109
Ch−¬ng 9. TRANG BÞ PHô
9.1. C¸c lo¹i van
Van lµ mét thiÕt bÞ dïng ®Ó ®ãng vµ c¾t mét thiÕt bÞ khái sù liªn th«ng víi thiÕt
bÞ kh¸c hoÆc víi hÖ thèng. Van ph¶i ®¶m b¶o cã trë lùc nhá khi më cho dßng m«i
chÊt ®i qua vµ kÝn hoµn toµn khi ®ãng.
Ph©n lo¹i: Theo nguyªn t¾c lµm viÖc, ng−êi ta ph©n thµnh van khãa, van ®iÒu
chØnh, van b¶o vÖ. C¸c lo¹i van khãa, van ®iÒu chØnh cã thÓ thao t¸c b»ng tay hoÆc
truyÒn ®éng b»ng khÝ nÐn, thñy lùc hoÆc b»ng ®iÖn. C¸c lo¹i van b¶o vÖ (van 1 chiÒu,
van an toµn) ®ãng më hoµn toµn tù ®éng theo t¸c ®éng cña m«i chÊt ®i qua nã.
Trong thùc tÕ chØ cã van van khãa vµ van b¶o vÖ lµ yªu cÇu cã ®é kÝn cao, cßn
van ®iÒu chØnh th× kh«ng cÇn thiÕt ph¶i kÝn tuyÖt ®èi.
9.1.1. Van khãa
NhiÖm vô cña van khãa lµ ®ãng hoÆc c¾t dßng m«i chÊt kh«ng cho dßng ch¶y
qua. C¸c lo¹i van khãa ®−îc biÓu diÔn trªn h×nh 9.21, gåm van ®Üa, van cöa, van vßi
n−íc.
H×nh 9.21. c¸c lo¹i van khãa
a-van ®Üa; b-van cöa; c-van vßi n−íc
9.1.2. Van ®iÒu chØnh
Van ®iÒu chØnh
dïng ®Ó ®iÒu chØnh l−u
l−îng, ¸p suÊt cña dong
m«i chÊt.
Nguyªn t¾c lµm viÖc
cña van ®iÒu chØnh lµ thay
®æi ®é më cöa van ®Ó ®iÒu
chØnh l−u l−îng m«i chÊt
qua ®ã nªn ®iÒu chØnh
®−îc ¸p suÊt, l−u l−îng
cña m«i chÊt. Trªn h×nh
9.22 biÓu diÔn van ®iÒu
chØnh b»ng tay, h×nh 9.23
biÓu diÔn van ®iÒu chØnh
b»ng ®éng c¬ ®iÖn.
9.1.3 Van b¶o vÖ
Van b¶o vÖ gåm hai
lo¹i: van mét chiÒu vµ van
110
H×nh 9.22. Van ®iÒu chØnh b»ng tay
Van mét chiÒu: Van mét chiÒu lµ van chØ cho m«i chÊt chuyÓn ®éng theo mét
chiÒu nhÊt ®Þnh, van sÏ tù ®éng ®ãng l¹i khi dßng m«i chÊt chuyÓn ®éng ng−îc l¹i.
Van mét chiÒu gåm van lß xo; van tù träng, ®−îc biÓu diÔn trªn h×nh 9.29.
Van mét chiÒu th−êng ®−îc l¾p trªn ®−êng n−íc cÊp vµo lß, phÝa ®Çu ®Èy cña
b¬m, tr−íc van chÆn nh»m b¶o vÖ b¬m khái bÞ dßng h¬i nãng ph¸ ho¹i khi ®ãng, c¾t
b¬m, hoÆc trªn ®−êng nèi liªn th«ng c¸c lß ®Ó t¸ch biÖt c¸c lß h¬i khi cÇn thiÕt (h×nh
9.25.
Van an toµn: Van an toµn cã t¸c dông khèng chÕ ¸p suÊt lµm viÖc cña m«i chÊt
kh«ng v−ît qu¸ trÞ sè cho phÐp, nh»m b¶o vÖ cho thiÕt bÞ lµm viÖc an toµn vµ l©u dµi.
TÊt c¶ nh÷ng thiÕt bÞ cã ¸p suÊt lín h¬n 0,7 kG/cm2 ®Òu b¾t buéc ph¶i l¾p ®Æt
van an toµn.
Van an toµn cã 3 lo¹i, van an toµn kiÓu lß xo, kiÓu ®ßn bÈy (qu¶ t¹) vµ kiÓu
xung l−îng. C¸c lo¹i van an toµn ®−îc biÓu diÔn trªn h×nh 9.26; 9.27 vµ 9.28.
ë lo¹i van an toµn kiÓu lß xo vµ kiÓu ®ßn bÈy, ¸p suÊt t¸c ®éng cña van sÏ ®−îc
®iÒu chØnh c©n b»ng víi lùc nÐn cña lß xo hoÆc søc ®Ì cña hÖ thèng ®ßn bÈy. Do ¸p
suÊt giíi h¹n cho phÐp cña lß kh«ng lín h¬n ¸p suÊt lµm viÖc ®Þnh møc cña lß nhiÒu
nªn lùc ®Ì cña lß xo lªn ®Üa van t−¬ng ®èi bÐ, do ®ã van khã kÝn. Ngoµi ra do tiÕt diÖn
lç tho¸t h¬i bÐ nªn kh¶ n¨ng tho¸t m«i chÊt chËm, ¸p suÊt cña lß gi¶m t−¬ng ®èi
chËm. ChÝnh v× vËy chóng chØ ®−îc sö dông ë c¸c lß h¬i cã ¸p suÊt võa vµ nhá (d−íi
4Mpa).
111
H×nh 9.23. Van ®iÒu chØnh b»ng ®éng c¬ ®iÖn
H×nh 9.29. van mét chiÒu
a-van lß xo; b-van tù träng
112
Van an toµn kiÓu ®ßn bÈy cã −u ®iÓm lµ lµm viÖc æn ®Þnh, ®iÒu chØnh van ®¬n
gi¶n, nh−ng cång kÒnh, ®−îc dïng chñ yÕu ë c¸c lß h¬i ¸p suÊt trung b×nh (d−íi
4Mpa).
Hinh 9.26. van an toµn kiÓu lß xo Hinh 9.27.van an toµn kiÓu xung l−îng
Lo¹i van lß xo cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n, gän nhÑ, nh−ng khã ®iÒu chØnh, ®−îc dïng
chñ yÕu ë c¸c lß h¬i ¸p suÊt thÊp (d−íi 2Mpa), s¶n l−îng nhá.
Van xung l−îng: §èi víi nh÷ng lß cã ¸p suÊt tõ 4Mpa trë lªn th−êng sö dông
van an toµn kiÓu xung l−îng. Van an toµn kiÓu xung l−îng ®−îc biÓu diÔn trªn h×nh
9.27. Van xung l−îng lµ mét tæ hîp hai van, van chÝnh vµ van xung l−îng tÝn hiÖu.
Nguyªn lý lµm viÖc nh− sau: B×nh th−êng ®Üa van ®−îc ®Ëy b»ng ¸p lùc h¬i phÝa tr−íc
van chÝnh lín h¬n lùc nÐn cña lß xo nhiÒu nªn rÊt kÝn, khi ¸p suÊt h¬i v−ît qu¸ trÞ sè
H×nh 9.
2
5. C¸ch
nèi van mét chiÒu
víi van cÊp n−íc
113
cho phÐp th× van xung l−îng tÝn hiÖu sÏ më ra ®−a mét phÇn h¬i tíi phÝa sau van
chÝnh ®Ó c©n b»ng víi ¸p lùc ®Èy phÝa tr−íc van chÝnh, do ®ã ¸p lùc tr−íc vµ sau van
chÝnh c©n b»ng nhau, khi ®ã ®Üa van chÞu t¸c dông cña lùc ®Èy lß xo nªn sÏ më ra cho
h¬i tho¸t ra ngoµi. V× van cã tiÕt diÖn lç tho¸t h¬i lín nªn h¬i tho¸t ra rÊt nhanh.
H×nh 9.28.Van an toµn kiÓu ®ßn bÈy
VÞ trÝ ®Æt van an toµn: Trong lß h¬i, van an toµn ®−îc ®Æt ë vÞ trÝ cao nhÊt
khoang h¬i cña bao h¬i, ë c¸c èng gãp cña bé qu¸ nhiÖt, cña bé h©m n−íc, èng gãp
h¬i chung.
Trong c¸c thiÕt bÞ kh¸c, van an toµn ®−îc ®Æt ë vÞ trÝ cao nhÊt cña thiÕt bÞ.
Trong bé h©m n−íc b»ng gang, ng−êi ta ®Æt van an toµn ë èng gãp tr−íc (phÝa vµo
cña n−íc).
Sè l−îng vµ kÝch th−íc van an toµn: Mçi lß h¬i ph¶i ®Æt Ýt nhÊt lµ hai van an
toµn ë khoang h¬i, trõ mét sè lß h¬i nhá cã thÓ l¾p mét van.
ë nh÷ng lß h¬i ®Æt 2 van an toµn th× trong ®ã cã mét van lµm viÖc cßn mét van
kiÓm tra, 2 van nµy sÏ ®−îc ®iÒu chØnh ®Ó tù më ë c¸c ¸p suÊt kh¸c nhau.
¸p suÊt t¸c ®éng cña c¸c van an toµn ®−îc ®iÒu chØnh b»ng lùc Ðp cña lß xo
hoÆc søc ®Ì cña ®ßn bÈy theo b¶ng sau:
B¶ng 9.1. C¸c gi¸ trÞ ¸p suÊt t¹i ®ã c¸c van an toµn b¾t ®Çu më.
¸p suÊt më van an toµn
¸p suÊt lµm viÖc p, MN/m2
Van kiÓm tra Van lµm viÖc
ë bao h¬i, khi p < 1,28
1,28 < p < 3,93
p > 1,93
ë bé qu¸ nhiÖt, khi p < 1,28
p > 1,28
ë èng gãp vµo cña bé h©m n−íc
ë èng gãp ra cña bé h©m n−íc
p + 0,02
1,03.p
1,05. p
p + 0,02
1,02. p
1,25. p
1,10. p
p + 0,03
1,05. p
1,08. p
p + 0,02
1,02. p
1,25. p
1,10. p
Cã thÓ x¸c ®Þnh kÝch th−íc cña van an toµn tõ c«ng thøc sau ®©y: