11
CHÍNHSÁCHPHÁTTRIỂNNĂNGLƯỢNGTÁITẠO
CAVIỆTNAMTRONGBỐICẢNHHINHPVÀ
CHUYNĐỔISỐ
TăngThịHằng,NguyễnThịThuHường
Email:tanghang.kt@hou.edu.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.928
Tómtắt:Pháttriểnnănglưngtáitạongàycànggiữvaitròthenchốttrongviệctừng
ớcthaythếcácnguồnnăngnghóathạchđangdầncạnkiệt,đồngthờiđápứngnhững
yêucầungàycàngnghiêmngặtvềmôitrườngvàbiếnđổikhíhậuđốivớimọiquốcgiatrên
toàncầu.Đặcbiệt,trongbốicảnhViệtNamđangngàycànghộinhậpsâuvàrộngvàonền
kinhtếthếgiớicũngnhưquátrìnhchuyểnđổisốđangđượctriểnkhaiởnhiềulĩnhvựcnhư
hiệnnaythìpháttriểnnănglượngtáitạocàngcầnthiếthơnbaogiờhết.ViệtNamcónhiều
tiềmnăngpháttriểnnănglưngtáitạo,tuynhiênviệckhaitháccácnguồnnănglượngnày
vẫncònkháhạnchế.Mộttrongnhữngnguyênnhâncủathựctrạngtrênlàdochínhsáchvề
nănglượngtáitạonhữngnămquaởViệtNamcònnhiều“điểmnghẽn”cầnđượctháogỡ.
Bàiviếttổnghợplýthuyết,phântíchthựctrạngvềchínhsáchpháttriểnnănglượngtáitạo
ởViệtNam,đồngthờichỉranhữngtồntạivàđềxuấtgiảiphápphùhợpnhằmhoànthiện
chínhsáchđểthúcđẩypháttriểnnănglượngtáitạocủaViệtNamthờigiantới.
Từkhóa:nănglượngtáitạo,pháttriển,chínhsáchpháttriểnnănglượngtáitạo
1TrườngĐạihọcMởHàNội
I.Đặtvấnđề
Pháttriểnnănglượngtáitạo(NLTT)
trongbốicảnhhộinhậpvàchuyểnđổisố
đangtrởthànhxuthếchungcủathếgiới
ởViệtNam.Nhữngnămgầnđây,nhu
cầusửdụngnănglượngphụcvụsảnxuất
pháttriểnkinhtế-xãhộingàymộtgia
ng,trongkhiđónguồncungnănglượng
sơcấptrongnướcnhưthanđá,dầukhí…
đang dần cạn kiệt và không còn đủ để
đápngnhucầu.Trongkhiđó,NLTTcó
nhiềuưuthếnổibậtnhưnguồncungvô
tận,hiệndiệnởkhắpnơi;gópphầnbảo
đảmanninhnănglượng;phátthảikhínhà
kínhthấpvàítgâyhạichomôitrường...
Dođó,NLTTđemlạinhiềulợiíchthiết
thực,vừagópphầnhạnchếtácđộngtiêu
cựcđếnmôitrườngbiếnđổikhíhậu,
12
vừabảođảmanninhnănglượng,thúcđẩy
pháttriểnkinhtế-xãhội,tạoviệclàmvà
ngcaotrìnhđộcholựclượnglaođộng
trongnước.Vìvậy,việcpháttriểnNLTT
luônlàmộtvấnđềcấpbáchchotấtcảcác
quốcgiatrênthếgiới.
ViệtNamcónhiềutiềmnăngtrong
pháttriểnNLTTtrongchuyểnđổisốhiện
nay.Thựctếchothấy,quátrìnhpháttriển
NLTT vẫn đang vấp phải nhiềutrở ngại
như:nguồnvốnđầuchoNLTTcònhạn
hẹp,nhậnthứccủacộngđồngvềcôngnghệ
xanhchưacao,chínhsáchhỗtrợcủaNhà
nướchiệnvẫntậptrungnhiềuvàonhiên
liệuhóa thạchvà côngnghiệp hạtnhân,
trongkhitrìnhđộpháttriểncáccôngnghệ
sản xuấtnănglượngtáitạocònhạnchế,
việcđánhgiátácđộngmôitrườngtừsử
dụngnhiênliệuhóathạchcònthiếutoàn
diện, đặc biệtlà những bất cậptrong
hệthốngcơchế,chínhsáchhỗtrợNLTT..
Đểtháogỡcácvấnđềnàycầnthựchiện
quyếtliệtcácgiảiphápđồngbộtừcáccơ
quanquảnlýnhànướcvàdoanhnghiệp.
II.Cơsởlýthuyết
2.1.Khái quát về pháttriển năng
lượngtáitạotrongbốicảnhhộinhậpvà
chuyểnđổisố
Nănglượngtáitạo
Năng lượng tái tạo là khái niệm
dùng để chỉ những nguồn năng lượng
đượckhaitháctừcáchiệntượngtựnhiên
cókhảnăngtáisinhliêntụcnhưánhsáng
mặttrời,gió,thủynăng,địanhiệthaysinh
khối.Khácvớinănglượnghóathạchvốn
cótrữợnghữuhạnvàphátthảikhínhà
kínhtrongquátrìnhsửdụng,nănglượng
i tạo được xem là nguồn năng lượng
sạch,thânthiệnvớimôitrườngvàcótính
bềnvữngcao.TheoCơquanNănglượng
Quốctế(IEA,2012),nănglượngtáitạo
(NLTT)làdạngnănglượnghìnhthànhtừ
cácquátrìnhtựnhiên,đượcbổsungvới
tốcđộnhanhhơnmứcđộconngườikhai
thácvàsửdụng.Dođó,NLTTbaogồm
các nguồn năng ợng tự nhiên có khả
ngtáitạonhư:gió,ánhsángmặttrời,
thủy triều, thủy điện quy mô nhỏ, sinh
khốivàđịanhiệt.
Pháttriểnnănglượngtáitạo
Phát triển NLTT là quá trình mở
rộng, khai thác và ứng dụng các nguồn
nglượngtựnhiêncókhảnăngtáisinh
nhưmặttrời,gió,thủynăng,sinhkhối,địa
nhiệt...nhằmđápứngnhucầunănglượng
củaxãhộitheohướngbềnvững,antoàn
thân thiện với môi trường. Quá trình
ybaogồmcảviệcnghiêncứu,đầutư
côngnghệ,xâydựngcơsởhạtầng,hoàn
thiệnkhungpháplý,cũngnhưhìnhthành
các môhình quảnlý vàkinh doanhphù
hợpđểkhaitháchiệuquảcácnguồnnăng
lượngsạch.
PháttriểnNLTTkhôngđơnthuầnlà
việcxâydựngthêmcácnhàmáyđiệnmặt
trihayđiệngió,màcònlàmộttiếntrình
toàndiệnnhằmthayđổicơcấunănglượng
quốcgia,giảmdầnsựphụthuộcvàocác
nguồnnănglượnghóathạchtruyềnthống
như than,dầu, khí. Mục tiêu quan trọng
nhấtlàvừađảmbảoanninhngợng,
vừagiảmphátthảikhínhàkính,gópphần
ứngphóbiếnđổikhíhậuvàthúcđẩyphát
triểnbềnvững.
Nội hàm của phát triển NLTT bao
gồmnhiềukhíacạnh:(1)Kinhtế:thuhút
đầutư,giảmchiphísảnxuấtnănglượng
vềlâudài,tạoviệclàmmớitronglĩnhvực
côngnghệxanh;(2)Kỹthuật-côngnghệ:
ứngdụngcôngnghệhiệnđạiđểnângcao
hiệusuất,kéodàituổithọthiếtbịvàtăng
khảnăngtíchhợpvàohệthốngđiệnquốc
gia; (3) Xã hội - môi trường: cung cấp
13
nguồn năng ợng sạch cho cộng đồng,
giảmônhiễmmôitrường,cảithiệnchất
lượngsống;(4)Chínhsách-quảnlý:xây
dựngkhungpháplýkhuyếnkhíchđầu,
pháttriểnthịtrườngđiệncạnhtranh,đồng
thời bảo đảm quyền lợi của nhà nước,
doanhnghiệpvàngườitiêudùng.
Có thể hiểu rằng, phát triển NLTT
vừa mang tính tất yếu khách quan, xuất
pháttừyêucầutoàncầuvềgiảmphátthải
carbon,vừalàcơhộiđểcquốcgiatận
dụng tiềm ng tự nhiên, đổi mới công
nghệtăngcườngsứccạnhtranhtrong
thờikỳhộinhậptoàncầuvàchuyểnđổisố.
Chuyểnđổisố
Chuyển đổi số là quá trình ng
dụng đồng b tn diện c công
nghệ kỹ thuật số n Internet vạn vật,
t tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn,điện toán
đám mây, blockchain các nền tảng
sốkcnhmđimimônhquảntrị,
ngcaohiệuquảhoạtđộng,đngthời
tạoracácgiátrmớichotổchứcvàxã
hội.TheoKaplan,(2022),chuyểnđổisố
lànhữngthayđổicănbảnvàtndiện
docôngnghệsốtonênhoặcchiphốiở
mọikhíacạnhcađisốngconngười”.
Tronglĩnhvựcngợng,chuyểnđổi
sốđóngvaitđcbitquantrọngkhi
giúptăngkhảnănggiámsát,dbáo,tối
ưu a vận hành tạo lập những mô
nhkinhdoanhmidựatrênnềntng
dữliệuvàkếtnốithôngminh.
PháttriểnNLTTtrongbốicảnhhội
nhậpvàchuyểnđổisố
Trong bối cảnh toàn cầu hóa sâu
rộngvàcuộcCáchmạngcôngnghiệplần
thứđangdiễnra mạnhmẽ,pháttriển
NLTTtotrởthànhxuthếtấtyếuđốivới
mọiquốcgia,trongđócóViệtNam.Hội
nhậpkinhtếquốctếkhôngchỉmởracơ
hội tiếp cận nguồn vốn, công nghệ tiên
tiếnvàkinhnghiệmquảnlýtừcácnước
pháttriển,màcònđặtrayêucầuvềviệc
tuân thủcác camkết toàncầu liênquan
đến giảmphát thảikhí nhàkính, bảovệ
môitrườngvàthựchiệncácmụctiêuphát
triển bền vững. Năng lượng tái tạo, với
đặc trưng là nguồn năng lượngsạch, vô
tận và thân thiệnvới môi trường, chính
giải pháp chiến lược để c quốcgia
đảmbảoanninhnănglượng,đápngtiêu
chuẩnquốctế,đồngthờinângcaovịthế
trêntrườngquốctế.
Songsong với tiến trìnhhội nhập,
chuyểnđổisốđanglàmthayđổicănbản
cáchthứccácngànhkinhtế-hộivận
nh, trong đó có lĩnh vực năng lượng.
ViệcápdụngcáccôngnghệsốnhưInternet
vạnvật,trítuệnhântạo,dữliệulớn,điện
toán đám mây hay blockchain giúp cho
hệthốngnănglượngtrởnênthôngminh,
minhbạch và linh hoạt hơn. Trong khai
thác và phát triển năng ợng tái tạo,
côngnghệsốchophépdựbáochínhxác
nguồntàinguyêngió,mặttrời;tốiưuhóa
hiệusuấtvậnhànhcácnhàmáyđiệngió,
điệnmặttrời;quảnlývàphânphốiđiện
nghiệuquảthôngqualướiđiệnthông
minh;đồngthờimởrakhảnănggiaodịch
điệnnăngnganghàngdựatrênnềntảng
blockchain.
Hình1.Mốiquanhệgiữanănglượngtái
tạovớichuyểnđổisốvàhộinhậpquốctế
Nguồn:Nghiêncứucủanhómtácgiả
14
Chuyển đổi số không chỉ là đưa
sensorhayphầnmềmvàolàthayđổi
cáchquảntrị,vậnhànhvàkinhdoanhcủa
ngành năng lượng: từ một hệ thống tập
trung, dựa trên nguồn nhiệt truyềnthống
sangmạnglướiphântán,linhhoạt,dữliệu-
điềukhiển.Khithựchiệnđúng,sốhóagiúp
tăng hiệu suất, gim chi phí, mở cửa thị
trườngmớivàmchoNLTTtrởnkh
thihơnvềmặtkỹthuậtkinhtế-nhưng
cầnkhungchínhsách,đầutưanninhmạng
vànănglựcconngưiphùhợp.
Sự kết hợp giữa hội nhập quốc tế
chuyểnđổisốmanglạichoquátrình
pháttriểnnănglượngtáitạonhiềulợithế
như:Thuhútđượcdòngvốnđầutrực
tiếpnướcngoài,tiếpnhậncôngnghệhiện
đạivàkinhnghiệmquảnlýtiêntiếntrong
lĩnhvựcnăngợngxanh;Tạođiềukiện
đểkhaitháctốiđahiệuquảcủacácnguồn
nglượngnày,đồngthờihìnhthànhcác
mô hình kinh doanh mới như nhà máy
điện o,thịtrường năng ợnglinh hoạt
hay mô hình “người tiêu dùng - người
sảnxuất”.Chínhsựgiaothoanàygiúphệ
thốngnăngợngđạtđượcmụctiêusản
xuấtđiệnsạchvàtrởthànhđộnglựcđổi
mớisángtạo,thúcđẩypháttriểnkinhtế
sốvàtăngcườngsứccạnhtranhquốcgia.
Tuy nhiên, để tậndụng tốt cơhội,
cácquốcgiacũngcầnđốimặtvớinhiều
thách thức: yêu cầuvốn đầu tư ban đầu
lớn,nănglựcquảntrịcôngnghệcònhạn
chế,nguycơmấtantoànthôngtintrong
môi trường số, cũng như sự thiếu đồng
bộtrongkhungpháplý.Dođó,pháttriển
nglượngtáitạotrongbốicảnhhộinhập
chuyểnđổisốcầnmộtchiếnlượctổng
thể,trongđónhànướcgiữvaitròkiếntạo
chính sách, khuyến khích đầu tư; doanh
nghiệpchủđộngđổimớicôngnghệvàmô
hìnhkinhdoanh;cònngườidâncầnnâng
cao nhận thức và tham gia tích cc vào
tiếntrìnhchuyểnđổinănglượng.
2.2. Chính sách phát triển năng
lượngtáitạo
NhấnmạnhvaitròcủaNLTT,Dinica
(2006)chorằngưuđiểmcủaNLTTnằm
ởkhảnăngphụchồi,nhờvậynóđượccoi
nguồn năng lượng lâu dài, góp phần
giữ vững an ninh năng lượng, hạn chế
việcgâyảnhhưởngxấuđếnmôitrường
sứckhỏeconngười.Đồngthời,ởhiện
tại,đâycũnglàdạngnănglượngduynhất
còn tồn tại, có thể đáp ng được những
trngạitronglộtrìnhpháttriểnbềnvững.
Một điểm mạnh khác của NLTT là tính
thânthiệnvớimôitrường,thểhiệnởviệc
cắtgiảmđángkểlượngkhíthảinhàkính,
gópphầnhạnchếsựthayđổicủakhíhậu
hỗtrợgìngiữđadạngsinhhọcbiển.
Quá trình chuyển đổi từ nhiên liệu hóa
thạch sang các nguồn NLTT không chỉ
giúpgiảmthiểuônhiễmmôitrườngmà
cònmanglạinhiềulợiíchvềsứckhỏecho
conngười(Edenhoferetal.,2011;Lee&
Wing, 2014; Mohtasham, 2015). Nghiên
cứucủaEdenhofer(2012)chothấyNLTT
khôngchỉgópphầnbảođảmanninhnăng
lượng,NLTTcònlàkhoảnđầusinhlợi,
trc tiếpvà gián tiếp, khigiảm thiểu sự
lệthuộcvàonhiênliệunhậpkhẩu.Theo
Krishnan (2013), tính tái tạo của nguồn
nglượngnàymanglạilợiíchképcho
cácnướcđangpháttriển:vừahạnchếphụ
thuộcvàonhiênliệuhóathạchnhậpkhẩu,
vừa giảm gánh nặng tài chính trước sự
biếnđộnggiátoàncầu.
Nghiên cứu về phát triển NLTT,
i báo của Sara Schuman&AlvinLin
(2012)nhấnmạnhsựpháttriểnnhanhcủa
NLTT ở Trung Quốc gắn liền với Luật
NLTT và các chính sách khuyến khích
tíchhợpnguồnnănglưngnày.Nộidung
15
ibáotậptrungvàoviệcphântích,đối
chiếukhungchínhsáchcủaTrungQuốc
vớiLiênminhchâuÂuvàHoaKỳtừđó
đề xuấtthay đổicách thứcthựcthiluật,
chếhạnngạch,chínhsáchưutiên,tiêu
chuẩnkếtnối,biểugiáđiệnvàtăngcường
phốihợptrungương-địaphươngđểphát
triểnNLTT.Gầnđây,Liu&Feng(2023)
sửdụngdữliệubảngtừ129quốcgiađể
phântíchtácđộngcủaLuậtNănglượng
quốc gia đối với phát triển NLTT cũng
nhưtừngloạihìnhtrongbốicảnhchuyển
đổisố.Kếtquảchothấytácđộngtừlập
phápmạnhhơnhànhphápvàhiệuquảcao
hơnởnhữngớccóhệthốngphápluật
vữngchắc.
Phântíchnhữngtrởngại,khókhăn
trong phát triển NLTT, tác giả Dinica
(2006)chorằngsovớicôngnghệtruyền
thốngdựatrênnhiênliệuhóathạch,thủy
điệnlớnvànănglượnghạtnhân,cáccông
nghệNLTTcóchiphísảnxuấtđiệncao
hơn. Poser (2013) cho rằng khi NLTT
chiếmtỷtrọnglớntrênthịtrưng,giáđiện
khôngcònphụthuộcvàoquyluậtcung-
cầumàbịchiphốibởiyếutốthờitiếtnhư
sốgiờnắnghaysứcgió.Azuela&Barroso
(2012)chorằngviệcthiếtkếchínhsách
về NLTT đòi hỏi một ch tiếp cậnlinh
hoạt,đồngthờibảođảmsựphùhợpvới
điềukiệnthựctiễn.Quátrìnhchuyểnđổi
sangNLTTyêucầumộtnguồnvốnđầutư
đáng kể. Couture & Gagnon (2010) cho
rằngvềdàihạn,chínhsáchhỗtrợcầntập
trungtháogỡràocảnkinhtếnhằmnâng
caolợinhuậntừđầuNLTT.Tươngtự,
Sijm(2002)nhấnmạnhvaitròcủachính
chcôngtrongviệcợtquatháchthức
chuyển dịch năng lượng, đặc biệt thông
qua các cơ chế hỗ trợ tài chính đã tạo
độnglựcmạnhmẽ,thúcđẩysựpháttriển
côngnghệdiễnranhanhhơn.Khôngchỉ
donhữngkhácbiệttrongchiphíđầutưvà
triểnkhaipháttriểnNLTTcònlàrào
cảntừcácquyđịnhhànhchínhchính
chliênquan.Gross,etal.,(2010)chỉra
nhữngtrởngạipháplýnhư:sựchậmtrễ
trong banhànhvàthựcthiquyđịnhbảo
vệmôitrườngcùngvớithủtụccấpphép
phứctạp,thiếuminhbạch;cùngvớikhó
khăntrongtiếpcậnlướitruyềntảiđiệndo
côngsuấthạnchế.
Không chỉ có các nghiên cứu về
chínhsáchpháttriểnnănglượngtáitạoở
nướcngoài,màtrongnướccũngđãcómột
sốbàibáo bànvề việc hoàn thiện chính
chtronglĩnhvựcnày.Cáccôngtrìnhtiêu
biểu gần đây như: ơng (2023),Hạnh
(2023),Hương&Yến(2023),Thương&
Trường(2024),đãxemxétviệcthựcthi
phápluậtvàchínhsáchpháttriểnNLTT
tại Việt Nam giai đoạn vừa qua, đồng
thờiđềxuấtmộtsốgiảiphápđịnhhướng
đểthúcđẩysảnxuấtvàtiêudùngNLTT
tronghiệntạivàthờigiantới
III.Phươngphápnghiêncứu
Phươngpháphồicứutàiliệu:i
viếtdựatrênviệcthuthập,chọnlọc,tổng
hợpvàphântíchcáctàiliệuthứcấpnhằm
m rõ các cơ sở lý luận, thực tiễn và
xuhướng liênquanđến chínhsáchphát
triểnNLTTbốicảnhhộinhậpquốctếvà
chuyểnđổisố.Việchồicứutàiliệuđược
thựchiện dựa trêncácnguồn tài liệuđa
dạng,baogồm:sáchchuyênkhảo,bàibáo
khoa họcquốc tếvà trongớc,tàiliệu
chínhsáchcủaChínhphủvàcáccơquan
quảnlýnhànưc.
Phươngphápthuthậpdữliệu
c số liệu trong bài viết chủ yếu
dữliệu thứ cấp,được thuthậptừbáo
cáocủaBộCôngThương,nbảnpháp