HOÙA HOÏC 12- Chöông trình chuaån vaø naâng cao Naêm Hoïc 2008 – 2009 (Hoïc Kyø II)
GV. Thaân Troïng Tuaán Taøi lieäu oân thi Toát Nghieäp THPT vaø Ñaïi Hoïc
Trang
1
CHƯƠNG 8. PHÂN BIỆT MỘT SỐ CHẤT VÔ CƠ –
CHUẨN ĐỘ DUNG DỊCH
A. TÓM TẮT LÍ THUYẾT.
I. PHÂN BIỆT một số ion trong dung dịch :
Nguyên Tắc : Người ta thêm vào dung dịch một thuốc thử tạo với ion đó một sản phẩm
đặc trưng như : một chất kết tủa, một hợp chất có màu hoặc một chất khí khó tan sủi bọt, bay
khỏi dung dịch.
NHẬN BIẾT ION DƯƠNG (CATION)
CATION
Thuốc thử Hiện tượng Giải thích
Li+ Ngọn lửa màu đỏ thẫm
Na+ Ngọn lửa màu vàng
tươi
K+ Ngọn lửa màu tím
hồng
Ca2+ Ngọn lửa màu đỏ da
cam
Ba2+
Đốt cháy hợp
chất trên ngọn
lửa vô sắc
Ngọn lửa màu lục (hơi
vàng)
NH+4 Dung dịch
kiềm (OH-) Có khí mùi khai thoát
ra làm xanh quì tím NH4+ + OH- NH3
+
H2O.
dd H2SO4
loãng
Tạo kết tủa trắng
không tan trong thuốc
thử dư.
Ba2+ + SO42- BaSO4
Ba2+ dd K2CrO4
hoặc K2Cr2O7 - Tạo kết tủa màu
vàng tươi. Ba2+ + CrO42- BaCrO4
Ba2+ + Cr2O72-+ H2O
BaCrO4
+ 2H+
Al3+
Cr3+
Dung dịch
kiềm (OH-)
tạo kết tủa sau đó kết
tan trong kiềm dư
Al3+ + 3 OH- Al(OH)3
trắng
Al(OH)3 + OH- [Al(OH)4] trong
suốt
Cr3+ + 3 OH- Cr(OH)3
xanh
Cr(OH)
3 + OH- [Cr(OH)4]
xanh
1. dd chứa
ion thioxianat
SCN-
tạo ion phức có màu
đỏ máu
Fe3+ + SCN- Fe(SCN)3
(màu đỏ
máu)
Fe3+
2. dung dịch
kiềm tạo kết tủa màu nâu đỏ
tạo kết tủa màu nâu đỏ
1.dung dịch
kiềm tạo kết tủa trắng xanh,
kết tủa chuyễn sang
màu nâu đỏ khi tiếp
xúc với không khí
Fe2+ + 2OH- Fe(OH)2
trắng
4Fe(OH)2 +2H2O+ O2 4 Fe(OH)3
nâu đỏ
Fe2+
2. Dung dịch
thuốc tím làm mất màu dung
dịch thuốc tím trong
H+
5Fe2++ MnO4-+ 8H+ Mn2+ + 5Fe3+
+ 4H2O
Ag+ HCl, HBr, HI
AgCl
trắng
AgBr
vàng nhạt
AgI
vàng đậm
Ag+ + Cl
AgCl
Ag+ + Br
AgBr
Ag+ + I
AgI
Pb2+ dd KI PbI2
vàng Pb2+ + 2I
PbI2
HOÙA HOÏC 12- Chöông trình chuaån vaø naâng cao Naêm Hoïc 2008 – 2009 (Hoïc Kyø II)
GV. Thaân Troïng Tuaán Taøi lieäu oân thi Toát Nghieäp THPT vaø Ñaïi Hoïc
Trang
2
Hg2+ HgI2
đỏ Hg2+ + 2I
HgI2
Pb2+ PbS
đen Pb2+ + S2
PbS
Hg2+ HgS
đỏ Hg2+ + S2
HgS
Cd2+
Na2S, H2S
CdS
vàng Cd2+ + S2
CdS
Zn2+
xanh, tan trong dd
NH3 dư Cu(OH)2 + 4NH3
[Cu(NH3)4](OH)2
Ag+ dd NH3
trắng, tan trong dd
NH3 dư AgOH + 2NH3
[Cu(NH3)2]OH
Mg2+
trắng Mg2+ + 2OH
Mn(OH)2
Zn2+
Zn2+ + 2OH
Zn(OH)2
Zn(OH)2 + 2OH
2
2
ZnO
+ 2H2O
Be2+
Be2+ + 2OH
Be(OH)2
Be(OH)2 + 2OH
2
2
BeO
+ 2H2O
Pb2+
dd Kiềm(
NaOH)
trắng
tan trong kiềm dư
Pb2+ + 2OH
Pb(OH)2
Pb(OH)2 + 2OH
2
2
PbO
+ 2H2O
NHẬN BIẾT ION ÂM (ANION)
ANION
Thuốc thử Hiện tượng Giải Thích
NO3-
Cu, H2SO4 l tạo dd màu xanh, có
khí không màu (NO)
dễ hóa nâu trong
không khí (NO2).
3Cu + 8H++2NO3-
3Cu2++
2NO+4H2O
2NO + O2
2NO2 màu nâu đỏ
SO42- dd BaCl2 trong
môi trường axit
loãng dư
tạo kết tủa trắng
không tan trong axit Ba2+ + SO42-
BaSO4
trắng
Cl- dd AgCl trong
môi trường
HNO3loãngdư
tạo kết tủa trắng
không tan trong axit Ag+ + Cl-
AgCl
trắng
CO32- Dung dịch axit và
nước vôi trong tạo ra khí làm đục
nước vôi trong CO32- + 2H+ CO2 + H2O
CO2 + Ca(OH)2 CaCO3
trắng +
H2O.
OH - Quì tím Hóa xanh
Br -
vàng nhạt Br
+ Ag+
AgBr
(hóa đen ngoài
ánh sáng)
I -
vàng đậm I
+ Ag+
AgI
(hóa đen ngoài ánh
sáng)
PO43-
vàng
3
4
PO
+ 3Ag+
Ag3PO4
S 2-
AgNO3
đen S2
+ 2Ag+
Ag2S
CO32-
trắng
2
3
CO
+ Ba2+
BaCO3
(tan trong
HCl)
SO32-
trắng
2
3
SO
+ Ba2+
BaSO3
(tan trong
HCl)
2
4
CrO
BaCl2
vàng
2
4
CrO
+ Ba2+
BaCrO4
HOÙA HOÏC 12- Chöông trình chuaån vaø naâng cao Naêm Hoïc 2008 – 2009 (Hoïc Kyø II)
GV. Thaân Troïng Tuaán Taøi lieäu oân thi Toát Nghieäp THPT vaø Ñaïi Hoïc
Trang
3
S
Pb(NO3)2
đen S2
+ Pb2+
PbS
2
3
SO
Sủi bọt khí
2
3
SO
+ 2H+
SO2
+ H2O (mùi
hắc)
S
Sủi bọt khí
2
S
+ 2H+
H2S
(mùi trứng
thối)
2
3
S iO
HCl
keo
2
3
SiO
+ 2H+
H2SiO3
II. Nhận biết một số Chất khí :
Nguyên Tắc : Người ta có thể dựa vào tính chất vật lý hoặc tính chất hóa học đặc trưng
của nó.
Khí Thuốc thử Hiện tượng Phản ứng
CO2
(không màu, không
mùi)
dung dịch
Ba(OH)2,
Ca(OH)2 dư
tạo kết tủa
trắng
2 + Ca(OH)2
CaCO3
+
SO2
(không màu, mùi
hắc, độc)
dd brom; iot
hoặc cánh hoa
hồng
nhạt màu
brom; iot; cánh
hoa hồng.
SO2 + 2H2O + Br2
2HBr +
H2SO4
Cl2
(màu vàng lục,mùi
hắc độc)
Giấy tẩm dd
KI và hồ tinh
bột
Giấy chuyễn
sang màu xanh
Cl2 + 2KI
2KCl + I2.
NO2
(màu nâu đỏ, độc) H2O, Cu Tạo dd xanh
lam và có khí
bay ra
4 NO2 + O2 + 2 H2O
4
HNO3
8HNO3+3Cu
3Cu(NO3)2+2NO+
4H2O
H2S
(mùi trứng thối) Giấy lọc tẩm
dd muối chì
axetat
Có màu đen
trên giấy lọc
H2S + Pb2+
PbS
NH3
(không màu, mùi
khai)
Giấy quì tím
ẩm quì tím chuyễn
sang màu xanh
- Oxi không
khí Không màu
nâu 2NO + O2
2NO2
NO - dd FeSO4
20% Màu đỏ thẫm NO + ddFeSO4 20%
Fe(NO)(SO4)
- dd PdCl2
đỏ, bọt khí
CO2 CO + PdCl2 + H2O
Pd
+
2HCl + CO2
CO - CuO (t0) Màu đen
đỏ CO + CuO (đen) 0
t
Cu (đỏ) +
CO2
- Đốt có tiếng nổ. Cho sản phẩm
vào CuSO4 khan không màu tạo
thành màu xanh CuSO4 + 5H2O
CuSO4.5H2O
H2
- CuO (t0) CuO(đen)
Cu
(đỏ)
H2 + CuO(đen) 0
t
Cu(đỏ) +
H2O
- Que diêm đỏ Bùng cháy
O2 - Cu (t0) Cu(đỏ)
CuO (đen) Cu + O2 0
t

CuO
- Quì tím ẩm Hóa đỏ
HCl
BÀI TẬP TỰ LUẬN PHÂN BIỆT CÁC CHẤT VÔ CƠ
HOÙA HOÏC 12- Chöông trình chuaån vaø naâng cao Naêm Hoïc 2008 – 2009 (Hoïc Kyø II)
GV. Thaân Troïng Tuaán Taøi lieäu oân thi Toát Nghieäp THPT vaø Ñaïi Hoïc
Trang
4
1. Có 3 dung dịch , mỗi dung dịch chứa 1 Cation : Ba2+, NH4+, Al3+. Trình bày cách nhận
biết chúng.
2. Có 3 dung dịch , mỗi dung dịch chứa 1 Cation : Ba2+, Fe3+, Cu2+. Trình bày cách nhận biết
chúng.
3. Có 2 dung dịch riêng rẽ chứa các anion : NO32-, SO42-. Hãy nêu cách nhận biết từng ion
trong dung dịch đó.
4. Dung dịch A chứa đồng thời các Cation Fe2+, Al3+ , Cu2+. Trình bày cách tách và nhận biết
mỗi ion từ dd A.
5. Một dung dịch chứa đồng thời các Cation Ba2+, NH4+, Cr3+ . Trình bày cách nhận biết sự
có mặt của từng Cation trongdung dịch.
6. Một dung dịch chứa đồng thời các Cation Ca2+, Al3+, Fe3+ . Trình bày cách nhận biết sự
có mặt của từng Cation trongdung dịch.
7. Một dung dịch chứa đồng thời các Cation Ni2+, Al3+, Fe3+. Trình bày cách nhận biết sự có
mặt của từng Cation trongdung dịch
8. Dung dịch chứa Na+, NH4+, HCO3-, CO32- và SO42-. Chỉ dùng HCl, BaCl2 với các ống
nghiệm, đèn cồn phểu lọc thì có thể nhận ra được những ion nào?
9.Dung dÞch A chøa c¸c ion Na+, SO42-, SO32-, CO32-, NO3-. B»ng nh÷ng ph¶n øng ho¸ häc
nµo cã thÓ nhËn biÕt tõng lo¹i anion cã trong dungdÞch.'
10 Cã 4 dung dÞch trong suèt. Mçi dung dÞch chøa mét lo¹i ion ©m vµ mét lo¹i ion d¬ng
trong c¸c ion sau:Ba2+, Mg2+, Pb2+, Na+, SO42-, Cl-, CO32-, NO3-.
a. T×m c¸c dung dÞch.
b. NhËn biÕt tõng dung dÞch b»ng ph¬ng ph¸p ho¸ häc.
11.ChØ cã CO2 vµ H2O lµm thÕ nµo ®Ó nhËn biÕt ®îc c¸c chÊt r¾n sau NaCl, Na2CO3, CaCO3,
BaSO4.Tr×nh bµy c¸ch nhËn biÕt. ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng.
12.Dïng thªm mét thuèc thö h·y t×m c¸ch nhËn biÕt c¸c dung dÞch sau, mÊt nh·n NH4HSO4,
Ba(OH)2, BaCl2, HCl, NaCl vµ H2SO4.
14 NhËn biÕt c¸c dung dÞch sau NaHSO4, KHCO3, Mg(HCO3)2, Na2SO3, Ba(HCO3)2, b»ng
c¸ch ®un nãng vµ cho t¸c dông lÉn nhau.
15. Cã 3 lä ho¸ chÊt kh«ng mµu lµ NaCl, Na2CO3 vµ HCl. NÕu kh«ng dïng thªm ho¸ chÊt
nµo kÓ c¶ quú tÝm th× cã thÓ nhËn biÕt ®îc kh«ng.
16. Chỉ dùng một thuốc thử, hãy phân biệt các khí đựng trong các lọ bị mất nhãn:
a) CO2 và SO2
b) Cl2 và SO2
c) H2S và NH3
17. Có hỗn hợp khí gồm : CO2, SO2, H2 . Hãy chứng minh trong hỗn hợp có mặt từng khí
đó.
18. Bằng phương pháp hóa học nhận biết các khí trong các lọ mất nhãn sau:
a. N2, Cl2, SO2, CO2.
b. CO, CO2, SO2, SO3, H2
19. Bằng phương pháp hóa học nhận biết các dung dịch trong các lọ mất nhãn sau:
a/ Na2CO3, MgCl2, NaCl, Na2SO4
b/ NaNO3 , Na2SO4 , NaCl , Na2CO3
c/ HCl , HNO3 , H2SO4 , H3PO4 , H2O
HOÙA HOÏC 12- Chöông trình chuaån vaø naâng cao Naêm Hoïc 2008 – 2009 (Hoïc Kyø II)
GV. Thaân Troïng Tuaán Taøi lieäu oân thi Toát Nghieäp THPT vaø Ñaïi Hoïc
Trang
5
d/ BaCl2 , Na2SO3 , K3PO4 , NH4NO3
20. Chỉ dùng H2O và CO2 nhận biết các chất rắn: NaCl, Na2CO3, Na2SO4, BaCO3, BaSO4
21.Chỉ dùng dung dịch HCl và H2O để nhận biệt từng chất : Ag2O, MgO, MnO2, Al2O3,
FeO, Fe2O3 và CaO.
22. Phân biệt các kim loại trong các lọ mất nhãn : Na, Ca, Mg, Fe, Al, Cu
23. ChØ dïng dung dÞch H2SO4loãng (kh«ng dïng ho¸ chÊt nµo kh¸c kÓ c¶ nưíc) nhËn biÕt
c¸c kim lo¹i sau : Mg, Al, Fe, Ba, Ag.
24. Chỉ dùng 1 thuốc thử phân biệt các chất rắn sau : Na2O, MgO, Al, Al2O3 (
25. Tự chọn một hóa chất thích hợp để phân biệt các dd sau:
a. HNO3 , H2SO4, HCl
b. NaOH, HCl, H2SO4 (loãng)
c. Na2SO4, NaCl, H2SO4, HCl.
d. (NH4)2SO4, NH4NO3, Mg Cl2, NaCl.
e. Na3PO4, Al(NO3)3 , BaCl2 , Na2SO4, HCl
26. Không dùng thuốc thử hãy Nhaän bieát caùc dd maát nhaõn sau: NaCl, K2CO3 , Na2SO4,
Ba(NO3 )2, HCl
27. Có hỗn hợp bột gồm 3 kim loại Al, Fe, Cu. Chứng minh sự có mặt của từng Kim loại
trong hh.
28.ChØ dïng quú tÝm h·y ph©n biÖt c¸c dung dÞch sau:BaCl2; NH4Cl; (NH4)SO4; NaOH;
Na2CO3
29.Ba cèc ®ùng 3 dung dÞch mÊt nh·n gåm FeSO4; Fe2(SO4)3 vµ MgSO4. H·y nhËn biÕt.
30. Cã 3 lä ®ùng hçn hîp d¹ng bét (Al + Al2O3); (Fe + Fe2O3) vµ (FeO + Fe2O3). B»ng
ph¬ng ph¸p ho¸ häc nhËn biÕt chóng.
31. ChØ dïng quú tÝm nhËn biÕt 3 dung dÞch cïng nång ®é sau HCl, H2SO4 vµ NaOH.
32. Cho c¸c ion sau: Na+, NH4+, Ba+, Ca2+, Fe3+, Al3+, K+, Mg2+, Cu2+, CO32+, PO42+, Cl-, NO3-,
SO42-, Br-. Tr×nh bµy mét ph¬ng ¸n lùa chän ghÐp tÊt c¶ c¸c ion trªn thµnh 3 dung dÞch, mçi
dung dÞch cã cation vµ 2 anion. Tr×nh bµy ph¬ng ph¸p ho¸ häc nhËn biÕt 3 dung dÞch nµy.
33. Cã c¸c lä mÊt nh·n chøa dung dÞch c¸c chÊt AlCl3, ZnCl2, NaCl, MgCl2. B»ng ph¬ng
ph¸p ho¸ häc h·y nhËn biÕt, viÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng.
34. Hoµ tan hçn hîp gåm Fe2O3 vµ Al2O3 b»ng dung dÞch H2SO4. H·y chøng minh trong
dung dÞch thu ®îc cã ion Fe2+, Fe3+ vµ Al3+.
35. NhËn biÕt c¸c dung dÞch sau mÊt nh·n.NH4HCO3, (NH4)2CO3, NaHCO3, NH4NO3,
BaCO3, Na2CO3, HCl, H2SO4.
36. Cã 5 dung dÞch 0,1M ®ùng trong 5 lä mÊt nh·n Na2Co3; Ba(OH)2, NaOH, KHSO4, KCl.
NÕu kh«ng dïng thªm thuèc thö cã thÓ nhËn biÕt ®îc dung dÞch nµo.
37. Có dung dịch chứa các anion : CO32- và SO42-. Hãy nêu cách nhận biết từng ion trong
dung dịch.
38. Có dung dịch chứa các anion : CO32- và NO3-. Hãy nêu cách nhận biết từng ion trong
dung dịch.
39. Cã 6 lä kh«ng nh·n ®ùng riªng biÖt tõng dung dÞch sau: K2CO3, (NH4)2SO4, MgSO4,
Al2(SO4)3, FeSO4 vµ Fe2(SO4)3. ChØ ®îc dïng xót h·y nhËn biÕt.
40. Cho 3 b×nh mÊt nh·n lµ A gåm KHCO3 vµ K2CO3. B gåm KHCO3 vµ K2SO4. C gåm
K2CO3 vµ K2SO4. ChØ dïng BaCl2 vµ dung dÞch HCl h·y nªu c¸ch nhËn biÕt mçi dung dÞch
mÊt nh·n trªn.