Ch u ong 6
L´
Y THUY ´
ˆ
ET T
U
ONG QUAN V `
A H `
AM H `
ˆ
OI QUI
1. M´
ˆ
OI QUAN Hˆ
E
.GI ˜
UA HAI D
¯A
.I L
U.
ONG NG ˜
ˆ
AU NHIˆ
EN
Khi kh
ao at hai ¯da
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen X, Y ta th ´
ˆay gi˜
ua ch´ung o th
ˆe o o
.t s ´
ˆo
quan hˆe
.sau:
i) X v`a Y ¯o
.c a
.p v´
oi nhau, t´
uc l`a viˆe
.c nhˆa
.n gi´a tri
.c
ua ¯da
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen n`ay
khˆong
anh h
u
ong ¯d ´
ˆen viˆe
.c nhˆa
.n gi´a tri
.c
ua ¯da
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen kia.
ii) X v`a Y o m ´
ˆoi phu
.tho
.c h`am s ´
ˆo Y=ϕ(X).
iii) X v`a Y o s
u
.phu
.tho
.c t
u
ong quan v`a phu
.tho
.c khˆong t
u
ong quan.
2. Hˆ
E
.S´
ˆ
O T
U
ONG QUAN
2.1 Moment t
u
ong quan (Covarian)
D
¯i
.nh ngh˜
ia 1
* Moment t
u
ong quan (hiˆe
.p ph
u
ong sai) c
ua hai ¯da
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen X v`a Y, k´ı
hiˆe
.ucov(X, Y )hay µXY , l`a s ´
ˆo ¯d
u
o
.c ac ¯di
.nh nh
u sau
cov(X, Y ) = E{[XE(X)][YE(Y)]}
* N ´
ˆeu cov(X, Y ) = 0 th`ı ta oi hai ¯da
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen X v`a Y khˆong t
u
ong quan.
Ch´u ´y
cov(X, Y ) = E(XY )E(X).E(Y)
Thˆa
.t a
.y, ta o
cov(XY ) = E{X.Y X.E(Y)Y.E(X) + E(X).E(Y)
=E(XY )E(X).E(Y)E(X).E(Y) + E(X).E(Y)
=E(XY )E(X).E(Y)
99
100 Ch u ong 6.y thuy ´
ˆet t
u
ong quan v`a h`am h `
ˆoi qui
Nhˆa
.n x´et 1
* N ´
ˆeu (X, Y ) r`
oi ra
.c th`ı
cov(X, Y ) =
n
X
i=1
m
X
j=1
xiyjP(xi, yj)E(X)E(Y)
* N ´
ˆeu (X, Y ) liˆen tu
.c th`ı
cov(X, Y ) =
+
Z
−∞
+
Z
−∞
xyf(x, y)dxdy E(X)E(Y)
Nhˆa
.n x´et
i) N ´
ˆeu X v`a Y l`a hai ¯da
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen ¯o
.c a
.p th`ı ch´ung khˆong t
u
ong quan.
ii) Cov(X,X)=Var(X).
2.2 Hˆe
.s´
ˆo t
u
ong quan
D
¯i
.nh ngh˜
ia 2 e
.s´
ˆo t
u
ong quan c
ua hai ¯da
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen X v`a Y, k´ı hiˆe
.urXY ,
l`a s ´
ˆo ¯d
u
o
.c ac ¯di
.nh nh
u sau
rXY =cov(X, Y )
SX.SY
v´
oi Sx, SYl`a ¯o
.lˆe
.ch tiˆeu chu
ˆan c
ua X, Y .
´
Y ngh˜
ia c
ua hˆe
.s´
ˆo t
u
ong quan
Hˆe
.s´
ˆo t
u
ong quan ¯do m´
uc ¯o
.phu
.tho
.c tuy ´
ˆen t´ınh gi˜
ua Xv`a Y. Khi |rXY |c`ang
g`
ˆan 1 th`ı m ´
ˆoi quan hˆe
.tuy ´
ˆen t´ınh c`ang ch˘
a
.t, khi |rXY |c`ang g `
ˆan 0 th`ı quan hˆe
.tuy ´
ˆen
t´ınh c`ang ”l
ong l
eo”.
2.3
U´
oc l
u
o
.ng hˆe
.s´
ˆo t
u
ong quan
a
.p m ˜
ˆau ng ˜
ˆau nhiˆen WXY = [(X1, Y1),(X2, Y2). . . (Xn, Yn)].
D
¯
ˆe
u´
oc l
u
o
.ng hˆe
.s´
ˆo t
u
ong quan rXY =E(XY )E(X).E(Y)
SX.SY
ta d`ung th ´
ˆong kˆe
R=XY X.Y
SX.SY
trong ¯o
X=1
n
n
X
i=1
Xi,Y=1
n
n
X
i=1
Yi,XY =1
n
n
X
i=1
XiYi
S2
X=1
n
n
X
i=1
(XiX)2, S2
Y=1
n
n
X
i=1
(YiY)2
2. Hˆe s ´
ˆo t
u
ong quan 101
V´
oi m ˜
ˆau cu
.th
ˆe, ta t´ınh ¯d
u
o
.c gi´a tri
.c
ua R l`a
rXY =xy x.y
sx.sy
trong ¯o
x=1
n
n
X
i=1
xi,y=1
n
n
X
i=1
yi,xy =1
n
n
X
i=1
xiyi
s2
x=1
n
n
X
i=1
x2
i(x)2, s2
y=1
n
n
X
i=1
y2
i(y)2
Ta o
rXY =nPxy (Px)(Py)
qn(Px2)(Px)2.qn(Py2)(Py)2
2.4 T´ınh ch´
ˆat c
ua hˆe
.s´
ˆo t
u
ong quan
Hˆe
.s´
ˆo t
u
ong quan r=xy x.y
sx.sy
¯d
u
o
.c d`ung ¯d
ˆe ¯anh gi´a m´
uc ¯o
.ch˘
a
.t ch
e c
ua s
u
.
phu
.tho
.c t
u
ong quan tuy ´
ˆen t´ınh gi˜
ua hai ¯da
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen Xv`a Y, o o ac t´ınh
ch ´
ˆat sau ¯ay:
i) |r| 1.
ii) N ´
ˆeu |r|= 1 th`ı X v`a Y o quan e
.tuy ´
ˆen t´ınh.
iii) N ´
ˆer |r|c`ang l´
on th`ı s
u
.phu
.tho
.c t
u
ong quan tuy ´
ˆen t´ınh gi˜
ua X v`a Y c`ang ch˘
a
.t
ch
e.
iv) N ´
ˆeu |r|= 0 th`ı gi˜
ua X v`a Y khˆong o phu
.tho
.c tuy ´
ˆen t´ınh t
u
ong quan.
v) N ´
ˆeu r > 0 th`ı X v`a Y o t
u
ong quan tha
.n (X t˘
ang th`ı Y t˘
ang). N ´
ˆeu r < 0 th`ı
X v`a Y o t
u
ong quan nghi
.ch (X gi
am th`ı Y gi
am).
V´ı du
.1T`
u s ´
ˆo liˆe
.u ¯d
u
o
.c cho b
oi b
ang sau, h˜ay ac ¯di
.nh hˆe
.s´
ˆo t
u
ong quan c
ua Y v`a
X
X1 3 4 6 8 9 11 14
Y 1 2 4 4 5 7 8 9
Gi
ai
Ta a
.p b
ang sau
102 Ch u ong 6.y thuy ´
ˆet t
u
ong quan v`a h`am h `
ˆoi qui
xiyix2
ixiyiy2
i
1 1 1 1 1
3 2 9 6 4
4 4 16 16 16
6 4 36 24 16
8 5 64 40 25
9 7 81 63 49
11 8 121 88 64
14 9 196 126 81
Px= 56 Py= 40 Px2= 524 Pxy = 364 Py2= 256
Hˆe
.s´
ˆo t
u
ong quan c
ua X v`a Y l`a
rXY =nPxy (Px)(Py)
qn(Px2)(Px)2.qn(Py2)(Py)2
=8.364 (56).(40)
q8.524 (56)2.q8.256 (40)2=672
687,81 = 0,977
2.5 T
y s ´
ˆo t
u
ong quan
D
¯
ˆe ¯anh gi´a m´
uc ¯o
.ch˘
a
.t ch
e c
ua s
u
.phu
.tho
.c t
u
ong quan phi tuy ´
ˆen, ng
u`
oi ta d`ung
t
y s ´
ˆo t
u
ong quan:
ηY/X =sy
sy
trong ¯o
sy=s1
nXni.(yxiy)2;sy=s1
nXmj.(yjy)2
T
y s ´
ˆo t
u
ong quan o ac t´ınh ch ´
ˆat sau:
i) 0 ηY/X 1.
ii) ηY/X = 0 khi v`a ch
i khi Yv`a Xkhˆong o phu
.tho
.c t
u
ong quan.
iii) ηY/X = 1 khi v`a ch
i khi Yv`a Xphu
.tho
.c h`am s ´
ˆo.
iv) ηY/X |r|.
N´
ˆeu ηY/X =|r|th`ı s
u
.phu
.tho
.c t
u
ong quan c
ua Yv`a Xo da
.ng tuy ´
ˆen t´ınh.
2.6 Hˆe
.s´
ˆo ac ¯di
.nh m˜
ˆau
Trong th ´
ˆong kˆe, ¯d
ˆe ¯anh gi´a ch ´
ˆat l
u
o
.ng c
ua o h`ınh tuy ´
ˆen t´ınh ng
u`
ot ta c`on x´et
hˆe
.s´
ˆo ac ¯di
.nh m ˜
ˆau β=r2v´
oi rl`a hˆe
.s´
ˆo t
u
ong quan. Ta o 0 β1.
3. H `
ˆoi qui 103
3. H`
ˆ
OI QUI
3.1 K`y vo
.ng o ¯di `
ˆeu kiˆe
.n
i) D
¯a
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen r`
oi ra
.c
* K`y vo
.ng o ¯di `
ˆeu kiˆe
.n c
ua ¯da
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen r`
oi ra
.cYv´
oi ¯di `
ˆeu kiˆe
.nX=xl`a
E(Y/x) =
m
X
j=1
yjP(X=x, Y =yj)
* T
u
ong t
u
., k`y vo
.ng o ¯di `
ˆeu kiˆe
.n c
ua ¯da
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen r`
oi ra
.cXv´
oi ¯di `
ˆeu kiˆe
.n
Y=yl`a
E(X/y) =
n
X
i=1
xiP(X=xi, Y =y)
ii) D
¯a
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen liˆen tu
.c
E(Y/x) =
+
R
−∞
yf(y/x)dy
E(X/y) =
+
R
−∞
xf(x/y)dx
trong ¯o
f(y/x) = f(x, y) v´
oi x khˆong ¯d
ˆoi
f(x/y) = f(x, y) v´
oi y khˆong ¯d
ˆoi
3.2 H`am h `
ˆoi qui
* H`am h `
ˆoi qui c
ua Y ¯d ´
ˆoi v´
oi X l`a f(x) = E(Y/x).
* H`am h `
ˆoi qui c
ua X ¯d ´
ˆoi v´
oi Y l`a f(y) = E(X/y).
Trong th
u
.c t ´
ˆe ta th
u`
ong g˘
a
.p hai ¯da
.i l
u
o
.ng ng ˜
ˆau nhiˆen X,Yo m ´
ˆoi liˆen hˆe
.v´
oi nhau,
trong ¯o viˆe
.c kh
ao at Xth`ı d ˜
ˆe c`on kh
ao at Yth`ı kh´o h
on thˆa
.m ch´ı khˆong th
ˆe kh
ao
at ¯d
u
o
.c. Ng
u`
oi ta mu ´
ˆon t`ım m ´
ˆoi liˆen hˆe
.ϕ(X) n`ao ¯o gi˜
ua Xv`a Y¯d
ˆe bi ´
ˆet Xta o th
ˆe
d
u
.¯do´an ¯d
u
o
.cY.
Gi
a s
u bi ´
ˆet X, n ´
ˆeu d
u
.¯do´an Yb`
˘
ang ϕ(X) th`ı sai s ´
ˆo pha
.m ph
ai l`a E[Yϕ(X)]2.
V´
ˆan ¯d `
ˆe ¯d
u
o
.c ¯d˘
a
.t ra l`a t`ım ϕ(X) nh
u th ´
ˆe n`ao ¯d
ˆe E[Yϕ(X)]2l`a nh
o nh ´
ˆat.
Ta s˜e ch´
ung minh khi cho
.nϕ(X) = E(Y/X) (v´
oi ϕ(x) = E(Y/x)) th`ı E[Yϕ(X)]2
s˜e nh
o nh ´
ˆat.
Thˆa
.t a
.y, ta o
E[Yϕ(X)]2=E{([YE(Y/X)] + [E(Y /X)ϕ(X)])2}
=E{[YE(Y/X)]2}+E{[E(Y /X)ϕ(X)]2}
+2E{[YE(Y/X)][E(Y /X)ϕ(X)]}