trêch dëch tæì taïc giaí cuía caïc taìi liãûu tham khaío, mong quê vë miãùn cháúp. Màûc dáöu coï nhiãöu cäú gàõng nhæng cáøm nang khäng thãø traïch khoíi caïc khuyãút âiãøm, taïc giaí mong nháûn âæåüc caïc phã bçnh, goïp yï cuía caïc baûn. Trán troüng, LÃ ANH TUÁÚN ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ii PHÁÖN MÅÍ ÂÁÖU - MUÛC LUÛC
  3. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- MUÛC LUÛC ========== trang ... TRANG BÇA LÅÌI MÅÍ ÂÁÖU ............................................................................................................ ii MUÛC LUÛC ................................................................................................................. iii 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ ........................................... 1 1.1 KHAÏI NIÃÛM VAÌ CAÏC ÂËNH NGHÉA ............................................................. 1 1.1.1 Khaïi niãûm ......................................................................................................... 1 1.1.2. Caïc âënh nghéa cå baín .................................................................................... 1 1.2.3. Sæû phán phäúi næåïc trong thiãn nhiãn ........................................................... 2 1.2.4. Váún âãö sæí duûng nguäön næåïc ......................................................................... 2 1.3. NHIÃÛM VUÛ CUÍA NGAÌNH CÁÚP NÆÅÏC ........................................................ 6 1.4 CÁÚP NÆÅÏC VAÌ SÆÏC KHOEÍ CÄÜNG ÂÄÖNG ................................................... 7 1.4.1. Hiãûn traûng cáúp næåïc vaì sæí duûng næåïc .......................................................... 7 1.4.2. Bãûnh táût liãn quan âãún nguäön næåïc .............................................................. 8 1.4.3. Caïc váún âãö khoï khàn liãn quan âãún viãûc cáúp næåïc saûch näng thän ........... 10 1.4.4. Chiãún læåüc cáúp næåïc näng thän .................................................................... 11 1.5. TIÃU CHUÁØN NÆÅÏC DUÌNG .......................................................................... 11 1.5.1. Caïc chè tiãu lyï hoüc ........................................................................................... 12 1.5.2. Caïc chè tiãu hoïa hoüc ........................................................................................ 13 1.5.3. Caïc chè tiãu sinh hoüc ....................................................................................... 15 2. CÅ BAÍN VÃÖ THUÍY VÀN NGUÄÖN NÆÅÏC VAÌ TÊNH TOAÏN THUÍY LÆÛC . 16 2.1. CHU TRÇNH THUÍY VÀN VAÌ PHÆÅNG TRÇNH CÁN BÀÒNG NÆÅÏC ....... 16 2.1.1. Chu trçnh thuíy vàn ......................................................................................... 16 2.1.2. Phæång trçnh cán bàòng næåïc .......................................................................... 18 2.1.3. Thuíy âäö vaì baín âäö thuíy vàn ......................................................................... 21 2.2. CAÏC CÄNG THÆÏC THUÍY LÆÛC ÂÆÅÌNG ÄÚNG ............................................ 23 2.2.1. Tênh toaïn âæåìng kênh äúng dáùn ...................................................................... 23 2.2.2. Tênh toaïn täøn tháút cäüt aïp trong âæåìng äúng .................................................. 23 2.2.3. Tênh toaïn choün læûa maïy båm ......................................................................... 26 2.2.4. Chiãöu cao âaìi næåïc vaì aïp suáút cäng taïc cuía maïy båm ................................ 27 2.2.5. Âæåìng kênh äúng kinh tãú ................................................................................. 28 2.3. CÁÚU TRUÏC MAÛNG ÂÆÅÌNG ÄÚNG VAÌ PHÆÅNG PHAÏP TÊNH TOAÏN ... 29 2.3.1. Så âäö maûng âæåìng äúng .................................................................................. 29 2.3.2. Tênh toaïn thuíy læûc maûng læåïi phán nhaïnh .................................................. 30 2.3.3. Tênh toaïn thuíy læûc maûng læåïi voìng .............................................................. 32 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- iii PHÁÖN MÅÍ ÂÁÖU - MUÛC LUÛC
  4. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 3. ÂIÃÖU TRA NHU CÁÖU SÆÍ DUÛNG NÆÅÏC ....................................................... 34 3.1. NHU CÁÖU SÆÍ DUÛNG NÆÅÏC .......................................................................... 34 3.1.1. Sæí duûng næåïc trong caïc khu dán cæ ............................................................. 34 3.1.2. Sæí duûng næåïc trong gia âçnh ......................................................................... 35 3.1.3. Sæí duûng næåïc cho caïc hoaût âäüng cäng cäüng ................................................ 36 3.1.4. Sæí duûng næåïc cho saín xuáút ............................................................................ 37 3.2. LÆU LÆÅÜNG TÊNH TOAÏN CÄNG SUÁÚT TRAÛM CÁÚP NÆÅÏC ................... 38 3.2.1. Læu læåüng cáúp næåïc cho khu dán cæ ............................................................. 38 3.2.2. Læu læåüng næåïc cho tæåïi âæåìng, tæåïi cáy .................................................... 38 3.2.3. Læu læåüng næåïc cho sinh hoaût cuía cäng nhán khi laìm viãûc åí nhaì maïy ..... 39 3.2.4. Læu læåüng næåïc tàõm cuía cäng nhán khi laìm viãûc åí xê nghiãûp ................... 39 3.2.5. Læu læåüng næåïc saín xuáút ............................................................................... 39 3.2.6. Cäng suáút cáúp næåïc ........................................................................................ 40 3.2.7. Âiãöu tra læu læåüng næåïc tiãu thuû ................................................................... 40 4. PHÆÅNG TIÃÛN VAÌ CÄNG TRÇNH THU NÆÅÏC .......................................... 47 4.1. NGUÄÖN NÆÅÏC MÆA....................................................................................... 47 4.1.1. Thu hæïng næåïc mæa tæì maïi nhaì .................................................................... 47 4.1.2. Thu hæïng næåïc mæa tæì màût âáút ..................................................................... 49 4.2. NGUÄÖN NÆÅÏC SÄNG SUÄÚI, AO HÄÖ ............................................................ 50 4.2.1. Âàûc âiãøm chênh ............................................................................................... 50 4.2.2. Caïc kãút cáúu cæía láúy næåïc säng suäúi ............................................................... 50 4.3. NGUÄÖN NÆÅÏC NGÁÖM .................................................................................... 55 4.3.1. Âæåìng háöm thu næåïc ...................................................................................... 55 4.3.2. Giãúng khåi ....................................................................................................... 57 4.3.3. Giãúng khoan .................................................................................................... 58 4.3.4. Häö thu næåïc maûch .......................................................................................... 59 5. XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN ................................................................... 61 5.1. YÃU CÁÖU XÆÍ LYÏ NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN .............................................. 61 5.1.1. Khaïi niãûm ........................................................................................................ 61 5.1.2. Phán loaûi .......................................................................................................... 61 5.2. CAÏC SÅ ÂÄÖ XÆÍ LYÏ NÆÅÏC ............................................................................. 62 5.2.1. Caïc så âäö ......................................................................................................... 62 5.2.2. Phaûm vi sæí duûng ............................................................................................. 69 5.3. LOÜC NÆÅÏC ........................................................................................................ 71 5.3.1. Khaïi niãûm vaì phán loaûi .................................................................................. 71 5.3.2. Loüc nhanh ........................................................................................................ 72 5.3.3. Loüc cháûm .......................................................................................................... 80 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- iv PHÁÖN MÅÍ ÂÁÖU - MUÛC LUÛC
  5. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5.3. ÂÄNG TUÛ .......................................................................................................... 89 5.3.1. Nguyãn tàõc ...................................................................................................... 89 5.3.2. Caïc cháút âäng tuû ............................................................................................. 90 5.3.3. Khuáúy träün ...................................................................................................... 91 5.4. KHÆÍ TRUÌNG NÆÅÏC ........................................................................................ 93 5.4.1. Khaïi niãûm vaì phán loaûi .................................................................................. 93 5.4.2. Khæí truìng næåïc bàòng phæång phaïp lyï hoüc .................................................. 94 5.4.3. Khæí truìng næåïc bàòng phæång phaïp hoïa hoüc ............................................... 96 5.5. KHÆÍ SÀÕT VAÌ MANGAN ................................................................................. 99 5.5.1. Nguyãn lyï cuía viãûc khæí sàõt vaì mangan ........................................................ 99 5.5.2. Khæí sàõt bàòng quaï trçnh oxy hoïa ..................................................................... 101 5.5.3. Khæí sàõt dæåïi táöng næåïc ngáöm ....................................................................... 105 5.6. KHÆÍ MÀÛN VAÌ KHÆÍ MUÄÚI TRONG NÆÅÏC ................................................ 107 5.6.1. Täøng quaït ........................................................................................................ 107 5.6.2. Loüc næåïc màûn bàòng than âæåïc ...................................................................... 107 5.6.3. Khæí màûn bàòng nhiãût hoàûc chæng cáút ............................................................. 108 5.7. CAÏC BIÃÛN PHAÏP XÆÍ LYÏ NÆÅÏC KHAÏC ........................................................ 109 5.7.1. Laìm mãöm næåïc ............................................................................................... 109 5.7.2. Âiãöu chènh âäü pH cuía næåïc ........................................................................... 110 6. PHÆÅNG TIÃÛN VAÌ CÄNG TRÇNH TRÆÎ NÆÅÏC .......................................... 112 6.1. TRÆÎ NÆÅÏC BÀÒNG VÁÛT CHÆÏA ÂÅN GIAÍN ................................................ 112 6.2. TRÆÎ NÆÅÏC DÆÅÏI ÂÁÚT ................................................................................... 116 6.2.1. Træî næåïc bàòng ao häö ....................................................................................... 116 6.2.2. Bäø sung næåïc ngáöm ........................................................................................ 116 6..3. THAÏP NÆÅÏC .................................................................................................... 118 7. TRUYÃÖN DÁÙN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC CÁÚP NÄNG THÄN ..................... 121 7.1. GIÅÏI THIÃÛU ....................................................................................................... 121 7.2. VÁÛN CHUYÃØN VAÌ PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC NÄNG THÄN ............................ 124 7.2.1. Váûn chuyãøn næåïc ............................................................................................ 124 7.2.1. Phán phäúi næåïc cäng cäüng ............................................................................. 125 7.3. ÂÆÅÌNG DÁÙN NÆÅÏC ....................................................................................... 126 7.3.1. ÄÚng dáùn næåïc .................................................................................................. 126 7.3.2. Xáy dæûng vaì làõp âàût âæåìng äúng dáùn næåïc qua âëa hçnh ............................. 129 7.3.3. Kãnh dáùn næåïc ................................................................................................ 134 7.4. MAÏY BÅM VAÌ TRAÛM BÅM ............................................................................ 137 7.4.1. Maïy båm .......................................................................................................... 137 7.4.2. Traûm båm ........................................................................................................ 140 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- v PHÁÖN MÅÍ ÂÁÖU - MUÛC LUÛC
  6. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7.5. MÄÜT SÄÚ LÆU YÏ TRONG PHÁN PHÄÚI NÆÅÏC ............................................. 142 8. XÁY DÆÛNG VAÌ QUAÍN LYÏ DÆÛ AÏN CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ................ 143 8.1. NÄÜI DUNG DÆÛ AÏN NÆÅÏC SAÛCH NÄNG THÄN ....................................... 143 8.1.1. Tiãún trçnh täøng quaït ........................................................................................ 143 8.1.2. Mäüt säú læu yï khi thaình láûp dæû aïn cáúp næåïc näng thän ............................... 144 8.1.3. Näüi dung cuía dæû aïn cáúp næåïc näng thän ..................................................... 147 8.1.4. Häö så dæû aïn ..................................................................................................... 149 8.2. CHOÜN LÆÛA VAÌ BÄÚ TRÊ CÄNG TRÇNH ......................................................... 151 8.2.1. Choün læûa cäng trçnh vaì thiãút bë ...................................................................... 151 8.2.2. Bäú trê cäng trçnh traûm xæí lyï ........................................................................... 151 8.2.3. Choün læûa vaì làõp âàût thiãút bë ........................................................................... 153 8.4. BAÍO TRÇ HÃÛ THÄÚNG CÁÚP NÆÅÏC ................................................................. 156 8.4.1. Baío trç caïc giãúng næåïc .................................................................................... 156 8.4.2. Baío trç maïy båm, traûm båm, traûm xæí lyï næåïc .............................................. 157 8.4.3. Baío trç hãû thäúng phán phäúi næåïc ................................................................... 159 9. PHUÛ LUÛC VAÌ CAÏC TAÌI LIÃÛU THAM KHAÍO CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN PHUÛ LUÛC .................................................................................................................. 163 TAÌI LIÃÛU THAM KHAÍO .......................................................................................... 187 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- vi PHÁÖN MÅÍ ÂÁÖU - MUÛC LUÛC
  7.  CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ 1.1. KHAÏI NIÃÛM VAÌ CAÏC ÂËNH NGHÉA 1.1.1. Khaïi niãûm Næåïc âoïng vai troì quan troüng âäúi våïi sæû täön taûi vaì phaït triãøn cuía sinh giåïi. Táút caí sinh hoaût vaì saín xuáút cuía con ngæåìi âãöu cáön coï næåïc saûch nhàòm baío âaím sæïc khoeí vaì hiãûu quaí saín xuáút, âäöng thåìi con ngæåìi sau khi sæí duûng næåïc cáúp cuîng âaî thaíi ra mäüt læåüng næåïc báøn, ngoaìi ra cuîng phaíi kãø âãún mäüt khäúi læåüng næåïc mæa, trong quaï trçnh chaíy traìn trãn sæåìn däúc cuîng âaî cuäún theo raïc ræåíi, buûi âáút, ... cuîng cáön táûp trung, xæí lyï så bäü træåïc khi thaíi ra nguäön næåïc. Cáúp thoaït næåïc laì mäüt trong nhæîng muûc tiãu vaì nhiãûm vuû khai thaïc nguäön næåïc vaì vãû sinh mäi træåìng. THUÍY ÂIÃÛN CÁÚP THOAÏT NÆÅÏC TÆÅÏI TIÃU NGUÄÖN NÆÅÏC THUÍY SAÍN GIAO THÄNG THUÍY NHU CÁÖU KHAÏC MÄI TRÆÅÌNG - SINH THAÏI Hçnh 1.1: Nguäön næåïc vaì caïc muûc tiãu khai thaïc næåïc 1.1.2. Caïc âënh nghéa cå baín  Næåïc (Water): mäüt cháút loíng thäng duûng, næåïc laì mäüt cháút khäng maìu, khäng muìi, khäng vë. Næåïc tinh khiãút coï cäng thæïc cáúu taûo gäöm 2 nguyãn tæí hydro vaì mäüt nguyãn tæí oxy, Dæåïi aïp suáút khê tråìi 1 atmosphere, næåïc säi åí 100C vaì âäng âàûc åí 0C, næåïc coï khäúi læåüng riãng laì 1000 kg/m3.  Nguäön næåïc (Water Resources): caïc daûng têch chuyãøn næåïc khaïc nhau chung quanh ta nhæ næåïc mæa, næåïc màût vaì næåïc ngáöm. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  8. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------  Næåïc saûch (Clean Water): næåïc sæí duûng âaût yãu cáöu vãû sinh vaì an toaìn sæïc khoeí theo tiãu chuáøn qui âënh cuía Bäü Y tãú.  Næåïc thaíi (Wastewater): næåïc sau khi sæí duûng (næåïc tæì hãû thäúng cáúp næåïc, næåïc mæa, næåïc màût, næåïc ngáöm, ...) cho caïc muûc tiãu khaïc nhau nhæ sinh hoaût, saín xuáút, ... coï träün láùn cháút thaíi, mang êt nhiãöu cháút gáy ä nhiãùm.  Næåïc thaíi chæa xæí lyï (Untreated wastewater) laì nguäön têch luîy caïc cháút âäüc haûi láu daìi cho con ngæåìi vaì caïc sinh váût khaïc. Sæû phán huíy caïc cháút hæîu cå trong næåïc thaíi coï thãø taûo ra caïc cháút khê nàûng muìi. Thäng thæåìng, næåïc thaíi chæa xæí lyï laì nguyãn nhán gáy bënh do noï chæïa caïc loaûi âäüc cháút phæïc taûp hoàûc mang caïc cháút dinh dæåîng thuáûn låüi cho viãûc phaït triãøn cho caïc loaûi vi khuáøn, caïc thæûc váût thuíy sinh nguy haûi.  Sæû ä nhiãùm næåïc (Water pollution) xaíy ra khi caïc cháút nguy haûi xám nháûp vaìo næåïc låïn hån khaí nàng tæû laìm saûch cuía chênh baín thán nguäön næåïc.  Kyî thuáût cáúp næåïc (Water Supply Techniques): giaíi phaïp âem næåïc saûch âãún tæìng häü gia âçnh, nhoïm dán cæ, khu væûc saín xuáút vaì caïc cuûm chuyãn duìng âaím baío caïc yãu cáöu vãö kinh tãú kyî thuáût vaì vãû sinh mäi træåìng.  Hãû thäúng cáúp næåïc (Water Supply System): täø håüp caïc cäng trçnh liãn quan âãún viãûc khai thaïc nguäön næåïc, thu næåïc, xæí lyï næåïc, caïc traûm båm vaì maûng phán phäúi âiãöu hoaì næåïc saûch.  Hãû thäúng thoaït næåïc (Sewerage System): hãû thäúng thu gom táút caí caïc loaûi næåïc thaíi, næåïc mæa ra khoíi khu væûc dán cæ, saín xuáút vaì sau âoï laìm saûch vaì khæí truìng åí mäüt mæïc âäü cáön thiãút træåïc khi xaí tråí laûi vaìo nguäön næåïc chung.  Ngæåìi sæí duûng næåïc (Water User): mäüt hay mäüt nhoïm ngæåìi sæí duûng næåïc tæì cäng trçnh cáúp næåïc cho muûc tiãu sinh hoaût hoàûc saín xuáút.  Bãûnh liãn quan âãún nguäön næåïc (Water-related disease): caïc daûng bãûnh táût sinh ra do sæí duûng hoàûc tiãúp xuïc våïi nguäön næåïc bë nhiãùm báøn vaì nhiãùm truìng. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  9. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1.2.3. Sæû phán phäúi næåïc trong thiãn nhiãn  Læåüng næåïc trãn traïi âáút táûp trung chuí yãúu åí âaûi dæång vaì biãøn caí, chiãúm âãún 94% täøng læåüng næåïc trãn traïi âáút. Âa säú læåüng laì næåïc màûn khäng sæí duûng cho sinh hoaût vaì saín xuáút näng  nghiãûp vaì cäng nghiãûp âæåüc. Næåïc màûn coï thãø gáy ngäü âäüc muäúi cho cå thãí sinh váût vaì gáy àn moìn caïc thiãút bë kim loaûi trong cäng nghiãûp. Læåüng næåïc ngoüt åí trong loìng âáút vaì bàng haì åí 2 cæûc laì læåüng næåïc ngoüt khaï  tinh khiãút, chiãúm trãn 1,6 % täøng læåüng næåïc trãn traïi âáút, tuy nhiãn do xa nåi åí cuía loaìi ngæåìi, vë trê thiãn nhiãn khàõc nghiãût nãn chi phê khai thaïc ráút låïn. Con ngæåìi vaì caïc loaìi thæûc vaì âäüng váût khaïc táûp trung chuí yãúu åí khu væûc säng  ngoìi nhæng læåüng næåïc säng chè chiãúm 0,0001 % täøng læåüng næåïc, khäng âuí cho caí nhán loaûi sæí duûng trong sinh hoaût vaì saín xuáút cäng näng nghiãûp. Ä nhiãùm nguäön næåïc thæåìng laì ä nhiãùm næåïc säng. Læåüng næåïc mæa phán phäúi trãn traïi âáút khäng âãöu vaì khäng håüp lyï. Tuìy theo  vë trê âëa lyï vaì biãún âäüng thåìi tiãút, coï nåi mæa quaï nhiãöu gáy luî luût, coï nåi khä kiãût, haûn haïn keïo daìi. 1.2.4. Váún âãö sæí duûng nguäön næåïc Con ngæåìi chè måïi khai thaïc âæåüc 0,017 % læåüng næåïc coï trãn âëa cáöu. Theo säú liãûu baïo âäüng cuía Liãn hiãûp quäúc, hiãûn nay coï trãn 50 quäúc gia trãn thãú giåïi âang lám vaìo caính thiãúu næåïc, âàûc biãût nghiãm troüng åí caïc vuìng Cháu Phi, vuìng Trung Âäng, vuìng Trung AÏ, Cháu UÏc vaì caí åí caïc quäúc gia phaït triãøn nhæ Myî, Phaïp, Nháût, Âæïc, Singapore, v.v.... Lëch sæí thãú giåïi cuîng âaî ghi nháûn coï caïc cuäüc xung âäüt giæîa mäüt säú næåïc cuîng nhæ laînh thäø vç muäún tranh giaình nguäön næåïc. Mäùi ngaìy trãn thãú giåïi cuîng coï haìng ngaìn ngæåìi chãút vç nhæîng nguyãn nhán liãn quan âãún næåïc nhæ âoïi, khaït, dëch bãûnh, ... Caïc nhaì khoa hoüc - kyî thuáût trãn thãú giåïi âang laìm hãút sæïc mçnh âãø khai thaïc, bäø sung nhu cáöu næåïc cho loaìi ngæåìi. Mäüt säú phæång aïn taïo baûo âæåüc âãö xuáút nhàòm muûc tiãu phán phäúi nguäön næåïc håüp lyï nhæ: Laìm thuíy låüi, thæûc hiãûn caïc kãnh âaìo âæa næåïc vaìo hoang maûc, xáy dæûng  caïc häö chæïa, thaïo næåïc åí caïc vuìng ngáûp uïng, caíi taûo caïc âáöm láöy, ... Khai thaïc caïc nguäön næåïc ngáöm.  Loüc, khæí màûn næåïc biãøn thaình næåïc ngoüt.  Váûn chuyãøn caïc khäúi bàng haì vãö duìng.  ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 3 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  10. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Caïc cäng viãûc trãn phuûc vuû cho kinh tãú xaî häüi loaìi ngæåìi vaì mäüt láön næîa khàóng âënh vai troì cuía con ngæåìi trong viãûc chinh phuûc thiãn nhiãn, hoàûc haûn chãú thiãn taûi, caíi taûo thãú giåïi. Nguäön næåïc cáön âæåüc hiãøu nhæ mäüt nguäön taìi nguyãn quê giaï cáön phaíi âæåüc baío vãû vaì khai thaïc håüp lyï. Viãûc khai thaïc âuïng mæïc vaì khoa hoüc taìi nguyãn næåïc seî taûo thãm nhiãöu læång thæûc vaì thæûc pháøm cuîng nhæ cuía caíi cho loaìi ngæåìi. Sæû thiãúu cán nhàõc, quaín lyï keïm trong khai thaïc coï thãø gáy caïc háûu quaí xáúu vãö mäi træåìng sinh thaïi. Cáön phaíi coï mäüt chæång trçnh qui hoaûch sæí duûng nguäön næåïc khoa hoüc, trong âoï viãûc phán têch caïc taïc âäüng qua laûi giæîa caïc thaình pháön cáúu thaình hãû thäúng. Qui trçnh xem xeït nhæ sau: HÃÛ THÄÚNG NGUÄÖN NÆÅÏC HÃÛ THÄÚNG TAÌI NGUYÃN HÃÛ THÄÚNG CÄNG TRÇNH HÃÛ THÄÚNG CAÏC THUÍY LÅÜI NHU CÁÖU NÆÅÏC Taìi nguyãn næåïc - Kho næåïc, caïc cäng trçnh - Sæí duûng næåïc cáúp næåïc vaì âáöu mäúi - Tiãu hao næåïc - Xæí lyï cháút læåüng vaì - Phoìng luî, chäúng uïng Daûng: Âàûc træng: caíi taûo mäi træåìng -Baío vãû vaì caíi taûo -Næåïc màût - Læåüng - Phoìng luî, chäúng uïng ... mäi træåìng -Næåïc ngáöm - Cháút - Caïc yãu cáöu khaïc -Âaûi dæång - Âäüng thaïi CÁN BÀÒNG NÆÅÏC Âàûc træng cán bàòng Hãû thäúng chè tiãu âaïnh giaï Phæång phaïp âaïnh giaï - Læåüng - Kinh tãú - Phæång phaïp täúi æu - Cháút læåüng - Chæïc nàng - Phæång phaïp mä phoíng - Âäüng thaïi - Mäi træåìng - Âäü tin cáûy Phæång phaïp xaïc âënh cán bàòng håüp lyï Hçnh 1.2: Så âäö Hãû thäúng nguäön næåïc trong Qui hoaûch nguäön næåïc ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 4 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  11. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Sæû taïc âäüng qua laûi giæîa næåïc, con ngæåìi vaì taìi nguyãn sinh thaïi hiãûn nay âang bë âe doüa máút quán bçnh. Caïc nguäön næåïc sæí duûng hiãûn nay êt nhiãöu âãöu bë ä nhiãùm våïi caïc mæïc âäü khaïc nhau, nhiãöu nåi ráút tráöm troüng, âe doüa cuäüc säúng sæïc khoeí con ngæåìi, phaï hoaûi sæû cán bàòng trong sinh giåïi. Do âoï, váún âãö baío vãû mäi træåìng næåïc hiãûn nay ráút quan troüng vaì cáúp baïch, âoìi hoíi sæû quan tám cuía táút caí moüi ngæåìi trãn haình tinh chuïng ta. Klemes (1973) âaî minh hoüa quan hãû tæång taïc giæîa viãûc quaín lyï taìi nguyãn næåïc våïi caïc yãúu täú liãn quan âãún mäi træåìng nhæ hçnh sau: TÆÛ NHIÃN XAÎ HÄÜI VAÌ MÄI TRÆÅÌNG CHÊNH TRË ÂËA LYÏ TAÌI NGUYÃN NHU CÁÖÌU KINH TÃÚ ÂËA CHÁÚT NÆÅÏC NÆÅÏC XAÎ HÄÜI KHÊ HÁÛU TÆÛ NHIÃN LUÁÛT LÃÛ KHÊ TÆÅÜNG TÄØ CHÆÏC SINH VÁÛT LÆÅÜNG NÆÅÏC CHÁÚT LÆÅÜNG SINH THAÏI THUÍY THUÍY LÆÛC VÀN DOÌNG THÄNG TIN QUAÍN LYÏ TAÌI NGUYÃN NÆÅÏC DOÌNG PHAÍN HÄÖI KYÎ THUÁÛT KHOA HOÜC CÄNG NGHÃÛ SINH HOÜC ÆÏNG DUÛNG HOÏA HOÜC CÅ NÄNG NGHIÃÛP DÁN DUÛNG ÂIÃÛN LÁM NGHIÃÛP Y TÃÚ CÁÚP GIAÍM BAÍO VÃÛ KIÃØM SOAÏT TÆÅÏI THUÍY GIAO THÄNG NÆÅÏC Ä QUAÍN LYÏ LUÎ LUÛT TIÃU ÂIÃÛN THUÍY NHIÃÙM ÂÁÚT NÄÜI ÂËA Hçnh 1.3: Minh hoüa sæû tæång quan viãûc quaín lyï næåïc våïi caïc yãúu täú khaïc nhau liãn quan âãún mäi træåìng, Klemes (1973). ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  12. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1.3. NHIÃÛM VUÛ CUÍA NGAÌNH CÁÚP NÆÅÏC Nhiãûm vuû cuía ngaình Cáúp næåïc laì :  Khaío saït táút caí caïc nguäön næåïc coï thãø khai thaïc sæí duûng âæåüc;  Âaïnh giaï cháút læåüng nguäön næåïc;  Xaïc âënh phæång thæïc khai thaïc nguäön næåïc;  Caïc biãûn phaïp xæí lyï næåïc cáúp, næåïc xaí;  Xáy dæûng caïc så âäö váûn haình caïc hãû thäúng cáúp næåïc;  Xaïc âënh âæåüc nhu cáöu sæí duûng næåïc vaì chè tiãu næåïc cáúp;  Tênh toaïn thiãút kãú hãû thäúng cáúp næåïc;  Xáy dæûng caïc cäng trçnh trong hãû thäúng cáúp næåïc;  Váûn haình vaì baío dæåîng hãû thäúng cáúp næåïc;  Thu phê cáúp næåïc âãø taïi saín xuáút. Ngaình Cáúp næåïc laì mäüt ngaình dëch vuû cäng êch coï liãn quan caïc ngaình khaïc nhæ Xáy dæûng, Quaín lyï næåïc, Giao thäng Cäng chaïnh, Mäi træåìng, Y tãú , ... Trong mäüt quäúc gia, sæû phán cáúp quaín lyï vaì giaïm saït caïc cäng trçnh cáúp næåïc theo chæïc nàng vaì nhiãûm vuû theo så âäö sau:  Láûp kãú hoaûch chiãún læåüc  Hoaûch âënh chênh saïch  Âënh mæïc, tiãu chuáøn CÁÚP QUÄÚC GIA  Quaín lyï chæång trçnh quäúc gia  Giaïm saït caïc dæû aïn cáúp næåïc  Cung cáúp kyî thuáût, âaìo taûo  v.v...  Thæûc hiãûn dæû aïn cáúp thoaït næåïc  Khaío saït, thiãút kãú cäng trçnh CÁÚP TÈNH  Thi cäng vaì quaín lyï dæû aïn  Huáún luyãûn cáúp cå såí  v.v...  Quaín lyï hãû thäúng åí cäüng âäöng  Khai thaïc, baío dæåîng cäng trçnh CÁÚP HUYÃÛN XAÎ  Thu phê duìng næåïc  v.v... Hçnh 1.4: Chæïc nàng vaì nhiãûm vuû caïc cáúp trong chæång trçnh cáúp næåïc ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 6 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  13. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Caïc dæû aïn âáöu tæ khai thaïc taìi nguyãn næåïc hiãûn nay âãöu cáön phaíi âæåüc xem xeït cáøn tháûn åí caí 3 khêa caûnh cho cán âäúi (hay coìn goüi laì quan hãû 3E) laì: Kyî thuáût (Engineering), Kinh tãú (Economic) vaì Mäi træåìng (Environment). Trong âoï, yãúu täú mäi træåìng bao gäöm caí caïc khaïi niãûm bãön væîng vãö tæû nhiãn vaì äøn âënh xaî häüi. Minh hoüa dæåïi âáy cho tháúy mäúi tæång quan áúy: Kyî thuáût (Engineering) Mäi træåìng (Environment) Kinh tãú (Economic) Hçnh 1.5: Minh hoüa quan hãû 3E  Caïc âaïnh giaï vãö kyî thuáût: cháút læåüng, säú læåüng vaì âäüng thaïi cuía nguäön næåïc, cäng nghãû khai thaïc vaì xæí lyï, tuyãún phán phäúi næåïc.  Caïc âaïnh giaï vãö kinh tãú: tênh khaí thi vãö taìi chênh vaì mæïc cháúp nháûn chi traí tiãön trãn mäùi âån vë saín pháøm næåïc saûch (âäöng/m3).  Caïc âaïnh giaï vãö mäi træåìng - xaî häüi: xem xeït caïc tiãu chê vãû sinh liãn quan âãún sæïc khoeí con ngæåìi, tênh bãön væîng cuía nguäön cung cáúp næåïc vaì mæïc âäü tham gia, âäöng tçnh chi traí kinh phê cuía cäüng âäöng ngæåìi tiãu thuû næåïc. 1.4. CÁÚP NÆÅÏC VAÌ SÆÏC KHOEÍ CÄÜNG ÂÄÖNG 1.4.1. Hiãûn traûng cáúp næåïc vaì sæí duûng næåïc Báút cæï khu dán cæ vaì saín xuáút naìo cuîng cáön hãû thäúng cáúp næåïc saûch. Cáúp næåïc saûch tråí thaình mäüt trong nhæîng tiãu chê quan troüng âãø âaïnh giaï sæû phaït triãøn cuía xaî häüi, ngæåìi ta coï thãø dæûa vaìo læåüng næåïc sæí duûng trãn mäùi âáöu ngæåìi cuía tæìng quäúc gia âãø âaïnh giaï mæïc âäü phaït triãøn cuía quäúc gia âoï. Læåüng næåïc sæí duûng cho dán duûng bao gäöm læåüng næåïc duìng cho tàõm, ræía, àn uäúng, saín xuáút nheû, chãú biãún thæûc pháøm, tæåïi cáy xanh vaì vãû sinh âæåìng phäú. Tiãu chuáøn duìng næåïc cho tæìng âáöu ngæåìi thæåìng tuìy thuäüc vaìo mæïc âäü phaït triãøn kinh tãú cuía tæìng vuìng vaì âiãöu kiãûn cáúp næåïc. Mæïc sæí duûng næåïc trong gia âçnh cho caïc yãu cáöu tiãu thuû thæåìng biãún âäüng khaï låïn do mæïc säúng, âiãöu kiãûn khê háûu, laînh thäø, táûp quaïn, ... khaïc nhau. Hçnh dæåïi minh hoüa mæïc sæí duûng næåïc trung bçnh cuía mäüt gia âçnh trung læu vuìng Âäng Nam AÏ: ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  14. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Àn uäúng Khaïc 6% Àn uäúng 14% Tàõm Vãû sinh Giàût Tàõm 20% Vãû sinh 46% Khaïc Giàût 14% Hçnh 1.6: Trung bçnh (%) læåüng næåïc sæí duûng cho dán duûng Baíng 1.1 : So saïnh âënh mæïc cáúp næåïc vuìng thaình thë mäüt säú quäúc gia Âä thë vaì vuìng cæ dán Âënh mæïc cáúp næåïc (lêt/ngaìy.ngæåìi) Viãût Nam 100 - 120 Philippines 120 - 140 Trung quäúc 160 - 200 Korea 160 - 180 Thaïi Lan 200 - 220 UÏc 140 - 175 Phaïp 220 - 250 Myî 350 - 400 Trung bçnh trãn thãú giåïi 80 - 100 1.4.2. Bãûnh táût liãn quan âãún nguäön næåïc Viãûc sæí duûng næåïc seî taûo ra næåïc thaíi, næåïc thaíi sinh hoaût vaì saín xuáút âãöu mang caïc cháút âäüc haûi aính hæåíng âãún sæïc khoeí con ngæåìi vaì laìm suy giaím mäi træåìng. Trãn 80% bãûnh âæåìng ruäüt hiãûn nay âãöu bàõt nguäön tæì nguäön næåïc khäng an toaìn. Bradley (1974) vaì Feachem (1975) âaî phán loaûi 4 cå chãú khaïc biãût cuía caïc bãûnh liãn quan âãún nguäön næåïc laì:  bãûnh do uäúng næåïc bë nhiãùm phán (water-borne);  bãûnh do tiãúp xuïc våïi næåïc báøn (water-wasted);  bãûnh do caïc sinh váût säúng trong næåïc gáy ra (water-based);  bãûnh do cän truìng sinh saín trong næåïc gáy ra (water-related insect vector). ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 8 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  15. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Baíng 1.2: Phán loaûi caïc bãûnh liãn quan âãún nguäön næåïc bë thiãúu vaì ä nhiãùm Phán loaûi truyãön bãûnh Vê duû Uäúng næåïc bë nhiãùm phán (do laìm Dëch taí (Cholera) nhaì cáöu, chuäöng traûi chàn nuäi xaí Kiãút lyñ do que khuáøn (Bacillary dysentery ) phán, næåïc tiãøu, raïc rãún sinh hoaût, Tiãu chaíy (Diarrhoeal) næåïc thaíi khäng xæí lyï vaìo ao häö, Thæång haìn (Typhoid) säng raûch, ...) Viãm gan siãu vi (Hepatitis) Tiãúp xuïc våïi næåïc báøn åí da, màõt Âau màõt häüt (Trachoma) (tàõm ræía, tiãúp xuïc, laìm viãûc trong Gheí ngæïa (Scabies) mäi træåìng næåïc báøn, ...) Muûn coïc (Yaws) Säút do chê ráûn (Louse-borne fever) Bãûnh phong huíi (Leprosy ) Náúm da (Tinea) Nhiãùm sinh váût säúng trong næåïc Bãûnh saïn maïng (Schistosomiasis) xám nháûp qua da (tàõm, âi chán Giun laîi (Guinea worm) khäng, vãút thæång ngoaìi da, ...) vaìo Giun moïc (Ankylostrioni) buûng (do àn khäng náúu kyî caïc loaûi Saïn dáy (Clonorchirs) caï, soì äúc, täm, cua, rau, rong beìo, ...) Saïn (Diphyclobothisas) Do cän truìng sinh saín trong næåïc Bãûnh buäön nguí (Sleeping sickness) (muäùi, ruäöi, bæåïm, sáu boü, ...) chêch Säút reït (Malaria) huït Säút xuáút huyãút (Dengue fever) Säút vaìng da (Yellow fever) Viãm naîo Giun chè Baíng 1.3: Cå chãú truyãön bãûnh tæì næåïc vaì chiãún læåüc phoìng chäúng Cå chãú truyãön bãûnh Chiãún læåüc phoìng chäúng  Do uäúng næåïc bë nhiãùm phán Caíi thiãûn cháút læåüng næåïc  Haûn chãú sæí duûng caïc nguäön khäng xæí lyï  Do tiãúp xuïc våïi næåïc báøn Caíi thiãûn cháút læåüng næåïc  Caíi thiãûn caïch tiãúp xuïc våïi næåïc  Vãû sinh nguäön næåïc  Do tiãúp xuïc våïi caïc sinh váût säúng Giaím thiãøu nhu cáöu tiãúp xuïc våïi næåïc  trong næåïc Kiãøm soaït máût âäü caïc loaûi sãn, äúc  Caíi thiãûn cháút læåüng næåïc  Caíi thiãûn viãûc quaín lyï næåïc màût Do caïc cän truìng sinh saín trong  Tiãu diãût âiãöu kiãûn sinh saín cuía cän truìng næåïc  Haûn chãú âãún caïc khu væûc coï bãûnh ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 9 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  16. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1.4.3. Caïc váún âãö khoï khàn liãn quan âãún viãûc cáúp næåïc saûch näng thän Näng thän Viãût Nam váùn coìn nhiãöu khoï khàn so våïi thaình thë. Sæû caïch biãût quaï xa vãö thu nháûp, mæïc säúng, âiãöu kiãûn hoüc haình, âiãöu kiãûn hæåíng thuû næåïc saûch, vãû sinh mäi træåìng, khaïm chæîa bãûnh, âi laûi vaì hæåíng thuû vàn hoïa, thäng tin, ... giæîa thaình thë vaì näng thän. Mäüt säú bäü pháûn näng dán âang coï khuynh hæåïng råìi boí ruäüng âáút, âäø xä lãn thaình thë gáy nãn nhæîng phæïc taûp trong quaín lyï nhaì næåïc, laìm gia tàng naûn tháút nghiãûp åí âä thë, tãû naûn xaî häüi vaì ä nhiãùm mäi træåìng. Nhæîng báút cáûp vaì khoï khàn naìy, noïi chung, laìm haûn chãú sæû phaït triãøn. Så bäü coï thãø liãût kã:  Hãû thäúng cäng trçnh haû táöng vaì caïc cå såí phuûc vuû näng thän nhæ hãû thäúng tæåïi tiãu, maûng læåïi cáúp næåïc âang âæåüc xáy dæûng khaï nhiãöu, tuy nhiãn chæa âäöng bäü, coï nåi táûp trung, coï nåi phán taïn våïi caïc qui mä khaïc nhau chæa hàón tæång æïng våïi nhu cáöu vaì hiãûu quaí sæí duûng. Cháút læåüng cäng trçnh thæåìng laì trung bçnh hoàûc keïm. Viãûc qui hoaûch chæa roî raìng vaì coìn mang nhiãöu tênh chuí quan.  Chi phê âiãûn cho caïc traûm båm, traûm cáúp næåïc coìn khaï cao khiãún giaï thaình cung cáúp næåïc trãn mäùi âån vë låïn, âàûc biãût laì caïc cäng trçnh loaûi væìa vaì nhoí.  Tyí lãû hao huût næåïc tæì traûm cáúp næåïc âãún táûn nhaì dán coìn cao, coï nåi lãn âãún tæì 40 - 50%. Âiãöu naìy laìm giaím tênh hiãûu quaí kinh tãú cho caïc cäng trçnh cáúp næåïc.  Ä nhiãùm åí näng thän tuy khäng cao nhæ thaình thë nhæîng âang coï caïc nguy cå gia tàng. Tçnh traûng xáy häú xê, nhaì tàõm, chuäöng traûi chàn nuäi gia suïc, gia cáöm trãn säng raûch, ao häö váùn coìn phäø biãún. Ngæåìi dán váùn chæa boí thoïi quen xaí raïc xuäúng nguäön næåïc. Viãûc thám canh keìm theo sæû sæí duûng quaï mæïc phán boïn, thuäúc træì sáu, thuäúc diãût coí, thuäúc kêch thêch tàng træåíng thæûc váûût ... bæìa baîi laìm suût giaím cháút læåüng næåïc, âáút vaì caïc taìi nguyãn âäüng thæûc váût. Sæû khai thaïc, phaï ræìng bæìa baîi laìm gia tàng nguy cå luî luût, haûn haïn vaì aính hæåíng nhiãöu hãû sinh thaïi khaïc nhau.  Tyí lãû häü ngheìo âoïi trong näng thän coìn cao, tháút nghiãûp nhiãöu, quan hãû,û yï thæïc vãû sinh cäüng âäöng keïm âang laì nhæîng thaïch thæïc låïn cho viãûc triãøn khai caïc dæû aïn cáúp næåïc saûch åí näng thän.  Trçnh âäü cuía ngæåìi dán näng thän coìn tháúp, âàûc biãût laì caïc vuìng nuïi, vuìng sáu åí Âäöng bàòng säng Cæíu long. Säú caïn bäü haình chaïnh vaì caïn bäü kyî thuáût huyãûn, xaî coìn thiãúu vaì chæa këp cáûp nháût kiãún thæïc cáön thiãút. Âiãöu laìm cuîng laì mäüt tråí ngaûi cho viãûc triãøn khai caïc dæû aïn cáúp næåïc saûch vaì vãû sinh mäi træåìng. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 10 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  17. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------  Tè lãû dán cæ näng thän âæåüc cáúp næåïc saûch âáöy âuí chè chiãúm khoaíng 30% - 40%. Háöu hãút váùn sæí duûng caïc nguäön næåïc màût tæû nhiãn nhæ ao, häö, säng suäúi khäng qua xæí lyï hoàûc caïc giãúng khoan khåi, giãúng caûn nhiãùm âäüc cháút, nhiãùm sàõt, ... âaî aính hæåíng âãún sæïc khoeí, sæïc saín xuáút cuía dán cæ näng thän.  Ngæåìi dán näng thän chæa coï táûp quaïn traí tiãön sæí duûng næåïc saûch. Âáy cuîng laì mäüt haûn chãú cho viãûc triãøn khai caïc cäng trçnh cáúp næåïc cuía nhaì næåïc cuîng nhæ tæ nhán. 1.4.4. Chiãún læåüc cáúp næåïc näng thän Liãn hiãûp quäúc (1992) âaî chênh thæïc choün ngaìy 22 thaïng 3 hàòng nàm laìm ngaìy "Quäúc tãú vãö næåïc" nhàòm nhàõc nhåí moüi ngæåìi quan tám hån vãö nguäön næåïc. Taûi Viãût Nam, Chæång trçnh næåïc saûch vaì vãû sinh mäi træåìng âaî âæåüc UNICEF taìi tråü tæì 1982 âãún nay. Chæång trçnh naìy táûp trung giaíi quyãút váún âãö næåïc saûch vuìng näng thän. Chiãún læåüc Quäúc gia Cáúp næåïc saûch vaì Vãû sinh Näng thän âãún nàm 2020 âaî âæåüc Thuí tæåïng Chênh phuí chênh thæïc phã duyãût (Quyãút âënh säú 104/2000/QÂ-TTg ngaìy 25/8/2000) vaì âang âæåüc triãøn khai räüng raîi trãn toaìn bäü caïc tènh thaình caí næåïc. Muûc tiãu cuû thãø cuía chiãún læåüc laì:  Muûc tiãu tåïi nàm 2010: 85% dán cæ näng thän sæí duûng næåïc håüp vãû sinh våïi säú læåüng 60 lêt/ngæåìi.ngaìy, 70% gia âçnh vaì dán cæ näng thän sæí duûng häú xê håüp vãû sinh vaì thæûc hiãûn täút vãû sinh caï nhán.  Muûc tiãu tåïi nàm 2020: táút caí dán cæ näng thän sæí duûng næåïc saûch âaût tiãu chuáøn quäúc gia våïi säú læåüng êt nháút 60 lêt/ngæåìi.ngaìy, sæí duûng häú xê håüp vãû sinh vaì thæûc hiãûn täút vãû sinh caï nhán, giæî saûch vãû sinh mäi træåìng, laìng, xaî. 1.5. TIÃU CHUÁØN NÆÅÏC DUÌNG Næåïc duìng cho sinh hoaût phaíi laì næåïc trong saûch, âaím baío ngæåìi sæí duûng khäng bë täøn haûi sæïc khoeí. Næåïc duìng cho cäng nghiãûp taûo an toaìn cho saín xuáút, chuí yãúu laìm nguäüi maïy, næåïc sæí duûng khäng gáy baìo moìn vaì càûn làõng cho maïy moïc thiãút bë. Mäùi quäúc gia thæåìng âãö ra caïc tiãu chuáøn an toaìn cho næåïc duìng qua caïc chè tiãu lyï hoaï vaì sinh hoüc. ÅÍ Viãût Nam, Bäü Y tãú cuîng âaî ban haình Tiãu chuáøn Vãû sinh âäúi våïi Cháút læåüng næåïc (Taûm thåìi) theo Quyãút âënh säú 505/BYT/QÂ ngaìy 13/4/1992 (xem Phuû luûc säú 1). + Caïc chè tiãu lyï hoüc: nhiãût âäü, âäü âuûc, âäü maìu, muìi, vë, ... ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 11 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  18. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- + Caïc chè tiãu hoïa hoüc: loaûi vaì näöng âäü caïc cháút hoìa tan trong næåïc + Caïc chè tiãu sinh hoüc: vi truìng, vi khuáøn, phuì du, rong taío, ... 1.5.1. Caïc chè tiãu lyï hoüc  Nhiãût âäü (Heat/ Temperature): nhiãût âäü næåïc âæåüc xaïc âënh bàòng nhiãût kãú. ÅÍ caïc loaûi nguäön næåïc khaïc nhau vaì åí caïc muìa khaïc nhau, næåïc seî coï nhiãût âäü khaïc nhau. Næåïc sæí duûng âæåüc coï nhiãût âäü dao âäüng trong khoaíng 4 - 40 C, næåïc ngáöm coï nhiãût âäü äøn âënh trong khoaíng 17 - 27 C. Næåïc sæí duûng täút nháút trong khoaíng 7 - 12 C.  Haìm læåüng càûn khäng tan (Suspended solids): bao gäöm caïc haût caït, seït, buìn vaì caïc cháút hæîu cå gäúc âäüng thæûc váût lå læíng vaì träi theo doìng næåïc. Haìm læåüng càûn thay âäøi theo muìa (muìa mæa, muìa nàõng), theo khu væûc (âä thë, näng thän, ræìng nuïi) vaì âëa hçnh (âäöi nuïi, âäöng bàòng). Haìm læåüng càûn trong næåïc âæåüc tênh theo mg/lêt, xaïc âënh bàòng caïch loüc mäüt âån vë thãø têch næåïc qua giáúy loüc vaì âem sáúy khä åí nhiãût âäü 105 - 110 C. Âäúi våïi caïc máùu næåïc coï haìm læåüng càûn nhoí, coï thãø duìng phæång phaïp Sneller âãø xaïc âënh â äü trong cuía næåïc: duìng mäüt bçnh thuíy tinh cao 30 cm, âaïy bçnh coï caïc chæî tiãu chuáøn maìu âen. Âäü trong âæåüc âo bàòng cm laì chiãöu cao cäüt næåïc täúi âa maì nhçn tæì trãn thàóng xuäúng dæåïi ta coï thãø âoüc âæåüc caïc chæî maìu âen. Haìm læåüng càûn trong næåïc ngáöm nhoí, thæåìng vaìo khoaíng 30 - 50 mg/lêt. Næåïc säng coï haìm læåüng càûn dao âäüng khaï låïn, khoaíng 20 - 5.000 mg/lêt, coï khi âaût âãún 30.000 mg/lêt trong muìa mæa luî.  Âäü âuûc (Turbidity): âäü âuûc cuîng laì mäüt trong caïc chè tiãu xem xeït cháút læåüng næåïc, næåïc bë âuûc do aính hæåíng caïc caïc cháút càûn khäng tan vaì caïc cháút hoìa tan trong næåïc laìm haûn chãú sæû xuyãn tháúu cuía aïnh saïng qua næåïc. Ngæåìi ta thæåìng duìng maïy âo âäü âuûc (Turbidimeter/ Nephelometer) våïi âån vë âo laì NTU (Nephelometric Turbidity Units). AÏnh saïng âæåüc sæí duûng tæì boïng âeìn tungsten-filament cho âi qua máùu næåïc.  Âäüü maìu (Color): maìu sàõc cuía næåïc laì do maìu khoaïng tæû nhiãn, caïc håüp cháút keo cuía sàõt, mangan, maìu rong coí, hoàûc cháút thaíi cuía cäng nghiãûp saín xuáút hoàûc khai khoaïng. Âäü maìu xaïc âënh bàòng phæång phaïp so maìu theo thang platium-cobalt, tênh bàòng âäü Cobalt, coï giåïi haûn trong khoaíng 0 - 70 âäü maìu.  Muìi vaì vë (Odor and Taste): næåïc coï muìi laì do sæû pha taûp caïc cháút khê, caïc muäúi khoaïng trong âáút, caïc håüp cháút hæîu cå vaì vi khuáøn, caïc cháút thaíi cäng nghiãûp vaì caïc hoïa cháút khaïc,... Næåïc coï thãø coï caïc muìi buìn, muìi tanh, muìi cáy coí, muìi sàõt, muìi clo, muìi phenol, ... Xaïc âënh muìi pháön låïn dæûa vaìo khæïu ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 12 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  19. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- giaïc. Mäüt säú muìi tháúy âæåüc khi bë âun noïng (trãn 60 C). Xaïc âënh muìi phaíi laìm 2 láön: åí nhiãût âäü laûnh (18 - 20 C) vaì khi âun noïng (60 C). Näöng âäü cuía muìi xaïc âënh theo 6 báûc sau (PN-54/C-04585): 0 - khäng muìi 3 - khaï roî muìi 1 - muìi ráút yãúu 4 - muìi maûnh 2 - muìi yãúu 5 - muìi ráút maûnh Khi mä taí muìi, phaíi ghi roî luïc thæí: L - khi næåïc laûnh, N - khi næåïc noïng, näöng âäü muìi (tæì 0 âãún 5), loaûi muìi: TV - thæûc váût, H - häi thäúi, Â - âàûc biãût. Caïc vë coï trong næåïc nhæ vë màûn do hoìa tan caïc muäúi khoaïng (nhæ NaCl), vë âàõng (nhæ magiã surfat, natri surfat), vë kiãöm (nhu natri carbonat), vë chua (do pheìn), hoàûc do mäüt säú cháút khê hoìa tan gáy ra, ... Thäng thæåìng, ta coï thãø xaïc âënh vë cuía næåïc bàòng caïch nãúm thæí nhæng khäng nuäút. Nãúu nghi ngåì coï vi khuáøn cáön âun säi træåïc räöi âãø nguäüi åí nhiãût âäü 18 - 20 C räöi nãúm thæí. Qui phaûm PN-55/C-04557 giaí âënh thang näöng âäü vë cuía næåïc nhæ sau: 0 - khäng vë 3 - vë caím tháúy roî 1 - vë caím tháúy ráút yãúu 4 - vë caím tháúy maûnh 2 - vë caím tháúy yãúu 5 - vë caím tháúy ráút maûnh 1.5.2. Caïc chè tiãu hoïa hoüc  Âäü cæïng (Hardness): do sæû hoìa tan caïc cation kim loaûi âa trë trong næåïc, trong âoï chuí yãúu laì caïc thaình pháön calcium (Ca++) vaì magnesium (Mg++). Næåïc coï âäü cæïng cao gáy khoï khàn cho viãûc sæí duûng trong àn uäúng vaì sinh hoaût: täún nhiãöu xaì phoìng khi giàût ræía, náúu thæïc àn láu chên, gáy âoïng càûn näöi håi vaì giaím cháút læåüng saín pháøm, ... Âäü cæïng coï thãø âo bàòng âån vë dH (1dH = 10 mg CaO = 7,14 mg MgO trong 1 lêt næåïc). Ngæåìi ta phán biãût âäü cæïng toaìn pháönNæåïc coï êt hån 50 mg/l âäü cæïng âæåüc xem laì næåïc mãöm, tæì 50 - 150 mg/l laì næåïc cæïng væìa phaíi, tæì 150 - 300 mg/l laì næåïc cæïng vaì trãn 300 mg/l laì næåïc ráút cæïng.  Âäü acid (Acidity): âäü chua cuía næåïc âàûc træng bàòng âäü pH, âæåüc âënh nghéa laì näöng âäü ion H+ coï trong næåïc, xaïc âënh theo: pH = - lg[H+], âäü pH cuía næåïc coï thãø xaïc âënh nhanh choïng bàòng maïy âo pH (pHmeter) hoàûc giáúy so maìu. Khi pH = 7: næåïc coï trung tênh, pH < 7: næåïc coï tênh acid vaì khi pH > 7: næåïc coï tênh kiãöm. Næåïc coï âäü pH tháúp thæåìng khoï xæí lyï.  Âäü kiãöm (Alkalinity): âàûc træng båíi caïc muäúi cuía acid hæîu cå nhæ bicarbonate, glumat, carbonate, hydrat, ... Âäü kiãöm âo bàòng mg.mol/l ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 13 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
  20. CÁØM NANG CÁÚP NÆÅÏC NÄNG THÄN ThS. Lã Anh Tuáún --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- (miligram âæång læåüng/lêt). Ngæåìi ta phán biãût âäü kiãöm theo tãn goüi cuía caïc muäúi.  Âäü oxy hoïa: laì læåüng oxy cáön thiãút âãø oxy hoïa hãút caïc håüp cháút hæîu cå coï trong næåïc, âàûc træng bàòng âån vë mg/l O2 hoàûc KMnO4. Chè tiãu oxy hoïa laì mäüt trong caïc âaûi læåüng âaïnh giaï mæïc âäü ä nhiãùm cuía næåïc, næåïc bë nhiãùm báøn vaì chæïa nhiãöu vi truìng seî coï âäü oxy hoïa cao.  Haìm læåüng sàõt (Iron): tênh bàòng mg/l, trong næåïc sàõt täön taûi dæåïi daûng ion Fe2+ (sàõt nhë) hoàûc Fe3+ (sàõt tam). Næåïc ngáöm, âàûc biãût åí vuìng Âäöng bàòng säng Cæíu Long, chæïa ráút nhiãöu Fe2+ hoìa tan. Khi tiãúp xuïc våïi khäng khê, oxy hoàûc caïc cháút oxy hoïa, sàõt nhë biãún thaình sàõt tam vaì kãút tuía dæåïi daûng caïc bäng càûn Fe(OH)3 coï maìu náu âoí. Trong næåïc màût thæåìng chæïa sàõt tam åí daûng keo hæîu cå hoàûc càûn huyãön phuì, haìm læåüng khäng cao làõm vaì coï thãø khæí dãù daìng, kãút håüp våïi khæí âuûc. Næåïc coï haìm læåüng sàõt > 0,5 mg/l seî coï muìa tanh âàûc træng, laìm vaìng váût chæïa, quáön aïo, giáúy, phim aính, gáy âoïng càûn trong âæåìng äúng vaì giaím cháút læåüng saín pháøm chãú biãún thæûc pháøm.  Haìm læåüng mangan (Manganese): cuîng tênh bàòng mg/l, thæåìng gàûp trong næåïc ngáöm cuìng våïi sàõt åí daûng bicarbonat Mn2+ , haìm læåüng mangan thæåìng nhoí hån haìm læåüng sàõt nhiãöu, nhæng våïi giaï trë > 0,05 mg/l cuîng gáy taïc haûi nhæ sàõt. Coï thãø kãút håûp khæí sàõt vaì mangan trong cäng nghãû xæí lyï næåïc.  Caïc håüp cháút cuía acid silic: tênh bàòng mg/l, thæåìng gàûp trong næåïc thiãn nhiãn åí daûng keo hay ion hoìa tan, tuìy thuäüc vaìo âäü pH cuía næåïc. Näöng âäü acid silic trong næåïc cao gáy khoï khàn cho viãûc khæí sàõt . Âäúi våïi cäng nghiãûp näöi håi aïp læûc cao, næåïc coï haìm læåüng acid silic cao gáy làõng âoüng càûn silicat åí thaình näöi gáy nguy hiãøm.  Caïc håüp cháút chæïa nitå: tênh bàòng mg/l, laì mäüt trong caïc âàûc træng mæïc âäü ä nhiãøm do næåïc thaíi sinh hoaût vaì canh taïc näng nghiãûp (sæí duûng phán boïn hoïa hoüc). Caïc håüp cháút nitå täön taûi åí daûng caïc nitrit (HNO2), nitrat (HNO3) vaì amoniac (NH3 ). Khi måïi nhiãùm báøn, trong næåïc coï caí 3 thaình pháön nay, nhæng sau mäüt thåìi gian, nitrit vaì amoniac bë oxy hoïa thaình nitrat.  Haìm læåüng sunfat vaì clorua: tênh bàòng mg/l, täön taûi trong næåïc thiãn nhiãn dæåïi daûng caïc muäúi natri, canxi, magiã vaì acid H2SO4, HCl. Haìm læåüng ion Cl- cao (> 250 mg/l) laìm cho næåïc coï vë màûn. Næåïc ngáöm coï haìm læåüng clorua tæì 500 - 1000 mg/l coï thãø gáy bãûnh tháûn, haìm læåüng surfat cao trong ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 14 1. KHAÏI QUAÏT VÃÖ NÆÅÏC SAÛCH VAÌ SÆÏC KHOEÍ
ADSENSE
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline:0933030098

Email: support@vdoc.com.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2009-2019 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản