Chuyên đề Dạy học từ và câu ở Tiểu học

ộ

ự

ể

ạ ụ B giáo d c và đào t o ể ọ D án phát tri n giáo viên ti u h c

TS.Chu Thị Thuỷ An (Chủ biên)

TS. Chu Thị Hà Thanh

chuyên đề

ạ ọ

ệ ừ

D y h c luy n t

và câu

ở ể ọ ti u h c

(Bản thảo V)

Vinh, 2007

ụ ụ M c l c

Trang

Lời nói đầu 5

Phân I: Giới thiệu chung về chuyên đề 7

Phần II: Nội dung chuyên đề 10

ủ ề ụ ủ ệ ừ ệ ị ỷ 10 ị (TS.Chu Th Thu An) Ch đ 1: V trí, nhi m v c a phân môn Luy n t và câu

ạ ộ ệ ừ ủ ể ị Ho t đ ng 1: Tìm hi u v trí, ý nghĩa c a phân môn Luy n t và câu 10

ạ ộ ụ ủ ệ ừ ụ ệ ị Ho t đ ng 2: Xác đ nh m c tiêu, nhi m v c a phân môn Luy n t và câu 11

ủ ề ươ ệ ừ ỷ 13 ị (TS.Chu Th Thu An) Ch đ 2: Ch ng trình, SGK phân môn Luy n t và câu

ạ ộ ệ ố ệ ừ ộ Ho t đ ng 1: H th ng hoá các n i dung Luy n t 14

ạ ộ ệ ố ệ ộ Ho t đ ng 2: H th ng hoá các n i dung Luy n câu 16

ạ ộ ệ ừ ể ề ể Ho t đ ng 3: Tìm hi u v các ki u bài Luy n t và câu 18

ắ ạ ọ ủ ề ệ ừ ỷ ị 27 ở ể ọ (TS.Chu Th Thu An) Ch đ 3: Các nguyên t c d y h c Luy n t và câu ti u h c

ạ ộ ắ 27 ế Ho t đ ng 1: Phân tích nguyên t c giao ti p

ạ ộ ự ắ Ho t đ ng 2: Phân tích nguyên t c tr c quan 30

ắ ồ ạ ộ ộ ợ Ho t đ ng 3: Phân tích nguyên t c đ ng b , tích h p 32

ạ ộ ủ ừ ế ể ặ ệ ố ữ ắ Ho t đ ng 4: Phân tích nguyên t c chú ý đ n các đ c đi m c a t trong h th ng ngôn ng 35

ắ ả ạ ộ ữ ứ ả ấ ố ữ Ho t đ ng 5: Phân tích nguyên t c đ m b o tính th ng nh t gi a ý nghĩa và hình th c ng 37

pháp

ổ ứ ạ ọ ủ ề ệ ừ ể ỷ 40 ị (TS.Chu Th Thu An) Ch đ 4: T ch c d y h c các ki u bài Luy n t và câu

ạ ộ ế ế ự ể ớ Ho t đ ng 1: Thi t k qui trình lên l p các ki u bài Th c hành 41

ạ ộ ế ế ứ ể ế ớ Ho t đ ng 2: Thi ớ t k qui trình lên l p ki u bài Hình thành ki n th c m i 47

ổ ứ ạ ọ ủ ề ệ ừ ộ 52 Ch đ 5: T ch c d y h c các n i dung Luy n t

ị ỷ ị (TS. Chu Th Hà Thanh & TS.Chu Th Thu An)

ạ ộ ự ươ ở ộ ố ừ ạ ậ ọ Ho t đ ng 1: Xây d ng ph ng pháp d y h c bài t p M r ng v n t 52

ạ ộ ự ươ ạ ậ ạ ọ ừ Ho t đ ng 2: Xây d ng ph ng pháp d y h c bài t p D y nghĩa t 58

ạ ộ ự ươ ử ụ ạ ậ ọ ừ Ho t đ ng 3: Xây d ng ph ng pháp d y h c bài t p S d ng t 63

ạ ộ ự ươ ọ ề ệ ạ ừ Ho t đ ng 4: Xây d ng ph ng pháp d y h c v bi n pháp tu t so sánh, nhân hoá 66

ạ ộ ự ươ ọ ề ấ ạ ừ ạ Ho t đ ng 5: Xây d ng ph ng pháp d y h c v c u t o t 71

ạ ộ ự ươ ọ ề ớ ừ ạ ệ ề Ho t đ ng 6: Xây d ng ph ng pháp d y h c v các l p t có quan h v nghĩa 75

ạ ộ ự ươ Ho t đ ng 7: Xây d ng ph ạ ng pháp d y h c v t ọ ề ừ ạ lo i 79

ổ ứ ạ ọ ủ ề ộ ệ ỷ 84 ị (TS.Chu Th Thu An) Ch đ 6: T ch c d y h c các n i dung Luy n câu

ạ ộ ự ươ ạ ặ ẫ ọ Ho t đ ng 1: Xây d ng ph ậ ng pháp d y h c bài t p Đ t câu theo m u 84

ạ ộ ự ươ ả ờ ạ ậ ặ ọ Ho t đ ng 2: Xây d ng ph ng pháp d y h c bài t p Đ t và tr l ỏ i câu h i 88

ạ ộ ự ươ ọ ề ể ế ạ Ho t đ ng 3: Xây d ng ph ng pháp d y h c v các ki u câu Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? 91

ạ ộ ự ươ ọ ề ạ ầ ạ ữ Ho t đ ng 4: Xây d ng ph ng pháp d y h c v thành ph n tr ng ng 96

ạ ộ ự ươ ọ ề ế ạ ố Ho t đ ng 5: Xây d ng ph ng pháp d y h c v câu ghép và cách n i các v câu ghép 102

ạ ộ ự ươ ọ ề ụ ạ ạ Ho t đ ng 6: Xây d ng ph ng pháp d y h c v câu phân lo i theo m c đích nói 110

ạ ộ ự ươ ọ ề ấ ạ Ho t đ ng 7: Xây d ng ph ng pháp d y h c v d u câu 119

ạ ộ ự ươ ế ạ Ho t đ ng 8: Xây d ng ph ọ ề ng pháp d y h c v liên k t câu 129

ủ ề ồ ưỡ ế ọ ậ ứ ỵ ừ 134 ộ ố ệ Ch đ 7: M t s bi n pháp b i d ng h ng thú và năng khi u h c t p Lu ên t và

câu

ị ỷ 135 (TS.Chu Th Thu An)

ạ ộ ồ ưỡ ệ ọ ậ ệ ừ ứ ọ Ho t đ ng 1: Phân tích bi n pháp b i d ng h ng thú h c t p Luy n t và câu cho h c sinh

ạ ộ ồ ưỡ ự ệ ử ụ ứ ế ừ ộ Ho t đ ng 2: Xây d ng n i dung và bi n pháp b i d ỹ ng ki n th c và k năng s d ng t và 137

ọ ỏ câu cho h c sinh khá gi i 145

ạ ộ ạ ộ ệ ừ ể ạ ứ Ho t đ ng 3: Tìm hi u các hình th c ho t đ ng ngo i khoá Luy n t và câu

ỷ ị 150 Đánh giá toàn chuyên đ ề (TS.Chu Th Thu An)

ả ồ ạ ộ ỷ ị ị 151 (TS.Chu Th Thu An & TS.Chu Th Hà Thông tin ph n h i cho ho t đ ng đánh giá

151 Thanh)

ủ ề ủ ả ồ ạ ộ Thông tin ph n h i cho ho t đ ng đánh giá c a các ch đ 165

ả ồ ề ạ ộ Thông tin ph n h i cho ho t đ ng đánh giá toàn chuyên đ

ệ

ả

B ng kí hi u vi

ế ắ t t

GV: giáo viên

ọ HS: h c sinh

SGK: sách giáo khoa

ả CCGD: c i cách giáo d c ụ

ố ừ ở ộ MRVT: m r ng v n t

ự ậ SV: s v t

ờ

ầ

L i nói đ u

ồ ưỡ ể ầ ạ ớ ổ ự ọ Đ góp ph n đ i m i công tác đào t o và b i d ể ng giáo viên ti u h c, D án

ể ể ọ ổ ứ ề ể ạ ộ phát tri n giáo viên ti u h c đã t ch c biên so n 40 ti u môđun và chuyên đ thu c 4

ộ ạ ọ ể ạ ồ ọ môđun đào t o giáo viên ti u h c trình đ đ i h c, bao g m:

ươ ọ ở ể 1. Toán và ph ạ ng pháp d y h c Toán ọ ti u h c

ế ọ ệ ươ ế ạ ọ ệ ở ể 2. Văn h c, Ti ng Vi t và Ph ng pháp d y h c Ti ng Vi ọ ti u h c t

ự ộ ươ ộ ở ể ạ ọ 3. T nhiên Xã h i và ph ự ng pháp d y h c T nhiên và xã h i ọ ti u h c

ứ ơ ở ủ ụ ữ ể ế ọ 4. Nh ng ki n th c c s c a Giáo d c Ti u h c

ụ ậ ự ệ ạ ằ ậ Các môđun đào t o nh m nâng cao năng l c chuyên môn, nghi p v , c p nh t

ớ ề ộ ữ ổ ươ ụ ể ế ả ọ nh ng đ i m i v n i dung, ph ng pháp và đánh giá k t qu giáo d c Ti u h c theo

ươ ể ớ ọ ch ng trình, SGK ti u h c m i.

ớ ủ ể ệ ế ế ế ạ ộ ằ Đi m m i c a các tài li u vi t theo môđun là thi t k các ho t đ ng, nh m tích

ọ ậ ủ ạ ộ ườ ọ ạ ả ả ự c c hoá ho t đ ng h c t p c a ng i h c, kích thích óc sáng t o và kh năng gi ế i quy t

ề ự ả ọ ậ ủ ấ v n đ , t ế giám sát và đánh giá k t qu h c t p c a ng ườ ọ ở i h c ộ ạ ọ trình đ đ i h c; chú

ử ụ ề ọ ợ ươ ệ ề ệ ạ tr ng s d ng tích h p nhi u ph ng ti n truy n đ t khác nhau (tài li u in, băng hình)

ườ ọ ễ ọ ễ ể ượ ứ ọ ậ giúp cho ng i h c d h c, d hi u và gây đ c h ng thú h c t p.

ệ ừ ọ ở ể ệ ố ằ và câu ti u h c ạ Chuyên đ ề D y h c Luy n t ọ n m trong h th ng chuyên đ ề

ế ọ ộ ệ ươ ế ạ ọ ệ ở ể thu c nhóm Văn h c, Ti ng Vi t và ph ng pháp d y h c Ti ng Vi ọ ti u h c. t

ề ạ ọ ủ ồ ỷ ị Chuyên đ do nhóm tác gi ả ườ Tr ng Đ i h c Vinh, g m TS Chu Th Thu An (ch biên)

ạ ị ươ ể ạ ọ và TS Chu Th Hà Thanh, biên so n theo ch ng trình Đào t o giáo viên ti u h c trình

ộ ạ ọ đ đ i h c.

ủ ụ ề ườ ọ ứ ữ ế ỹ M c đích c a chuyên đ là giúp ng i h c nâng cao nh ng ki n th c và k năng

ệ ừ ượ ọ ồ ưỡ ứ ệ ế ọ Luy n t và câu ề ạ v d y h c đã đ c h c, b i d ng các ki n th c và rèn luy n các k ỹ

ề ạ ệ ừ ươ ế ọ Luy n t và câu năng chuyên sâu v d y h c theo ch ng trình, SGK Ti ng Vi ệ ể t ti u

ớ ườ ọ ổ ớ ươ ọ ạ ọ h c m i. Bên c nh đó, giúp ng i h c đ i m i ph ự ng pháp h c, nâng cao tính tích c c

ọ ậ ủ ộ ệ ừ ứ ề ấ ạ ọ ọ Luy n t và câu ụ ch đ ng trong h c t p và ng d ng các v n đ đã h c vào d y h c ở

ể ệ ộ ọ ả ti u h c m t cách hi u qu .

ề ượ ấ ủ ề ồ ề Chuy n đ đ c c u trúc thành 7 ch đ , g m:

ủ ề ụ ủ ị ệ ừ Luy n t và câu ệ Ch đ 1: V trí, nhi m v c a phân môn

ủ ề ươ ệ ừ Luy n t và câu Ch đ 2: Ch ng trình, SGK phân môn

ắ ạ ủ ề ệ ừ ọ Luy n t và câu Ch đ 3: Các nguyên t c d y h c

ổ ứ ạ ủ ề ọ ộ Ch đ 5: T ch c d y h c các n i dung Luy n tệ ừ

ổ ứ ạ ủ ề ể ọ ệ ừ Luy n t và câu Ch đ 4: T ch c d y h c các ki u bài

ổ ứ ạ ủ ề ọ ộ ệ Luy n câu Ch đ 6: T ch c d y h c các n i dung

ủ ề ồ ưỡ ứ ế ọ ậ Luy nệ ộ ố ệ Ch đ 7: M t s bi n pháp b i d ng h ng thú và năng khi u h c t p

ừ t và câu

ệ ề ệ ớ ồ Đi kèm v i tài li u in, chuyên đ có các tài li u nghe nhìn g m băng hình và các

ệ ướ ữ ẫ ạ ọ tài li u h ng d n h c theo băng hình. Nh ng trích đo n băng hình này là các bài h c v ọ ề

ệ ừ ườ ự ể ệ ọ ố Luy n t và câu do GV các tr ng ti u h c thành ph Vinh th c hi n.

ệ ầ ầ ượ ươ ươ ạ L n đ u tiên, tài li u đ ạ c biên so n theo ch ng trình và ph ọ ng pháp d y h c

ấ ị ữ ự ề ắ ắ ớ ỏ ố ấ ế m i, ch c ch n không tránh kh i nh ng thi u sót nh t đ nh. Ban đi u ph i D án r t

ậ ượ ữ ủ ế ạ ặ ọ ệ mong nh n đ c nh ng ý ki n đóng góp chân thành c a b n đ c, đ c bi ộ t là đ i ngũ

ả ườ ư ạ ả ướ gi ng viên, sinh viên các tr ng S ph m trong c n c.

ả ơ ọ Trân tr ng c m n.

ự ể D án phát tri n GVTH

Ph n Iầ

giới thiệu chung về chuyên đề

ụ ủ ề I. M c tiêu chung c a chuyên đ

ế ứ 1. Ki n th c:

ả ượ ị ệ ạ ệ ừ ệ ở ể ọ Luy n t và câu + Gi i thích đ ụ ủ c v trí, nhi m v c a vi c d y h c ọ ti u h c

ượ ấ ủ ươ ệ ừ Luy n t và câu + Phân tích đ ộ c c u trúc n i dung c a ch ng trình phân môn ở

ể ể ể ặ ọ ệ ừ ế Luy n t và câu ti u h c và đ c đi m các ki u bài trong SGK Ti ng Vi ệ t

ả ượ ắ ạ ệ ừ ở ể ọ Luy n t và câu + Gi i thích đ c các nguyên t c d y h c ọ ti u h c

ị ượ ươ ể ớ ộ + Xác đ nh đ c ph ng pháp lên l p các ki u bài và các n i dung luy n t ệ ừ ,

ệ ở ể luy n câu ọ ti u h c

ị ượ ươ ồ ưỡ ứ ế ọ ậ Luy nệ + Xác đ nh đ c ph ng pháp b i d ng h ng thú và năng khi u h c t p

ở ể ừ t và câu ọ ti u h c

ỹ 2. K năng:

ươ ệ ừ ể ạ Luy n t và câu ử ụ + S d ng ch ng trình, SGK vào d y ọ cho HS ti u h c

ượ ắ ươ ệ ừ ạ ọ Luy n t và câu ậ ụ + V n d ng đ c các nguyên t c, ph ng pháp d y h c vào quá

ọ ạ trình d y h c

ổ ứ ượ ệ ừ ể ạ ộ ọ ề Luy n t và câu + T ch c đ c quá trình d y h c các ki u bài, các n i dung v

ở ể ọ ti u h c

ụ ậ ượ ồ ưỡ ệ ứ ế ề Luy n tệ ừ + V n d ng đ c các bi n pháp b i d ng h ng thú và năng khi u v

và câu

3. Thái đ :ộ

ấ ượ ầ ủ ọ ệ ừ ở ể Luy n t và câu + Th y đ c t m quan tr ng c a phân môn ọ ti u h c

ạ ố ầ ả ồ ưỡ ượ ế ệ ế ề + Góp ph n gi ng d y t t và b i d ng đ c các th h HS năng khi u v phân

ệ ừ ế và câu t môn Luy n t nói riêng và môn Ti ng Vi ệ nói chung.

ớ ệ ề II. Gi i thi u chuyên đ

ố ượ ố ượ ụ ề ọ Đ i t ể ng h c chuyên đ này là sinh viên ngành Giáo d c ti u 1. Đ i t ử ụ ng s d ng:

ườ ọ h c, các tr ạ ọ ư ạ ng Đ i h c s ph m.

ề ươ ờ ị ọ ứ ớ ơ ế ọ Chuyên đ t ng ng v i hai đ n v h c trình (30 ti t), trong đó: 20 2. Th i gian h c:

ế ế ố ợ ự ự ế ọ ti ế t lý thuy t, 10 ti ẽ ớ t th c hành. Khi h c lý thuy t và th c hành ph i h p xen k v i

nhau, không tách riêng.

ố ờ ộ 3. N i dung chính và phân b th i gian

t ệ ươ và câu và câu ệ ừ ọ Luy n t Luy n t và câu

ổ ứ ạ ổ ứ ạ ổ ứ ạ ộ ố ệ ệ ừ Luy n t ệ ừ Luy n t và câu ệ ừ ệ ừ Luy n t ệ Luy n câu ứ ệ ừ ế ọ ậ Luy n t và ố ế S ti 2 3 5 4 6 7 3 STT Tên ch đủ ề ụ ủ ị V trí, nhi m v c a phân môn 1 Ch 2 ng trình, SGK phân môn ắ ạ Các nguyên t c d y h c 3 ể ọ T ch c d y h c các ki u bài 4 ộ ọ T ch c d y h c các n i dung 5 ộ ọ T ch c d y h c các n i dung 6 ồ ưỡ M t s bi n pháp b i d 7 ng h ng thú và năng khi u h c t p

câu ầ ư ữ ọ ể ề 4. Nh ng đi m c n l u ý khi h c chuyên đ

ế ủ ề ệ ề ườ ọ ọ ọ Đi u ki n tiên quy t c a chuyên đ là ng ầ i h c đã h c xong các h c ph n

ế ệ ệ ươ ế ạ ọ ệ ươ ạ Ti ng Vi ế t 2, Ti ng Vi t 3; Ph ng pháp d y h c Ti ng Vi t 1, Ph ọ ng pháp d y h c

ế ệ ươ ụ ạ ọ ụ ể Ti ng Vi t 2 (theo ch ọ ủ ng trình khung Giáo d c đ i h c ngành Giáo d c ti u h c c a

ụ ạ ặ ộ ệ ự ể ươ ạ ọ B Giáo d c và Đào t o). Đ c bi t, đ đi vào xây d ng ph ấ ng pháp d y h c các v n

ườ ọ ơ ở ừ ự ả ắ ữ ữ ọ ề ụ ể ề ừ đ c th v t và câu, ng i h c ph i n m v ng c s t ọ v ng h c và ng pháp h c

ề ỗ ấ ủ c a m i v n đ .

ầ ườ ọ ế ợ ữ ế ầ ề Chuyên đ yêu c u ng ự ễ i h c k t h p nhu n nhuy n gi a lý thuy t và th c

ứ ế ế ườ ọ ả ự ượ ự ặ hành: các ki n th c lý thuy t ng i h c ph i t rút ra đ c sau khi th c hành ho c sau

ế ế ậ ườ ọ ể ệ ự ệ ạ ả khi ti p nh n lý thuy t ng ọ i h c ph i th hi n ngay vào vi c th c hành "d y h c

ệ ừ ở ể ậ ở ọ ọ ườ ọ ả ắ ữ luy n t và câu ti u h c". Vì v y, ạ ộ m i ho t đ ng, ng i h c ph i n m v ng, bám

ươ ệ ừ ở ể ọ Luy n t và câu sát ch ng trình, SGK phân môn ti u h c.

ủ ế ủ ạ ộ ườ ọ ự ề i h c trong chuyên đ này là xây d ng ph ươ ng Các ho t đ ng ch y u c a ng

ệ ừ ể ạ ọ ộ ế ườ ọ ả pháp d y h c các ki u bài, các n i dung Luy n t và câu, vì th , ng i h c ph i tăng

ụ ở ự ế ệ ệ ộ ườ c ng khâu t ự ọ ở h c nhà. N u không th c hi n các nhi m v " nhà" m t cách nghiêm

ườ ọ ẽ ữ ệ ủ ờ ự ể ệ ệ túc, ng i h c s không đ th i gian và d ki n đ tham gia th c hi n các nhi m v " ụ ở

l p".ớ

ạ ộ ủ ề ạ ớ ườ ọ ả Chuyên đ coi trong vai trò c a ho t đ ng nhóm t i l p, ng i h c ph i bi ế t

ế ợ ả ề ề ộ ế ấ ả ph i bi t phát huy vai trò h p tác, cùng gi i quy t các v n đ v n i dung và ph ươ ng

ệ ừ ề ệ ể ườ ọ ế ọ Luy n t và câu ạ pháp d y h c ạ ớ t i l p. Đây cũng là đi u ki n đ ng i h c ti ệ t ki m

ọ ậ ạ ờ th i gian, phát huy tính sáng t o trong h c t p.

ế ị ể ự ệ ề ệ III. Tài li u và thi t b đ th c hi n chuyên đ

ệ ả 1.Tài li u tham kh o chính

ươ ạ ọ ữ ụ ng Nga 1. Lê Ph ở ể ọ , NXB Giáo d c, 1998 , D y h c ng pháp ti u h c

ươ ễ ươ ế ệ ở ể ng Nga, Nguy n Trí 2. Lê Ph , Ph ạ ọ ng pháp d y h c Ti ng Vi ọ ti u h c t

ộ ụ 2, NXB Giáo d c, Hà N i, 1998.

ữ ề ỉ ụ 3. Phan Thi u, Lê H u T nh, ạ ọ ừ ữ ở ể ọ , NXB Giáo d c, 1999. D y h c t ti u h c ng

ễ ề ạ ỏ ọ ế 4. Nguy n Minh Thuy t ủ ế (Ch biên), ệ 2, NXB H i đáp v d y h c Ti ng Vi t

ụ Giáo d c, 2003.

ễ ề ạ ỏ ọ ế 5. Nguy n Minh Thuy t ủ ế (Ch biên), ệ , NXB H i đáp v d y h c Ti ng Vi t 3

ụ Giáo d c, 2004

ễ ề ạ ỏ ọ ế 6. Nguy n Minh Thuy t ( ủ ế Ch biên ệ , NXB ), H i đáp v d y h c Ti ng Vi t 4

ụ Giáo d c, 2005.

ễ ề ạ ỏ ọ ế 7. Nguy n Minh Thuy t( ủ ế Ch biên ệ , NXB ), H i đáp v d y h c Ti ng Vi t 5

ụ Giáo d c, 2006.

ủ ễ ế ớ ớ 8. Nguy n Minh Thuy t ế (Ch biên), SGK ệ l p 2 l p 5, NXB Giáo Ti ng Vi t

ụ d c, 2006.

ễ ươ ươ ạ ọ ế ng Nga 9. Nguy n Trí, Lê A, Lê Ph ậ ệ , t p 2, , Ph ng pháp d y h c ti ng Vi t

ụ ộ NXB Giáo d c, Hà N i, 2002.

ế ị ồ 2. Thi ạ ọ t b và đ dùng d y h c

ẩ ọ ủ Phòng h c đ tiêu chu n

ế ế ầ ắ Máy chi u h t, máy chi u qua đ u

ấ Băng hình, gi y trong....

Ph n IIầ

ộ

ề

N i dung chuyên đ

ủ ề Ch đ 1

ụ ủ ệ ừ ệ ị V trí, nhi m v c a phân môn Luy n t và câu

(2 ti t)ế

ụ M c tiêu

ứ ế Ki n th c:

ị ượ ủ ị ệ ừ Luy n t và câu + Xác đ nh đ c v trí, ý nghĩa c a phân môn trong môn Ti ngế

ệ ệ ố Vi t và trong h th ng các môn h c ọ ở ườ tr ọ ể ng ti u h c

ụ ụ ể ủ ụ ệ + Lý gi ả ượ i đ c m c tiêu và các nhi m v c th c a phân môn này ở ườ tr ể ng ti u

h cọ

ỹ ụ ể ậ ỹ ế ề ị ụ ủ ệ K năng: Có k năng v n d ng các hi u bi t v v trí, nhi m v c a phân môn

ươ ổ ứ ạ ệ ừ ọ Luy n t và câu. trong quá trình phân tích, ch ng trình, SGK và t ch c d y h c

ệ ừ ệ ạ và câu Thái đ :ộ Yêu thích phân môn Luy n t ọ và vi c d y h c phân môn này ở

ể ọ ti u h c.

ạ ộ Các Ho t đ ng

ạ ộ Ho t đ ng 1:

ể ị ủ ệ ừ Luy n t và câu Tìm hi u v trí, ý nghĩa c a phân môn

ờ Th i gian: 30 phút

ạ ộ ụ ủ Nhiêm v c a ho t đ ng 1

ể ả ờ ả ậ ỏ Th o lu n theo nhóm đ tr l i các câu h i sau:

ườ ể ọ ệ ừ ư ế ị Luy n t và câu 1. ở tr ng ti u h c, phân môn có v trí nh th nào?

ệ ừ ạ ể ọ ả ạ Luy n t và câu 2. T i sao ph i d y cho HS ti u h c?

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 1

ệ ừ ặ ộ ị ệ ọ 1. Phân môn Luy n t và câu là m t phân môn có v trí đ c bi t quan tr ng ở

ườ ộ ậ ự ứ ể ệ ế ọ ỹ tr ng ti u h c. Ngoài vi c xây d ng thành phân môn đ c l p, các ki n th c và k năng

ượ ợ ạ ủ ế ệ ề ừ v t và câu còn đ c tích h p trong các phân môn còn l i c a môn Ti ng Vi t và c ả

ọ ọ trong các môn h c khác ở ườ tr ể ng ti u h c.

ủ ọ ị ượ ở ầ ọ ị 2. V trí quan tr ng c a phân môn này đ c qui đ nh b i t m quan tr ng c a t ủ ừ

ữ ệ ố và câu trong h th ng ngôn ng .

ị ơ ả ộ ơ ệ ố ữ ừ ủ ắ ố ượ ộ T là m t đ n v c b n c a h th ng ngôn ng . Mu n n m đ c m t ngôn

ả ắ ữ ầ ượ ố ừ ế ư ng nào đó đ u tiên là ph i n m đ c v n t . N u nh không làm ch đ ủ ượ ố ừ ủ c v n t c a

ể ử ụ ữ ộ ượ ụ ể ọ ậ ư ộ ữ m t ngôn ng thì không th s d ng đ c ngôn ng đó nh m t công c đ h c t p và

ố ừ ế ữ ủ ộ ườ ả giao ti p. Ngoài ra, v n t ng c a m t con ng ự i càng giàu bao nhiêu thì kh năng l a

ọ ừ ườ ạ ủ ễ ả ớ ườ ch n t ữ ủ ng c a ng i đó càng l n, kh năng di n đ t c a ng i đó càng chính xác,

ế ấ ệ ừ ạ ố ừ ữ ể ả ọ tinh t ậ b y nhiêu. Vì v y, d y luy n t cho HS ti u h c là ph i làm giàu v n t ng cho

ố ượ ả ọ ừ ủ ừ ạ ộ HS, ph i chú tr ng "s l ng t , tính đa d ng và tính năng đ ng c a t ".

ừ ị ự ế ả ơ ố Tuy nhiên, t ế ử ụ không ph i là đ n v tr c ti p s d ng trong giao ti p. Mu n giao

ế ả ườ ả ử ụ ộ ơ ổ ti p, trao đ i thông tin, t ư ưở t ớ ng, tình c m v i nhau con ng i ph i s d ng m t đ n v ị

ữ ố ơ ả ế ể ắ ượ ủ ắ ngôn ng t i thi u và c b n là câu. N u không n m đ ộ ữ c các qui t c ng pháp c a m t

ữ ườ ể ử ụ ượ ụ ể ữ ngôn ng thì con ng i cũng không th s d ng đ c ngôn ng đó làm công c đ giao

ạ ừ ế ả ắ ớ ạ ữ ề ạ ắ ậ ti p. Vì v y, d y t ng cho HS ph i g n li n v i d y câu, d y các qui t c k t h p t ế ợ ừ

ắ ử ụ ế ệ ạ ằ ả thành câu, qui t c s d ng câu nh m đ t hi u qu giao ti p cao...

ủ ữ ề ọ Luy nệ ấ Nh ng đi u phân tích trên đã cho ta th y ý nghĩa quan tr ng c a phân môn

ở ể ọ ừ t và câu ti u h c.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 1

ườ ạ ừ ố ượ ể ả ọ ọ ừ ả s l ng t , tính đa 1. Có ng i nói: d y t cho HS ti u h c ph i chú tr ng c

ủ ừ ư ế ể ị ạ d ng và tính năng đ ng ộ c a t ế . Anh (ch ) hi u ý ki n này nh th nào?

ả ắ ủ ề ệ ể ệ ạ ọ ớ vi c luy n câu 2. T i sao vi c ệ luy n tệ ừ c a HS ti u h c ph i g n li n v i ?

ạ ộ Ho t đ ng 2:

ụ ủ ụ ệ ị ệ ừ Luy n t và câu Xác đ nh m c tiêu, nhi m v c a phân môn

ờ Th i gian: 60 phút ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 2

ọ ỹ ạ ộ ệ ầ ươ ể 1. Đ c k ph n Thông tin cho ho t đ ng 2 và các tài li u: Ch ọ ng trình ti u h c

ụ ế ụ ươ ầ m c tiêu môn Ti ng Vi t năm 2000 (2002, NXB Giáo d c; chú ý ph n ệ ), Ph ng pháp

ế ọ ệ ở ể ọ ươ ễ ạ d y h c Ti ng Vi ti u h c 2 ( 1998, Lê Ph t ng Nga, Nguy n Trí; chú ý các trang 45

ắ ừ ọ 46 và 81 82), tóm t t các thông tin v a đ c.

ể ả ờ ả ậ ỏ 2. Th o lu n nhóm đ tr l i các câu h i:

ệ ừ ư ế ệ ầ và câu a. Phân môn Luy n t ự có vai trò nh th nào trong vi c góp ph n th c

ụ ủ ệ ế ệ hi n m c tiêu chung c a môn Ti ng Vi t?

ệ ừ ở ể ự ữ ụ ệ ệ ả ọ và câu b. Phân môn Luy n t ti u h c ph i th c hi n nh ng nhi m v nào?

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 2

ụ ệ ừ ệ ể ỹ Luy n t và câu ủ 1. M c tiêu c a phân môn là rèn luy n và phát tri n k năng giao

ố ừ ế ể ệ ể ọ ử ụ ệ ỹ ti p cho HS ti u h c thông qua vi c phát tri n v n t , rèn luy n k năng s d ng t ừ

ế ể ặ ử ụ ệ ợ ỹ chính xác, tinh t ớ ạ ậ đ đ t câu, rèn luy n k năng t o l p câu và s d ng câu phù h p v i

ủ ế ố ượ ể ệ ầ ụ tình hu ng giao ti p. M c tiêu c a phân môn đ ọ ủ c th hi n đ y đ trong tên g i "

ệ ừ Luy n t và câu".

ụ ủ ệ ừ ệ 2. Nhi m v c a phân môn Luy n t và câu:

ụ ổ ệ ứ ự th c hành làm V m t ề ặ Luy n tệ ừ: Phân môn này có nhi m v t ch c cho HS

ụ ể giàu v n tố ừ, c th là:

ố ừ ạ ữ ừ ừ ớ + Chính xác hoá v n t (d y nghĩa t ): là giúp HS có thêm nh ng t ữ m i, nh ng

ớ ủ ừ ấ ượ ọ ủ ừ ự ề ể nghĩa m i c a t đã h c, th y đ c tính nhi u nghĩa và s chuy n nghĩa c a t .

ệ ố ố ừ ậ ự ố ừ ế ắ ừ + H th ng hoá v n t (tr t t hoá v n t ): là giúp HS s p x p các t ộ thành m t

ậ ự ớ ủ ấ ị ớ ừ ể ể ạ tr t t nh t đ nh trong trí nh c a mình đ có th ghi nh t ề nhanh, nhi u và t o ra

ượ ườ đ c tính th ng tr c c a t ự ủ ừ .

ố ừ ự ệ ậ ử ụ ừ ữ ế ừ + Tích c c hoá v n t (luy n t p s d ng t ): là giúp HS bi n nh ng t ữ ng tiêu

ữ ừ ữ ể ử ụ ư ế ữ ự c c (nh ng t ng hi u nghĩa nh ng không s d ng trong khi nói, vi t) thành nh ng t ừ

ữ ự ượ ử ụ ườ ế ng tích c c, đ c s d ng th ng xuyên trong giao ti p hàng ngày.

ố ừ ỏ ố ừ ạ ỏ ừ ữ + Văn hoá hoá v n t : là giúp HS lo i b kh i v n t ữ nh ng t ng không văn

ứ ữ ừ ữ ụ hoá, t c là nh ng t ặ ử ụ ng thông t c ho c s d ng sai phong cách.

ộ ố ơ ả ả ặ ấ M t khác, còn ph i cung c p cho HS m t s khái ni m ệ lý thuy tế c b n và s ơ

ề ừ ự ư ề ấ ạ ừ ả ọ ớ ừ ệ ề ể gi n v t v ng h c nh v c u t o t , các l p t có quan h v nghĩa... đ HS có c ơ

ừ ộ ắ ế ệ ố ố ừ ộ ứ ở ắ s n m nghĩa t ắ m t cách ch c ch n và bi t h th ng hoá v n t m t cách có ý th c.

ệ ả ổ ứ ự ể ề ặ Luy n câu V m t : Phân môn này ph i t ệ ch c cho HS th c hành đ rèn luy n

ư ỹ ơ ả ữ ữ ề ặ ỹ ỹ ử ụ các k năng c b n v ng pháp nh k năng đ t câu đúng ng pháp, k năng s d ng

ử ụ ụ ể ấ ợ ố ỹ ờ các d u câu, k năng s d ng các ki u câu phù h p m c đích nói, tình hu ng l i nói đ ể

ể ạ ệ ế ả ạ ả ỹ ế ạ đ t hi u qu giao ti p cao, k năng liên k t các câu đ t o thành đo n văn, văn b n.

ể ự ệ ố ụ ự ệ ệ ừ ả Luy n t và câu Đ th c hi n t t các nhi m v th c hành, phân môn ph i cung

ơ ả ộ ố ộ ố ơ ả ữ ệ ắ ố ầ ấ c p cho HS m t s khái ni m, m t s qui t c ng pháp c b n, s gi n và t i c n thi ế t:

ấ ủ ừ ạ ắ ử ụ ể ấ ầ ả b n ch t c a t lo i, thành ph n câu, d u câu, các ki u câu, qui t c s d ng câu trong

ế ế giao ti p và các phép liên k t câu.

ộ ố ế ạ ắ ả Bên c nh đó, qua phân môn này còn giúp HS ti p thu m t s qui t c chính t nh ư

ế ấ ắ qui t c vi ắ ử ụ t hoa, qui t c s d ng d u câu.

ụ ể ệ ệ ừ ệ ả Luy n t và câu Ngoài các nhi m v k trên, phân môn ọ ph i chú tr ng vi c rèn

ệ ư ụ ỹ luy n t ẩ duy, giáo d c th m m cho HS.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 2

ạ ệ ừ ự ệ ệ Luy n t và câu 1. Theo b n phân môn ụ đóng vai trò gì trong vi c th c hi n m c

ế ệ ọ ỹ ế tiêu rèn luy n các k năng giao ti p nói, nghe, đ c, vi t cho HS?

ố ừ ữ ụ ể ệ ồ ồ ọ ữ 2. Nhi m v "làm giàu v n t " cho HS ti u h c bao g m nh ng bao g m nh ng

ệ ụ ể công vi c c th nào?

ụ ữ ề ệ ướ ệ ệ ớ 3.V nhi m v , so v i phân môn ng pháp tr ạ c đây, vi c d y luy n câu ở ể ti u

ệ ọ h c hi n nay có gì khác?

ệ ừ ụ ấ ộ ụ ể ể ệ ạ Luy n t và câu 4. Hãy l y m t ví d trong bài d y c th đ làm rõ nhi m v ụ

ể ư ệ ừ Luy n t và câu phát tri n t ủ duy cho HS c a phân môn .

ủ ề Ch đ 2

ươ ệ ừ Ch ng trình, sgk phân môn Luy n t và câu

(3 ti t)ế

ụ M c tiêu

ứ ế Ki n th c:

ị ượ ấ ủ ươ ệ ừ ở ể Luy n t và câu + Xác đ nh đ ộ c c u trúc n i dung c a ch ng trình ọ ti u h c

ượ ể ể ặ ệ ừ Luy n t và câu + Phân tích đ ủ ừ c đ c đi m c a t ng ki u bài trong SGK Ti ngế

Vi tệ

ề ộ ệ ừ ữ ể ạ ố ị ọ Luy n t và + Phân đ nh rõ nh ng đi m gi ng, khác nhau v n i dung d y h c

ủ ư ể ươ ớ ươ câu cũng nh cách phân chia ki u bài c a ch ớ ng trình m i so v i ch ng trình CCGD.

ỹ K năng:

ượ ươ ệ ừ Luy n t và câu + Phân tích đ c ch ng trình, SGK phân môn

ệ ố ơ ồ ượ ệ ừ ế ứ ề Luy n t và câu + H th ng hoá, s đ hoá đ c các ki n th c v trong ch ngươ

trình, SGK m iớ

Thái đ :ộ

ứ ượ ầ ủ ọ ộ ươ + ý th c đ ệ c t m quan tr ng c a vi c phân tích n i dung ch ng trình và SGK

ọ ạ trong d y h c

ạ ộ CáC Ho t đ ng

ạ ộ Ho t đ ng 1:

ệ ố ộ H th ng hoá các n i dung Luy n tệ ừ

ờ Th i gian: 30 phút ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 1

ệ ừ ả ế ệ ớ ọ Luy n t và câu 1. Kh o sát các bài h c trong SGK Ti ng Vi t các l p 2, 3, 4, 5 ch ươ ng

trình m i:ớ

ủ ể ở ộ ố ừ ề ệ ớ ố ươ ắ a. Th ng kê các ch đi m g n li n v i vi c m r ng v n t trong ch ng trình.

ế ề ừ ệ ố ạ ộ ọ b. H th ng hoá các n i dung d y h c lý thuy t v t .

ệ ở ự (Th c hi n nhà)

ả ế ệ ớ ươ ọ T ngừ 2. Kh o sát các bài h c ữ trong SGK Ti ng Vi t các l p 2, 3, 4, 5 ch ng trình

ệ ừ ể ộ ươ ớ Từ CCGD đ so sánh n i dung luy n t trong ch ộ ng trình m i và n i dung phân môn

ươ ệ ở ự ngữ trong ch ng trình CCGD.(Th c hi n nhà)

ả ố ề ế ệ ạ ớ ự ế ậ ả 3. Th o lu n nhóm v k t qu th ng kê và so sánh đã ti n hành.(Th c hi n t i l p)

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 1

ề ệ ừ ề ấ ấ Luy n t và câu ế 1. V lý thuy t: Phân môn ế cung c p cho HS các v n đ lý thuy t

ề ừ v t sau:

ừ ỉ ự ậ ừ ỉ ạ ộ ạ ừ ỉ ặ ể ớ ớ T ch s v t, t ch ho t đ ng, tr ng thái, t ch đ c đi m ( L p 2, l p 3)

ệ ừ ớ Các bi n pháp tu t : so sánh, nhân hoá ( L p 3)

ấ ạ ủ ế ớ C u t o c a ti ng (L p 4)

ậ ủ ầ ấ ầ ớ ộ Các b ph n c a v n, cách đánh d u thanh trên v n ( L p 5)

ừ ơ ừ ớ T đ n và t ừ ứ ừ ph c; t ghép và t láy (L p 4)

ừ ồ ừ ừ ồ ừ ề ớ T đ ng nghĩa, t trái nghĩa, t đ ng âm, t nhi u nghĩa (L p 5)

ề ấ ạ ừ ớ ậ Ôn t p v c u t o t (L p 5)

ừ ạ ừ ộ ừ ừ ạ ừ ớ ệ ừ T lo i: danh t , đ ng t , tính t ( L p 4); đ i t , quan h t ớ ( L p 5)

ề ự 2.V th c hành:

ở ộ ố ừ ắ ủ ể ớ ớ ộ ọ ạ Em là h c sinh, B n L p 2: N i dung m r ng v n t g n v i các ch đi m:

ườ ẹ ạ ầ ố ọ bè, Tr ng h c, Th y cô, ông bà, cha m , anh em, B n trong nhà, B n mùa, Chim chóc,

ể ồ ố Muông thú, Sông bi n, Cây c i, Bác H , Nhân dân.

ở ộ ố ừ ắ ớ ớ ộ ủ ể Măng non, Mái m,ấ L p 3: N i dung m r ng v n t g n v i các ch đi m:

ườ ộ ươ ắ ộ ị ớ T i tr ồ ng, C ng đ ng, Quê h ng, B c Trung Nam, Anh em m t nhà, Thành th

ệ ổ ễ ộ ể ả ạ ậ ố ệ Nông thôn, B o v T qu c, Sáng t o ngh thu t, L h i, Th thao, Ngôi nhà chung,

ặ ấ ầ ờ B u tr i và m t đ t.

ệ ố ở ộ ố ừ ớ ủ ể ị ọ ơ L p 4: M r ng và h th ng hoá v n t ủ ừ theo ch đi m c a t ng đ n v h c, c ụ

ự ế ậ ị ự ơ Nhân h u đoàn k t; Trung th c t ự ọ Ướ tr ng; ồ ơ c m ; ý chí ngh l c; Đ ch i ể th là:

ứ ể ẹ ạ ả ỏ ị Trò ch i,ơ Tài năng; S c kh e; Cái đ p; Dũng c m; Du l ch Thám hi m; L c quan Yêu

đ i.ờ

ở ộ ố ừ ắ ủ ể ớ ộ ớ ổ ố T qu c, Nhân dân, L p 5: N i dung M r ng v n t g n v i các ch đi m:

ữ ệ ả ợ ị ườ ạ Hoà bình, H u ngh H p tác, Thiên nhiên, B o v môi tr ng, H nh phúc, Công dân,

ậ ự ữ ề ề ẻ ậ ố ổ Tr t t An ninh, Truy n th ng, Nam và n , Tr em, Quy n và b n ph n.

ứ ề ừ ủ ớ ộ ế ươ 3. So sánh v i n i dung ki n th c v t c a ch ế ớ ớ ộ ng trình m i v i n i dung ki n

ứ ề ừ ươ ộ ố ể ư th c v t trong ch ng trình, SGK CCGD chúng ta rút ra m t s đi m nh sau:

ươ ả ượ ế ề ừ ự ộ ố Ch ớ ng trình m i đã gi n l ệ c m t s khái ni m lý thuy t v t ọ v ng h c:

ể ừ ể ừ ạ ừ ủ ừ ạ ổ các ki u t ghép, các ki u t láy, các d ng t láy, nghĩa c a t láy , bên c nh đó b sung

ộ ố ộ ư ệ ớ ừ m t s n i dung nh cho HS làm quen v i các bi n pháp tu t : so sánh và nhân hoá,

ề ệ ấ cung c p thêm khái ni m v quan h t ệ ừ .

ề ụ ự ủ ươ ứ ế Do s khác nhau v m c tiêu c a ch ế ng trình nên các ki n th c lý thuy t

ượ ư ở ạ ướ ạ ậ ị ừ ự ơ h ng d n đ c đ a vào d ng qui tắc, d ng ạ ẫ t o l p các đ n v t ơ v ng h n là các

ư ươ ệ ướ ề ộ ẳ ạ khái ni m nh ch ng trình CCGD tr ấ ạ ạ c đây. Ch ng h n, khi d y v n i dung c u t o

ươ ớ ệ ệ ừ t , ch ng trình CCGD gi i thi u cho HS các khái ni m:

ộ ế ừ ạ ọ ừ ơ T do m t ti ng có ý nghĩa t o thành, g i là t đ n.

ừ ồ ế ố ạ ạ ộ ọ T g m hai, ba, b n ti ng ghép l i, mà t o thành m t ý nghĩa chung, g i là t ừ

ghép.

ộ ộ ừ ủ ế ậ ồ ố ế T láy g m hai, ba , b n ti ng láy (nghĩa là có m t b ph n âm thanh c a ti ng

đ ượ ặ ạ c l p l ặ ả ế i ho c c ti ng đ ượ ặ ạ c l p l i).

ế ệ (Ti ng Vi ậ t 5 (CCGD), t p 1, tr 7778)

ươ ắ ớ Ch ấ ng trình m i cung c p cho HS các qui t c:

ế ừ ừ ộ ế ỉ ồ ọ ừ ơ ừ ồ ấ ạ Ti ng c u t o nên t . T ch g m m t ti ng g i là t đ n. T g m hai hay

ề ế ọ ừ ứ nhi u ti ng g i là t ph c.

ể ạ ừ ứ Có hai cách chính đ t o t ph c là:

ữ ế ạ ớ ừ + Ghép nh ng ti ng có nghĩa l i v i nhau. Đó là các t ghép.

ố ợ ữ ế ầ ầ ặ ả ầ ầ + Ph i h p nh ng ti ng có âm đ u hay v n (ho c c âm đ u và v n)

ố ừ gi ng nhau. Đó là t láy.

ế ệ ớ (Ti ng Vi ậ t 4 (M i), t p 1, tr 28, 39)

ở ả ươ ộ ố ế ứ ề ữ ế ệ c hai ch ng trình, m t s ki n th c v ng âm ti ng Vi ư ấ ạ ủ t nh c u t o c a

ấ ạ ủ ầ ượ ư ế ệ ừ Luy n t và câu ti ng, c u t o c a v n đ c đ a vào phân môn .

ề ộ ở ộ ươ ủ ể ề ạ M r ng v n t V n i dung ả ố ừ c hai ch ng trình đ u d y theo ch đi m. So

ươ ủ ể ủ ươ ớ ụ ể ộ ớ v i ch ng trình CCGD, các ch đi m c a ch ầ ng trình m i c th , sinh đ ng và g n

ổ ủ ớ ứ ặ ọ ơ ừ ữ ượ ở ộ ể gũi v i l a tu i c a HS ti u h c h n. M t khác, các t ng đ ệ ố c m r ng và h th ng

ế ệ ớ ồ ừ ệ ả ừ hoá trong SGK Ti ng Vi ỉ t m i không ch bao g m các t ầ Thu n Vi t mà có c t Hán

ệ ụ Vi ữ ữ t, thành ng và t c ng .

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 1

ế ề ừ ượ ạ ở ể ộ ọ 1. Hãy nêu các n i dung lý thuy t v t c d y ti u h c? đ

ế ề ừ ệ ạ ươ ế ệ ệ 2. Vi c d y lý thuy t v t trong ch ng trình, SGK Ti ng Vi t hi n hành có gì khác

ế ề ừ ệ ạ ươ ớ v i vi c d y lý thuy t v t ch ng trình CCGD?

ệ ữ ề ố ủ ề ở ộ ố ừ ậ ạ 3. B n có nh n xét gì v m i quan h gi a các ch đ M r ng v n t trong SGK

ế ệ ớ ở ể ọ Ti ng Vi t các l p ti u h c?

ạ ộ Ho t đ ng 2:

ệ ố ộ ệ Luy n câu H th ng hoá các n i dung

ờ Th i gian: 30 phút

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 2

ệ ừ ả ế ệ ớ ọ Luy n t và câu 1. Kh o sát các bài h c trong SGK Ti ng Vi t các l p 2, 3, 4, 5 ch ươ ng

ớ ể ệ ố ế ấ ạ ọ ộ ề câu, d u câu, các phép liên k t câu trình m i đ h th ng hoá các n i dung d y h c v

ệ ở ự (Th c hi n nhà)

ế ả ọ ệ ớ ươ ữ 2. Kh o sát các bài h c Ng pháp trong SGK Ti ng Vi t các l p 2, 3, 4, 5 ch ng trình

ệ ộ ươ ớ ộ ng trình m i và n i dung phân Ng ữ CCGD đ ể so sánh n i dung luy n câu trong ch

ươ ệ ở ự pháp trong ch ng trình CCGD. (Th c hi n nhà)

ả ố ề ế ệ ạ ớ ự ế ậ ả 3. Th o lu n nhóm v k t qu th ng kê và so sánh đã ti n hành.(Th c hi n t i l p)

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 2

ộ ở ể ọ ượ ố ư ệ luy n câu ti u h c đ c phân b nh sau: 1. N i dung

ớ *L p 2:

ế ầ ớ ậ ơ Ai là gì? Ai làm gì? Ai th nào?) ể Làm quen v i ba ki u câu tr n thu t đ n ( và

ộ ố ầ m t s thành ph n trong câu.

ộ ố ấ ấ ấ ấ ấ ấ ấ ậ ỏ ấ T p dùng m t s d u câu (d u ch m, d u ch m h i, d u ch m than và d u

ẩ ấ ấ ẩ ọ ấ ph y), tr ng tâm là d u ch m và d u ph y.

ớ * L p 3:

ọ ở ớ ề ế Ai là gì? Ai làm gì? Ai th nào? ể Ôn v các ki u câu đã h c l p 2: Các thành

ế ứ ầ ọ ở ỏ Ai? Là gì? Làm gì? Th nào? đâu? Bao ph n trong câu đã h c đáp ng các câu h i:

ư ế ể ằ ờ gi ? Nh th nào? B ng gì? Vì sao? Đ làm gì?

ề ộ ố ấ ơ ả ệ ẩ ấ ấ ấ ấ ỏ ấ ấ Ôn luy n v m t s d u câu c b n: d u ch m, d u ph y, d u ch m h i, d u

ấ ch m than

ớ *L p 4:

ứ ơ ả ề ấ ạ ụ ế ấ ử ụ Câu: cung c p các ki n th c s gi n v c u t o, công d ng và cách s d ng

ữ ể ể ạ ả ỏ ế các ki u câu: Câu h i, Câu k , Câu khi n, Câu c m, Thêm tr ng ng cho câu.

ấ ệ ậ ử ụ ứ ề ụ ế ấ ấ D u câu: cung c p ki n th c v công d ng và luy n t p s d ng các d u câu:

ấ ấ ọ ỏ ấ ấ ấ ấ D u hai ch m, D u ch m h i ạ ỏ D u g ch ấ ỏ (h c trong bài Câu h i và d u ch m h i),

ngang.

ớ * L p 5:

ế ố Câu: + Câu ghép và cách n i các v câu ghép

ề ấ ậ + Ôn t p v d u câu

ặ ừ ữ ế ế ằ Văn b n:ả Liên k t các câu trong bài b ng cách l p t ng , liên k t các câu trong

ế ừ ữ ế ằ ằ ừ ữ ố bài b ng cách thay th t ng , liên k t các câu trong bài b ng các t ng n i.

ớ ộ ủ ệ ươ ấ 2. So sánh v i n i dung luy n câu c a ch ng trình CCGD, ta th y có m t s ộ ố

ể ư đi m đáng l u ý sau đây:

ữ ủ ệ ươ ả ượ ớ ơ Các khái ni m ng pháp c a ch ng trình m i gi n l ớ ề c h n nhi u so v i

ươ ặ ệ ứ ề ế ầ ươ ớ ch ng trình CCGD, đ c bi t là các ki n th c v thành ph n câu. Ch ng trình m i ch ỉ

ữ ạ ữ ị ủ ữ ầ ươ ạ d y cho HS ba thành ph n câu: ch ng , v ng , tr ng ng . Ch ng trình CCGD còn

ụ ủ ụ ầ ầ ừ ổ ữ ị ữ ạ d y thêm các thành ph n hô ng và hai thành ph n ph c a c m t ữ là b ng , đ nh ng .

ư ế ươ ứ ệ ế ề ấ ọ N u nh ch ể ng trình CCGD chú tr ng vi c cung c p ki n th c v các ki u

ấ ạ ư ạ ặ ơ ơ ệ ọ câu phân lo i theo c u t o nh : câu đ n, câu ghép, câu đ n đ c bi t, câu rút g n, câu

ụ ẳ ậ ừ ỉ ệ ghép đ ng l p, câu ghép chính ph , câu ghép có t ch quan h , câu ghép không có t ừ ỉ ch

ươ ụ ề ạ ạ ớ ọ ệ quan h thì ch ể ng trình m i chú tr ng d y v các ki u câu phân lo i theo m c đích nói,

ữ ượ ứ ừ ộ ử ụ ố ế ươ ể nh ng ki u câu đ c nghiên c u t góc đ s d ng. S ti t ch ớ ng trình m i dành đ ể

ụ ề ể ế ươ ạ ạ d y v các ki u câu phân lo i theo m c đích nói là 20 ti t trong khi ch ng trình CCGD

ỉ ạ ế ươ ệ ạ ể ớ ồ ch d y trong 4 ti t. Tuy nhiên, ch ng trình m i đã l ng ghép vi c d y các ki u câu này

ơ ả ủ ủ ủ ệ ạ ạ ầ ơ ữ ớ v i vi c d y các d ng c b n c a câu đ n và hai thành ph n chính c a câu là ch ng ,

ệ ạ ề ượ ờ ượ ế ủ ế ư ạ ị ữ v ng . Vi c d y v câu ghép đ ộ c dành m t th i l ng là 6 ti t nh ng ch y u d y v ề

ế ế cách liên k t các v câu.

ấ ủ ơ ả ể ươ ớ ươ Đi m khác nhau c b n nh t c a ch ớ ng trình m i so v i ch ng trình CCGD

ệ ạ ượ ử ụ ế ể ạ ộ là vi c d y câu đ ệ ớ c ti n hành theo m t quan đi m m i: d y trong s d ng. Ngoài vi c

ề ụ ứ ự ủ ế ế ể ấ ươ cung c p các ki n th c v m c đích nói tr c ti p c a các ki u câu, ch ng trình còn

ỏ ớ ử ụ ụ ữ ự ị ạ d y cho HS cách s d ng câu h i v i các m c đích khác, cách gi ặ phép l ch s khi đ t

ỏ ữ ị ỏ ề ầ ị câu h i, cách gi ự phép l ch s khi bày t yêu c u, đ ngh ...

ươ ụ ụ ể ệ ả ớ ổ ộ Ch ề ng trình m i có b sung n i dung v văn b n: đ ph c v cho vi c rèn

ể ạ ệ ế ế ạ ả ậ ỹ luy n k năng liên k t câu, liên k t đo n đ t o văn b n trong phân môn t p làm văn,

ươ ờ ượ ế ặ ạ ằ ch ng trình đã dành th i l ế ng d y HS cách liên k t các câu b ng các phép l p, th ,

n i...ố

ươ ế ề ứ ế ấ Ch ng trình CCGD cung c p các ki n th c lý thuy t v câu cho HS ngay t ừ

ươ ế ề ấ ớ ỉ ở ở ớ ớ l p 23. Ch ng trình m i ch cung c p lý thuy t v câu ớ các l p 45, ế l p 2 3 ki n

ứ ề ừ ỉ ạ ự ề ậ th c v t và câu đ u ch d y thông qua các bài t p th c hành.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 2

ư ế ể ệ ệ ự ể ế ế ắ ọ ộ 1. Quan đi m giao ti p th hi n nh th nào trong vi c l a ch n và s p x p n i dung

ệ ươ ế ệ ở ể ọ luy n câu trong ch ng trình, SGK Ti ng Vi ti u h c? t

ứ ề ơ ồ ế ạ ươ ế 2. B n hãy s đ hoá các ki n th c v câu trong ch ng trình, SGK Ti ng Vi ệ ở ể ti u t

h c?ọ

ạ ộ Ho t đ ng 3:

ệ ừ ể ể Tìm hi u các ki u bài Luy n t và câu

ờ Th i gian: 75 phút

ạ ộ ệ ụ ủ Nhi m v c a ho t đ ng 3

ả ệ ừ ế ệ Luy n t và câu ố 1. Kh o sát, th ng kê các bài trong SGK Ti ng Vi ớ t các l p 2, 3,

ệ ở ự ể ể ạ 4, 5 đ phân thành các d ng (ki u) bài.(Th c hi n nhà)

ổ ứ ề ề ả ậ ấ 2. T ch c th o lu n nhóm v các v n đ sau:

ệ ừ ở ể ữ ể ọ ồ và câu a. Phân môn Luy n t ti u h c bao g m nh ng ki u bài nào?

ấ ạ ủ ề ụ ể ể ặ ỗ ộ b. Đ c đi m v m c đích ý nghĩa, n i dung và c u t o c a m i ki u bài?

ừ ữ ữ ể ớ ướ c. So sánh v i các ki u bài T ng , Ng pháp tr ể c đây, các ki u bài này có gì

ề ố ượ ố ề ấ ạ ề ụ gi ng nhau và khác nhau (v s l ng, v m c đích, ý nghĩa, v c u t o)?

ệ ở ớ ự (Th c hi n l p)

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 3

ươ ệ ừ ở ể ọ ượ ạ ố Luy n t và câu Ch ng trình ti u h c đ c phân b thành hai giai đo n: giai

ạ ớ ạ ớ ở ươ ọ ỉ đo n l p 23 và giai đo n l p 45. ạ ớ giai đo n l p 23, ch ụ ng trình ch chú tr ng m c

ế ở ư ự ệ ươ ấ tiêu th c hành, ch a cung c p các khái ni m lý thuy t. ạ ớ giai đo n l p 45, ch ng trình

ữ ế ấ ổ ứ ệ ậ ự ằ ế ợ k t h p gi a cung c p lý thuy t và t ể ch c luy n t p th c hành nh m giúp HS chuy n

ậ ở ớ ự ế ế ạ ộ ỉ ừ ỹ t k năng giao ti p thành năng l c giao ti p. Vì v y, l p 23, ch có m t lo i bài đó là

ự ệ ừ ở ớ ệ ừ Luy n t và câu Luy n t và câu th c hành . Còn l p 45, phân môn ạ có hai lo i bài lý

ự ế ế ể ộ ỉ ườ ượ ọ ạ thuy t và th c hành, trong đó lo i bài lý thuy t ch có m t ki u th ng đ ể c g i là ki u

ứ ế ớ ở ộ ự ể ạ ồ ỏ M r ng v n t ố ừ , bài Hình thành ki n th c m i, lo i bài th c hành bao g m ba ki u nh :

ệ ậ ự Luy n t p th c hành và Ôn t p. ậ

ệ ừ ể ở ớ ự 1. Ki u bài Th c hành Luy n t và câu l p 23

ở ớ ệ ừ ộ ầ ượ ố ệ ỗ ộ l p 23, n i dung luy n t ủ và luy n câu c a m i tu n đ c b trí trong m t bài

ấ ạ ủ ể ệ ừ ữ ấ ớ uy n t và câu ọ h c. Phân tích c u t o c a ki u bài L ặ l p 23, chúng ta th y có nh ng đ c

ể đi m sau:

ọ ượ ấ ỗ ừ ộ ổ ợ ậ ậ ả M i bài h c đ c c u thành t m t t ệ ồ h p bài t p, bao g m c bài t p luy n

ệ ậ ừ t và bài t p luy n câu.

ệ ừ ậ ượ ướ ệ ậ ố Bài t p luy n t luôn đ ố c b trí tr c bài t p luy n câu và có m i quan h ệ

ệ ừ ạ ề ừ ỉ ạ ộ ệ ế ậ ậ ạ ẳ ớ v i bài t p luy n câu. Ch ng h n, n u bài t p luy n t d y v t ậ ch ho t đ ng, bài t p

ề ể ẽ ạ ệ ệ ừ ạ ề ừ ỉ ặ ế ậ luy n câu s d y v ki u câu Ai làm gì?. N u bài t p luy n t d y v t ể ch đ c đi m,

ề ể ẽ ạ ệ ậ ệ ừ ế ậ ế Ai th nào bài t p luy n câu s d y v ki u câu ?. N u bài t p luy n t ố ở ộ là m r ng v n

ề ủ ề ệ ầ ặ ậ ằ ừ ề ủ ề t ụ ẽ v ch đ nào đó thì bài t p luy n câu s yêu c u đ t câu v ch đ đó nh m m c

ả ủ ệ ừ ứ ụ ế ậ đích ng d ng các k t qu c a bài t p luy n t .

ệ ừ ầ ớ ố ừ ừ ữ ề ở ộ ố và câu, ặ M r ng v n t : T ng v cây c i; Đ t Ví d : ụ Luy n t tu n 27, l p 2 (

ả ờ ỏ ể ấ ấ ấ và tr l ẩ ) i câu h i đ làm gì; D u ch m, d u ph y

ể

ế

1. K tên các loài cây mà em bi

t theo nhóm.

ươ

ự

a) Cây l

ng th c, th c ph m.

ẩ M: lúa

b) Cây ăn qu .ả

M: Cam

ấ

ỗ c) Cây l y g .

M: xoan

d) Cây bóng mát

M: bàng

đ) Cây hoa.

M: cúc

ự

ỏ

ế

ả

ẫ

ậ

2. D a vào k t qu bài t p 1, h i đáp theo m u sau

ườ

ồ

i ta tr ng cam

ể đ làm gì ?

ườ

ồ

i ta tr ng cam

ả ể đ ăn qu .

ấ 3. Đi nề d u ch m

ấ ấ hay d u ph y

ẩ vào ô tr ng ?ố

ề

ậ

ượ

ư ố ặ

ề

ấ

ị

Chi u qua

 Lan nh n đ

ư ủ c th c a b

ố Trong th , b d n dò hai ch em Lan r t nhi u đi u. ề

ấ ờ ố ặ

ớ

ở ố

ở ầ

ườ

ể

Nh ng Lan nh nh t l

i b d n riêng em

ớ cu i th :" Con nh chăm bón cây cam

đ u v

n đ khi b

ố

ọ

v ề  b con mình có cam ng t ăn nhé !"

ậ ở ữ ể ớ Bài t p luy n t ệ ừ ồ SGK l p 23 bao g m nh ng ki u sau:

ở ộ ở ộ ố ừ ồ ở ộ ẽ + Bài t p ậ M r ng v n t ố ừ: bao g m: m r ng v n t ố qua tranh v , m r ng v n

ủ ể ở ộ ố ừ ệ ữ ụ ể ữ ệ ừ t theo ch đi m, m r ng v n t theo quan h ng nghĩa (quan h ng nghĩa c th và

ở ộ ố ừ ệ ấ ạ ừ ở ộ ố ừ ý nghĩa khái quát), m r ng v n t theo quan h c u t o t , m r ng v n t ơ qua trò ch i

ả gi ữ i ô ch .

ỉ ệ ấ ệ ừ ậ ơ ậ + Bài t p v ề nghĩa c a tủ ừ: có t l th p h n các bài t p luy n t ồ khác, bao g m

ơ ả ạ ừ ủ ừ ậ ự ươ ầ ứ ự hai d ng c b n: cho t và nghĩa c a t , yêu c u HS xác l p s t ng ng, d a vào t ừ

ể ậ ế ủ ừ trái nghĩa đ nh n bi t nghĩa c a t .

ử ụ ề ừ ỗ ố ế ừ ừ ặ + Bài t p ậ s d ng t ừ: đi n t vào ch tr ng, thay th t , dùng t đ t câu.

ắ ầ ệ ở ớ ế ả ấ ạ + Bài t p ậ phân lo i, qu n lý v n t ố ừ: b t đ u xu t hi n l p 3, chi m t l ỉ ệ

ế ả ậ ạ ầ ắ ừ ữ kho ng 10%. Bài t p d ng này yêu c u HS s p x p các t đã cho thành nh ng nhóm

ộ ự ấ ị ự ưở ệ ồ ề nh t đ nh d a vào m t s liên t ng nào đó: theo đ tài, theo quan h đ ng nghĩa, trái

ử ụ ạ nghĩa, theo ph m vi s d ng...

ệ ậ ừ ồ ạ ậ ậ ế ớ + Bài t p làm quen v i các bi n pháp tu t , g m các d ng: bài t p nh n bi ệ t bi n

ừ ậ ụ ệ ậ ừ pháp tu t , bài t p v n d ng bi n pháp tu t

ệ ở ể ớ ồ Bài t p ậ luy n câu SGK l p 23 bao g m các ki u sau:

ế ừ ậ ặ ẫ ắ ọ ừ ặ ự ặ + Bài t p đ t câu theo m u: s p x p t thành câu, l a ch n t đ t câu, đ t câu

ề theo đ tài đã cho.

ả ờ ậ ặ ả ờ ả ờ ậ ỏ + Bài t p đ t và tr l ỏ i câu h i: tr l ộ i câu h i, tìm b ph n câu tr l ỏ i câu h i,

ậ ậ ỏ ộ ặ đ t câu h i cho b ph n in đ m trong câu.

ậ ử ụ ề ấ ấ ắ ằ ấ ợ + Bài t p s d ng d u câu: đi n d u câu, ng t câu b ng d u thích h p, phân tích

ữ ỗ ề ấ ụ ủ ấ tác d ng c a d u câu, ch a l i v d u câu.

ệ ừ ể ớ 2. Các ki u bài Luy n t và câu l p 45

ở ộ ố ừ ủ ề M r ng v n t theo ch đ ể a. Ki u bài

ế ệ ể ở ộ M r ng v n t ầ Từ Trong SGK Ti ng Vi t CCGD, ki u bài ồ ố ừ bao g m hai ph n:

ữ ộ ả ừ ượ ự ủ ề ọ ng và Luy n t p ệ ậ . Ph n ầ T ngừ ữ trình bày m t b ng t c l a ch n theo ch đ và đ

ừ ạ ả ừ ố ừ ầ ể ả ợ phân hoá theo t lo i. B ng t này là g i ý đ giáo viên qu n lý v n t ấ c n cung c p

ơ ở ể ặ ầ ộ ả ậ ở ế cho HS trong m t tu n. M t khác, cũng là c s đ HS gi i quy t các bài t p ầ ph n

ệ ậ . Luy n t p

ự ế ạ ớ ả ọ ừ ả Trong th c t d y h c, v i b ng t này, giáo viên ph i giúp HS làm giàu v n t ố ừ

ụ ả ự ệ ừ ệ ố ố ừ ự ệ ằ b ng cách th c hi n các nhi m v gi i nghĩa t , h th ng hoá v n t ố , tích c c hoá v n

ặ ấ ề ệ ế ế ế ạ ừ t . Vì th , giáo viên g p r t nhi u khó khăn trong vi c thi t k bài d y, thi ế ế ệ t k h

ể ụ ụ ề ặ ế ậ ấ ố ờ ớ th ng bài t p đ ph c v cho ti n trình lên l p. Tuy nhiên, khó khăn nh t là v m t th i

ủ ờ ể ế ờ ọ ể ả ả ậ gian, giáo viên và HS không đ th i gian đ ti n hành gi ế h c. Vì v y, đ đ m b o ti n

ớ ườ ả ế ự ọ trình lên l p, ng i giáo viên ph i ti n hành thao tác l a ch n các t ừ ả gi ệ i nghĩa, bi n

ả ỗ ừ ớ ừ ầ ự ự pháp gi ợ i nghĩa phù h p v i m i t ị , xác đ nh các t ệ ố c n tích c c hoá, xây d ng h th ng

ệ ố ố ừ ậ ỏ ạ ậ ả câu h i và bài t p h th ng hoá v n t và bên c nh đó là bài t p gi i nghĩa t ừ ử ụ , s d ng

.ừ t

ở ộ ụ ế ệ ậ Ví d , bài M r ng v n t ố ừ Nhân dân lao đ nộ g (tr.87, Ti ng Vi t 5, t p 2, Nxb

Nhân dân lao đ ngộ

I. T ngừ ữ

ợ ủ

ợ ấ

ứ

ệ

ạ

công nhân, nông dân, bác sĩ, giáo viên, th th công, th c y, nhà buôn, văn ngh sĩ; đ o đ c, tài

ế

ệ năng, kinh nghi m, sáng ki n.

ả ế

ự

ứ

ấ

ả

s n xu t, xây d ng, nghiên c u, phát minh, c i ti n.

ề

ầ

ế ư c n cù, tháo vát, tiên ti n, u tú, lành ngh , khéo tay.

ộ

lao đ ng quên mình, dám nghĩ, dám làm.

ụ Giáo d c, 1996):

ệ ậ

II. Luy n t p

ả

ừ

A. Gi

i nghĩa t

ế

ườ

ợ ủ 1. Nông dân, công nhân, th th công, nhà buôn, giáo viên

. Em hãy cho bi

ữ t nh ng ng

i đó làm

ệ

ở

vi c gì?

đâu?

ỉ

ươ

ứ ả

ề ủ

ụ

ề

ặ

ấ

ộ

2. Kĩ thu tậ là ch ph

ng pháp, cách th c s n xu t ho c làm ngh c a m t ngành ngh (ví d : kĩ

ậ ệ

ứ

ậ

ồ

ế

ệ ủ

ậ ấ thu t d t len, kĩ thu t tr ng lúa, kĩ thu t n u ăn,...). Căn c vào đó em hãy cho bi

ộ t: công vi c c a m t

ậ

ở ộ ơ ở ả

ấ

ợ

ư nhà máy, h p tác xã

ộ i ườ cán b kĩ thu t

m t c s s n xu t (nh

ho c ặ nông tr

ngườ ...) là công vi cệ

gì?

ệ

ụ 3. Văn ngh sĩ làm công vi c gì ? Em hãy nêu ví d .

ữ

ừ

ữ

ế

ừ

ầ

ừ g n nghĩa

4. So sánh nghĩa nh ng t

ấ ắ ư tiên ti n, xu t s c, u tú. Nh ng t

đó là t

hay cùng nghĩa?

ế

ể

ườ

ế

ộ

ườ

ộ

ườ

ộ

xu tấ

** Em hi u th nào là ng

i lao đ ng tiên ti n? Ng

i lao đ ng

tiên ti nế ? Ng

i lao đ ng

ườ

ộ

u túư

s cắ ? Ng

i lao đ ng

B. Luy n tệ ừ

ộ ố ừ

ụ

ữ

ừ

ữ ở

ể ặ

ế

ả

1. Em hãy dùng m t s t

ng trong m c I (6 t

ng tr lên) đ đ t câu (kho ng 6 đ n 8 câu)

ế

ề ấ

ề

ạ

ặ

ắ

ộ

t thành m t đo n văn ng n nói v v n đ lao đ ng, nhân dân lao đ ng ho c các ngành ngh trong xã

h i.ộ

ỗ ừ

ặ

ớ

ầ

2* Đ t câu v i m i t

sau đây: c n cù, tháo vát.

ộ ố ừ

ữ

ớ

ừ

Tìm m t s t

trái nghĩa v i nh ng t

trên.

ề ừ

ợ

3. Đi n t

ữ thích h p vào nh ng câu sau đây:

ừ ầ

ẻ

ề

ầ

ữ (Nh ng t

c n đi n: v vang, quai, ngh , ph n, làm)

ệ

ễ Tay... hàm nhai, tay...mi ng tr .

ớ

Có...thì m i có ăn,

ế

ễ Không d ng ai d đem ... đ n cho.

ộ Lao đ ng là...

ế

ỏ

ề t nhi u..., gi

ộ i m t ....

ư ế

ể

ố

**Em hi u ý nghĩa câu cu i nh th nào?

ể ở ộ ủ ế ệ ể M r ng v n t Mở ớ Khác v i ki u bài ố ừ c a SGK Ti ng Vi t CCGD, ki u bài

ủ ế ệ ệ ượ ế ế ộ r ng v n t ố ừ c a SGK Ti ng Vi t hi n nay đ c thi ậ ệ ố t k thành h th ng các bài t p

ướ ụ ế ả ả ừ ệ ố ố ừ ự ằ nh m h ng đ n c ba m c đích gi i nghĩa t , h th ng hoá v n t ố , tích c c hoá v n

ả ể ế ử ụ ứ ế ậ ỹ ừ ừ t . HS tham gia gi i quy t các bài t p đ ki n th c và k năng s d ng t ng đ ữ ượ c

ộ ự ừ ữ ượ ờ ọ ữ ừ hình thành m t cách t nhiên. Các t ng đ c hình thành sau gi h c là nh ng t ng ữ

ẹ ả ạ ở ỉ ừ ợ ư ướ ủ m , phong phú, đa d ng không ch bó h p trong b ng t g i ý c a SGK nh tr c đây.

ậ ủ ể ở ộ ở ạ ớ ồ M r ng v n t Bài t p c a ki u bài ố ừ SGK l p 45 g m các d ng sau đây:

ự ạ ả ạ ậ ầ Phân lo i, qu n lý v n t ố ừ: Lo i bài t p này yêu c u HS d a theo các tiêu chí

ủ ế ố ệ ồ ề quan h đ ng nghĩa, trái nghĩa, đ tài, ch đ , c u t o t Hán Vi ệ t ủ ề ấ ạ ừ, nghĩa c a y u t

ạ ố ừ ủ ể ệ ố đ h th ng hoá l i v n t c a mình.

ả ậ ự ươ ề ậ ạ ạ ứ i nghĩa Gi ừ t : Bài t p lo i này có nhi u d ng: xác l p s t ng ng gi a t ữ ừ và

ủ ừ ự ớ ừ ợ ọ ừ ợ ớ nghĩa c a t , l a ch n nghĩa phù h p v i t , tìm t thích h p v i nghĩa đã cho, tr l ả ờ i

ỏ ề ủ ừ ữ ụ ữ câu h i v ý nghĩa c a t (thành ng , t c ng ).

ề ừ ặ ữ ể ồ ế ạ ử ụ S d ng t ừ: Bao g m các ki u sau: đi n t ạ , đ t câu, t o ng , vi t đo n

ỗ ở ộ ườ ừ ồ ấ ả ạ M r ng v n t M i bài ố ừ th ng t ậ 3 5 bài t p, bao g m t t c các d ng nêu

ượ ắ ệ ế ậ ộ ả ế trên đ ấ ị c s p x p theo m t lô gíc nh t đ nh, thu n ti n cho quá trình gi ậ i quy t bài t p,

ố ừ hình thành v n t cho HS.

ở ộ ế ệ ậ ố ừ M r ng v n t : Nhân dân ụ Ví d , bài (tr.27, Ti ng Vi ụ t 5, t p 1, Nxb Giáo d c,

2006).

ế

ừ ữ

ặ ơ

ợ

ướ

1. X p các t

ng trong ngo c đ n vào nhóm thích h p nêu d

i đây:

a) công nhân

d) quân nhân

b) nông dân

e) trí th cứ

ọ

c) doanh nhân g) h c sinh

ợ ệ

ợ ấ

ợ ơ

ể

ạ

ọ

ợ

ọ

(giáo viên, đ i uý, trung sĩ, th đi n, th c khí, th c y, th cày, h c sinh ti u h c, h c sinh

ư ể

ọ

ươ

trung h c, bác sĩ, kĩ s , ti u th

ng, nhà t

ư ả ) s n

ữ ụ

ữ ướ

ủ

ữ

ấ

ẩ

ườ

ệ

2.Các thành ng , t c ng d

i đây nói lên nh ng ph m ch t gì c a ng

i Vi

t Nam ta?

ươ

ị a) Ch u th

ị ng ch u khó.

b) Dám nghĩ dám làm.

ườ

c) Muôn ng

ư ộ i nh m t.

ề

ọ

d) Tr ng nghĩa khinh tài. (tài: ti n)

ướ

ớ

ồ

ố e) U ng n

c nh ngu n.

ả ờ

ọ

ỏ

ệ 3. Đ c truy n sau và tr l

i câu h i:

ồ

Con R ng Cháu Tiên

ư ở

ử

ấ ạ

ề

ệ

ộ ị ầ

ầ

ạ

ồ

Ngày x a ngày x a,

mi n đ t L c Vi

t, có m t v th n tên là L c Long Quân. Th n mình r ng,

ị

ạ

ạ ấ

ệ ầ

ẹ

ẻ ứ s c kho vô đ ch, l

ề i có nhi u phép l

. B y gi

ờ ở ,

ơ vùng núi cao có nàng Âu C xinh đ p tuy t tr n, nghe

ấ ạ

ệ

ỏ ạ

ề

ế

ườ ặ

ế

ồ

ợ

vùng đ t L c Vi

t có nhi u hoa th m c l

bèn tìm đ n thăm. Hai ng

i g p nhau, k t thành v ch ng.

ỳ ạ

ứ

ế

ộ

ọ

ở

ỳ

ứ

ộ

Đ n k sinh n , Âu C sinh ra m t cái b c trăm tr ng. K l

ở thay, trăm tr ng n thành m t trăm ng

ườ i

ư ổ

ẽ ồ

ẹ

ố

ớ

ượ

ạ

ả

con đ p đ , h ng hào và l n nhanh nh th i. S ng v i nhau đ

ợ c ít lâu, L c Long Quân b o v :

ồ

ố

ở

ướ

ẳ

ở ố

ẻ

ạ

Ta v n nòi r ng

ề mi n n

c th m, nàng là dòng tiên

ch n non cao. K trên c n, ng

ườ ướ i d i

ướ

ậ

ở

ượ

ể

ố

c, t p quán khác nhau, khó mà

cùng nhau lâu dài đ

ươ c. Nay ta đem năm m i con xu ng bi n, nàng

ươ

ả

ươ

ỡ ẫ

ừ

ệ

ư đ a năm m i con lên núi, chia nhau cai qu n các ph

ng, khi có vi c thì giúp đ l n nhau, đ ng quên l

ờ i

h n.ẹ

ộ

ườ

ủ

ạ

ở

ổ

ườ

ệ

M t trăm ng

i con c a L c Long Quân và Âu C sau này tr thành t

ủ tiên c a ng

i Vi

t Nam

ở ự

ườ

ệ

ườ

ự

ồ

con R ng cháu Tiên

ta. Cũng b i s tích này mà ng

i Vi

t Nam th

ng t

ư hào x ng là

ậ ọ và thân m t g i

ồ nhau là đ ng bào

ổ

ễ Theo Nguy n Đ ng Chi

ậ

ủ ộ

ờ ố

ế

ồ

: thói quen đã thành n p trong đ i s ng c a c ng đ ng.

T p quán

ồ

ườ

ấ ướ

ố

ọ

ữ : nh ng ng

i cùng gi ng nòi, cùng đ t n

c (

đ ngồ : cùng, bào : màng b c thai nhi ).

Đ ng bào

ườ

ệ

ồ đ ng bào

a) Vì sao ng

i Vi

ọ t Nam ta g i nhau là

ừ ắ ầ

ế

ằ

ồ

b) Tìm t

b t đ u b ng ti ng đ ng ( có nghĩa là " cùng ").

ồ

ươ

ườ

M: đ ng h

ng ( ng

i cùng quê)

ộ

ồ

đ ng lòng ( cùng m t ý chí )

ữ

ặ

ớ

ừ ừ

ượ

ộ c) Đ t câu v i m t trong nh ng t

v a tìm đ

ứ ế ớ Hình thành ki n th c m i ể b. Ki u bài

ộ ố ủ ụ ứ ể M c đích c a ki u bài này là hình thành cho HS m t s tri th c lý thuy t v t ế ề ừ và

ế ủ ứ ằ câu nh m giúp HS ý th c hoá quá trình giao ti p c a mình.

ấ ạ ể ậ ồ ứ ế Hình thành ki n th c m i ầ Nh n xét, Ghi ủ C u t o c a ki u bài ớ g m ba ph n:

ệ ậ ớ Nh , Luy n t p.

ữ ệ ấ ầ ậ ợ ỏ ậ Nh n xét là ph n cung c p ng li u và nêu câu h i (bài t p) g i ý cho HS phân

ữ ệ ứ ể ế ế ằ ợ ườ tích nh m rút ra ki n th c lý thuy t. Theo quan đi m tích h p, ng li u th ng đ ượ c

ữ ậ ọ ướ ữ ệ ể ấ ừ l y t ọ nh ng bài t p đ c mà HS đã h c tr ề c đó. Các ng li u đ u mang tính đi n hình

ố ượ ế ể ả ữ ạ ả ủ ệ ệ ả cao và có s l ng ch h n ch đ đ m b o tính hi u qu c a vi c phân tích và tránh

ậ ở ề ấ ỏ ờ ộ ậ ầ Nh n xét ọ ậ làm m t nhi u th i gian h c t p. Các câu h i và bài t p ph n ấ có n i dung r t

ươ ứ ế ầ ụ ứ ủ ớ phong phú, t ng ng v i các tri th c lí thuy t c n hình thành cho HS. M c đích c a các

ậ ể ệ ặ phân tích ng li u bài t p này chính là giúp HS ắ ữ ệ đ rút ra các khái ni m ho c các qui t c

ậ ở ớ ỗ ẽ ươ ầ ộ ộ ứ ứ ậ ớ ầ c n ghi nh . M i bài t p ph n này s t ng ng v i m t b ph n tri th c lí thuy t ế ở

ậ ạ ườ ả ắ ữ ể ệ ầ ố ph n ầ Ghi nhớ. Vì v y, khi d y, ng i GV c n ph i n m v ng m i liên h này đ có

ể ướ ẫ ả ầ ủ ệ ố ế ộ ọ th h ng d n HS gi i quy t yêu c u c a bài h c m t cách lô gic, h th ng.

ố ạ ầ ề ế ứ ượ ữ ế ể Ph nầ Ghi nh ớ là ph n ch t l i nh ng đi m chính y u v ki n th c đ c rút ra

ữ ệ ở ứ ữ ữ ế ầ ắ ậ ầ Nh n xét ừ ệ t vi c phân tích ng li u ph n . HS c n n m v ng nh ng ki n th c này.

ượ ự ướ ạ ệ ố ụ ậ Ph n ầ Luy n t p ệ ậ đ c xây d ng d i d ng h th ng các bài t p, có m c đích

ủ ứ ụ ế ậ ố ượ giúp HS c ng c và v n d ng các ki n th c đã đ c hình thành. Các bài t p ậ ở ụ m c

ậ ậ ụ ậ ậ Luy n t p ạ bài t p nh n di n ồ ệ ậ bao g m hai lo i: ệ và bài t p v n d ng.

ệ ậ ứ ụ ủ ế ế ố ậ Bài t p nh n di n có m c đích giúp HS c ng c các ki n th c lí thuy t đã đ ượ c

ở ỗ ạ ườ ệ ậ ặ ậ ộ hình thành trong bài. m i bài d y th ng có m t ho c hai bài t p nh n di n.

ậ ậ ấ ộ ươ ứ ấ ớ Bài t p nh n di n ệ cũng có n i dung r t phong phú t ề ng ng v i các v n đ lí

ố ượ ủ ế ứ ế ượ ọ ậ thuy t. Qua các bài t p này, HS c ng c đ c tri th c lí thuy t đã đ c h c. Trong quá

ướ ẫ ả ệ ả ậ ạ ậ ả trình h ng d n HS gi ậ i bài t p, bài t p nh n di n là lo i ph i gi ế ầ i quy t đ u tiên.

ữ ứ ứ ụ ế ế ậ ậ Bài t p v n d ng ụ ụ có m c đích giúp HS ng d ng nh ng ki n th c lý thuy t đã

ượ ọ ạ ộ ế đ c h c vào ho t đ ng giao ti p hàng ngày.

ừ ế ệ ề T nhi u nghĩa ụ Ví d , bài (tr.66, Ti ng Vi ậ t 5, t p 1)

ừ

ề T nhi u nghĩa

ậ I Nh n xét

ở ộ

ợ ớ

1. Tìm nghĩa

c t B thích h p v i m i t

ỗ ừ ở ộ

c t A:

ầ

ể

ậ

ữ

ứ

ọ ườ

ở ữ

ươ

ặ

ậ

ặ

ộ

ể ở

A. Từ Răng Mũi Tai

ộ ườ hai bên đ u ng ắ ng c ng, màu tr ng, m c trên hàm, dùng đ c n, gi gi a m t ng

i và đ ng v t, dùng đ nghe. ể ắ i ho c đ ng v t có x

và nhai th c ăn. ố ng s ng, dùng đ th và

B. Nghĩa ậ ở ộ a) B ph n ầ ươ b) Ph n x ậ ộ c) B ph n nhô lên

ng i.ử

ủ

ừ

ổ ơ

ủ

ậ

ở

in đ m trong kh th sau có gì khác nghĩa c a chúng

ậ bài t p 1 ?

2. Nghĩa c a các t

ủ

ế

Răng c a chi c cào

ượ

Làm sao nhai đ

c ?

ề ẽ ướ c

Mũi thuy n r n

ử Thì ng i cái gì ?

ấ

Cái m không nghe

ạ

ọ i m c ?...

Sao tai l

Quang Huy

ủ

ở

ố

3. Nghĩa c a các t

bài 1 và bài 2 có gì gi ng nhau ?

ừ răng, mũi, tai

II Ghi nhớ

ừ

ề

ừ

ộ ố

ể

ộ

ố

ộ

T nhi u nghĩa là t

có m t nghĩa g c và m t hay m t s nghĩa chuy n.

ủ ừ

ề

ờ

ệ ớ

ố

Các nghĩa c a t

nhi u nghĩa bao gi

cũng có m i liên h v i nhau.

ệ ậ III Luy n t p

ữ

ắ

ữ

ố

ầ mang nghĩa g c và trong nh ng câu nào, chúng mang

1. Trong nh ng câu nào, các t

ừ m t, chân, đ u

nghĩa chuy n ?ể

ắ ủ

ở

Đôi m t c a bé m to.

a) M tắ

ở ắ

ả

Qu na m m t.

ẫ ữ

ư ề

Lòng ta v n v ng nh ki ng ba chân.

b) Chân

Bé đau chân.

ế

ừ

ẹ

ầ

Khi vi

t, em đ ng ngo o đ u.

c) Đ uầ

ồ ấ

ố ầ

ướ

N c su i đ u ngu n r t trong.

ừ ỉ ộ

ơ ể

ườ

ậ

ộ

ườ

ừ

ộ ố

ề

ậ ch b ph n c th ng

i và đ ng v t th

ng là t

nhi u nghĩa. Hãy tìm m t s ví d v s

ụ ề ự

2. Các t

ữ

ủ

ể

ừ

ưỡ

ư

ệ

chuy n nghĩa c a nh ng t

ổ i, mi ng, c , tay, l ng.

ệ ậ ự Luy n t p th c hành ể c. Ki u bài

ệ ậ ự ề ọ Luy n t p th c hành ể Ki u bài hay ph n ầ Luy n t p ụ ệ ậ trong bài h c đ u có m c

ủ ứ ế ậ ạ ọ ố ụ đích chung là giúp HS c ng c và v n d ng các ki n th c đã h c. Bên c nh đó, có

ề ộ ữ ể ấ ả ộ ọ Luy nệ nh ng v n đ r ng, không th khuôn trong m t bài h c cũng ph i có thêm bài

ệ ậ ự ụ ự ậ t p th c hành . Do đó, bài Luy n t p th c hành còn có thêm m c đích : thông qua th cự

ể ế ề ộ ộ ế ẩ ậ ộ ị hành, giúp HS hi u bi ứ t thêm v m t b ph n ki n th c nào đó, chu n b cho n i dung

ử ụ ệ ậ ế ề ặ ụ Luy n t p v câu h i ầ ư ọ ậ h c t p ti p theo ho c c n l u ý khi s d ng. Ví d , ỏ (tr.137,

ế ệ ệ ậ ề ừ ồ ế ệ Luy n t p v t đ ng nghĩa Ti ng Vi ậ t 4, t p 1), (tr.22, Ti ng Vi ậ t 5, t p 1)...

ữ ứ ế ộ ượ ở ở ể ầ Luy n t p ậ Nh ng b ph n ki n th c đ ở ộ c m r ng ph n ệ ậ hay ki u bài

ệ ậ ự ữ ữ ư ứ ế ế ắ ớ Luy n t p th c hành ứ ộ là nh ng ki n th c không b t bu c ghi nh nh nh ng ki n th c

ề ể ư ề ề ị qui đ nh trong ph n ầ Ghi nhớ. Giáo viên nên l u ý đi u này khi ra đ ki m tra, đ thi.

ể ượ ộ ệ ố ự ậ Ki u bài này cũng đ c xây d ng thành m t h th ng bài t p trong đó cũng bao

ề ậ ậ ạ ậ ậ nh n di n ồ g m 2 d ng: bài t p ệ và bài t p ậ v n d ng ụ ụ . Xét v các d ng bài t p, m c ạ

ể ể ố ứ ế Luy n t p Hình thành ki n th c m i ủ ệ ậ c a ki u bài ớ và ki u bài này gi ng nhau.

ệ ậ ề ừ ừ ế ệ Luy n t p v t ghép và t láy ụ Ví d , bài (tr.43, Ti ng Vi ậ t 4, t p 1):

ừ

ghép sau đây:

1. So sánh hai t

ạ

ỉ

Bánh trái ( ch chung các lo i bánh ).

ộ ạ

ế

ằ

ặ

ạ

ỉ

ườ

ng có nhân, rán chín giòn ).

Bánh rán ( ch các lo i bánh n n b ng b t g o n p, th

ừ

ợ

ổ a) T ghép nào có nghĩa t ng h p (bao quát chung ) ?

ủ ế

ứ ấ

ỉ ộ

ừ

ạ

ỏ

ộ

ạ b) T ghép nào có nghĩa phân lo i ( ch m t lo i nh thu c ph m vi nghĩa c a ti ng th nh t) ?

ế

ừ

ượ

ữ

ậ

ướ

ả

ợ

t các t

ghép (đ

c in đ m ) trong nh ng câu d

i đây vào ô thích h p trong b ng phân lo i t

ạ ừ

2. Vi

ghép:

ừ

ế

ọ

ế

ẫ

ớ

a) T ngoài v ng vào ti ng chuông

xe đi nệ l n ti ng chuông

ế xe đ pạ lanh canh không ng t, ti ng

ậ

ệ ậ ề ừ ừ Luy n t p v t ghép và t láy

ườ

ầ

ế còi tàu hoả thét lên, ti ng bánh xe đ p trên

ng ray

ờ ầ và ti ng ế máy bay g m rít trên b u tr i.

ọ

ế

Theo Tô Ng c Hi n

ử ổ

ướ

ệ

ồ

ộ

ố

b) D i ô c a s máy bay hi n ra

. Nh ng ữ

ờ v iớ

ru ng đ ng, làng xóm, núi non

gò đ ng, bãi b

ữ

ắ

ả

ứ

ữ

ợ

nh ng m ng màu xanh, nâu, vàng, tr ng và nhi u

ề hình d ngạ khác nhau g i nh ng b c tranh giàu

màu

s cắ .

ầ Theo Tr n Lê Văn

ổ

ừ ừ

ộ ườ

ồ ng ray

ế

M: ru ng đ ng M: đ ợ

láy trong đo n văn sau vào nhóm thích h p:

ợ T ghép có nghĩa t ng h p ạ T ghép có nghĩa phân lo i ạ ừ 3. X p các t

Cây nhút nhát

ộ ế

ộ

ổ

ạ ắ

ữ

ế

Gió rào rào n i lên. Có m t ti ng đ ng gì l

l m. Nh ng chi c lá khô l

ạ ạ ướ t x t l

ỏ t trên c . Cây

ổ

ạ

ắ

ấ

ỗ

ạ ả

ấ

ấ x u h co rúm mình l

i. Nó b ng th y xung quanh lao xao. He hé m t nhìn: không có gì l

c . Lúc b y gi

ờ

ở ừ

ữ

ả

ớ

ạ ậ

ắ nó m i m b ng nh ng con m t lá và qu nhiên không có gì l

th t.

ươ

ầ

Theo Tr n Hoài D ng

ừ

ế

ố

ở

ầ

a) T láy có hai ti ng gi ng nhau

âm đ u.

ừ

ố

ở ầ

ế b) T láy có hai ti ng gi ng nhau

v n.

ừ

ế

ố

ở ả

ầ

c) T láy có hai ti ng gi ng nhau

ầ c âm đ u và v n.

Ôn t pậ ể d. Ki u bài

ộ ạ ủ ể ướ ự ệ ẫ ấ ể Ki u bà i Ôn t pậ là m t d ng c a ki u bài h ng d n th c hành, xu t hi n ch ủ

ế ệ ế ở y u SGK Ti ng Vi t 5.

ộ ấ ủ ề ế ể ể ậ ộ ặ N i dung c a ki u bài này có th là ôn t p m t v n đ lý thuy t nào đó ho c

ế ố ừ ổ ề ậ ọ ế ệ ụ ôn t p v câu Ôn giúp HS t ng k t v n t đã h c. Ví d , (tr.171, Ti ng Vi ậ t 5, t p 1),

ế ệ ế ổ ậ ề ừ t p v t và c u t o t T ng k t v n t ấ ạ ừ (tr.166, Ti ng Vi ậ t 5, t p 1) ế ố ừ (tr 156, Ti ng Vi ệ t

ậ 5, t p 1)...

ế ề ộ ổ ượ ướ ứ ậ ậ Các n i dung ôn t p, t ng k t đ u đ ể ệ c th hi n d ự i hình th c bài t p th c

ậ ở ư ở ậ ậ ồ ệ ậ nh n di n, v n d ng ệ ậ Luy n t p hành. Bài t p đây cũng bao g m bài t p ụ nh bài

ự ư ậ ứ ế ạ ố ọ th c hành ả . Ngoài ra, còn có các d ng nh l p b ng th ng kê ki n th c đã h c, tìm t ừ

ứ ấ ạ ạ ừ ữ ặ ữ ng theo nghĩa ho c hình th c c u t o đã cho, phân lo i t ng và các y u t ế ố ấ ạ c u t o

...ừ t

ế ệ ôn t p v t lo i ụ Ví d , bài ậ ề ừ ạ (tr.142, Ti ng Vi ậ t 5, t p 1)

Ôn t p v t

ậ ề ừ ạ lo i

ế

ừ

ạ ở

ả

ậ

ạ

ướ

in đ m trong đo n văn sau vào b ng phân lo i

bên d

1. X p các t

ử ổ

ắ

ấ Không th y Nguyên

tr l

iả ờ , tôi nhìn sang. Hai tay Nguyên v nị vào song c a s , m t nhìn

xa v iờ

ườ

ở

ố

ắ khoé m t nó hai gi

t l

ự

v iợ . Qua ánh đèn ngoài đ

h tắ vào, tôi th yấ

ọ ệ l nớ s p s a

ắ ử lăn xu ng má. T

ướ

ờ

ở ệ

ệ

nhiên n

ắ c m t tôi

này năm ngoái, tôi còn

b nh vi n. Năm nay

trào ra. Cũng gi

đón giao th a ừ v iớ ba

i !

ộ ba bỏ con m t mình, ba

ỳ

Theo Thu Linh

Quan h tệ ừ qua

ạ ạ

ủ

ầ

ế

ạ

ộ

c a Tr n Đăng Khoa, vi

t m t đo n văn ng n t

ắ ả

ừ ộ Đ ng t iả ờ M: tr l ổ ơ ự 2. D a vào ý kh th 2 trong bài th

Tính từ ờ ợ V i v i ơ H t g o làng ta

ườ

ẹ ấ

ữ

ứ

ộ

ỉ

ừ

ộ

ừ

ệ ừ

ộ

i m c y lúa gi a tr a tháng 6 nóng b c. Ch ra m t đông t

, m t tính t

và m t quan h t

em đã

ạ

ấ

dùng trong đo n văn y.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 3

ề ầ ế 1. Đi n các thông tin c n thi ả t vào b ng sau:

ệ ừ ở ể ể Các ki u bài LUy n t và câu ọ ti u h c

ể ụ ể ặ TT Ki u bài M c đích, ý nghĩa ấ ạ Đ c đi m c u t o

ụ ể ể ố ỉ ề ệ 2. Ch ra đi m gi ng nhau và khác nhau v vi c phân chia ki u bài, m c đích ý nghĩa và

ủ ươ ế ệ ệ ươ ế ể ấ ạ c u t o các ki u bài c a ch ng trình Ti ng Vi t hi n hành và ch ng trình Ti ng Vi ệ t

CCGD.

ủ ề Ch đ 3

ắ ạ ọ ệ ừ Các nguyên t c d y h c Luy n t và câu ở ể ọ ti u h c

(5 ti t)ế

ụ M c tiêu

ế ắ ầ ệ ừ ủ ạ Ki n th c: ọ Luy n t và ứ Lý gi ả ượ i đ c các nguyên t c c n tuân th trong d y h c

ở ể ọ ượ ằ ụ ự ễ ọ câu ti u h c và minh h a đ c b ng các ví d th c ti n

ỹ ượ ự ế ạ ệ ừ K năng: ọ Luy n t và câu ậ ụ V n d ng đ ắ c các nguyên t c vào th c t d y h c

ệ ừ ạ ọ ọ ề Luy n t và câu Thái độ: Nghiêm túc, khoa h c trong d y h c v

ạ ộ CáC Ho t đ ng

ạ ộ Ho t đ ng 1:

ế ắ Phân tích nguyên t c giao ti p

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 1

ể ả ờ ạ ộ ọ ỏ 1. Đ c thông tin cho ho t đ ng 1 đ tr l i các câu h i:

ườ ể ề ơ ở ự ế ạ ắ ọ Luy nệ a. Ng i ta d a vào c s nào đ đ ra nguyên t c giao ti p trong d y h c

ở ể ọ ừ t và câu ti u h c?

ể ả ệ ừ ế ả ạ ọ Luy n t và câu ắ b. Đ đ m b o nguyên t c giao ti p, trong d y h c , chúng ta

ự ệ ầ ữ ầ c n th c hi n nh ng yêu c u nào?

ụ ệ ề ạ ậ ả ỏ ự 2. Các nhóm th o lu n v các câu h i trên và tìm ví d minh ho cho vi c th c

ế ủ ệ ắ hi n nguyên t c giao ti p c a mình.

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 1

ơ ở ủ ế ắ 1. C s c a nguyên t c giao ti p

ừ ữ ọ ơ ở ế ấ ộ ừ Xét t ắ góc đ ngôn ng h c, nguyên t c giao ti p có c s xu t phát t ứ ch c

ữ ế ộ ủ ữ ươ ế ệ ọ năng xã h i c a ngôn ng . N u "ngôn ng là ph ấ ủ ng ti n giao ti p quan tr ng nh t c a

ườ ệ ạ ế ệ ườ ả ạ ư ạ ụ ộ loài ng i" thì vi c d y ti ng Vi t trong nhà tr ng ph i d y nh d y m t công c giao

ế ươ ạ ố ế ạ ấ ti p và ph ng pháp d y t t nh t là d y trong giao ti p.

ừ ự ứ ụ ế ạ ậ ắ ọ ộ Xét t ắ góc đ lý lu n d y h c, nguyên t c giao ti p là s ng d ng nguyên t c

ạ ươ ự ủ ế ề ậ ạ ọ ự ạ ế ắ g n li n lý thuy t và th c hành c a lý lu n d y h c đ i c ng vào lĩnh v c d y ti ng.

ế ạ ệ ạ ộ ứ ự ế ọ ọ Trong d y h c ti ng Vi t, th c hành t c là ti n hành các ho t đ ng nói, nghe, đ c, vi ế t,

ể ờ là phát tri n l i nói cá nhân.

ố ớ ạ ệ ừ ế ứ ả ắ ả ọ Luy n t và câu Đ i v i d y h c , đ m b o nguyên t c giao ti p t c là làm giàu

ử ụ ệ ặ ỹ ế ố ừ v n t , rèn luy n, nâng cao k năng đ t câu, s d ng câu đúng, hay, tinh t trong các tình

ế ố hu ng giao ti p cho HS.

ủ ộ ế ắ 2. N i dung c a nguyên t c giao ti p

ữ ệ ư ệ ừ ở ể ữ ệ ữ ả ọ ờ Luy n t và câu Ng li u đ a vào gi ti u h c ph i là nh ng ng li u sinh

ự ườ ượ ử ụ ạ ộ ế ườ ộ đ ng, chân th c, th ng đ c s d ng trong ho t đ ng giao ti p th ủ ng ngày c a

ườ ệ ạ ộ ế ở ứ ể ổ ớ ợ ng i Vi t, phù h p v i ho t đ ng giao ti p ử ụ ọ l a tu i HS ti u h c. Không s d ng

ạ ộ ữ ệ ứ ữ ự ế ậ ự ủ ờ ố nh ng ng li u khô c ng, r p khuôn, xa đ i s ng th c, xa ho t đ ng giao ti p th c c a

ơ ở ể ữ ệ ở ượ ế ề ấ ầ HS. B i vì ng li u là c s đ HS rút ra đ ớ c các v n đ lý thuy t c n ghi nh .

ẫ ờ ư ặ ạ ộ ờ ữ ệ Nh ng m t khác, ng li u cũng là các m u l i nói, ho t đ ng l ể ắ i nói mà HS có th b t

ướ ự ế ch c trong th c hành giao ti p.

ụ ữ ệ ơ ỉ ị ự Vi c phân tích các đ n v ngôn ng không ch là m c đích t ả thân mà ph i

ướ ạ ậ ủ ứ ụ ể ế ơ ỉ h ng đ n m c đích cao h n là ch ra ch c năng c a chúng, cách t o l p chúng đ gúp

ạ ộ ụ ả ậ ờ ễ ơ ườ ự HS v n d ng vào ho t đ ng s n sinh l i nói d dàng h n, th ắ ơ ng tr c h n, rút ng n

ữ ả ườ ờ ố ữ ữ kho ng cách gi a ng pháp nhà tr ng và ng pháp đ i s ng.

ệ ổ ứ ự ự ế ả ọ Ph i coi tr ng vi c t ế ch c th c hành giao ti p cho HS, coi th c hành giao ti p

ạ ộ ệ ừ ủ ệ ự ự ạ Luy n t và câu ủ ế là ho t đ ng ch y u c a vi c d y . Thông qua th c hành HS t rèn

ử ụ ệ ỹ ừ ự ự ứ luy n các k năng s d ng t , câu; thông qua th c hành HS t rút ra các tri th c lý

ế ể ử ụ ứ ừ ế ầ thuy t c n thi t đ ý th c hoá quá trình s d ng t ủ , câu c a mình.

ố ổ ứ ố ị ự ệ ế ả ọ Mu n t ch c t t v êc th c hành giao ti p cho HS, ph i chú tr ng vi c xây

ệ ố ệ ừ ấ ả ề ừ ạ ộ ọ ậ Luy n t và câu ự d ng h th ng bài t p . T t c các n i dung d y h c v t ề và câu đ u

ả ượ ế ế ệ ố ụ ệ ả ậ ph i đ c thi ự ệ ố t k thành h th ng bài t p, là h th ng các nhi m v mà HS ph i th c

ọ ậ ệ ổ ứ ệ ừ ể ậ hi n trong quá trình h c t p. Khi t ch c luy n t cho HS, ngoài các bài t p hi u nghĩa

ố ừ ữ ữ ể ả ậ ướ ử ụ ẫ ừ t ở ộ ng , m r ng v n t ọ ng , ph i coi tr ng ki u bài t p h ng d n HS s d ng t ừ .

ổ ứ ạ ậ ệ ệ ỹ Khi t ậ ch c luy n câu cho HS, ngoài các bài t p rèn luy n k năng t o l p câu đúng ng ữ

ầ ả ậ ọ ố ờ ạ ố ả ị pháp c n ph i chú tr ng các bài t p tình hu ng l i nói, t o ra các tình hu ng gi đ nh

ế ủ ử ụ ứ ệ ả ợ ỹ kích thích h ng thú giao ti p c a HS, rèn luy n k năng s d ng câu phù h p văn c nh,

ệ ế ả ạ đ t hi u qu giao ti p cao.

ế ề ừ ệ ạ ệ ạ ả ắ ự ề ả ớ Vi c d y lý thuy t v t và câu ph i g n li n v i vi c d y th c hành, ph i làm

ụ ệ ế ấ ướ ệ ả ẫ ạ sao cho vi c cung c p lý thuy t có tác d ng h ế ng d n HS giao ti p đ t hi u qu cao

ứ ề ừ ữ ế ươ nói, nghe, đ c,ọ ơ h n. Nh ng ki n th c v t ư và câu đ a vào ch ả ng trình ph i giúp HS

ố ơ ạ ở ạ ệ ứ ế ế ậ vi tế t t h n. Vì v y, các ki n th c lý thuy t không nên biên so n d ng khái ni m mà

ả ượ ự ắ ướ ự ẫ ộ ờ ph i đ c xây d ng thành các qui t c, h ệ ng d n HS th c hi n các hành đ ng l i nói.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 1

ạ 1. Đánh d u ấ  vào đáp án mà b n cho là đúng:

ể ả ệ ừ ế ả ắ ạ ọ ả Đ đ m b o nguyên t c giao ti p, trong d y h c Luy n t và câu, ph i:

ữ ệ ử ụ ự ộ a)  s d ng ng li u sinh đ ng, chân th c.

ổ ứ ạ ộ ự ế b) t ch c ho t đ ng th c hành giao ti p cho HS.

ệ ố ự ự ệ ậ ọ c)  coi tr ng vi c xây d ng h th ng bài t p th c hành.

ạ ậ ứ ữ ơ ỉ ị ượ ọ d)  luôn ch ra ch c năng và cách t o l p các đ n v ngôn ng HS đ c h c.

ệ ấ ả ầ e)  th c hi n t ự t c các yêu c u trên.

ề ể ế ạ ệ ử ụ ạ ệ ữ ệ "Đây là b n Di u 2. Khi d y v câu k Ai là gì?, SGK Ti ng Vi t 4 s d ng ng li u:

ớ ủ ớ ạ ử ạ ằ ạ ạ Chi, b n m i c a l p ta." ệ " B n này là b n Di u Có giáo viên cho r ng nên s a l i là:

ớ ủ ớ ạ ể ệ ủ ể ặ Chi, b n m i c a l p ta." ể câu k Ai là gì có ch ng ữ ạ đ vi c minh ho cho đ c đi m

ả ờ ỏ ượ ễ ề ế ơ ị tr l i câu h i Ai (cái gì, con gì) đ c d dàng h n. Anh (ch ) suy nghĩ gì v ý ki n này?

ề ừ ề ạ ế ệ ể ọ ế v t và câu ấ 3. T i sao các v n đ lý thuy t trong SGK Ti ng Vi t ti u h c không nên

ự ệ ắ ể ở ạ đ d ng khái ni m mà nên xây d ng thành các qui t c?

ạ ộ Ho t đ ng 2:

ự ắ Phân tích nguyên t c tr c quan

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 2

ạ ộ ể ả ờ ỏ 1. Đ c ọ Thông tin cho ho t đ ng 2 đ tr l i các câu h i:

ườ ể ề ơ ở ự ự ạ ắ a. Ng ọ i ta d a vào c s nào đ đ ra nguyên t c tr c quan trong d y h c

ệ ừ ở ể ọ Luy n t và câu ti u h c?

ể ả ệ ừ ự ả ạ ắ ọ Luy n t và câu b. Đ đ m b o nguyên t c tr c quan, trong d y h c , chúng ta

ự ệ ầ ữ ầ c n th c hi n nh ng yêu c u nào?

ụ ệ ề ạ ả ậ ỏ ự 2. Các nhóm th o lu n v các câu h i trên và tìm ví d minh ho cho vi c th c

ủ ệ ắ ự hi n nguyên t c tr c quan c a mình.

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 2

ơ ở ủ ự ắ 1. C s c a nguyên t c tr c quan

ơ ở ủ ủ ể ể ề ậ ấ ắ C s c a nguyên t c có th tìm th y trong lu n đi m c a Lê nin v quá trình

ủ ư ứ ự ể ẻ ặ ậ nh n th c cũng nh trong s phân tích các đ c đi m tâm lý c a tr em.

ứ ủ ủ ể ậ ườ Theo quan đi m c a Lê nin, quá trình nh n th c c a con ng i đi qua hai giai

ứ ả ữ ứ ự ả ạ ả ậ ậ đo n: nh n th c c m tính và nh n th c lý tính. Nh ng hình nh c m tính, tr c quan là

ủ ư ứ ậ ừ ượ ơ ở ủ c s c a nh n th c lý tính, c a t duy tr u t ng.

ổ ừ ứ ữ ơ ổ ư ự ố ớ H n n a, đ i v i HS l a tu i t ổ ứ 6 11 tu i, l a tu i mà t ả duy tr c quan c m

ế ư ữ ự ế ế ả ộ ụ ể ả tính chi m u th thì nh ng hình nh c th , c m tính, tác đ ng tr c ti p vào các giác

ế ậ ạ ạ ộ ọ ấ ầ quan r t c n thi ề t trong d y h c. Bên c nh đó, có thêm m t qui lu t tâm lý là càng nhi u

ố ượ ệ ế ả ậ ớ ố ượ ệ ơ c quan c m giác tham gia vào vi c ti p nh n đ i t ng thì vi c ghi nh đ i t ng càng

ắ ắ ch c ch n.

ệ ừ ạ ậ ở ể ủ ể ọ ọ Luy n t và câu Vì v y, d y h c ắ ti u h c không th không tuân th nguyên t c

ự tr c quan.

ệ ừ ở ờ Luy n t và câu ự Tuy nhiên, tr c quan trên gi ớ ự khác v i tr c quan các gi ờ ọ h c

ự ệ ừ ự ờ ờ Luy n t và câu khác. Tr c quan trong gi là tr c quan l i nói.

ủ ự ộ ắ 2. N i dung c a nguyên t c tr c quan

ạ ừ ể ả ầ ọ ừ ư ộ ổ ợ Trong d y t cho HS ti u h c, c n ph i xem t nh m t t h p kích thích:

ậ ấ ộ ả ừ ầ ử ụ ươ ệ nghe, nhìn, v n đ ng, c u âm . Khi gi i nghĩa t , c n s d ng các ph ộ ng ti n tác đ ng

ủ ủ ệ ề ế ậ ờ ả ồ đ ng th i lên nhi u giác quan c a HS. Ph i làm sao cho vi c ti p nh n c a HS không

ơ ở ủ ự ế ệ ộ ạ ủ ữ ơ phi n di n mà hình thành trên c s c a s tác đ ng qua l ả i c a nh ng c quan c m

ớ ệ giác khác nhau: nghe, nhìn, phát âm và vi t.ế Có nghĩa là, khi gi i thi u cho HS m t t ộ ừ

ả ậ ằ ậ ằ ả ầ ặ ớ ộ ờ ầ ặ ộ m i, m t m t, c n ph i tác đ ng b ng c v t th t và b ng l i, m t khác, HS c n nghe,

ấ ế ừ ớ ả ể ế ặ ờ ồ th y, phát âm và vi ầ m i. Đ ng th i, ph i đ HS nói thành ti ng ho c nói th m t t

ữ ề ượ nh ng đi u mình quan sát đ c.

ữ ệ ư ệ ừ ữ ể ả ờ Luy n t và câu Ng li u đ a vào gi ứ ữ ệ ph i là nh ng ng li u tiêu bi u, x ng

ữ ệ ạ ơ ị ượ ư ẫ đáng đ i di n cho đ n v ngôn ng mà nó đ ả ứ c đ a ra làm d n ch ng, nghĩa là nó ph i

ể ệ ệ ượ ữ ủ ể ứ ớ ặ th hi n rõ nh ng đ c đi m c a hi n t ừ ư ậ ng nghiên c u. Có nh v y, m i giúp HS tr u

ượ ệ ượ ủ ệ ệ ấ ậ ữ ượ t ng hoá đ c d u hi u c a khái ni m, nh n ra hi n t ữ ứ ng nghiên c u gi a nh ng

ệ ượ ươ ự hi n t ng khác t ng t chúng.

ữ ệ ữ ệ ể ề ể ạ ấ + Ng li u không ti u bi u, nghĩa là ng li u đó không truy n đ t rõ ràng d u

ệ ượ ệ ử ụ ữ ứ ậ ườ ủ hi u c a hi n t ng nghiên c u. Vì v y, không nên s d ng nh ng tr ặ ợ ng h p đ c

ệ ườ ữ ấ ợ ườ ợ bi t, các tr ng h p có tính ch t trung gian, nh ng tr ứ ng h p mà các nhà nghiên c u

ệ ữ ọ ề ừ ụ ư ế ạ ấ ố ề v Vi t ng h c ch a th ng nh t ý ki n. Ví d , khi d y v t ử ụ láy, không nên s d ng

ồ ồ ứ các t ừ chu n chu n, chôm chôm, cào cào, ba ba ẫ ... làm d n ch ng.

ể ệ ở ữ ệ ự ủ ặ ả ỗ + M t khác, tính tr c quan c a ng li u còn th hi n ch ph i làm sao cho

ệ ượ ổ ậ ệ ượ ữ ữ ứ ễ hi n t ng nghiên c u d tách ra, n i b t lên gi a nh ng hi n t ng khác bao quanh nó

ề ạ ử ụ ữ ữ ệ ẳ ậ ạ ạ ể ễ đ d nh n di n. Ch ng h n, khi d y v tr ng ng thì không nên s d ng nh ng câu có

ữ ệ ử ụ ủ ữ ữ ề ặ ạ tình thái ng ho c khi d y v ch ng thì không nên s d ng ng li u là các câu có

ạ ữ tr ng ng .

ể ử ụ ả ắ ụ ắ ợ ớ ừ ự Giáo viên ph i n m ch c m c đích tr c quan đ s d ng cho phù h p v i t ng

ệ ừ ạ ạ ọ ể ọ ợ giai đo n trong d y h c Luy n t ớ ừ và câu, phù h p v i t ng ki u bài h c.

ở ệ ạ ươ ự ệ + giai đo n hình thành khái ni m, ph ng ti n tr c quan ph i đ ả ượ ử ụ c s d ng

ệ ượ ụ ủ ữ ề ệ ạ ấ ứ ớ v i m c đích truy n đ t rõ ràng nh ng d u hi u c a hi n t ng nghiên c u trong s ự

ụ ể ủ ể ệ ờ ứ ở ươ ệ bi u hi n c th c a nó là l i nói. T c là, ạ giai đo n này, ph ự ng ti n tr c quan mà

ử ụ ủ ế ờ ẽ ừ ượ ự ượ giáo viên s d ng ch y u là l i nói. Qua tr c quan, HS s tr u t ng hoá đ ấ c các d u

ệ ủ ệ ế ắ ị hi u c a khái ni m rút ra các đ nh nghĩa, các qui t c lý thuy t.

ự ụ ệ ắ + Còn sau khi HS đã n m khái ni m, tr c quan có m c đích giúp HS giúp HS cũng

ạ ọ ở ứ ế ử ụ ạ ố ệ ố c , h th ng hoá l i các ki n th c đã h c. giai đo n này, giáo viên nên s d ng các

ơ ồ ả ơ ồ ụ ể ể ế ệ ả ờ ả ả b ng bi u, s đ . B ng bi u, s đ có tác d ng ti t ki m th i gian gi ng gi ấ i, gây n

ứ ư ế ế ộ ậ ự ấ ị ễ ớ ượ t ng, giúp đ a ki n th c đã bi t vào m t tr t t nh t đ nh, d nh , giúp HS có cái nhìn

ủ ấ ệ ố ơ ồ ề ễ ể ậ ả ờ bao quát, h th ng, d nh n ra lôgíc c a v n đ . Ngoài ra, b ng bi u, s đ trong gi ôn

ệ ư ậ t p còn rèn luy n t duy lô gíc cho HS.

ự ự ụ ể ệ ắ ầ ớ ộ ữ C n n m rõ m c đích tr c quan vì m t tài li u tr c quan có th dùng v i nh ng

ụ ứ ẽ ộ ể ạ ủ ừ ụ ể m c đích khác nhau. Ví d , b c v m t cái cây có th dùng đ d y nghĩa c a t trên gi ờ

ạ ừ ạ ữ ụ ể ớ ừ ạ ẳ ừ t ứ ẽ ng . Cũng có th dùng b c v này v i m c đích d y t lo i tính t . Ch ng h n, đ ể

ủ ừ ầ ả làm rõ vai trò c a tính t , giáo viên cho HS xem tranh và yêu c u miêu t cái cây. Khi

ả ờ ử ụ ủ ẽ ừ ỏ ướ miêu t , trong l i nói c a HS s có s d ng tính t . Giáo viên dùng câu h i h ẫ ng d n

ữ ữ ế ệ ựơ ả HS đi đ n nh ng khái ni m ng pháp đ c miêu t .

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 2

ạ ả ừ ể ườ ế ợ ề ệ 1. T i sao khi gi i nghĩa t ọ cho HS ti u h c, giáo viên th ng k t h p nhi u bi n pháp

ả ừ gi i nghĩa t khác nhau?

ệ ừ ạ ữ ệ ự ả ả ữ ệ ọ luy n t và câu ng li u tiêu 2. Trong d y h c , ng li u đ m b o tính tr c quan là "

ệ ượ ủ ể ể ề ể ặ ạ bi u, đi n hình, truy n đ t rõ ràng các đ c đi m c a hi n t ứ ng nghiên c u, làm cho

ệ ượ ổ ậ ệ ượ ữ ữ ứ ễ ươ hi n t ng nghiên c u d tách ra, n i b t lên gi a nh ng hi n t ng khác t ng t ự

chúng."

 đúng  sai

ể ạ ạ ừ ế ệ ố ợ ế 3. Đ minh ho cho cách t o ra t láy trong ti ng Vi ầ t là "ph i h p các ti ng có âm đ u

ị ử ụ ặ ầ ả ầ ầ ố ừ hay v n (ho c c âm đ u và v n) gi ng nhau", anh (ch ) s d ng các t nào sau đây?

ạ T i sao?

ồ ồ a) chu n chu n, săn sóc, chèo b o ẻ

ắ ỏ b) xanh xanh, nh nh n, khéo léo

ệ ử ụ ự ệ ệ ừ ể ờ Luy n t và câu 4. Vi c s d ng bi n pháp tr c quan trong gi ấ , có th phân thành m y

ạ ạ ữ giai đo n? Đó là nh ng giai đo n nào?

ạ ộ Ho t đ ng 3:

ắ ồ ợ ộ Phân tích nguyên t c đ ng b , tích h p

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 3

ạ ộ ể ả ờ ỏ 1. Đ c ọ Thông tin cho ho t đ ng 3 đ tr l i các câu h i:

ườ ể ề ơ ở ự ắ ồ ộ ợ a. Ng ạ i ta d a vào c s nào đ đ ra nguyên t c đ ng b , tích h p trong d y

ệ ừ và câu h c ọ Luy n t ?

ể ả ệ ừ ạ ắ ả ợ ộ ọ Luy n t và câu ồ b. Đ đ m b o nguyên t c đ ng b , tích h p trong d y h c ,

ự ữ ầ ầ ệ chúng ta c n th c hi n nh ng yêu c u nào?

ụ ề ệ ả ậ ạ ỏ ự 2. Các nhóm th o lu n v các câu h i trên và tìm ví d minh ho cho vi c th c

ắ ồ ệ ộ ợ hi n nguyên t c đ ng b , tích h p .

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 3

ơ ở ủ ắ ồ ộ ợ 1. C s c a nguyên t c đ ng b , tích h p

ố ượ ừ ữ ậ ượ ở ộ ấ ỏ ờ M r ng v n t S l ng t ng mà HS thu nh n đ c trên gi ớ ố ừ r t nh so v i

ừ ậ ượ ờ ọ ạ ộ ố ượ s l ng t mà các em thu nh n đ c trong các gi h c khác, các ho t đ ng khác ngoài

ờ ọ ớ ố ừ ầ ấ ỏ ộ ườ ạ ộ ự gi h c, cũng r t nh so v i v n t ủ c n có c a m t ng i HS. Ho t đ ng th c hành s ử

ừ ệ ừ ệ ử ụ ấ ớ ừ ờ Luy n t và câu ụ d ng t và câu trong gi r t ít so v i vi c s d ng t ạ và câu trong ho t

ế ọ ờ ọ ả ả ả ộ đ ng giao ti p hàng ngày và khi h c các gi h c khác. Đó là lý do ph i đ m b o nguyên

ệ ừ ạ ồ ộ ọ ắ ả ầ ắ t c đ ng b khi d y h c Luy n t ệ và câu. Nguyên t c này yêu c u GV ph i rèn luy n

ọ ơ ọ ấ ả ọ ấ ả ề ừ v t và câu cho HS m i lúc, m i n i, trên t t c các môn h c và trên t t c các gi ờ ọ h c

ế ộ ệ ủ c a các phân môn thu c môn Ti ng Vi t.

ử ụ ữ ỹ ỹ ừ ặ Trong các k năng s d ng ngôn ng hai k năng dùng t và đ t câu là hai k ỹ

ẽ ớ ặ ấ ọ ỹ năng quan tr ng nh t. Hai k năng này liên quan ch t ch v i nhau. Không có v n t ố ừ

ủ ừ ữ ể ể ặ phong phú, không hi u nghĩa và đ c đi m ng pháp c a t ể ặ thì không th đ t câu đúng

ượ ố ừ ữ ế ặ ắ ắ đ c. Ng ượ ạ c l i, n u không n m v ng qui t c đ t câu thì dù v n t có phong phú, có

ủ ừ ế ắ ượ ủ ế ộ ắ n m ch c nghĩa c a t đ n đâu cũng không trình bày đ c ý ki n c a mình m t cách

ạ ạ ậ ệ ừ ề ừ ả ệ ệ Luy n t và câu m ch l c rõ ràng.Vì v y, trong phân môn vi c rèn luy n v t ph i tích

ứ ề ệ ệ ệ ệ ạ ả ạ ớ ớ ợ ỹ ế ợ h p v i vi c rèn luy n v câu; vi c d y ki n th c ph i tích h p v i vi c d y k năng,

ệ ừ ậ ả ợ ọ ư T p đ c, ộ n i dung rèn luy n t và câu cũng ph i tích h p trong các phân môn khác nh

ệ ể ậ ả K chuy n, T p làm văn, Chính t ...

ắ ồ ủ ợ ộ ộ 2. N i dung c a nguyên t c đ ng b , tích h p

ể ả ả ắ ươ ệ ừ Luy n t và câu Đ đ m b o nguyên t c trên, ch ng trình ư cũng nh các phân

ế ệ ề ượ ự môn khác trong môn Ti ng Vi t đ u đ ủ ể c xây d ng theo ch đi m. Các phân môn

ệ ừ ể ệ ậ ọ ả ậ ượ ậ ợ ạ Luy n t và câu, T p đ c, K chuy n, Chính t , T p làm văn đ c t p h p l i xung

ủ ể ụ ụ ứ ệ ế ệ ấ ọ quanh tr c ch đi m và các bài đ c; các nhi m v cung c p ki n th c và rèn luy n k ỹ

ắ ặ ệ ừ ự ầ Luy n t và câu ẽ ớ năng cũng g n bó ch t ch v i nhau. Trong phân môn ế , ph n tr c ti p

ể ệ ở ộ ở ầ ể ẫ M r ng v n t ủ ể th hi n ch đi m là các bài ố ừ. ph n này, HS đ ượ ướ c h ng d n đ cùng

ừ ệ ố ấ ị ế ặ ẫ ắ nhau tìm các t theo m u trong SGK, s p x p chúng theo h th ng nh t đ nh ho c gi ả i

ừ ề ể ệ ụ ở ọ ế ệ nghĩa chúng...Các t ủ ể đ u th hi n theo ch đi m đang h c. Ví d , SGK Ti ng Vi t 5,

ệ ố ở ộ ổ ủ ể Vi ổ t Nam T qu c em trong ch đi m có hai bài M r ng v n t ố ừ: T qu c ố (tu n 2) và ầ

ầ ở ề ử ụ ề ệ ể ầ Nhân dân (tu n 3). ữ ệ các ph n khác, trong đi u ki n có th , SGK đ u s d ng ng li u

ừ ủ ể ữ ệ ậ ặ ẳ ọ T p đ c trích t bài ạ ọ ho c ng li u có liên quan đ n ch đi m đang h c. Ch ng h n, ế

ệ ừ ề ừ ồ ữ ệ ể ướ ẫ và câu trong bài Luy n t ạ d y v t đ ng nghĩa, ng li u đ h ng d n HS phân tích,

ữ ạ ố ị ừ ư ử ọ Th g i ậ ủ rút ra đ nh nghĩa và làm bài t p c ng c là nh ng đo n trích t ậ hai bài t p đ c

ả ạ các HS và Quang c nh làng m c ngày mùa .

ệ ừ ệ ừ ệ ớ và câu ở Luy n t và câu Trong các bài Luy n t ấ , nh t là l p 2 3, nhi m v ụ

ệ ừ ượ ệ ừ ế ậ ợ ừ ỉ tìm t ạ ch ho t luy n t ệ và luy n câu đ c tích h p vào nhau. N u bài t p luy n t là

ẽ ệ ậ ẫ ệ ừ ế đ ng ộ ặ đ t câu theo m u Ai làm gì? thì bài t p luy n câu s là ậ . N u bài t p luy n t là t ừ

ỉ ặ ể ệ ẽ ậ ế ẫ ặ đ t câu theo m u Ai th nào? ch đ c đi m thì bài t p luy n câu s là

ể ệ ứ ữ ề ợ ọ ợ ế Ngoài ra, tính tích h p còn th hi n theo chi u d c, t c là tích h p nh ng ki n

ứ ỹ ớ ớ ứ ữ ế ọ ỹ ướ th c và k năng m i v i nh ng ki n th c k năng đã h c tr ắ ồ c đó theo nguyên t c đ ng

ẳ ạ ươ ỉ ạ tâm. Ch ng h n, khi d y v t ề ừ ạ ở ớ lo i, l p 2 3, ch ng trình ch hình thành cho HS các

ừ ỉ ự ậ ừ ỉ ừ ỉ ặ ế ch s v t, t ạ ộ ch ho t đ ng, t ch đ c đi m khái ni m ệ t ở ộ ể và ti n hành giúp HS m r ng

ạ ớ ươ khái ố ừ v n t theo các ph m trù nghĩa này. Lên l p 4 5, ch ng trình bài hình thành các

ệ ừ ộ ừ ầ ủ ơ ỉ ni m danh t , đ ng t , tính t ừ đ y đ , hoàn ch nh h n.

ề ả ả ượ ố ừ ủ ạ ỏ ờ ị ầ V phía GV, c n ph i qu n lý đ c v n t ỏ ố c a HS, k p th i lo i b kh i v n

ữ ừ ữ ữ ể ừ ườ ừ ủ t c a HS nh ng t ng không văn hoá, nh ng cách hi u nghĩa t sai do môi tr ng xã

ạ ầ ắ ượ ứ ộ ế ứ ề ỹ ộ ạ h i t o nên. Bên c nh đó, cũng c n n m đ ủ c m c đ ki n th c và k năng v câu c a

ờ ị ỉ ỗ ề ậ ừ ắ ả ở ề HS, k p th i đi u ch nh các l i v câu mà HS hay m c ph i. B i vì, HS thu nh n t ng ữ

ọ ậ ặ ỉ ườ ọ ậ ự và h c t p cách đ t câu không ch trong môi tr ế ng h c t p mà còn trong s giao ti p

gia đình và xã h i.ộ

ấ ả ế ọ ệ ề ọ T t c các môn h c và các phân môn Ti ng Vi t đ u có vai trò quan tr ng trong

ặ ệ ở ộ ố ừ ể ắ ượ ấ ỹ ư ạ ừ d y t và câu, đ c bi t là m r ng v n t . Đ n m đ ọ c b t k môn h c nào nh Toán,

ả ắ ự ộ ể ủ ọ ạ ứ T nhiên xã h i, Đ o đ c... HS ph i n m đ ượ ố ừ ố c v n t t i thi u c a môn h c đó. Đó là

ừ ẽ ổ ố ừ ấ ụ ủ ữ nh ng t có tính ch t chuyên ngành. Chúng s b sung cho v n t thông d ng c a HS.

ườ ạ ấ ả ứ ề ệ ề ắ ả ọ ớ Ng i GV khi d y t t c các môn h c đ u ph i có ý th c g n li n v i vi c d y t ạ ừ .

ư ớ ướ ạ ộ ẫ ộ Trên l p, cũng nh khi h ạ ộ ng d n m t ho t đ ng khác cho HS: tham quan, ho t đ ng

ể ệ ạ ạ ừ ớ ể ầ ậ t p th , ngo i khoá.. GV c n d y HS phát hi n ra các t m i, tìm hi u nghĩa và cách s ử

ữ ệ ệ ừ ẽ ượ ế ụ ờ ệ ừ ụ d ng chúng. Vi c hoàn thi n nh ng t này s đ c ti p t c trên gi Luy n t và câu.

ứ ạ ả ượ ằ ờ ọ ậ Bên c nh đó, GV cũng ph i ý th c đ c r ng, các gi ậ h c T p làm văn, T p

ữ ể ệ ườ ấ ố ệ ỹ ọ đ c, K chuy n ... là nh ng môi tr ng r t t ệ t cho vi c rèn luy n k năng dùng t ừ ặ , đ t

ủ ườ ứ ướ ả ứ ứ ụ ế ẫ câu c a HS. Ng i GV ph i có ý th c h ng d n HS ng d ng các ki n th c đã đ ượ c

ờ ệ ừ ế ụ ể ủ ộ ố ọ h c trong gi luy n t và câu vào các tình hu ng giao ti p c th , sinh đ ng c a các gi ờ

ả ọ ậ ở ể ệ ằ ộ ồ ọ h c khác, nh m nâng cao hi u qu h c t p. ợ ắ đi m này, nguyên t c đ ng b , tích h p

ự ắ ớ trùng v i nguyên t c th c hành.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 3

ệ ừ ạ ạ ắ ồ ả ả ả ộ ợ ọ Luy n t và câu 1. T i sao trong d y h c ph i đ m b o nguyên t c đ ng b , tích h p?

ư ế ể ệ ắ ộ ồ ươ ợ 2. Nguyên t c đ ng b , tích h p th hi n nh th nào trong ch ế ng trình, SGK Ti ng

ệ ệ ừ ầ Luy n t và câu Vi t ph n ?

ữ ủ ệ ườ ể ệ ủ 2. Nh ng vi c làm nào sau đây c a ng ắ ự i giáo viên th hi n s tuân th nguyên t c

ệ ừ ạ ộ ọ Luy n t và câu ợ ồ đ ng b , tích h p trong d y h c :

ử ỗ ề ừ ặ a)  s a l i v dùng t , đ t câu cho HS trong gi ờ ả gi i lao.

ả ừ ệ ặ ờ ọ b)  k t h p gi ế ợ i nghĩa t , luy n đ t câu trên gi h c khác.

ướ ệ ừ ớ ẫ c)  h ng d n HS phát hi n t ổ m i trong bu i tham quan.

ấ ả d)  t ệ t c các vi c làm trên.

ạ ộ Ho t đ ng 4:

ủ ừ ể ế ặ ắ Phân tích nguyên t c chú ý đ n các đ c đi m c a t

ệ ố ữ trong h th ng ngôn ng

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 4

ạ ộ ể ả ờ ỏ 1. Đ c ọ Thông tin cho ho t đ ng 4 đ tr l i các câu h i:

ườ ể ề ơ ở ự ế ể ắ ặ a. Ng i ta d a vào c s nào đ đ ra nguyên t c chú ý đ n đ c đi m c a t ủ ừ

ệ ố ữ trong h th ng ngôn ng ?

ể ả ệ ừ ạ ả ắ ầ ọ Luy n t và câu b. Đ đ m b o nguyên t c này, trong d y h c ự , chúng ta c n th c

ữ ệ ầ hi n nh ng yêu c u nào?

ụ ề ệ ả ậ ạ ỏ ự 2. Các nhóm th o lu n v các câu h i trên và tìm ví d minh ho cho vi c th c

ắ ủ ệ hi n nguyên t c c a mình.

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 4

ơ ở ủ ủ ừ ể ế ắ ặ 1. C s c a nguyên t c chú ý đ n các đ c đi m c a t ệ ố trong h th ng

ngôn ngữ

ữ ọ ề ả ữ ứ ự ấ Nh ng thành t u nghiên c u trong ngôn ng h c v b n ch t nghĩa c a t ủ ừ ấ , c u

ớ ừ ờ ế ề ừ ầ ắ ượ ạ ừ t o t , các l p t ơ ở ể ạ ... là c s đ d y các gi lý thuy t v t . Giáo viên c n n m đ c và

ừ ướ ủ ừ ệ ớ ề cho HS t ng b c làm quen v i các khái ni m: nghĩa c a t ồ , tính nhi u nghĩa, đ ng

ứ ừ ự ự ặ ọ ườ nghĩa, trái nghĩa... M t khác, d a vào tri th c t v ng h c, ng ữ ậ i ta xác l p nh ng

ể ạ ừ ự ể ắ nguyên t c đ d y t theo quan đi m th c hành, hay nói cách khác là làm giàu v n t ố ừ

cho HS.

ủ ừ ủ ộ ể ế ặ ắ 2. N i dung c a nguyên t c chú ý đ n các đ c đi m c a t ệ ố trong h th ng

ngôn ngữ

ạ ừ ấ ế ủ ừ ư ộ ơ ữ ế ể ặ ả ị D y t nh t thi t ph i tính đ n các đ c đi m c a t nh m t đ n v ngôn ng .

ứ ế ậ ệ ự ế ủ ừ ớ ế ớ ấ + Th nh t, là thi t l p quan h tr c ti p c a t v i th gi ạ i bên ngoài. Khi d y

ế ậ ượ ệ ữ ừ ớ ệ ữ ừ ớ ự ệ ừ t ả ph i thi t l p đ c quan h gi a t v i hi n th c, quan h gi a t v i m t l p s ộ ớ ự

ạ ượ ị ở ừ ể ứ ủ ặ ộ ậ v t cùng lo i đ c bi u th b i t . Đó là hai m t hình th c và n i dung c a tín hi u t ệ ừ .

ặ ớ ữ ẫ ắ ả ắ ặ ộ Hai m t này g n ch t v i nhau và tác đ ng l n nhau. Ph i làm cho HS n m v ng hai

ố ươ ặ ữ ừ ả ố m t này và m i t ng quan gi a chúng. HS v a ph i thi ế ậ ượ t l p đ c m i quan h c a t ệ ủ ừ

ặ ạ ả ượ ừ ự ủ ừ ớ ự ậ v i s v t, m t khác l i ph i tách đ c ý nghĩa t v ng c a t kh i v t đ ỏ ậ ượ ừ ọ g i c t

tên.

ạ ừ ứ ấ ế ủ ừ ớ ế ệ ả + Th hai, d y t cũng nh t thi t ph i tính đ n quan h ý nghĩa c a t v i các

ặ ừ ớ ừ ệ ồ ừ ứ t , t c là đ t t trong các l p t ặ , các quan h đ ng nghĩa, trái nghĩa, đa nghĩa... ho c

ủ ề cùng ch đ .

ạ ừ ứ ệ ủ ừ ớ ả ừ + Th ba, d y t ế ph i chú ý đ n quan h c a t v i các t khác khác xung quanh

ế ợ ủ ừ ứ ế ả ả nó trong văn b n, t c là tính đ n kh năng k t h p c a t .

ứ ư ạ ừ ệ ử ụ ả ỉ ừ ứ + Th t , d y t ph i ch ra vi c s d ng t trong các phong cách ch c năng

khác nhau.

ủ ừ ặ ơ ở ể ệ ố ự ữ ể Đ c đi m c a t trong h th ng ngôn ng cũng là c s đ xây d ng các bài

ế ề ủ ừ ề ặ ủ ừ ể ệ ố ậ ừ t p t ữ ự ể ng . S hi u bi t v nghĩa c a t , v đ c đi m c a t trong h th ng ngôn ng ữ

ơ ở ể ư ỹ ự ừ ụ ậ ả ậ ộ cũng ph i là c s đ xác l p m c đích, n i dung cũng nh k thu t xây d ng t ng bài

ị ủ ừ ừ ỗ ự ể ệ ố ữ ẽ ậ ụ ể t p c th . Giá tr c a t ng t trong h th ng ngôn ng s là ch d a đ xem xét tính

ư ệ ả ủ ậ ọ khoa h c cũng nh hi u qu c a bài t p d y t ạ ừ ữ ng .

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 4

ố ướ ả ờ Đánh d u ấ  vào ô tr ng tr c các ý tr l i đúng:

ủ ừ ư ộ ơ ạ ừ ữ ế ể ặ ị 1. Tính đ n các đ c đi m c a t nh m t đ n v ngôn ng trong khi d y t là:

ế ậ ệ ự ế ủ ừ ớ ế ớ a) thi t l p quan h tr c ti p c a t v i th gi i bên ngoài.

ặ ừ ệ ồ ặ b) đ t t ủ ề trong các quan h đ ng nghĩa, trái nghĩa, đa nghĩa... ho c cùng ch đ .

ệ ủ ừ ớ ế ừ ả c) chú ý đ n quan h c a t v i các t khác khác xung quanh nó trong văn b n.

ệ ử ụ ả ỉ ừ ứ d) ph i ch ra vi c s d ng t trong các phong cách ch c năng khác nhau.

ấ ả e)  t ệ t c các vi c làm trên

ủ ừ ữ ữ ể ặ ữ ề ấ ố ữ 2. Đ c đi m ng âm, ng pháp, ng nghĩa c a t ự chi ph i nh ng v n đ gì khi xây d ng

ậ ừ ữ bài t p t ng ?

ụ ệ ậ a)  Vi c xác l p m c đích bài t p ậ

ộ b)  N i dung bài t p ậ

ự ậ ỹ c)  K thu t xây d ng bài t p ậ

ả ủ d) Đánh giá hi u qu c a bài t p ậ ệ

ấ ả ữ ề ấ e)  T t c nh ng v n đ trên

ạ ộ Ho t đ ng 5:

ắ ả ố ả ấ Phân tích nguyên t c đ m b o tính th ng nh t

ữ ứ ữ ữ gi a ý nghĩa ng pháp và hình th c ng pháp

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 5

ạ ộ ỏ 1. Đ c ọ Thông tin cho ho t đ ng 5 ể ả ờ đ tr l i các câu h i:

ườ ắ ả ể ề ơ ở ự ấ ả ố a. Ng ữ i ta d a vào c s nào đ đ ra nguyên t c đ m b o tính th ng nh t gi a

ứ ữ ý nghĩa và hình th c ng pháp ?

ể ả ệ ừ ả ạ ắ ầ ọ Luy n t và câu b. Đ đ m b o nguyên t c này, trong d y h c ự , chúng ta c n th c

ữ ệ ầ hi n nh ng yêu c u nào?

ụ ệ ề ả ạ ậ ỏ ự 2. Các nhóm th o lu n v các câu h i trên và tìm ví d minh ho cho vi c th c

ắ ả ữ ứ ệ ấ ả ố ạ ữ hi n nguyên t c đ m b o tính th ng nh t gi a ý nghĩa và hình th c ng pháp trong d y

ệ ừ ủ và câu h c ọ Luy n t c a nhóm mình.

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 5

ơ ở ủ ấ ữ ắ ả ố ả ứ 1. C s c a nguyên t c đ m b o tính th ng nh t gi a ý nghĩa và hình th c

ữ ng pháp

ượ ấ ủ ự ự ữ ệ ả ắ Nguyên t c này đ c xây d ng d a vào b n ch t c a khái ni m ng pháp và

ủ ữ ệ ể ọ ộ nh ng khó khăn c a HS ti u h c trong vi c lĩnh h i chúng.

ừ ượ ữ ệ ạ ọ + Khái ni m ng pháp luôn mang tính tr u t ả ng và khái quát cao. D y h c ph i

ỉ ượ ồ ạ ủ ứ ủ ệ ộ ch ra đ c n i dung c a khái ni m ý nghĩa, ch c năng, lí do t n t ệ i c a khái ni m

ệ ố ừ ượ ở ấ ủ ư ệ ế ả trong h th ng, b i vì tr u t ố ng, khái quát là b n ch t c a khái ni m. Th nh ng, đ i

ổ ừ ừ ượ ữ ệ ế ệ ổ ặ ấ ứ ớ v i HS l a tu i t 611 tu i, vi c ti p thu nh ng khái ni m tr u t ề ng g p r t nhi u

ư ề ự ữ ủ ả khó khăn vì t ư duy c a các em còn thiên v tr c quan c m tính. Nh ng cách nói nh "

ữ ạ ậ ố ộ ừ ế tr ng ng là b ph n có ý nghĩa tình hu ng", " t có nghĩa, ti ng không có nghĩa"... là

ố ớ ệ ậ ắ ắ ấ cách nói r t khó n m b t và nh n di n đ i v i HS.

ựơ ộ ư ữ ệ ầ ả ấ ị ể ắ + Đ n m đ c khái ni m ng pháp c n ph i có trình đ t duy lô gic nh t đ nh.

ệ ắ ồ ờ ư Quá trình hình thành khái ni m đ ng th i là quá trình HS n m các thao tác t duy nh ư

ừ ượ ổ ợ ụ ể ệ phân tích, t ng h p, so sánh, khái quát hoá, tr u t ả ủ ng hoá, c th hoá. Hi u qu c a

ạ ộ ự ụ ệ ế ể ệ ộ ộ ừ vi c hình thành khái ni m tr c ti p ph thu c vào trình đ phát tri n ho t đ ng tr u

ủ ư ữ ữ ệ ặ ượ t ng c a t duy. Nh ng HS g p khó khăn trong vi c tách ý nghĩa ng pháp c a t ủ ừ ra

ỏ ừ ự ế ượ ừ ủ ố ậ ộ ợ kh i ý nghĩa t v ng c a nó, không đ i chi u đ c t và t p h p chúng trong m t nhóm

ẽ ặ ữ ữ ệ ệ ấ ấ ả theo nh ng d u hi u ng pháp b n ch t, s g p khó khăn trong vi c hình thành khái

ẽ ắ ỗ ệ ề ộ ụ ọ ừ ế ừ ừ ỉ ni m và s m c l i. Ví d , khi h c v đ ng t , HS bi ộ t "đ ng t là t ạ ộ ch ho t đ ng

ườ ậ ự ậ ạ ộ ỉ ượ ể ủ c a ng ữ i, loài v t, s v t". Trong ng pháp, ho t đ ng không ch đ ể c hi u là chuy n

ủ ự ậ ớ ự ậ ệ ủ ể ạ ả ự ế ộ đ ng mà còn ph i hi u là tình tr ng c a s v t, quan h c a nó v i s v t khác, s bi n

ấ ượ ủ ự ậ ư ậ ủ ể ộ ỉ ụ ng , ngh , yêu, phát tri n... ổ đ i ch t l ng c a s v t...ví d ể M t cách hi u nh v y là

ố ớ ữ ở ỏ ừ ữ ứ ệ ớ ớ ể khó đ i v i HS nh v a m i làm quen v i vi c nghiên c u ngôn ng , b i nh ng bi u

ụ ể ủ ạ ộ ớ ự ề ế ể ắ ộ ượ t ạ ề ng c th c a các em v ho t đ ng g n li n v i s chuy n đ ng. Vì th , giai đo n

ề ộ ừ ầ ớ ữ ừ ủ ố ư ng , m, đ ng ọ ầ đ u, khi h c v đ ng t , ph n l n HS không xem nh ng t nh ứ là bi uể

ạ ộ ố ượ ủ ị ệ ượ ươ ự ứ ặ th ho t đ ng c a đ i t ng. Hi n t ng t ng t cũng g p khi nghiên c u danh t ừ .

ề ỏ ừ ự ụ ể ủ ữ ừ ự ả ư s dũng c m, ể Nhi u HS không th tách kh i ý nghĩa t v ng c th c a nh ng t nh

ướ ế ỗ n i lòng, ti ng kêu, b c chân nên không xem chúng là danh t .ừ

ủ ữ ộ ố ả ấ ắ ả ứ 2. N i dung c a nguyên t c đ m b o tính th ng nh t gi a ý nghĩa và hình th c

ữ ng pháp

ể ả ớ ươ ệ ừ ượ Luy n t và câu ữ Đ gi m b t nh ng khó khăn trên, ch ng trình đ c xây

ệ ấ ộ ồ ượ ư ề ầ ỉ ư ầ ầ ự d ng theo c u trúc đ ng tâm: m t khái ni m đ c đ a ra nhi u l n. L n đ u, ch đ a ra

ữ ệ ướ ỉ ể ữ ậ ớ ấ nh ng d u hi u h ấ ệ ng HS chú ý làm quen v i khái ni m, ch đ HS nh n ra nh ng d u

ẽ ướ ự ệ ễ ậ ầ ậ ữ ệ ấ hi u d nh n, đ p vào tr c quan các em. L n sau, s h ớ ng vào nh ng d u hi u m i,

ộ ộ ụ ệ ể ầ ở ệ Câu k Ai làm gì?, Ai là ầ d n d n m ra toàn b n i dung khái ni m. Ví d , khái ni m

ế ượ ạ ở ớ ở ớ ươ ớ ệ gì? Ai th nào? đ c d y các l p 2, 3, 4. l p 2, ch ng trình gi i thi u cho HS ba

ẫ ế ẫ ặ ậ Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? m u câu thông qua các bài t p đ t câu theo m u. Lên

ượ ậ ạ ế ớ ớ ượ ể ọ ớ l p 3, HS đ c ôn t p l i các ki u câu này. Lên đ n l p 4, HS m i đ ế c h c các ki n

ế ề ể ặ ể ơ ủ ứ ể ể ặ ể ấ th c lý thuy t v Câu k , đ c đi m ba ki u c u trúc câu k đ n, đ c đi m c a ch ng ủ ữ

ị ữ ể ỗ và v ng trong m i ki u.

ệ ữ ữ ạ ậ ọ ố ả Trong quá trình d y h c ng pháp, ph i luôn xác l p m i quan h gi a ý nghĩa

ứ ữ ệ ả ấ ứ ủ ậ và hình th c ng pháp, ph i luôn giúp HS nh n ra ý nghĩa và các d u hi u hình th c c a

ệ ượ ượ ứ ủ ờ ả hi n t ữ ng ng pháp đ ứ c nghiên c u và ch c năng c a nó trong l i nói. HS ph i lĩnh

ữ ộ ự ố ữ ứ ệ ắ ắ ớ ấ ộ h i khái ni m ng pháp trong s th ng nh t gi a n i dung và hình th c m i ch c ch n.

ụ ệ ệ ừ ạ ở ớ ạ ừ ồ ờ ớ ạ Ví d , vi c d y khái ni m t lo i l p 2. Khi d y danh t ệ , đ ng th i v i vi c

ặ ỉ ừ ườ ồ ậ ậ ỉ s v t ỉ ng i, con v t, đ v t, cây c i ể ch ra đ c đi m ý nghĩa là t ch ụ ể ự ậ c th là ch ố ...

ả ỏ ươ ứ ấ ph i cho HS th y chúng tr l ả ờ ượ i đ c các câu h i t ng ng ai, con gì, cái gì, cây gì...Khi

ừ ệ ế ữ ả ỉ ừ t ch ho t đ ng ộ ạ d y đ ng t , ngoài vi c cho HS bi t đó là nh ng ấ ạ ộ còn ph i cung c p

ứ ệ ủ ể ế Ai làm ấ d u hi u hình th c là tr l ả ờ ượ i đ c câu h i ỏ làm gì, có th dùng làm v sau c a câu

gì?

ấ ạ ữ ủ ắ ầ ọ Khi phân tích c u t o ng pháp c a câu, cũng c n chú tr ng nguyên t c này.

ẳ ướ ữ ị ữ ẫ ị ế ố Ti ng su i trong nh ư ạ Ch ng h n, khi h ủ ng d n HS xác đ nh ch ng , v ng trong câu

ế ể ọ ườ ầ ẫ ằ ế ủ ti ng hát xa. ố Ti ng su i trong HS ti u h c th ng nh m l n và cho r ng ữ ủ là ch ng c a

ữ ả ữ ủ ế ặ ơ ị ư ế câu, nh ti ng hát xa là v ng . N u GV giúp HS đ t câu th này vào ng c nh c a bài

ả ẽ ể ằ ơ ố ượ ế ượ C nh khuya ả ti ng su i , các em s hi u r ng trong bài th đ i t ng miêu t ố đ ặ c đ t

ố ượ ạ ả ượ ứ ặ ạ trăng, bóng, ng ộ ti ngế bên c nh các đ i t ng iườ ch không ph i đ c đ t c nh m t

ẽ ậ ươ ợ ớ su iố nào khác. Chính vì v y, nó s không t ng h p v i hình th c ữ ủ ứ trong là đ nh ng c a ị

ẽ ậ ị ữ ế ti ng su i ư ế trong nh ti ng ti ngế su iố . HS s nh n ra cách xác đ nh đúng: ủ ố là ch ng và

ị ữ hát xa là v ng .

ệ ừ ạ ọ phân tích, so sánh, Trong d y h c Luy n t ể ử ụ và câu, có th s d ng các thao tác

ế ượ ữ ọ ủ ế ỏ ọ ả c i bi n, l c b , thay th , rút g n, m r ng ở ộ ...c a các nhà ngôn ng h c. Các thao tác

ỉ ượ ậ ụ ệ ả ườ ạ ự ố ữ ấ ọ này ch đ c v n d ng có hi u qu khi ng i d y coi tr ng s th ng nh t gi a ý nghĩa

ữ ứ và hình th c ng pháp.

ẳ ạ ị ớ ủ ừ ế ầ Ti ng tu hú g n xa Ch ng h n, khi HS xác đ nh ranh gi i c a các t trong câu "

ể ị ừ ể ầ ầ g n xa ran ran" đ giúp các em xác đ nh đúng là t ghép, GV c n giúp HS hi u: xét v ề

ặ ể ừ ơ ư ậ ư ế ứ g n xaầ m t hình th c, có th tách ra thành hai t ủ đ n nh ng n u tách nh v y nghĩa c a

ứ ẽ ề ở ừ ỉ ầ ỏ g n xa ổ ợ t ổ h p này s thay đ i. Đi u đó, ch ng t đây là t ghép, nó mang tính ch nh

ể ề ả ặ ộ ứ ể ươ ể ả th v c m t n i dung và hình th c. GV có th dùng ph ế ng pháp c i bi n đ cho HS

ể ấ ỉ th y rõ tính ch nh th này.

ế Ti ng tu hú g nầ ran ran

ế Ti ng tu hú xa ran ran

ớ ộ ủ ộ ế ầ Ti ng tu hú g n N i dung c a hai câu này rõ ràng không trùng v i n i dung câu "

ở ắ xa ran ran". G n xaầ đây không có nghĩa là ơ g nầ và xa mà là kh p n i.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 5

ơ ở ủ ữ ữ ắ ấ ả ấ ố ả 1. C s xu t phát c a nguyên t c đ m b o tính th ng nh t gi a ý nghĩa ng pháp và

ệ ừ ữ ứ ạ ọ ữ ấ ả ẫ hình th c ng pháp trong d y h c Luy n t ừ và câu là mâu thu n gi a b n ch t tr u

ủ ể ệ ặ ư ổ ể ủ ọ ượ t ữ ng c a khái ni m ng pháp và đ c đi m t ứ duy c a HS l a tu i ti u h c.

 đúng sai

ữ ữ ầ ậ ả ố ơ ị 2. Khi phân tích các đ n v ng pháp cho HS không c n ph i xác l p m i quan gi a ý

ữ ứ ữ nghĩa ng pháp và hình th c ng pháp.

 đúng  sai

ể ử ụ ữ ạ ọ phân tích, so sánh, c iả 3. Khi d y h c ng pháp cho HS, có th s d ng các thao tác

ượ ỏ ữ ọ ủ ế ọ ế bi n, l c b , thay th , rút g n, m r ng ở ộ ...c a các nhà ngôn ng h c.

 đúng  sai

ả ờ ự ạ ọ 4. L a ch n câu tr l i mà b n cho là đúng:

ả ư ế ể ậ ọ tình yêu, tình th ngươ ạ B n gi i thích nh th nào khi HS ti u h c không nh n ra

ộ là danh t , ừ ng , đ ng ừ ủ ứ là đ ng t ?

ả ừ ỉ ả ộ tình yêu, tình th ủ ứ ừ ng , đ ng a. Gi i thích ngươ là t ch tình c m nên thu c danh t ,

ộ ộ ạ ộ ừ ừ ỉ t ch ho t đ ng nên thu c đ ng t .

ướ ả ờ ặ ẫ ể ấ tình yêu, b. H ng d n HS đ t và tr l i câu h i ỏ cái gì? và làm gì? đ HS th y

ả ờ ả ờ tình th ỏ làm gì? ngươ tr l i cho câu h i , ừ ng , đ ng ủ ứ tr l i cho câu h i ỏ cái gì? là danh t

ừ ộ là đ ng t .

ủ ề Ch đ 4

ổ ứ ạ ọ ể ệ ừ Luy n t và câu T ch c d y h c các ki u bài

(4 ti t)ế

ụ M c tiêu

ứ ế Ki n th c:

ụ ể ệ ừ Luy n t và câu + Lý gi ả ượ i đ ủ ừ c m c tiêu c a t ng ki u bài

ị ượ ộ ướ ơ ả ủ ớ + Xác đ nh đ c lô gíc n i dung và các b c c b n c a qui trình lên l p các

ể ki u bài

ỹ K năng :

ượ ủ ừ ụ ừ ể ậ + Phân tích đ c m c đích c a t ng bài t p trong t ng ki u bài

ự ượ ể ệ ừ Luy n t và câu + Xây d ng đ ớ c qui trình lên l p các ki u bài

ậ ụ ệ ế ế + V n d ng qui trình vào vi c thi ớ t k giáo án và lên l p

Thái độ:

ứ ượ ươ ệ ổ ứ ạ ọ + ý th c đ ị ủ c giá tr c a các ph ng pháp d y h c thông qua vi c t ch c cho

ạ ộ HS ho t đ ng

ạ ộ Các Ho t đ ng

ạ ộ Ho t đ ng 1:

ế ế ự ớ ể Thi t k qui trình lên l p các ki u bài Th c hành

ờ Th i gian: 2 ti ế t ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 1

ệ ở ọ ệ ừ ớ ọ Luy n t và câu: 1. H c viên làm vi c nhà v i các bài h c

ữ ề ừ ể ị ế ầ ớ ệ T ng v công v êc gia đình. Câu ki u Ai làm gì? tu n 13 l p 2 (Ti ng Vi t 2,

ậ t p 1, tr.108)

ở ộ ế ầ ệ ậ ố ừ M r ng v n t : Dũng c m ớ ả tu n 25 l p 4 (Ti ng Vi t 4, t p 2, tr.73)

ệ ậ ề ừ ề ế ầ ớ ệ ậ nhi u nghĩa Luy n t p v t tu n 2 l p 5 (Ti ng Vi t 5, t p 1, tr.73)

ậ ề ấ ạ ấ ế ầ ớ ệ ậ ôn t p v d u câu (D u g ch ngang) tu n 34 l p 5 (Ti ng Vi t 5, t p 2, tr.159)

ấ ạ ủ ụ ữ ụ ắ ọ ị a. Xác đ nh m c đích, phân tích c u t o c a các bài h c và n m v ng m c đích, ý

ủ ừ ậ ỗ nghĩa c a t ng bài t p trong m i bài

ế ế ướ ớ ủ b. Thi t k các b ọ c lên l p c a các bài h c

ả ạ ớ ậ 2. Th o lu n nhóm t ề i l p v :

ướ ớ ủ ự ể ệ ừ Luy n t và câu Các b c lên l p c a các ki u bài th c hành

ữ ề ể ươ ự ể ạ ọ Luy nệ Nh ng đi m khác nhau v ph ng pháp d y h c các ki u bài th c hành

ừ t và câu .

ừ ữ ề ể ạ ị ử ế T ng v công v êc gia đình. Câu ki u Ai làm gì? D y th ti t

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 1

ề ặ ự ể ể ủ 1. V đ c đi m chung c a các ki u bài Th c hành

ở ớ ề ừ ụ ệ ỹ l p 2 3, m c tiêu rèn luy n k năng v t ấ ư ụ và câu cũng nh m c tiêu cung c p

ứ ề ượ ấ ạ ộ ổ ợ ự ự ể ệ ộ tri th c đ u đ c th c hi n qua m t ki u bài th c hành có c u t o là m t t h p các bài

ệ ừ ệ ế ể ườ ượ ọ ự Th c hành luy n t ệ ừ ậ t p luy n t và luy n câu. Vì th , ki u bài này th ng đ c g i là

ớ ở ớ ượ ụ ể ạ và câu l p 23 . l p 4 5, phân môn này đ ế c phân thành hai lo i bài c th : lý thuy t

ự ế ể ạ ườ ượ ế ứ Hình thành ki n th c và th c hành. Bên c nh ki u bài lý thuy t (th ng đ ọ c g i là

ự ể ấ ở ộ ố ừ m r ng v n t theo ch ủ m i)ớ , trong SGK còn có ba ki u bài mang tính ch t th c hành:

ệ ậ ự ấ ạ ủ ể ượ ề đ , luy n t p th c hành và ôn t p. ậ C u t o c a ba ki u bài này cũng đ c thi ế ế t k

ệ ố ậ thành h th ng các bài t p.

ư ậ ệ ừ ự ủ ể ặ ọ Nh v y, đ c đi m chung c a các bài h c th c hành luy n t và câu là đ ượ ấ c c u

ở ổ ợ ể ệ ủ ề ể ế ậ ạ t o b i t ấ h p các bài t p. Đi u này th hi n rõ quan đi m giao ti p c a SGK. Nh n

ự ế ế ạ ầ ệ ệ ọ ế ế m nh yêu c u th c hành giao ti p, SGK Ti ng Vi t coi tr ng vi c thi ệ t k các nhi m

ự ể ế ậ ự ư ự ủ ụ v giao ti p (bài t p th c hành) đ HS t hình thành, cũng nh t ụ ố ậ c ng c , v n d ng

ứ ế ỹ ừ ặ ạ ộ ả ệ ki n th c và rèn luy n các k năng dùng t , đ t câu thông qua ho t đ ng gi ế i quy t bài

t p. ậ

ươ ạ ọ ự ể 2. Ph ng pháp d y h c các ki u bài Th c hành

ự ớ ể 2.1. Qui trình lên l p các ki u bài Th c hành

ư ở ệ ừ ự ể ề ượ Nh đã phân tích trên, các ki u bài Th c hành luy n t và câu đ u đ c xây

ướ ạ ế ậ ớ ướ ẫ ả ự d ng d i d ng bài t p, vì th , qui trình lên l p là qui trình h ng d n HS gi ậ i bài t p.

ể ạ ố ườ ộ ố ể ả ư ầ Đ d y t ọ t các bài h c này, ng i GV c n ph i l u ý m t s đi m sau đây:

ủ ừ ụ ậ ị Xác đ nh đúng m c đích, ý nghĩa c a t ng bài t p

ượ ơ ở ọ ủ ự ệ ậ ắ N m đ c c s khoa h c c a vi c xây d ng bài t p

ữ ắ ộ ả ậ N m v ng n i dung và cách gi i chính xác bài t p

ế ự ướ ả ể ướ ẫ Bi t trình t hoá các b c gi ậ i bài t p đ h ng d n cho HS

ị ờ ẩ ả ả ự ữ ắ ẫ ạ ả Ph i chu n b l i gi i m u và d tính nh ng sai ph m mà HS m c ph i và cách

ể ư ề ờ ề ỉ ả đi u ch nh đ đ a v l i gi i đúng

ướ ẫ ả ậ ỗ ồ ướ ơ ả ư Qui trình h ng d n HS gi i m i bài t p, bao g m các b c c b n nh sau:

ầ ủ ướ ắ ậ ữ B c 1: Giúp HS n m v ng yêu c u c a bài t p

ầ ủ ướ ướ ữ ể ẫ ẫ ậ ộ B c 2: H ng d n HS ch a m t ph n c a bài t p đ làm m u

ặ ả ướ ướ ẫ ậ ở ở ở B c 3: H ng d n HS làm bài t p vào v (ho c b ng con, v nháp, v ghi bài);

làm cá nhân, làm theo nhóm...

ề ế ướ ứ ữ ể ậ ả ổ ổ ầ B c 4: T ch c cho HS trao đ i, nh n xét v k t qu ; rút ra nh ng đi m c n

ớ ề ứ ghi nh v tri th c.

ướ ớ ủ ệ ừ ự ộ ẽ ư Cho nên, các b c lên l p c a m t bài th c hành luy n t và câu s nh sau:

ớ 1. Gi ệ i thi u bài:

ướ ắ ắ ụ ự ệ ệ ả ở b ầ c này, GV c n nêu v n t t các nhi m v mà HS ph i th c hi n trong ti ế t

ế ủ ộ ọ ậ ứ ọ ể ạ h c đ t o tâm th ch đ ng và h ng thú h c t p cho HS.

ướ ẫ ọ ớ : 2. H ng d n HS h c bài m i

ướ ệ ầ ượ ẫ ậ ủ ậ ỗ GV h ự ng d n HS th c hi n l n l ồ t các bài t p c a SGK, m i bài t p bao g m

ướ ơ ả ư các b c c b n nh sau:

ầ ủ ướ ậ ọ ị B c 1: Đ c và xác đ nh yêu c u c a bài t p

ướ ả ẫ ậ ầ ộ B c 2:HS gi i m t ph n bài t p m u

ướ ả ướ B c 3: HS gi ậ i bài t p theo h ẫ ủ ng d n c a GV

ổ ứ ướ ữ ể ầ ả ậ ổ ề ế B c 4: T ch c trao đ i, nh n xét v k t qu ; rút ra nh ng đi m c n ghi nh ớ

ứ ề ế v ki n th c.

ố ặ ủ ố ạ ữ ữ ứ ế ầ ắ ở 3. C ng c , d n dò : Ch t l ỹ i nh ng ki n th c và k năng c n n m v ng bài

ệ ậ ở ệ ậ ự ầ luy n t p; nêu yêu c u th c hành luy n t p nhà.

ệ ừ ớ ể ầ ế ế ư : Bài Luy n t và câu tu n 13, l p 2, có th thi t k nh sau

ớ ầ ủ ế ọ ệ 1. Gi i thi u bài: GV nêu yêu c u c a ti t h c:

ở ộ ố ừ ỉ ạ ộ ệ M r ng v n t ch ho t đ ng (công vi c gia đình).

ệ ậ ề ể Luy n t p v ki u câu Ai làm gì?

ướ ọ ớ ẫ 2. H ng d n h c bài m i

ở ộ ố ừ ướ ự ậ ẫ ệ 2.1. H ng d n HS th c hi n bài t p 1 m r ng v n t

ầ ủ ữ ệ ể ọ ở ậ K tên nh ng vi c em đã làm ể nhà đ giúp đ ỡ 1 HS đ c yêu c u c a bài t p:

ố ẹ b m .

ấ ả ậ T t c HS làm bài t p vào VBT

ả ượ ế HS nêu k t qu tìm đ c tr ướ ớ c l p

ộ ố ế ả ử ấ ặ ọ ơ quét nhà, trông em, n u c m, nh t rau, r a rau, d n M t s HS vi t lên b ng:

ử ố ướ ử ử ẹ d p nhà c a, r a bát, r a c c, t i cây, cho gà ăn...

ả ớ ậ ổ GV và c l p nh n xét đánh giá, b sung

ướ ự ệ ệ ẫ ậ ậ 2.2.H ng d n HS th c hi n bài t p 2 bài t p luy n câu

ầ ủ ậ ọ ả ờ ậ ộ ỏ Tìm các b ph n câu tr l i câu h i Ai? Làm 1 HS đ c yêu c u c a bài t p 2:

ả ớ ầ ọ ạ gì?. C l p đ c th m l i.

ụ ả ớ ậ ả ộ ạ ạ G ch m t g ch d ướ ộ i b 2 HS làm bài t p vào b ng ph , c l p làm vào VBT:

ả ờ ậ ạ ướ ộ ả ờ ph n tr l i câu h i ậ i b ph n tr l i câu h i ỏ Ai, 2 g ch d ỏ làm gì

ả ớ ố ạ ờ ả ậ GV cùng c l p nh n xét, đánh giá, ch t l i l i gi i đúng:

ậ . a. Cây xoà cành ôm c u bé

ạ ọ ộ ơ b. Em h c thu c đo n th .

ậ n. c. Em làm ba bài t p toá

ả ờ ậ ậ ộ ả ờ ạ ậ ộ ỏ Làm gì? B ph n in đ m tr l i câu h i ỏ Ai? B ph n g ch chân tr l i câu h i

ướ ự ệ ệ ậ ậ ẫ 2.3. H ng d n HS th c hi n bài t p 3 bài t p luy n câu

ề ấ ạ ọ ạ ầ ủ ề ư ừ ừ ủ HS đ c đ bài GV nh n m nh l i yêu c u c a đ bài, l u ý t các t c a ba

ể ạ ề ấ nhóm trên có th t o ra r t nhi u câu.

ẫ 1 HS phân tích m u trong SGK

ả ớ ế ừ ể ạ ọ ẻ ả k b ng, ch n và x p các t đã cho đ t o thành câu C l p làm bài vào VBT:

ặ ấ ấ ỗ ố ờ ấ ổ (m i em ít nh t 3 câu); cu i câu đ t d u ch m. ấ 4 HS làm bài vào các t gi y kh to cô

giáo phát.

ữ ế ả ấ ả ớ ướ ổ Nh ng HS làm bài vào gi y kh to dán k t qu lên b ng l p.GV h ẫ ng d n HS

ữ ch a bài.

Ai làm gì?

ọ ầ t qu n áo

Em Ch emị Linh ậ C u bé ..... ử quét d n nhà c a ặ gi ử r a bát đũa ở ế x p sách v ......

ố ặ ủ 3. C ng c , d n dò:

ắ ạ ầ ứ ừ ọ ở ộ ố ừ ỉ ệ ế Yêu c u HS nh c l i các ki n th c v a h c: m r ng v n t ch công vi c gia

ố ỹ ủ ẫ ặ đình và c ng c k năng đ t câu theo m u Ai làm gì?

ặ ừ ỉ D n HS tìm thêm các t ệ ch công vi c gia đình

ộ ố ư ề ươ ể 2.2. M t s l u ý v ph ạ ừ ng pháp d y t ng ki u bài

ệ ừ ể ỗ ụ ậ ộ ự M i ki u bài Th c hành luy n t và câu có m t m c tiêu riêng, vì v y, chúng có

ặ ể các đ c đi m riêng.

ệ ừ ể ự ụ ệ ớ ồ ờ ự Ki u bài th c hành luy n t và câu l p 23 th c hi n đ ng th i hai m c tiêu là

ề ừ ọ ẽ ệ ề ậ ả ậ ỗ ệ rèn luy n v t và rèn luy n v câu. Vì v y, trong m i bài h c s có c bài t p luy n t ệ ừ

ệ ừ ệ ậ ậ ấ ở ớ ệ ề ấ ở ộ ố M r ng v n và bài t p luy n câu. Bài t p luy n t xu t hi n nhi u nh t l p 2 3 là

ề ệ ể ậ ừ từ. Ngoài ra, còn có th là các bài t p v bi n pháp tu t ậ so sánh và nhân hoá. Bài t p

ả ờ ặ ỏ ệ ể ậ ặ ẫ ậ ặ luy n câu có th là bài t p đ t câu theo m u, bài t p đ t và tr l ậ i câu h i ho c bài t p

ấ ử ụ s d ng d u câu.

ữ ề ừ ể ị T ng v công v êc gia đình. Câu ki u Ai làm gì? ụ Ví d , bài (trang 108, Ti ngế

ệ ậ ậ ậ ậ ồ ở ộ m r ng v n t Vi t 2, t p 1) bao g m ba bài t p. Bài t p 1 là bài t p giúp HS ố ừ: Hãy kể

ữ ở ề ầ ậ ậ ạ ệ tên nh ng vi c em đã làm nhà giúp cha m ẹ. Bài t p 2 là bài t p d y v thành ph n câu

ả ờ ặ ả ờ ậ ừ Đ t và tr l i câu h i ỏ i cho t ng câu h i Ai? Làm gì?. ộ ỏ : Tìm các b ph n câu tr l Bài

ộ ạ ủ ụ ể ặ ạ ậ Đ t câu theo m u ậ t p 3 là m t d ng c a bài t p ẫ , m c đích là d y ki u câu Ai làm gì?:

ắ ế ọ Ch n và s p x p các t ừ ở ba nhóm sau thành câu.

ể ạ ầ ấ ượ ệ ữ ụ ậ ố Khi d y ki u bài này GV c n th y đ c m i quan h gi a các bài t p và d ng ý

ể ờ ạ ượ ế ừ ủ ụ ợ ủ c a SGK đ gi d y có tính lôgíc, phát huy đ c d ng ý tích h p và k th a c a bài

h c.ọ

ở ộ ố ừ ụ ẽ ậ M r ng v n t ể Ki u bài ố ừ có m c tiêu là làm giàu v n t cho HS. Vì v y, s bao

ả ừ ệ ố ố ừ ử ụ ả ậ gi i nghĩa t , h th ng hoá v n t , s d ng t . i nghĩa t ừ ồ g m các bài t p ừ Bài t p ậ gi

ấ ọ ừ ớ ặ còn g i là bài t p ụ ậ chính xác hoá v n tố ừ, có m c đích cung c p cho HS các t m i ho c là

ớ ủ ữ ừ ệ ố ườ ọ ậ t p h th ng hoá v n t mở nh ng nghĩa m i c a các t ọ đã h c. Bài ố ừ có ng i g i là

ụ ự ứ ả ộ ộ r ng v n t ạ ố ừ và phân lo i qu n lý v n t ố ừ có m c đích giúp HS d a vào m t hình th c liên

ố ừ ế ớ ủ ậ ự ể ớ ừ ộ ưở t ắ ng nào đó, s p x p v n t trong trí nh c a mình m t cách tr t t đ nh t nhanh,

ử ụ ề ừ ễ ọ ự ử ụ ậ s d ng t tích c c hoá v n t nhi u và s d ng t d dàng. Bài t p ừ, còn g i là ố ừ, làm

ố ừ ướ ử ụ ẫ ừ ề ừ ạ ụ giàu v n t ằ cho HS b ng cách h ng d n các em s d ng t vào đi n t , t o c m t ừ ,

ế ụ ư ề ằ ạ ả ạ ậ ặ đ t câu, vi ộ t đo n văn. C ba d ng bài t p có m c đích khác nhau nh ng đ u nh m m t

ố ừ ụ m c tiêu chung là làm giàu v n t cho HS.

ở ộ ế ệ ậ ồ ố ừ M r ng v n t : Dũng c m ụ Ví d , bài ả (trang 73, Ti ng Vi t 4, t p 2) bao g m 4

ệ ố ố ừ ụ ậ ậ ệ ấ ừ bài t p. Bài t p 1 có m c đích giúp HS h th ng hoá v n t theo d u hi u là t cùng

ữ ừ ớ ừ ả cùng nghĩa v i t dũng c m trong các t ừ ướ d i đây. nghĩa:Tìm nh ng t

ậ ử ụ ậ ừ ữ ầ ớ Bài t p 2 là bài t p s d ng t , yêu c u HS k t h p t ế ợ ừ dũng c mả v i nh ng t ổ

ừ ể ạ ụ ướ ừ Ghép t ặ c ho c sau ợ h p t khác nhau đ t o thành các c m t : ừ dũng c mả vào tr

ừ ữ ướ ể ạ ữ ụ ừ ậ ậ ữ nh ng t ng d i đây đ t o thành nh ng c m t có nghĩa. Bài t p 3 là bài t p gi ả i

ừ ở ộ ớ ờ ợ ả ở ộ ậ ( c t A) phù h p v i l i gi i nghĩa ( c t B) nghĩa t : ừ Tìm t ộ . Bài t p 4 cũng là m t

ậ ử ụ ừ ừ ặ ơ ợ ớ ỗ trong ngo c đ n phù h p v i m i ch ỗ ạ d ng bài t p s d ng t ậ , bài t p đi n t ề ừ Tìm t :

ạ ố tr ng trong đo n văn sau.

ậ ủ ể ượ ự ộ ậ ự ế ắ ọ Các bài t p c a ki u bài này đã đ c l a ch n và s p x p theo m t tr t t ấ nh t

ằ ướ ụ ế ử ụ ừ ị đ nh nh m h ng đ n m c đích làm giàu v n tố ừ cho HS, giúp HS s d ng t ạ vào ho t

ậ ự ế ệ ậ ả ộ ậ ả ộ đ ng giao ti p năng đ ng, hi u qu . Vì v y, GV không nên đ o tr t t các bài t p. Tuy

ả ắ ủ ừ ữ ụ ậ ở ớ nhiên, GV ph i n m v ng m c đích, ý nghĩa c a t ng bài t p b i trong khi lên l p GV

ả ượ ỏ ớ ậ ặ ổ ự ể ử ậ ể có th ph i l c b b t bài t p ho c thay đ i trình t các bài t p đ x lý các tình

ọ ụ ể ạ ố hu ng d y h c c th .

ệ ậ ự ụ ố ớ Luy n t p th c hành ụ Luy n t p ể Ki u bài có m c tiêu gi ng v i m c ệ ậ trong bài

ố ậ ụ ủ ứ ế ọ ứ ế Hình thành ki n th c m i ớ , đó là giúp HS c ng c , v n d ng ki n th c đã h c. Tuy nhiên,

ọ ướ ế ươ ề ấ ố ộ ể ế n u bài h c tr ấ c đó cung c p v n đ lý thuy t t ng đ i r ng, không th khuôn trong

ả ộ ọ ệ ậ ự ệ ậ Luy n t p th c hành m t bài h c thì ph i có thêm bài ự . Do đó, các bài Luy n t p th c

ườ ụ ự ể ế hành th ng có thêm m c đích: thông qua th c hành, giúp HS hi u bi t thêm v m t b ề ộ ộ

ặ ầ ư ử ụ ứ ế ế ậ ẩ ộ ọ ị ph n ki n th c nào đó, chu n b cho n i dung h c ti p theo ho c c n l u ý khi s d ng.

ệ ậ ề ừ ề ệ ể ằ ế nhi u nghĩa Ví d : ụ Luy n t p v t ế (Ti ng Vi t 5) nh m giúp HS hi u bi t thêm

ủ ừ ầ ề ể ố ề v các thành ph n nghĩa c a t nhi u nghĩa (nghĩa g c và nghĩa chuy n), giúp HS phân

ệ ề ừ ồ ừ ề bi t v t đ ng âm và t nhi u nghĩa.

ệ ậ ự ạ ậ ồ ư ụ Luy n t p Bài Luy n t p th c hành bao g m hai d ng bài t p nh m c ể ệ ậ c a ki u ủ

ụ ệ ạ ậ ậ ậ ẳ ứ ế bài Hình thành ki n th c m i ậ ớ : bài t p nh n di n và bài t p v n d ng. Ch ng h n, bài

ệ ậ ề ể ệ ậ ậ ồ Luy n t p v câu k Ai làm gì? ế (Ti ng Vi ậ t 4, t p 2, tr 16) g m ba bài t p: hai bài t p

ụ ệ ậ ậ ậ ộ ể ạ Tìm các câu k Ai làm gì? trong đo n văn ậ nh n di n và m t bài t p v n d ng. Bài t p1:

ệ ể ậ ầ ậ ậ ữ ị ủ ộ ị ậ Xác đ nh b ph n ch ng , v ng ữ sau là bài t p yêu c u nh n di n ki u câu. Bài t p 2:

ừ ề ậ ậ ầ ậ ầ trong các câu v a tìm đ c ệ ượ là bài t p yêu c u nh n di n v thành ph n câu. Bài t p 3 là

ứ ề ạ ộ ế ậ ầ ậ tế ụ bài t p yêu c u HS v n d ng ki n th c v câu k ể Ai làm gì? vào ho t đ ng vi ế Vi t:

ậ ủ ổ ự ề ệ ạ ả ể đo n văn kho ng 5 câu nói v công vi c tr c nh t c a t em, trong đó có dùng ki u câu

Ai làm gì?

ố ớ ở ộ ứ ữ ụ ế ọ Tuy nhiên, đ i v i nh ng bài có m c tiêu m r ng ki n th c đã h c thì có th ể

ứ ể ả ẳ ậ ạ ồ ớ ầ phân tích ng li u bao g m c bài t p yêu c u ữ ệ đ rút ra tri th c m i. Ch ng h n, sau khi

ừ ừ ượ ể ạ ừ ứ T ghép và t láy ế Có hai cách chính đ t o t ph c: (1) Ghép các ọ h c bài và đ c bi t: "

ế ạ ớ ừ ố ợ ữ ế ầ ti ng có nghĩa l i v i nhau. đó là t ầ ghép.(2) Ph i h p nh ng ti ng có âm đ u hay v n

ặ ả ầ ố ừ ầ (ho c c âm đ u và v n) gi ng nhau. Đó là t láy." Luy n t p v t ệ ậ ề ừ ế ụ ọ HS ti p t c h c bài

ừ ở ộ ụ ế ậ ừ ghép và t láy ứ So sánh hai t ghép sau ớ v i các bài t p có m c đích m r ng ki n th c:

ạ ỉ đây: Bánh trái (ch chung các lo i bánh)

ộ ạ ỉ ạ ế ằ ườ ặ Bánh rán (ch lo i bánh n n b ng b t g o n p, th ng có nhân, rán chín giòn).

ừ ợ ổ a) T ghép nào có nghĩa t ng h p (bao quát chung)

ỉ ộ ỏ ụộ ừ ạ ạ ạ b) T ghép nào có nghĩa phân lo i (ch m t lo i nh th ủ c ph m vi nghĩa c a

ế ấ ủ ươ ậ ớ ở ộ ứ ế ề ứ ti ng th nh t)?. V i bài t p này, SGK ch tr ng m r ng thêm ki n th c v cách

ạ ừ phân lo i t ghép cho HS.

ụ ứ ụ ụ ủ ệ ậ ậ ậ ậ ố ụ Bài t p nh n di n có m c đích c ng c , bài t p v n d ng có m c đích ng d ng

ứ ừ ọ ệ ậ ậ ậ ờ ả ả ế ướ tri th c v a h c, vì v y bài t p nh n di n bao gi cũng ph i gi i quy t tr c. Khi GV

ế ủ ứ ế ể ậ ấ ớ ậ ữ ả c m th y ki n th c lý thuy t c a HS đã v ng vàng thì m i chuy n sang bài t p v n

ể ả ượ ệ ế ậ ậ ấ ụ d ng. Tuy nhiên, GV có th gi n l ầ c bài t p nh n di n n u th y HS đã quá nhu n

ễ ể ế ề ờ ướ ậ ụ ẫ ờ ồ nhuy n v lý thuy t, đ dành th i gian h ng d n các em v n d ng đ ng th i tránh tình

ễ ạ ả ấ ậ ả ớ tr ng HS c m th y nhàm chán vì bài t p quá d so v i kh năng.

ố ớ ở ộ ữ ụ ứ ế ậ ướ Đ i v i nh ng bài t p có m c đích m r ng ki n th c thì thao tác h ẫ ng d n HS

ượ ự ư ệ ậ ủ ể ậ ở ụ Nh n xét đ c th c hi n nh bài t p m c ữ ế c a ki u bài Lý thuy t. Tuy nhiên, nh ng

ứ ế ượ ầ ư ể ề ầ ki n th c này không đ c yêu c u ki m tra, đánh giá. GV c n l u ý đi u này khi ra các

ề ể ề đ thi, đ ki m tra.

ệ ố ụ ạ ứ ế ể Ki u bài Ôn t pậ có m c đích giúp HS h th ng hoá l ọ i các ki n th c đã h c,

ế ụ ủ ắ ướ ụ ẫ ậ ậ ậ nh nậ ố ti p t c c ng c , kh c sâu và h ng d n v n d ng. Vì v y, ngoài các bài t p

ệ ố ứ ự ệ ế ế ậ ầ di n, v n d ng ứ ụ d a vào ki n th c ậ ụ còn có bài t p yêu c u h th ng hoá ki n th c. Ví d ,

ọ ở ớ ụ ướ ụ ủ ấ ậ ả ổ đã h c l p 4 và các ví d d ạ ế ề i đây, hãy l p b ng t ng k t v tác d ng c a d u g ch

ế ệ ậ ả ẽ ệ ố ế ậ ượ ngang (Ti ng Vi t 5, t p 2, tr.159). Gi i quy t bài t p này HS s h th ng hoá đ c các

ứ ề ụ ế ể ạ ệ ở ấ ủ ấ ki n th c v tác d ng c a d u g ch ngang. Ki u bài ỉ Ôn t pậ ch xu t hi n ế SGK Ti ng

ệ ụ ề ậ ấ Vi t 5 và có m c đích giúp HS ôn t p các v n đ đã h c ọ ở ớ ướ l p d i.

ỉ ướ ủ ụ ể ệ ậ ự ẫ M c đích c a ki u bài này không ch h ng d n HS luy n t p th c hành thông

ệ ố ứ ế ế ậ ọ qua các bài t p mà còn khái quát hoá, h th ng hoá, các ki n th c lý thuy t đã h c. Vì

ầ ỗ ướ ữ ư ầ ầ b c 5 ế t ậ ậ v y, sau m i bài t p GV c n có thêm : Yêu c u HS rút ra nh ng l u ý c n thi

ế ứ ề ế v ki n th c lý thuy t..

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 1

ả ờ ấ 1. Đánh d u ấ  vào câu tr l i đúng nh t:

ệ ừ ủ ự ể ể ặ ề Luy n t và câu Đ c đi m chung c a các ki u bài th c hành v là:

ọ ượ ộ ế ế ậ a)  N i dung bài h c đ c thi ệ ố t k thành h th ng bài t p.

ố ế ứ ủ ụ b)  Có m c đích c ng c ki n th c lý thy t. ế

ổ ứ ạ ộ ế c)  Có m c đích t ụ ch c ho t đ ng giao ti p cho HS.

ự ể ớ ệ ừ ướ ẫ Luy n t và câu 2. Qui trình lên l p ki u bài th c hành là qui trình h ng d n HS gi ả i

các bài t p.ậ

 đúng  sai

ướ ẫ ả ệ ừ ộ ữ ướ ng d n HS gi ậ i m t bài t p luy n t ồ và câu bao g m nh ng b c nào? 3. Qui trình h

ể ổ ứ ố ữ ề ấ Đ t ch c t ầ ư t qui trình này, GV c n l u ý nh ng v n đ gì?

ạ ộ Ho t đ ng 2:

ế ế ớ ế ể Thi ứ t k qui trình lên l p ki u bài Hình thành ki n th c

m iớ

ờ Th i gian: 2 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 2

ọ ỹ ướ ọ ẫ ử ụ ướ H c viên xem băng. Đ c k h ng d n s d ng băng hình tr ả c khi xem và ph i

ả ờ ạ ộ ỏ ở ụ Ho t đ ng sau khi xem băng tr l i các câu h i m c .

ẫ ọ ậ ướ H ng d n h c t p theo băng hình

ứ ấ ạ ả ệ ề "D y h c luy n ạ ọ ạ Đo n băng hình ph i xem là đo n băng th nh t trong chuyên đ

ở ể ể ệ ề ả ớ ướ ừ t và câu ti u h c ọ ". V i chi u dài kho ng 30 phút, băng th hi n các b ơ ả c c b n

ể ớ ứ ế trong qui trình lên l p ki u bài ớ . Hình thành ki n th c m i

ướ ạ ộ Ho t đ ng tr c khi xem băng:

ọ ỹ ạ ộ ủ ề ầ Đ c k ph n thông tin cho ho t đ ng 2, ch đ 4.

ể ụ ỏ ệ ậ Dùng câu h i vào m c đích nói khác Tìm hi u bài ế Ti ng Vi t 4, t p 1, trang

142.

ạ ộ Ho t đ ng trong khi xem băng:

ỹ ướ ạ ộ ủ ể ớ Quan sát k các b c lên l p, cách tri n khai các ho t đ ng cho HS c a GV

ọ ậ ủ ạ ộ ệ ả trong băng; hi u qu ho t đ ng h c t p c a HS.

ặ ấ ề ủ ế ấ ẫ ắ ậ ỹ ừ ề Nghe k cách d n d t, cách đ t v n đ và k t lu n v n đ c a GV qua t ng

ướ ừ ậ b c, t ng bài t p.

ậ ượ ề ấ ữ Ghi chép nhanh nh ng v n đ thu nh n đ c.

ạ ộ Ho t đ ng sau khi xem băng:

ể ả ờ ổ ứ ả ậ ỏ T ch c th o lu n theo nhóm đ tr l i các câu h i:

ể ầ ỏ ớ ứ ế Hình thành ki n th c m i 1. Ngoài ph n h i bài cũ, qui trình lên l p ki u bài ớ bao

ữ ầ ồ g m nh ng ph n nào?

ướ ọ ệ ừ ồ và câu ẫ 2. Ph n ầ H ng d n HS h c bài m i ớ trong gi ờ Luy n t ữ bao g m nh ng

ướ ơ ả b c c b n nào?

ạ ộ ướ ế 3. Ho t đ ng chính trong các b ạ ứ ủ c hình thành ki n th c c a GV và HS trong d y

ệ ừ ả ỗ ướ ế và câu h c ọ Luy n t là gì? GV đã gi ậ i quy t các bài t p nào trong m i b ị c? Anh (ch )

ậ ướ ẫ ả ề có nh n xét gì v các thao tác h ng d n HS gi ậ ủ i bài t p c a GV?

ạ ộ ả ư ữ ể ệ ề ả ấ 4. Đ HS ho t đ ng có hi u qu , GV ph i l u ý nh ng v n đ gì?

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 2

ủ ứ ế ể ể ặ ớ 1. Đ c đi m c a ki u bài Hình thành ki n th c m i

ỗ ề ừ ứ ậ ế Hình thành ki n th c m i ớ ụ Nh n xét, Ghi nh , M i bài ớ v t ồ và câu g m ba m c

ậ ươ ứ ụ ạ ỏ ỗ ứ Luy n t p, ậ ụ Nh n xét ộ ệ ậ m i m c ch a m t lo i câu h i, bài t p t ng ng. M c ứ ch a các

ụ ạ ậ ỏ ứ ế ể phân tích ng li u lo i câu h i, bài t p có m c đích giúp HS ữ ệ đ rút ra các ki n th c lý

ế ủ ọ ở ụ ỏ ậ Dùng câu h i vào m c đích khác ế ầ thuy t c n thi t c a bài h c. bài , m c ụ Nh n xét bao

ậ ồ g m ba bài t p.

ọ ạ ữ ạ ạ ấ ố ớ ấ i đo n đ i tho i gi a ông Hòn R m v i chú bé Đ t trong truy n 1. Đ c l ệ Chú

ấ : Đ t Nung

ấ ườ ả Ông Hòn R m c i b o:

ử ế ể ấ Sao chú mày nhát th ? Đ t có th nung trong l a kia mà!

ỏ ạ ấ ạ Chú bé Đ t ng c nhiên h i l i:

ấ ạ Nung y ?

ứ ườ ả ượ ề Ch sao? Đã là ng i thì ph i dám xông pha, làm đ ệ c nhi u vi c có ích.

ể ỏ ề ề ỏ ủ ư ấ ế t 2. Theo em, các câu h i c a ông Hòn R m có dùng đ h i v đi u ch a bi

ế ượ không? N u không, chúng đ ể c dùng đ làm gì?

ổ ề ộ ư ạ ỗ 3. Trong Nhà văn hoá, em và b n say s a trao đ i v b phim đang xem. B ng có

ườ ỏ ơ ể ể ả ạ ỏ ấ ng i bên c nh b o: "Các cháu có th nói nh h n không?" Em hi u câu h i y có ý

nghĩa gì?

ỏ ủ ữ ệ ấ ậ ấ ỏ ứ Bài t p 1 cung c p cho HS ng li u ch a hai câu h i c a ông Hòn R m h i chú

ụ ậ ầ ị ấ bé Đ t: (1) Sao chú mày nhát th ?ế (2) Ch saoứ ?. Bài t p 2 yêu c u HS xác đ nh m c đích

ủ ỏ ả ẽ ế ậ ử ụ s d ng c a hai câu h i đó. Sau khi gi i bài t p này, HS s bi ỏ t hai câu h i trên không

ượ ể ỏ ỏ ượ ể ỏ ượ ể ẳ ị đ c dùng đ h i, câu h i (1) đ c dùng đ chê, câu h i (2) đ c dùng đ kh ng đ nh.

ỏ ơ ể ầ ậ ỏ "Các cháu có th nói nh h n không?" Bài t p 3 yêu c u HS phân tích câu h i trong tình

ụ ể ể ấ ằ ố ỏ ượ ể ầ ỏ ố hu ng c th đ th y r ng câu h i này đ c dùng đ yêu c u, bày t mong mu n.

ứ ữ ế ế ọ M c ụ Ghi nhớ là nh ng ki n th c lý thuy t mà bài h c hình thành cho HS. Đó

ữ ế ậ ộ ự ậ ở ừ ụ Nh n xét Dùng cũng chính là nh ng k t lu n HS rút ra m t cách t nhiên t m c . bài

ụ ỏ ứ câu h i vào m c đích khác ế , m c ụ Ghi nhớ chính là các ki n th c mà HS rút ra sau khi gi ả i

ữ ệ ậ ba bài t p phân tích ng li u nói trên:

ỏ ể ể ệ ể ề Nhi u khi, ta có th dùng câu h i đ th hi n:

ộ 1. Thái đ khen, chê.

ự ẳ ủ ị ị 2. S kh ng đ nh, ph đ nh.

ầ ố 3. Yêu c u, mong mu n.

ậ ẽ ớ ệ ấ ặ ố ậ ở ụ Nh n xét ở ụ Ghi Các bài t p m c có m i quan h r t ch t ch v i các ý m c

ậ ạ ườ ả ắ ữ ệ ể ầ ố nhớ. Vì v y, khi d y, ng i GV c n ph i n m v ng m i liên h này đ có th h ể ướ ng

ả ầ ủ ệ ố ế ộ ọ ẫ d n HS gi i quy t yêu c u c a bài h c m t cách lô gic, h th ng.

ụ ủ ế ậ ồ ố M c ụ Luy n t p ứ ệ ậ bao g m các bài t p có m c đích giúp HS c ng c các ki n th c

ừ ượ ọ ồ ờ ậ ụ ế HS v a rút ra đ ậ c trong bài h c đ ng th i v n d ng chúng trong giao ti p. Các bài t p

ở ụ ượ ậ ậ ậ ở ạ bài t p nh n di n Dùng m c này đ c phân làm hai lo i: ậ ệ và bài t p v n d ng ụ . bài

ụ ỏ ậ câu h i vào m c đích khác , m c ụ Luy n t p ồ ệ ậ bao g m ba bài t p.

ỏ ượ ể c dùng đ làm gì? 1. Các câu h i sau đ

ị ấ ẫ ỗ ườ ẹ ả a) D mãi mà em bé v n khóc, m b o:"Có nín đi không? Các ch y c i cho

đây này."

ạ ạ ư ạ ắ ề b) ánh m t các b n nhìn tôi nh trách móc: "Vì sao b n l i làm phi n lòng cô nh ư

v y?"ậ

ườ ẽ ế ự ả ị c) Ch tôi c i: "Em v th này mà b o là con ng a à?"

ộ ườ ơ ẩ ứ ướ ể ế ụ ỏ d) Bà c h i m t ng i đang đ ng v v n tr c b n xe: "Chú có th xem giúp

ờ ề ấ tôi m y gi có xe đi mi n Đông không?"

ợ ớ ặ ố 2. Đ t câu phù h p v i các tình hu ng cho sau đây:

ờ ầ ủ ạ ầ ườ a) Trong gi sinh ho t đ u tu n c a toàn tr ệ ng, em đang chăm chú nghe cô hi u

ưở ỏ ể ộ ạ ồ ạ ứ ệ ỏ tr ng nói thì m t b n ng i c nh h i chuy n em. Em hãy dùng hình th c câu h i đ nói

ạ ẽ ệ ờ ớ ạ v i b n: ch xong sinh ho t s nói chuy n.

ẽ ồ ạ ắ ộ ạ ấ ạ ế ế ấ ọ ớ b) đ n nhà m t b n cùng l p, em th y nhà r t s ch s , đ đ c s p x p g n gàng,

ỏ ể ứ ắ ạ ngăn n p. Hãy dùng hình th c câu h i đ khen b n.

ờ ể ế ề ậ ộ ớ c) Trong gi ki m tra, em làm sai m t bài t p, mãi đ n khi v nhà em m i nghĩ

ể ự ư ế ằ ỏ ra. Em có th t trách mình b ng câu h i nh th nào?

ổ ề ơ ầ ạ ả ạ ơ d) Em và các b n trao đ i v các trò ch i. B n Linh b o: "Ch i c u là thích

ấ ạ ỏ ể ứ ơ ơ ạ nh t." B n Nam l i nói: "Ch i bi thích h n". Em hãy dùng hình th c câu h i đ nêu ý

ế ủ ề ị ơ ki n c a mình: ch i di u cũng thú v .

ể ộ ỏ ể ố 3. Hãy nêu m t vài tình hu ng có th dùng câu h i đ :

ỏ ộ a) T thái đ khen, chê.

ủ ị ẳ ị b) Kh ng đ nh, ph đ nh.

ể ệ ầ ố c) Th hi n yêu c u, mong mu n.

ủ ầ ậ ậ ậ ậ nh n di n Bài t p 1 là bài t p ụ ệ , yêu c u HS nh n ra m c đích nói c a các câu đã

ả ẽ ủ ố ượ ậ ứ ừ ọ ữ ụ ề cho. Gi i bài t p này HS s c ng c đ c nh ng tri th c v a h c v các tác d ng gián

ế ủ ử ụ ậ ậ ậ ỏ ậ v n d ng ti p c a câu h i. Bài t p 2 và bài t p 3 là bài t p ế ụ , giúp HS s d ng các ki n

ạ ộ ụ ứ ế ọ ố ầ ậ th c đã h c vào ho t đ ng giao ti p. Bài t p 2 cho tình hu ng và m c đích nói, yêu c u

ỏ ử ụ ự ụ ệ ậ ố ạ t o các câu h i s d ng vào các tình hu ng, th c hi n m c đích nói đã cho. Bài t p 3 cho

ụ ụ ế ầ ạ ậ ậ ầ ố m c đích, yêu c u HS t o tình hu ng. Hai bài t p v n d ng yêu c u HS ti n hành hai

ượ ứ ụ ụ ư ế ậ ộ thao tác ng ế c nhau nh ng cùng m t m c tiêu là giúp HS v n d ng ki n th c lý thuy t

ụ ỏ v ề dùng câu h i vào các m c đích nói khá c.

ư ậ ể ạ ậ ỗ ươ ộ ướ ứ Nh v y, m i lo i bài t p trong ki u bài này t ớ ng ng v i m t b c trong qui

ứ ừ ế ệ ữ ữ ớ trình hình thành khái ni m, ki n th c t ủ ậ ng ng pháp. Vì v y, qui trình lên l p c a

ể ế ướ ẫ ả ậ Hình thành ki n th c ki u bài ứ là qui trình h ng d n HS gi i bài t p.

ứ ớ ế ể ớ 2. Qui trình lên l p ki u bài Hình thành ki n th c m i

ố ướ ơ ả ồ Qui trình này bao g m b n b c c b n:

ữ ệ ở ướ ướ ự ậ ẫ ệ ướ : H ng d n HS th c hi n bài t p phân tích ng li u. b c này, GV B c 1

ả ấ ượ ệ ặ ộ ộ ữ ẽ ậ ậ ố ỗ ớ ph i th y đ ứ c m i quan h ch t ch , lô gíc gi a m i bài t p v i m t b ph n tri th c

ể ướ ẫ ố ở ụ Ghi nhớ đ h m c ế ng d n HS thông qua các thao tác phân tích, so sánh, đ i chi u,

ữ ệ ự ợ ượ ổ t ng h p hoá, khái quát hoá trên ng li u t hình thành đ ứ c các tri th c lí thuy t t ế ươ ng

ng.ứ

ứ ầ ướ ự ế ẫ ớ ệ ướ c B c 2ướ : H ng d n HS trình bày ki n th c c n ghi nh . Khi HS th c hi n b

ả ư ệ ề ế ấ ượ này, GV ph i l u ý vi c chính xác hoá các v n đ lí thuy t mà HS hình thành đ c. Giúp

ễ ể ề ễ ắ ấ ạ ọ ế HS di n đ t các v n đ lí thuy t ng n g n, chính xác, d hi u.

ướ ậ ủ ố ế ướ ự ứ ủ ệ ắ ẫ ố H ng d n HS th c hi n bài t p c ng c ki n th c. C ng c , kh c sâu B c 3:

ế ừ ể ề ế ộ ấ v n đ lí thuy t v a hình thành cho HS là m t thao tác không th thi u trong qui trình.

ạ ụ ể ộ ủ ố ượ ỳ ị Tuy nhiên, tu vào trình đ c a HS và các bài d y c th mà GV qui đ nh s l ng cũng

ư ả ư ự ế ế ề ệ ấ ấ ậ ậ ợ ọ nh l a ch n bài t p nh n di n phù h p. N u nh c m th y v n đ lí thuy t đã đ ượ c

ể ượ ữ ắ ệ ậ ậ ậ ờ ớ HS n m v ng thì GV có th l ậ c b t bài t p nh n di n, dành th i gian cho bài t p v n

ử ụ ứ ứ ệ ế ể ậ ỹ ụ d ng, t c là t p trung vào vi c chuy n hoá ki n th c thành k năng s d ng.

ậ ụ ạ ộ ướ ự ứ ệ ế ẫ ờ i B ậ c 4ướ : H ng d n HS th c hi n bài t p v n d ng ki n th c vào ho t đ ng l

ế ị ự ủ ố ỉ ạ ế nói. Đây là khâu cu i cùng, quy t đ nh s hoàn ch nh c a qui trình, giúp chúng ta đ t đ n

ủ ụ ạ ố m c tiêu cu i cùng c a bài d y.

ả ư ạ ằ ỗ ườ ẽ ặ Tuy nhiên, cũng ph i l u ý r ng, m i bài d y thông th ng s có hai ho c ba b ộ

ứ ẽ ỗ ộ ữ ệ ứ ữ ậ ậ ậ phân tích ng li u, trình bày ph n tri th c, m i b ph n tri th c s có nh ng bài t p

ậ ụ ủ ứ ệ ế ế ậ ố ươ ứ ki n th c, c ng c nh n di n và v n d ng ki n th c ứ t ng ng.

ặ ắ ả ự ậ ớ ọ ộ ặ Vì v y, khi lên l p GV ph i l a ch n m t trong hai cách ho c c t ngang ho c

ệ ố ệ ố ẽ ướ ậ ắ ậ ổ ọ b d c h th ng bài t p. C t ngang h th ng bài t p có nghĩa là GV s h ẫ ng d n HS

ệ ấ ả ữ ệ ứ ự ể ậ ộ th c hi n t ế ủ t c các bài t p phân tích ng li u đ rút ra toàn b các tri th c lí thuy t c a

ể ả ế ấ ả ậ ụ ậ ủ ố ph n ầ Ghi nhớ. Sau đó, chuy n sang gi i quy t t t c các bài t p c ng c và v n d ng.

ổ ọ ứ ứ ứ ậ ộ ỏ B d c t c là GV căn c vào các b ph n nh tri th c trong m c ụ Ghi nhớ, l aự

ụ ụ ể ướ ứ ệ ậ ậ ọ ộ ẫ ch n các bài t p ph c v cho vi c hình thành b ph n tri th c đó đ h ự ng d n HS th c

ệ ệ ố ớ ộ ứ ậ hi n. Sau đó, l ạ ặ ạ i l p l ậ i qui trình v i b ph n tri th c khác và h th ng các bài t p

ủ ươ ứ t ng ng c a nó.

ướ ươ ứ ớ ướ ươ ứ ớ ậ ụ Nh n xét B c 1 t ng ng v i m c , b c 2 t ng ng v i m c ụ Ghi nhớ, b cướ

ướ ươ ứ ớ 3, b c 4 t ng ng v i m c ệ ậ . ụ Luy n t p

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 2

ướ ứ ể ế ớ 1. Ngoài b ể c ki m tra bài cũ, qui trình lên l p ki u bài hình thành ki n th c m i v t ớ ề ừ

và câu bao g m:ồ

a. 2 b cướ c. 4 b cướ

b. 3 b cướ d. 5 b cướ

ế ế ừ ề ừ ề nhi u nghĩa 2. Thi ệ t t k qui trình hình thành khái ni m (Bài T nhi u nghĩa ầ , Tu n 7,

ế ệ Ti ng Vi ậ t 5, t p 1)

ủ ề Ch đ 5

ổ ứ ạ ọ ệ ừ ộ T ch c d y h c các n i dung Luy n t

(6 ti t)ế

ụ M c tiêu

ế ọ ủ ừ ơ ở ụ ộ Ki n th c ứ : Lý gi ả ượ i đ ế c m c đích, c s khoa h c c a t ng n i dung lý thuy t

ề ừ ữ ư ấ ề ươ ự ề ạ ọ ợ và th c hành v t ng , đ a ra các đ xu t v ph ng pháp d y h c phù h p

ỹ ậ ươ ấ ế ế ớ K năng ụ : V n d ng các ph ề ng pháp đ xu t thi ộ t k giáo án và lên l p các n i

ệ ừ dung Luy n t

ủ ộ ụ ữ ể ừ ự ậ Thái độ: Ch đ ng v n d ng nh ng hi u bi ế ề ố ừ t v v n t và t ọ v ng h c vào rèn

ự ử ụ ệ ừ ữ ể ọ luy n năng l c s d ng t ng cho HS ti u h c.

ạ ộ Các Ho t đ ng

ạ ộ Ho t đ ng 1:

ươ ạ ọ ở ộ ố ừ ậ ự Xây d ng ph ng pháp d y h c bài t p M r ng v n t

ờ Th i gian 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 1

ế ả ệ ừ ớ 1. Kh o sát SGK Ti ng Vi ể ế ớ l p 2 đ n l p 5 đ : t t

ở ộ ố ừ ủ ụ ệ ị a. Xác đ nh m c đích, ý nghĩa c a vi c m r ng v n t

ở ộ ố ừ ậ ạ ố b. Th ng kê và phân d ng các bài t p M r ng v n t

ệ ở ự (Th c hi n nhà)

ề ề ươ ổ ứ ả ậ ở ộ ố ừ ạ ậ ọ 2. T ch c th o lu n nhóm v v ph ể ng pháp d y h c các ki u bài t p M r ng v n t .

ự (Th c hi n ệ ở ớ l p)

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 1

ở ộ ố ừ ủ ụ 1. M c đích, ý nghĩa c a M r ng v n t

ố ừ ủ ộ ộ ừ ị ươ ươ V n t c a m t cá nhân là toàn b các t ơ và đ n v t ng đ ng t ừ ồ ạ t n t i trong trí óc

ượ ạ ộ ử ụ ế ủ c a cá nhân đó và đ c cá nhân đó s d ng trong ho t đ ng giao ti p.

ố ừ ượ ườ ườ ự V n t đ c hình thành theo hai con đ ng: con đ ng t ệ ứ nhiên, vô th c (qua vi c

ọ ừ ữ ự ậ ườ ườ nghe, đ c sách, báo.., t ng t nhiên xâm nh p vào ng i) và con đ ọ ứ ng có ý th c (qua h c

t p).ậ

ố ừ ớ ỗ ầ ả ộ ộ ượ ắ V n t tích lũy trong đ u óc chúng ta không ph i là m t m h n đ n mà đ ế c s p x p

ậ ự ặ ộ ấ ị ứ ự ữ ề ờ ệ ố thành h th ng, tr t t nh t đ nh d a trên nh ng nét chung v hình th c ho c n i dung, nh đó

ượ ử ụ ễ đ c tích lũy nhanh chóng và s d ng d dàng.

ở ộ ố ừ ể ậ 2. Các ki u bài t p M r ng v n t

ố ừ ở ộ 2.1. M r ng v n t ẽ qua tranh v

ự ạ ậ ớ ợ ớ ườ ượ Lo i bài t p này mang tính tr c quan, phù h p v i HS các l p 2 3, th ng đ c thi ế t

ạ ế ướ k d i các d ng sau đây:

ạ ố ừ ẽ ươ ứ ẵ D ng 1: N i t ớ cho s n v i hình v t ng ng

ỗ ọ ườ ỗ ậ ệ ượ ẽ ướ ỗ Ví d : ụ Ch n tên cho m i ng i, m i v t, m i vi c đ c v d i đây:

ạ ườ ạ ồ (HS, nhà, xe đ p, múa, tr ng, ch y, hoa h ng, cô giáo)

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 2, t p 1, tr. 8)

ạ ự ừ ươ ứ D ng 2: D a vào tranh tìm t ng ng t

ướ ẽ ộ ố ạ ộ ủ ườ ừ ỉ ỗ Ví d :ụ Các tranh d i đây v m t s ho t đ ng c a ng i. Hãy tìm t ạ ch m i ho t

đ ng.ộ

ệ ậ ế (Ti ng Vi t 2, t p 1, tr. 9)

ạ ọ D ng 3: ậ ẩ G i tên các v t n trong tranh

ọ ậ ẩ ồ ế Ví d : ụ Tìm các đ dùng h c t p n trong tranh sau. Cho bi ỗ ồ ậ ấ t m i đ v t y đ ượ c

ể dùng đ làm gì.

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 2, t p 1, tr. 52)

ố ừ ệ ữ ở ộ 2.2. M r ng v n t theo quan h ng nghĩa

ố ượ ế ạ ậ ể ở ế ệ ể ọ ồ Lo i bài t p này chi m s l ng đáng k SGK Ti ng Vi t ti u h c. Chúng g m các

ạ d ng sau:

ạ ừ ủ ể D ng 1: Tìm t theo ch đi m.

ừ ề ả ươ ữ ị Ví d :ụ Hãy tìm 3 t nói v tình c m th ng yêu gi a anh, ch , em.

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 2, t p 1, tr. 116)

ạ ừ ớ ừ ự ừ D ng 2: Tìm t theo các l p t v ng (t cùng nghĩa, trái nghĩa)

ừ ữ ớ ừ ắ ố t ỏ t, ngoan, nhanh, tr ng, cao, kh e Ví d :ụ Tìm t trái nghĩa v i nh ng t sau:

ố ấ t x u M: t

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 2, t p 1, tr. 133)

ạ ừ ở ộ ạ D ng 3: Tìm t ể ậ theo ý nghĩa khái quát. D ng bài t p này giúp HS m r ng, phát tri n

ừ ạ ừ ộ ừ ừ ố ừ v n t theo các t lo i danh t , đ ng t , tính t .

Ví d : ụ Tìm các t ừ ữ ng :

ạ ộ ỉ ữ ợ ứ ỏ a) Ch nh ng ho t đ ng có l i cho s c kh e ệ ậ M: luy n t p

ộ ơ ể ỉ ữ ủ ể ặ ỏ ỡ b) Ch nh ng đ c đi m c a m t c th kh e m nh ạ M: v m vạ

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 4, t p 1, tr. 19)

ố ừ ấ ạ ừ ở ộ 2.3. M r ng v n t theo c u t o t

ạ ậ ạ ồ Lo i bài t p này g m hai d ng:

ạ ướ ộ ế ố ệ ữ ế ố ố ế ố D ng 1: Cho tr c m t y u t và m i quan h gi a các y u t , tìm các y u t khác.

ừ ữ ỉ ộ ữ ườ Ví d : ụ Tìm các t ng ch g p nh ng ng i trong gia đình.

M: ông bà, chú cháu…

ế ệ ậ t 3, t p 1, tr. 33) (Ti ng Vi

ạ ướ ế ố ệ ữ ế ố ố D ng 2: Cho tr c các y u t tìm m i quan h gi a các y u t

ữ ừ ế ươ ế yêu, th ng, quí, m n, kính. ế Ví d :ụ Ghép các ti ng sau thành nh ng t có hai ti ng:

ế ế M: yêu m n, quí m n

ế ệ ậ t 2, t p 1, tr. 99) (Ti ng Vi

ố ừ ơ ả ữ ở ộ 2.4. M r ng v n t qua trò ch i gi i ô ch

ả ế ằ ụ Ví d : Gi ữ i ô ch . Bi t r ng các t ừ ở ộ ượ c t đ c in màu có nghĩa là “Bu i l ổ ễ ở m

ọ ớ ầ đ u năm h c m i”.

ượ ọ ắ ầ ữ ế ế ằ ồ ớ Dòng 1: Đ c h c ti p lên l p trên ( g m 2 ti ng, b t đ u b ng ch L).

Dòng 2:…

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 3, t p 1, tr. 50)

ố ừ ả ạ 2.5. Phân lo i, qu n lý v n t

ạ ậ ạ ồ Lo i bài t p này g m các d ng sau:

ạ ự ạ ừ ườ D ng 1: D a vào tiêu chí nghĩa. D ng bài tâp này chia t thành các tr ng nghĩa nh ỏ

ộ ố ủ ừ ề ấ ồ ặ ừ ơ ự h n d a trên m t s nét đ ng nh t nào đó v nghĩa c a t ho c phân thành t trái nghĩa,

ừ ộ ừ ừ ồ đ ng nghĩa, danh t , đ ng t , tính t …

ừ ấ ướ ự ướ ữ ợ đ t n c, d ng xây, n c nhà, gi gìn, ế Ví d :ụ X p các t sau đây vào nhóm thích h p:

ữ ế ế ơ non sông, gìn gi , ki n thi t, giang s n.

ừ ố ớ T qu c ổ ữ a) Nh ng t cùng nghĩa v i

ữ ừ ớ b o vả ệ b) Nh ng t cùng nghĩa v i

ừ ớ xây d ngự ữ c) Nh ng t cùng nghĩa v i

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 3, t p 2, tr. 17)

ạ ử ụ ự D ng 2 ạ : D a vào ph m vi s d ng t ừ ữ ng

ế ọ ừ ả ạ Ví d :ụ Ch n và x p các t sau vào b ng phân lo i:

ứ ẹ ả ắ ả ố ơ ị B / ba, m / má, anh c / anh hai, qu /trái, hoa/ bông, d a/ th m/ khóm, s n/mì, ngan/ v t

xiêm.

ừ ở ề ừ ở ề T dùng ắ mi n B c T dùng mi n Nam

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 3, t p 2, tr. 107)

ạ ế ố ự ệ D ng 3: D a vào y u t Hán –Vi t

ế ừ ủ ế ặ ơ ự trung Ví d :ụ X p các t ghép trong ngo c đ n thành hai nhóm d a theo nghĩa c a ti ng

ự ậ (trung bình, trung thành, trung nghĩa, trung th c, trung thu, trung h u, trung kiên, trung

tâm).

ở ữ a) Trung có nghĩa là “ gi a” M: trung thu

ộ ạ ộ b) Trung có nghĩa là “m t lòng m t d ” M: trung thành

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 4, t p 2, tr. 63)

ạ ấ ạ ừ ự D ng 4 : D a vào c u t o t

ế ừ ượ ữ ậ ướ ụ Ví d : Vi t các t ghép (đ c in đ m) trong nh ng câu d ợ i đây vào ô thích h p

ạ ừ ả trong b ng phân lo i t ghép:

ừ ế ọ ế ẫ a) T ngoài v ng vào ti ng chuông xe đi nệ l n ti ng chuông xe đ pạ lanh canh

ế ớ ậ ườ không ng t, ti ng còi ế tàu h aỏ thét lên, ti ng bánh xe đ p trên đ ng ray và ti ng ế máy

ầ ầ ờ bay g m rít trên b u tr i.

b)….

ổ ừ ừ ợ T ghép có nghĩa t ng h p ạ T ghép có nghĩa phân lo i ậ ộ M: ru ng đ ng ườ M: đ ế ồ ng ray ệ (Ti ng Vi t 4, t p 2, tr. 44)

ươ ở ộ ố ừ ậ ạ ạ 3. Ph ng pháp d y các lo i bài t p M r ng v n t

ươ ở ộ ố ừ ạ ẽ 3.1 Ph ậ ng pháp d y bài t p M r ng v n t qua tranh v

ố ớ ạ ướ ầ ượ ố ế ừ ẫ ừ Đ i v i d ng 1: Giáo viên h ng d n HS l n l t đ i chi u t ng t ẵ cho s n

ả ươ ứ ắ ượ ớ v i hình nh t ng ng, HS làm đúng nghĩa là các em đã n m đ c nghĩa s v t c a t ự ậ ủ ừ .

ế ầ ạ ế ư ượ N u HS làm sai, giáo viên yêu c u HS làm l i đ n khi đ a ra đ c đáp án đúng.

ố ớ ạ ở ừ ầ ả ọ ề Đ i v i d ng 2: ậ bài t p này, t ẵ c n đi n không cho s n. HS ph i g i tên s ự

ệ ượ ượ ẽ ệ ể ướ ậ v t, hi n t ạ ộ ng, ho t đ ng… đ c bi u hi n trong hình v . Giáo viên h ẫ ng d n HS

ấ ị ữ ứ ầ ở ợ quan sát tranh, suy nghĩ và tìm t ừ ươ t ng ng. Giáo viên c n có nh ng g i m nh t đ nh

ọ ượ ự ậ ệ ượ ạ ộ ỗ ớ ể đ giúp HS g i tên đ c s v t, hi n t ẽ ợ ng, ho t đ ng phù h p v i m i hình v .

ố ớ ạ ở ệ ả ậ ẩ Đ i v i d ng 3: ứ bài t p này hình nh không hi n rõ mà n trong các b c

ầ ướ ệ ừ ỹ ứ ẫ tranh. Giáo viên c n h ự ậ ng d n HS quan sát k b c tranh, cho HS phát hi n t ng s v t

ẩ ộ ừ ằ ể ợ ằ ị ỉ ọ n trong tranh và g i tên b ng m t t . Giáo viên có th g i ý b ng cách ch v trí c a s ủ ự

ể ọ ậ v t đ HS hình dung và g i tên.

ươ ở ộ ố ừ ạ ệ ữ 3.2 Ph ậ ng pháp d y bài t p M r ng v n t theo quan h ng nghĩa

ở ộ ố ừ ạ ủ ể D ng 1: M r ng v n t theo ch đi m

ướ ầ ư ự ẫ ạ ậ ố Khi h ng d n HS th c lo i bài t p này, giáo viên c n l u ý: Mu n HS tìm

ủ ề ữ ữ ể ầ ế ề ự ạ đ ượ ừ c t ng cùng ch đ , HS c n có nh ng hi u bi ờ ố ệ t v ph m vi hi n th c đ i s ng

ủ ề ữ ể ộ ế ữ ể ệ ề thu c ch đ đó. Nh ng hi u bi ồ t này bi u hi n không đ ng đ u gi a các HS và đ ượ c

ố ớ ể ặ ọ ệ ữ ể ế ề coi là khó đ i v i HS ti u h c, đ c bi t là nh ng hi u bi ầ ự t v các lĩnh v c không g n

ộ ớ gũi, quen thu c v i các em.

ố ớ ậ ừ ắ ữ ả ặ ớ ọ ể + Đ i v i ki u bài t p tìm t g n v i nh ng văn b n đã h c ho c có t ừ ẫ m u,

ự ầ ừ ẫ ể ướ ả ẫ ừ ữ ạ GV c n d a vào t m u và văn b n đó đ h ng d n HS tìm t ng cùng lo i, cùng

ộ ườ ủ ể ặ ộ ộ ươ ằ n m trong m t tr ộ ng nghĩa, cùng thu c m t ch đi m (ho c m t ph ệ ủ ng di n c a ch ủ

ể đi m).

ố ớ ạ ậ ừ ẫ ướ ế ề ạ ầ + Đ i v i lo i bài t p không có t m u, tr c h t GV c n nói rõ v ph m vi

ự ủ ừ ệ ữ ế ể ằ ộ hi n th c c a t ẫ ng . Ti p theo, GV có th làm m u b ng cách nêu m t, hai ví d đ ụ ể

ướ ị HS đ nh h ng.

ạ ừ ớ ừ ừ ồ D ng 2: Tìm t theo các l p t (tìm t đ ng nghĩa, trái nghĩa)

ướ ể ị ậ ẫ ạ ướ ệ ừ Khi h ng d n HS làm lo i bài t p này, đ đ nh h ng cho vi c tìm t , GV có

ể ả ề ệ ừ ồ ơ ở ợ ướ th gi i thích v khái ni m t đ ng nghĩa, trái nghĩa. Trên c s đó GVg i ý, h ẫ ng d n

ừ ầ ủ ừ ự ể ệ ậ ừ HS tìm t ể theo yêu c u c a t ng bài t p. Đ HS có đi m t a trong vi c tìm t , GV có

ể ả ủ ừ ộ ố ử ụ ẵ ừ th gi i thích nghĩa c a t ữ ả cho s n và nêu m t s ng c nh trong đó có s d ng t cho

ứ ừ ẫ ướ ẫ ừ ệ ố ươ ự ẵ s n. Căn c vào t m u, GV h ng d n HS tìm t theo h th ng t ng t .

ạ ừ D ng 3 : Tìm t theo ý nghĩa khái quát

ố ớ ạ ậ ướ ế ầ ả ặ Đ i v i lo i bài t p này, tr ể c h t GV có th yêu c u HS gi i thích ho c gi ả i

ỉ ự ậ ạ ộ ủ ệ ể ạ ặ ườ thích cho HS các khái ni m ch s v t, ho t đ ng, tr ng thái, đ c đi m c a ng i và

ướ ẫ ừ ộ ừ ữ ơ ở ậ v t. Trên c s đó, GVh ng d n HS tìm các t ạ ng thu c t ng lo i nói trên. Vì các em

ư ượ ệ ế ọ ừ ừ ộ ừ ế ố ừ ch a đ c h c các khái ni m ti ng, t , danh t , đ ng t , tính t …nên y u t tìm đ ượ c

ộ ế ể ừ ừ ề ơ ả ế có th là m t ti ng, t ặ ụ , ho c c m t . Tuy nhiên, đi u c b n là HS bi t phân bi ệ ừ ỉ ch t t

ạ ộ ể ạ ấ ặ ự ậ s v t, ho t đ ng, tr ng thái, hay tính ch t, đ c đi m.

ươ ở ộ ố ừ ạ ệ ấ ạ ừ 3.3. Ph ậ ng pháp d y bài t p M r ng v n t theo quan h c u t o t

ứ ừ ẫ ể ị ừ ừ ầ Giáo viên c n căn c vào t m u đ xác đ nh t ộ đó thu c vào t ổ ghép t ng

ạ ể ướ ẫ ừ ợ h p hay ghép phân lo i đ h ng d n HS tìm t .

ầ ủ ầ ậ ỉ ừ ứ Giáo viên c n ch rõ yêu c u c a bài t p là tìm t ch không ph i t ả ổ ợ ừ ừ h p t , t

ượ ư ọ ề ố ớ ả tìm đ ệ ớ c ph i có nghĩa. Tuy nhiên, đ i v i HS l p 2,3 do các em ch a h c v khái ni m

ượ ộ ố ổ ợ ừ ể ấ ậ ừ ế t , n u các em tìm đ c m t s t h p t giáo viên có th ch p nh n.

ươ ở ộ ố ừ ạ ơ ả ữ 3.4. Ph ậ ng pháp d y bài t p M r ng v n t qua trò ch i gi i ô ch

ướ ấ ạ ề ặ ư ủ ữ ế ể ả Tr c h t, GV l u ý HS v đ c đi m c u t o c a ô ch , gi thi ế ụ ể ủ t c th c a

ữ ự ạ ỗ ừ ề ầ ờ ợ ẫ ướ ẫ ứ m i lo i ô ch . Th hai, GV d a vào t đi n m u và ph n l i g i ý, h ầ ng d n HS l n

ừ ầ ề ở ỗ ượ l ừ t tìm t ng t c n đi n m i dòng ngang.

ươ ố ừ ậ ạ ả ạ 3.5. Ph ng pháp d y bài t p Phân lo i, qu n lý v n t

ự ữ ạ ườ ự D a trên nh ng tiêu chí phân lo i khác nhau, ng ề i ta xây d ng thành nhi u

ố ừ ậ ạ ả ướ ạ ừ ẫ ữ ạ d ng bài t p phân lo i, qu n lý v n t . Khi h ng d n HS phân lo i t ầ ng , GV c n

ữ ề ắ ầ ị ạ ơ ở giúp HS n m v ng yêu c u đ bài. Trên c s đó, giáo viên xác đ nh tiêu chí phân lo i,

ạ ừ ứ ệ ờ ướ ẫ ỗ ự ồ đ ng th i là căn c , ch d a cho vi c phân lo i t . GV h ử ụ ng d n HS s d ng các tiêu

ể ử ợ ừ ầ ỗ ạ ậ ạ ặ ậ chí này đ x lý t p h p t ư ể c n phân lo i. Tùy theo đ c đi m m i d ng bài t p, GV đ a

ị ướ ạ ừ ợ ra cách đ nh h ng, g i ý giúp HS phân lo i t .

ố ớ ạ ạ ừ ậ ườ ủ + Đ i v i d ng bài t p phân lo i t theo các tr ộ ỏ ơ ng nghĩa nh h n c a m t

ủ ể ầ ả ỗ ậ ợ ừ ể ự ề ệ ạ ơ ch đi m, GV c n gi i thích rõ h n v ph m vi hi n th c mà m i t p h p t ị bi u th .

ố ớ ạ ạ ừ ự ậ ừ ồ + Đ i v i d ng bài t p phân lo i t d a trên tiêu chí t đ ng nghĩa, trái nghĩa,

ả ế ợ ệ ớ ả ừ ầ GVc n gi i thích khái ni m k t h p v i gi i nghĩa t .

ố ớ ạ ạ ừ ự ấ ạ ừ ể ậ ặ + Đ i v i d ng bài t p phân lo i t d a trên đ c đi m c u t o t ầ , giáo viên c n

ợ ừ ầ ộ ừ ơ ạ ừ ừ ị giúp HS xác đ nh tâp h p t c n phân lo i thu c t đ n hay t ứ ph c, t ạ ghép phân lo i

ừ ợ hay t ổ ghép t ng h p.

ố ớ ạ ạ ừ ự ế ố ậ ủ ừ ệ + Đ i v i d ng bài t p phân lo i t d a trên y u t Hán c a t Hán –Vi t, giáo

ấ ạ ủ ừ ể ắ ệ ơ ở ặ viên giúp HS n m đ c đi m c u t o c a t Hán –Vi ủ t, trên c s phân tích nghĩa c a

ừ ể ạ ừ ộ ự ố các t đ HS phân lo i t m t cách chính xác. Cu i cùng, giáo viên d a vào t ừ ẫ m u

ụ ể ướ ặ ẫ ự ẫ ạ ừ ạ ộ ho c làm m u m t vài ví d đ h ệ ng d n HS th c hi n phân lo i các t còn l i.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 1

ườ ơ ở ở ộ ự ự ể ể ậ M r ng v n t 1. Ng i ta d a trên c s nào đ xây d ng các ki u bài t p ố ừ ?

ở ộ ụ ủ ạ ỗ ậ M r ng v n t ụ 2. Nêu m c đích, tác d ng c a m i lo i bài t p ố ừ.

ố ừ ồ ứ ể ở ộ 3. Cách th c đ m r ng v n t cho HS g m:

ở ộ ố ừ ẽ a) M r ng v n t qua tranh v

ở ộ ố ừ ệ ữ b) M r ng v n t theo quan h ng nghĩa

ở ộ ố ừ ấ ạ ừ c) M r ng v n t theo c u t o t

ở ộ ố ừ ơ ả ữ d) M r ng v n t qua trò ch i gi i ô ch

 đúng  sai

ắ ở ộ ạ ậ M r ng v n t 4. Tóm t t các d ng bài t p ơ ồ ố ừ theo s đ hình cây.

ạ ộ Ho t đ ng 2:

ươ ạ ọ ạ ậ ừ ự Xây d ng ph ng pháp d y h c bài t p D y nghĩa t

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 2

ế ả ệ ể ề ộ ọ ệ ừ Luy n t và câu 1. Kh o sát SGK Ti ng Vi t ti u h c v n i dung phân môn , sau đó

ề ấ ả ậ th o lu n nhóm các v n đ sau:

ệ ừ ở ể ụ ạ Nhi m v d y nghĩa t ọ ti u h c

ả ừ ể ệ Các bi n pháp gi i nghĩa t ọ cho HS ti u h c

ủ ứ ể ặ ậ ả ừ ề ấ ươ ạ 2. Nghiên c u đ c đi m c a bài t p gi i nghĩa t và đ xu t ph ng pháp d y các

ậ ạ d ng bài t p đó.

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 2

ề ệ 1. Quan ni m v nghĩa c a t ủ ừ ở ể ọ ti u h c

ở ể ủ ừ ượ ọ ố ượ ể ự ậ ấ ti u h c, nghĩa c a t đ ộ c hi u là n i dung đ i t ả ng v t ch t, là s ph n

ố ượ ệ ượ ủ ệ ộ ệ ấ ộ ộ ộ ánh đ i t ự ng c a hi n th c (m t hi n t ng, m t quan h , m t tính ch t hay m t quá

ứ ượ ậ ạ ằ ộ ổ ợ ị trình) trong nh n th c đ c ghi l i b ng m t t h p âm thanh xác đ nh.

ụ ạ ệ ừ ở ể ọ 2. Nhi m v d y nghĩa t ti u h c

ệ ừ ở ể ả ừ ụ ủ ế ủ ạ Nhi m v ch y u c a d y nghĩa t ọ ti u h c là gi i nghĩa t ữ ồ , bao g m nh ng

ệ ụ ể công vi c c th sau:

ả ừ ớ ừ ớ ụ Gi i nghĩa t ấ m i: Khi cung c p cho HS các t ệ m i, GVcó nhi m v giúp HS

ủ ừ ắ n m nghĩa c a các t này.

ấ ớ ừ ừ ữ ả ệ ấ ớ Cung c p nét nghĩa m i cho t ọ đã h c: t xu t hi n trong ng c nh m i, mang

ể ớ nghĩa m i (nghĩa chuy n, nghĩa bóng).

ấ ượ ủ ừ ể Giúp HS th y đ ự c tính đa nghĩa và s chuy n nghĩa c a t .

ả ệ 3. Các bi n pháp gi i nghĩa t ừ ở ể ọ ti u h c

ở ể ệ ọ ả ừ ữ ti u h c, có nh ng bi n pháp gi i nghĩa t sau:

ệ ả ừ ằ ồ ậ ư ự ệ Bi n pháp 1: Gi i nghĩa t ậ b ng tr c quan: là bi n pháp đ a ra các đ th t, v t

ơ ồ ể ả ậ ả ở ể ệ ọ ả ừ th t, s đ , tranh nh…đ gi i nghĩa. ti u h c, bi n pháp gi i nghĩa t này th ườ ng

ượ ế ế ư ậ đ c thi t k thành các bài t p nh sau:

ữ (1) Nói tên các loài chim trong nh ng tranh sau:

ậ ạ ẹ ) ẻ (đ i bàng, cú mèo, chim s , sáo s u, cò, chào mào, v t

ế ệ ậ t 2, t p 1, tr 35) (Ti ng Vi

ồ ơ ơ ượ ả ặ (2) Nói tên đ ch i ho c trò ch i đ c t trong các tranh sau:

ế ệ ậ t 4, t p 1, tr 147) (Ti ng Vi

ệ ả ừ ằ ư ừ ị ớ ư ơ ơ Bi n pháp 2 : Gi i nghĩa t ữ ả b ng ng c nh: đ a t vào đ n v l n h n nh câu,

ạ ưố ủ ừ ự ộ ộ ế đo n, bài, tình h ng giao ti p…, nghĩa c a t b c l t ờ ữ ả nh ng c nh.

ể ả ụ ừ ư ấ ươ Ngoài bãi, h ng hoa tràm Ví d : Đ gi i nghĩa t “ngây ng t” giáo viên đ a câu “

ấ ơ th m ngây ng t”.

ệ ả ừ ằ ừ ồ ớ ừ Bi n pháp 3 : Gi i nghĩa t b ng t đ ng nghĩa, trái nghĩa v i t đó.

ẽ ạ ẩ ọ ỉ . Ví d : ụ Chăm h c, chăm làm là siêng h c, siêng làm. S ch s là không b n th u ọ

ệ ở ể ọ ườ ượ ế ế ướ ạ ậ Bi n pháp này ti u h c th ng đ c thi t k d i d ng bài t p tìm t ừ ồ đ ng

ớ ừ ướ ớ ừ nghĩa, trái nghĩa v i t cho tr c. HS tìm đ ượ ừ ồ c t đ ng nghĩa, trái nghĩa v i t cho tr ướ c

ể ượ ủ ừ ứ t c là HS đã hi u đ c nghĩa c a t .

ụ ữ ừ ồ ỗ ừ ớ ọ ậ ớ ẹ đ p, to l n, h c t p. Ví d : Tìm nh ng t đ ng nghĩa v i m i t sau đây:

ẹ M: đ p – xinh

ế ệ ậ t 5, t p 1, tr. 8) (Ti ng Vi

ệ ả ừ ằ ế ừ ớ ừ ố Bi n pháp 4 : Gi i nghĩa t b ng cách so sánh đ i chi u t v i t khác.

ả ừ ồ ấ ồ ơ ớ ườ ồ ụ Ví d : Gi i nghĩa t “đ i”, so sánh v i “núi”: đ i th p h n núi, s n đ i thoai

ả ơ ườ tho i h n s n núi.

ệ ả ằ ừ ệ ườ Bi n pháp 5 : Gi i nghĩa b ng cách phân tích t thành t ừ ố t . Bi n pháp này th ng áp

ố ớ ừ ệ ụ d ng đ i v i t Hán –Vi t.

ả ờ ủ ướ ụ Ví d : Gi i nghĩa t ừ Qu c kố ỳ, qu cố : n ướ kỳ: c . ờ Qu c kố ỳ: C c a n c, c.

ệ ớ ố ể ệ ậ Bi n pháp này liên quan t i v n hi u bi ế ế ố t y u t Hán Vi t, vì v y không nên xây

ự ế ậ ả ừ ệ ố ậ ể ự d ng bài t p đ HS tr c ti p gi i nghĩa t ạ mà thông qua h th ng bài t p phân lo i,

ố ừ ế ợ ủ ừ ả ấ qu n lý v n t k t h p cung c p nghĩa c a t .

ụ ế ừ ặ ơ ự Ví d : X p các t ủ ế ghép trong ngo c đ n thành hai nhóm d a theo nghĩa c a ti ng

ự ậ trung (trung bình, trung thành, trung nghĩa, trung th c, trung thu, trung h u, trung kiên,

trung tâm).

ở ữ a) Trung có nghĩa là “ gi a”. M: trung thu

ộ ạ ộ b) Trung có nghĩa là “m t lòng m t d ”. M: trung thành

ế ệ ậ t 4, t p 1, tr 63) ( Ti ng Vi

ệ ả ệ ằ ộ ị ừ ằ ộ ị Bi n pháp 6 : Gi i nghĩa b ng đ nh nghĩa: là bi n pháp làm rõ n i dung t b ng m t đ nh

ệ ở ể ọ ượ ự ậ ạ nghĩa. Hi n nay ệ ti u h c, bi n pháp này đ c xây d ng thành ba d ng bài t p sau:

ạ ừ ủ ừ ậ ự ươ ầ ứ ể D ng 1 : Cho t và nghĩa c a t , yêu c u xác l p s t ạ ng ng. Có th phân d ng

ạ ậ ỏ bài t p này thành hai lo i nh .

ố ừ ớ ươ ứ N i t v i nghĩa t ng ng:

ợ ở ộ ụ ọ ừ ở ộ Ví d : Ch n nghĩa thích h p c t B cho t c t A:

A B

ạ ộ ầ ễ ể ả ậ Lễ Ho t đ ng t p th có c ph n l ộ ầ và ph n h i

ổ ứ ườ ự ụ ặ ặ ị ệ H iộ ộ Cu c vui t ch c cho đông ng i d theo phong t c ho c nhân d p đ c bi t.

ặ ỷ ệ ộ ự ệ ứ ằ ấ ễ ộ L h i Các nghi th c nh m đánh d u ho c k ni m m t s ki n có ý nghĩa.

ự ọ L a ch n nghĩa đúng v i t ớ ừ :

ụ ể ả ờ ọ Ví d : Theo em thám hi mể là gì ? Ch n ý đúng đ tr l i:

ề ờ ố ủ ơ ể ở a) Tìm hi u v đ i s ng c a n i mình .

ể ả ơ a) Đi ch i xa đ xem phong c nh.

ữ ể ơ ạ ể ể c) Thăm dò, tìm hi u nh ng n i xa l , khó khăn có th nguy hi m.

ế ệ ậ t 4, t p 2, tr 105) (Ti ng Vi

ạ ỏ ự ế ặ ừ ủ ừ D ng 2 : Đ t câu h i tr c ti p (cho t , tìm nghĩa c a t ).

ữ ướ ụ ư ế ể Ví d : (1) Em hi u các thành ng d i đây nh th nào?

ầ ượ ướ c ấ c th y. a) C u đ

Ướ c sao đ b) ượ ậ . c v y

Ướ ủ c c a trái mùa. c)

ứ ọ d) Đ ng núi này trông núi n .

ế ệ ậ t 4, t p 1, tr 88) (Ti ng Vi

ạ ủ ừ ừ ạ ậ ả ừ D ng 3 : Cho nghĩa c a t ầ , yêu c u tìm t . D ng bài t p gi i nghĩa t này có trong

ơ ả ủ ừ ữ ầ ữ ả ả ừ ầ các trò ch i gi ợ i ô ch . Ph n g i ý là nghĩa c a t . Ô ch ph i gi i chính là t c n tìm.

ụ ậ ả Ví d : bài t p gi ữ i ô ch :

ể ề ữ ừ ữ ố ở ừ ướ a) Có th đi n nh ng t ng nào vào các ô tr ng t ng dòng d i đây?

ứ ẵ ộ Dòng 1: Cùng nhau ăn th c ăn bày s n trong đêm h i Trung thu.

ườ ạ Dòng 2: Ng i chuyên sáng tác âm nh c.

ế ệ ậ t 3, t p 2, tr 76) Dòng 3:... (Ti ng Vi

ươ ạ ạ ậ ừ 5. Ph ng pháp d y bài t p D y nghĩa t

ậ ả ừ ằ ở ể ạ ậ ọ ượ Bài t p gi i nghĩa t ự b ng tr c quan: ti u h c, lo i bài t p này đ c xây

ự ự ậ ế ề ừ ủ ự ậ ỉ ự ậ ạ ộ ể ự d ng d a trên s nh n bi t v các t ặ ch s v t, ho t đ ng, đ c đi m c a s v t qua

ạ ậ ậ ọ ế ủ ừ ừ ậ tranh minh h a. D ng bài t p này giúp HS nh n bi ể t “nghĩa bi u v t” c a t (t nào

ị ự ậ ạ ộ ở ộ ụ ể ấ ờ ể ồ bi u th s v t, ho t đ ng, tính ch t nào), đ ng th i còn có tác d ng m r ng, phát tri n

ạ ậ ượ ề ậ ở ộ ở ộ ố ừ M r ng v n t qua ố ừ v n t cho các em. D ng bài t p này đã đ c đ c p n i dung

ạ ộ ụ ậ ầ ươ ể tranh vẽ (m c 2.1 ph n Thông tin cho ho t đ ng 1). Vì v y, ph ạ ng pháp d y ki u bài

ươ ạ ủ ụ ậ ầ này cũng là ph ạ ng pháp d y c a bài t p nói trên (xem m c 3.1 ph n Thông tin cho ho t

ộ đ ng 1).

ậ ả ừ ằ ừ ồ ớ ừ ướ Bài t p gi i nghĩa t b ng t đ ng nghĩa, trái nghĩa v i t cho tr ầ c. Yêu c u

ữ ậ ừ ặ ố ượ ủ ạ c a d ng bài t p này là dùng nh ng t có nghĩa gi ng ho c trái ng c nghĩa c a t ủ ừ ầ c n

ả ươ ể ả ệ ủ ừ ệ ậ gi i thích làm ph ng ti n đ gi i thích nghĩa c a t . Ngoài vi c giúp HS nh n bi ế t

ượ ủ ừ ầ ả ở ộ ể ạ ậ đ c nghĩa c a t c n gi ố i thích, d ng bài t p trên còn giúp HS m r ng, phát tri n v n

ậ ớ ướ ầ ệ ầ ừ ố ớ t . Đ i v i HS các l p 2, 3 bài t p này còn b c đ u góp ph n hình thành khái ni m t ừ

ừ ạ ạ ậ ươ ự ư ồ đ ng nghĩa, t trái nghĩa cho các em. Cách d y d ng bài t p này t ng t ạ nh cách d y

ở ộ ớ ừ ự ụ ầ ậ M r ng v n t ạ d ng bài t p ố ừ theo các l p t v ng (xem m c 3.2 ph n Thông tin cho

ạ ộ ho t đ ng 1).

ả ừ ằ ừ ố ớ ừ ụ ậ Bài t p gi i nghĩa t b ng cách phân tích t thành t ừ ố t (áp d ng đ i v i t Hán –

ệ ạ ậ ượ ế ế ệ ố ả ậ ạ Vi t). D ng bài t p này đ c thi ố t k thông qua h th ng bài t p phân lo i, qu n lý v n

ạ ộ ụ ầ ừ t . (xem m c 3. 5 ph n Thông tin cho ho t đ ng 1).

ả ừ ằ ậ Bài t p gi i nghĩa t ị b ng đ nh nghĩa.

ố ớ ạ ở ậ ừ ủ ừ ề ỉ ầ ẵ Đ i v i d ng 1: bài t p này, t và nghĩa c a t đ u đã cho s n. HS ch c n xác

ữ ừ ủ ừ ừ ườ ề ạ ợ ậ ự ươ ứ l p s t ng ng gi a t và nghĩa c a t trong t ng tr ng h p. V cách d y, giáo viên

ướ ầ ượ ẫ ố ừ ử ừ ớ ừ ế h ng d n HS l n l t th ghép, n i t ng t ẵ v i t ng nghĩa cho s n. N u HS làm đúng,

ủ ừ ể ế ề ợ có nghĩa các em đã hi u nghĩa c a t . N u HS làm sai, giáo viên g i ý v nghĩa c a t ủ ừ ,

ướ ẫ ạ ế ữ ừ ớ ủ ừ ượ h ng d n HS ghép l i đ n khi trùng kh p gi a t và nghĩa c a t là đ c.

ố ớ ạ ậ ậ ầ ả ữ ụ ữ Đ i v i d ng bài t p 2: Bài t p này yêu c u gi ộ i nghĩa các thành ng , t c ng m t

ứ ủ ả ừ ướ ủ ế hình th c c a gi i nghĩa t . Tr ữ ể c h t giáo viên giúp HS hi u nghĩa đen c a thành ng ,

ữ ả ậ ỏ ể ệ ộ ụ t c ng ; sau đó cho các em th o lu n, tr ả ờ l i câu h i đ các em phát hi n ra n i dung

ữ ụ ủ ữ nghĩa c a các thành ng , t c ng đó.

ố ớ ạ ố ớ ỉ ự ữ ủ ữ ệ ậ ợ Đ i v i d ng bài t p 3: (ch th c hi n đ i v i nh ng dòng ngang c a ô ch có g i ý

ủ ừ ộ ầ ướ ứ ẫ ư đ a ra n i dung nghĩa c a t ừ , yêu c u tìm t ). Giáo viên h ừ ng d n HS căn c vào t ng

ộ ừ ự ươ ủ ự ậ ớ ừ ệ ượ ứ ệ ấ ủ nét nghĩa c a n i dung t tìm s t ng ng v i t ng d u hi u c a s v t, hi n t ng,

ừ ệ ợ ế ậ ệ ữ ệ ấ ố khái ni m. T đó giáo viên g i ý, giúp HS thi ủ t l p m i quan h gi a các d u hi u c a

ư ữ ệ ể ậ ừ ầ khái ni m đ HS đ a ra thu t ng đó chính là t c n tìm.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 2

ữ ọ ủ ơ ở ệ ả ừ ở ể ọ 1. Phân tích c s ngôn ng h c c a các bi n pháp gi i nghĩa t ti u h c.

ế ậ ọ ộ ệ ể ọ ả ọ 2. Ch n m t bài t p đ c trong SGK Ti ng Vi t ti u h c, gi i nghĩa m t s t ộ ố ừ ầ c n

ế ệ ả ừ ợ thi t theo các bi n pháp gi i nghĩa t phù h p.

ạ ừ ề ị 3. Theo anh (ch ) khi d y nghĩa t ầ ư cho HS, c n l u ý đi u gì?

ự ế ậ ả ừ ộ ệ ừ ờ ọ Luy n t và câu 4. Xây d ng phi u bài t p gi i nghĩa t cho m t gi h c .

ố ộ ợ ớ ộ 5. N i c t A v i c t B cho phù h p:

A B

ả ừ ằ ư ể ậ ậ ả 1. Gi i nghĩa t ị b ng đ nh nghĩa a. là đ a ra các v t th t, tranh nh đ làm rõ nghĩa

ả ừ ằ ố ừ ấ ệ ộ ừ ộ 2. Gi i nghĩa t ế b ng so sánh đ i chi u xu t hi n trong m t nhóm t , m t câu, .ừ t b. là cho t

ể ộ ữ ả m t bài đ nghĩa t ừ ộ ộ b c l qua ng c nh.

ả ừ ằ ữ ả ừ ồ ớ ừ ầ 3. Gi i nghĩa t b ng ng c nh ư c. là đ a ra t ặ đ ng nghĩa ho c trái nghĩa v i t c n

ả i nghĩa. ộ ả ả ừ ằ ừ ằ ộ ừ ằ ề ư ố ớ ừ 4. Gi 5. Gi i nghĩa t i nghĩa t b ng cách phân tích t ừ ồ b ng t ừ ố t ặ đ ng nghĩa ho c gi d. là nêu n i dung nghĩa b ng m t đ nh nghĩa. e. là đ a ra m t t ộ ị có nhi u nét nghĩa gi ng v i t

ả ệ trái nghĩa ầ c n gi i nghĩa, phân bi t cho HS các nét

ả ừ ằ ừ ả ế 6. Gi i nghĩa t ự b ng tr c quan nghĩa gi ng và khác nhau. ế ố f. là tách t ố thành các y u t , gi ừ i nghĩa t ng y u

ố ộ t m t.

ạ ộ Ho t đ ng 3:

ươ ậ ử ụ ạ ọ ừ ự Xây d ng ph ng pháp d y h c bài t p S d ng t

ờ Th i gian: 0,5 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 3

ạ ộ ở 1. Ho t đ ng cá nhân nhà:

ử ụ ụ ủ ụ ệ ị ở ể ọ ệ ạ S d ng t Xác đ nh m c đích, nhi m v c a vi c d y ừ ti u h c.

ế ả ệ ệ ừ ầ Luy n t và câu Kh o sát SGK Ti ng Vi t ph n đ :ể

ử ụ ậ ạ ố ừ + Th ng kê các d ng bài t p S d ng t .

ươ ậ ử ụ ạ ừ ự + Xây d ng ph ể ng pháp d y các ki u bài t p s d ng t .

ề ữ ẩ ậ ả ộ ị 2. Th o lu n nhóm v nh ng n i dung đã chu n b .

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 3

ử ụ ệ ừ 1. Khái ni m s d ng t

ử ụ ừ ế ợ ự ọ ừ ữ ớ S d ng t là l a ch n và k t h p các t ể ạ ng v i nhau đ t o thành câu, thành

ấ ị ữ ạ ắ đo n...theo nh ng qui t c nh t đ nh.

ệ ạ ử ụ ủ ụ 2. M c đích c a vi c d y s d ng t ừ ở ể ọ ti u h c

ử ụ ụ ủ ạ ừ ố ừ ủ ự ệ M c đích c a vi c d y s d ng t là tích c c hóa v n t c a HS, nghĩa là

ữ ể ừ ượ ữ ừ ố ượ ử ụ chuy n nh ng t HS đã tích lũy đ c thành nh ng t "s ng", luôn đ c s d ng trong

ạ ộ ế ư ho t đ ng giao ti p và t duy.

ậ ử ụ ệ ố 3. H th ng bài t p s d ng t ừ ở ể ọ ti u h c

ể ự ố ừ ự ụ ệ ệ ế ệ ể ọ Đ th c hi n nhi m v tích c c hóa v n t cho HS, SGK Ti ng Vi t ti u h c đã

ệ ậ ử ụ ệ ố ự ừ ồ ề ừ ậ xây d ng h th ng bài t p luy n t p s d ng t ạ , g m các d ng: đi n t , thay th t ế ừ ạ , t o

ữ ạ ế ng , t o câu, vi ạ t đo n văn.

ạ ề ừ ẵ ừ ầ ạ ậ ỏ ồ D ng 1 ậ : Bài t p đi n t . Bài t p này g m hai lo i nh : Cho s n t ề c n đi n

ừ ầ ề c n đi n. ự ho cặ t tìm t

Ví d : ụ

ọ ừ ỗ ố ặ ớ ỗ ơ ơ ạ ổ gi , đu i, ch y, nhe, (1) Ch n t ợ trong ngo c đ n thích h p v i m i ch tr ng: (

lu nồ )

Con mèo, con mèo

... theo con chu tộ

ố ... vu t, ... nanh

ố ồ Lu n hang, ... h c.

ế ồ ệ ậ (Đ ng dao, Ti ng Vi t 2, t p 1, tr 67)

ọ ừ ỉ ạ ộ ỗ ố ỗ ớ ướ (2) Ch n t ợ ch ho t đ ng thích h p v i m i ch tr ng d i đây:

ế ế ệ t. a) Cô Tuy t Mai... môn Ti ng Vi

ấ ễ ể b) Cô ... bài r t d hi u.

c) Cô... chúng em chăm h c.ọ

ế ệ ậ t 2, t p 1, tr 59) (Ti ng Vi

ạ ế ừ ữ ậ D ng 2 : Bài t p thay th t ng

ụ ừ ữ ể ế ặ ơ ở Ví d : Tìm t ng trong ngo c đ n có th thay th cho t ạ đo n ừ quê h ngươ

văn sau:

ủ ả ơ ớ ị Tây Nguyên là quê h ngươ c a tôi. N i đây tôi đã l n lên trong đ u v i thân

ươ ủ ủ ế ươ ơ th ng c a má, trong ti ng ngân vang c a dòng thác, trong h ạ ủ ng th m ngào ng t c a

núi r ng.ừ

ơ ơ ấ ổ ấ ướ , đ t n (quê quán, quê cha đ t t ắ ố ) c, giang s n, n i chôn rau c t r n

ế ệ ậ t 3, t p 1, tr 89) (Ti ng Vi

ạ ậ ạ ố ừ ạ ậ ỏ ồ D ng 3 : Bài t p t o câu. Bài t p này g m hai lo i nh : ghép n i t ẵ cho s n thành

ừ ặ ặ câu ho c dùng t đ t câu

ụ ừ ữ ở ộ ừ ữ ở ộ ể ạ Ví d : Ghép các t ng c t A và các t ng c t B đ t o thành câu k ể Ai làm

gì?

A B

ệ ổ ể ắ Đàn cò áo tr ng k chuy n c tích

ặ Bà em giúp dân g t lúa

ộ ộ ượ B đ i bay l n trên cánh đ ng ồ

ế ệ ậ t 4, t p 1, tr 172) (Ti ng Vi

ộ ừ ụ ớ ặ ộ ặ Ví d : (1) Đ t câu v i m t t cùng nghĩa v i ớ ớ trung th cự ho c m t câu trái nghĩa v i

ế ệ ậ t 4, t p 1, tr. 48) trung th cự . (Ti ng Vi

ạ ữ D ng 4: ậ ạ Bài t p t o ng

ụ ướ ừ ặ ừ ữ ướ Ví d : Ghép t c ho c sau t ng t ng d ể ạ i đây đ t o thành ừ dũng c mả vào tr

ữ ụ ừ nh ng c m t có nghĩa:

ầ ườ ế ỹ ữ ạ ộ Tinh th n, hành đ ng, xông lên, ng ậ i chi n s , n du kích, em bé liên l c, nh n

ứ ạ ế ể ố ề ướ ẻ ự ậ khuy t đi m, c u b n, ch ng l ạ ườ i c ng quy n, tr c k thù, nói lên s th t.

ế ệ ậ t 4, t p 2, tr .74) (Ti ng Vi

ạ ế D ng 5 ậ : Bài t p vi ạ t đo n văn

ủ ế ạ ậ ượ ớ ệ ế ệ ệ D ng bài t p này ch y u đ c gi i thi u trong sách Ti ng Vi ế t 4, Ti ng Vi t 5.

ậ ườ ầ ử ụ ạ ộ Bài t p này th ng yêu c u s d ng t ừ ế vi ủ ề t m t đo n văn theo ch đ .

ế ạ ộ ể ề ạ ụ Ví d : Vi ộ ị t đo n văn nói v ho t đ ng du l ch hay thám hi m, trong đó có m t

ừ ậ ậ ố ừ ữ s t ng em v a tìm đ ượ ở c bài t p 1 hay bài t p 2.

ế ệ ậ t 4, t p 2, tr. 117) (Ti ng Vi

ươ ậ ử ụ ạ ừ 4. Ph ng pháp d y bài t p S d ng t

ố ớ ạ ề ừ ậ Đ i v i d ng 1, bài t p Đi n t :

ỗ ố ể ầ ọ Tr c h t ơ ộ ắ ướ ế , giáo viên yêu c u HS đ c các câu văn có ch tr ng đ HS s b n m

ệ ự ơ ở ọ ừ ầ ứ ủ ạ ỗ ề Th hai ộ n i dung c a m i câu hay đo n, làm c s cho vi c l a ch n t c n đi n. , giáo

ủ ậ ợ ừ ướ ợ ừ ặ ậ ể viên giúp HS tìm hi u nghĩa c a t p h p t cho tr c (ho c trong t p h p t tìm đ ượ c

ậ ự ừ ầ ề ướ ầ ượ ẫ Th baứ ể ố ớ đ i v i ki u bài t p t tìm t c n đi n). , giáo viên h ng d n HS l n l t th ử

ừ ộ ỗ ố ế ừ ỗ ự ươ ề ợ ợ ề ừ đi n t ng t m t vào m i ch tr ng. N u t nào có s t ng h p v nghĩa, phù h p v ề

ế ợ ữ ệ ớ ừ ữ ả ữ ả quan h ng pháp (kh năng k t h p) v i các t ự ạ ng trong câu, đo n, ng c nh thì l a

ươ ề ừ ọ ch n ph ng án đi n t đó.

ố ớ ạ ậ Đ i v i d ng 2, bài t p thay th t ế ừ ữ ng :

ề ướ ầ ượ ẫ ử ừ ừ ẵ ạ V cách d y, giáo viên h ng d n HS l n l t th dùng t ng t cho s n thay th ế

ừ ế ừ ậ ầ ủ ấ ắ cho t mà bài t p yêu c u. N u t ủ nào không làm m t đi s c thái ý nghĩa c a câu, c a

ạ ả ố ủ ế ượ ề ả ị ạ đo n; l i đ m b o v tính nh p nhàng, cân đ i c a câu văn thì thay th đ c.

ố ớ ạ ậ ạ ữ ạ Đ i v i d ng 3, 4, bài t p t o ng , t o câu:

ố ự ậ ạ ố ớ ọ ượ ừ ữ ạ ớ ừ Đ i v i lo i bài t p t o ng , mu n l a ch n đ c t ể ế ợ có th k t h p v i t cho

ể ạ ữ ướ ầ ượ ẫ ử ừ ẵ s n đ t o ra ng , giáo viên h ng d n HS l n l t th ghép t ng t ừ ớ ừ v i t ẵ cho s n.

ự ế ề ệ ệ ề ấ ả ợ ế ợ N u th y chúng có s phù h p v quan h ý nghĩa, quan h logic, v kh năng k t h p

ẵ ấ ậ ớ ừ v i t cho s n thì ch p nh n.

ậ ạ ố ớ Đ i v i bài t p t o câu:

ở ể ừ ữ ẵ ầ ố + ậ ki u bài t p ghép t ng cho s n thành câu, giáo viên c n chú ý m i quan h ệ

ữ ữ ủ ữ ữ ề ệ ạ ố ị ề v ng pháp, v ý nghĩa gi a ch ng và v ng trong câu, c nh đó là m i quan h danh

ữ ủ ữ ữ ậ ộ ộ ừ ừ ớ ổ ừ ớ ị t v i đ nh ng (trong b ph n ch ng ), gi a đ ng t , tính t ữ v i b ng (trong b ộ

ữ ề ậ ậ ị ướ ầ ượ ẫ ừ ừ ph n v ng ). V cách làm bài t p, giáo viên h ng d n HS l n l t ghép t ng t ng ữ

ề ấ ạ ầ ủ ế ạ ữ ậ ộ theo yêu c u c a bài t p, n u t o ra câu đúng v c u t o ng pháp và n i dung ý nghĩa

là đ c.ượ

ở ể ừ ặ ướ ể ẫ + ậ ki u bài t p dùng t đ t câu, giáo viên h ng d n suy nghĩ đ tìm mô hình

ợ ươ ớ ừ ứ ừ ọ ừ ự ẵ ữ ể ấ ầ câu thích h p t ng ng v i t ng t cho s n, sau đó l a ch n t ng đ l p đ y mô

ủ ừ ầ ể ặ ầ ậ ớ ự hình câu đó. C n d a vào nghĩa c a t và yêu c u bài t p đ đ t câu đúng v i tình

ữ ả ố hu ng, ng c nh.

ố ớ ạ ậ ế ạ Đ i v i d ng 5, bài t p vi t đo n văn:

ế ệ ể ậ ọ ườ ế ộ Trong sách Ti ng Vi t ti u h c, bài t p này th ầ ng yêu c u HS vi ạ t m t đo n

ủ ề ướ ế ớ ậ ạ ả văn theo ch đ cho tr c. Vì v y các câu trong đo n văn ph i liên k t v i nhau và

ượ ắ ậ ự ế ộ ấ ủ ấ ị ự ạ ậ ế đ c s p x p theo m t tr t t nh t đ nh. Th c ch t c a lo i bài t p này là vi ạ t đo n

ủ ự ả ầ ả ộ ỏ văn theo mô hình c a m t văn b n thu nh . Giáo viên c n d a vào qui trình s n sinh văn

ể ướ ẫ ậ ả b n đ h ng d n HS làm bài t p.

ề ạ ướ ủ ế ầ ậ ằ ờ ả V cách d y, tr c h t giáo viên nêu yêu c u c a bài t p (b ng l i gi i thích

ả ờ ặ ỏ ướ ẫ ị ướ ế ế ề ho c nêu câu h i, HS tr l i). Sau đó, h ng d n HS đ nh h ng vi t (vi t v ai, cái

ế ể ướ ạ ậ ẫ gì?, vi ế t đ làm gì?). Ti p theo giáo viên, h ng d n HS l p dàn ý cho đo n văn (nêu

ớ ể ệ ế ố ướ câu gi i thi u, các câu tri n khai ý, nêu câu k t). Cu i cùng, giáo viên h ẫ ng d n HS

ử ụ ự ệ ạ ỉ ừ hi n th c hóa dàn ý thành đo n văn hoàn ch nh, trong đó chú ý s d ng các t ữ ng mà

ầ ậ bài t p yêu c u.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 3

ừ ư ừ ạ ộ ử ụ 1.S d ng t là đ a t ế ụ ể vào các ho t đ ng giao ti p c th .

 đúng  sai

ử ụ ụ ủ ậ ừ 2. M c đích c a bài t p S d ng t là giúp HS:

ể ừ a) hi u nghĩa t

ở ộ ố ừ b) m r ng v n t

ừ ế ớ ố c) dùng t đúng v i tình hu ng giao ti p.

ố ừ ự ủ ố ừ ể d ) chuy n v n t tiêu c c c a HS thành v n t ự tích c c

ấ ả ươ e) t t c các ph ng án trên

ậ ạ ố ớ ữ ạ ữ ụ ể ọ 3. Đ i v i HS ti u h c, bài t p t o ng , t o câu có nh ng tác d ng nào?

ậ ế ệ ừ ừ ủ ừ ặ ặ ậ ạ 4. Bài t p vi ư t đo n v a mang đ c tr ng c a bài t p luy n t ư v a mang đ c tr ng

ệ ậ ạ ừ ư ủ ệ ặ ậ ế ả ủ c a bài t p luy n câu l i v a mang đ c tr ng c a bài t p luy n vi t văn b n.

 đúng  sai

ử ụ ự ậ ỹ ừ 5. Xây d ng 5 bài t p rèn k năng s d ng t cho HS.

ạ ộ Ho t đ ng 4:

ươ ừ ự Xây d ng ph ạ ọ ề ệ ng pháp d y h c v bi n pháp tu t so sánh, nhân hoá

ờ Th i gian: 1 ti ế t ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 4

ạ ộ ệ ọ ỏ ếng Vi t 3 ệ ề ạ H i đáp v d y 1. Ho t đ ng cá nhân: đ c các tài li u Ti ậ ậ t p 1, t p 2 và

ệ ế ọ h c Ti ng Vi t 3 đ : ể

ể ề ệ ệ ừ Tìm hi u v khái ni m bi n pháp tu t so sánh, nhân hóa

ề ệ ậ ạ ố ừ Th ng kê các d ng bài t p v các bi n pháp tu t so sánh, nhân hóa

ề ậ ả ộ 2. Th o lu n nhóm v các n i dung trên.

ậ ả ỏ 3. Xem băng và th o lu n các câu h i sau:

ệ ừ ượ ớ ệ ằ ớ ọ ườ a) Bi n pháp tu t so sánh đ c gi i thi u cho h c sinh l p 3 b ng con đ ng nào?

ầ ơ ả ủ ể ự ệ ầ ạ ầ b) Yêu c u c b n c a bài d y là gì? Đ th c hi n đúng yêu c u trên, GV c n tuân

ủ ữ ắ ạ ọ th nh ng nguyên t c d y h c nào?

ữ ư ể ượ ự ủ ể ệ ướ h ẫ ng d n c) Phân tích nh ng u đi m và nh c đi m c a GV khi th c hi n qui trình

ệ ừ ạ ướ ả ể ậ ớ HS làm quen v i bi n pháp tu t so sánh? Theo b n, qui trình h ẫ ng d n gi i bài t p đ làm

ớ ừ ướ ẫ ả ậ ạ ệ quen v i bi n pháp tu t ớ có gì khác v i qui trình h ng d n HS gi ủ i các d ng bài t p khác c a

ệ ừ và câu phân môn Luy n t ?

ử ụ ươ ứ ổ ứ ạ ằ ọ d) GV đã s d ng các ph ng pháp, hình th c t ch c d y h c nào nh m phát huy

ọ ậ ử ụ ự ủ ươ ứ ổ ứ tính tích c c h c t p c a HS? Cách s d ng các ph ng pháp, các hình th c t ạ ch c d y

ư ợ ủ ể ợ ư ọ h c này c a GV đã h p lý ch a? Có đi m nào ch a h p lý?

ọ ạ ữ ượ e) Nh ng bài h c b n rút ra đ c sau khi xem băng hình?

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 4

ươ ệ ạ ừ 1.Ph ng pháp d y bi n pháp tu t so sánh

ệ ệ ừ 1.1. Khái ni m bi n pháp tu t so sánh

ừ ườ ố ượ ề ế ố ệ So sánh là bi n pháp tu t trong đó ng i ta đ i chi u hai hay nhi u đ i t ng khác

ư ố ở ộ ề ố ượ ể ể ể ơ ượ ớ nhau nh ng gi ng nhau m t đi m nào đó, đ hi u rõ h n v đ i t ng đ c nói t i.

ượ

ể

ng đ

c so sánh

ẩ ng làm chu n đ so sánh

ặ Đ c đi m so sánh t

ể iươ

ừ T so sánh như

ố ượ Đ i t hoa

ầ ủ ủ 1.2.Mô hình đ y đ c a phép so sánh

ụ ừ ệ

ố ượ Đ i t M tặ ủ 1.3. Tác d ng c a bi n pháp tu t

so sánh

ứ ề ậ ườ ọ ề ố ượ ắ ơ ể V nh n th c, qua so sánh, giúp ng i đ c hi u sâu s c h n v đ i t ng.

ể ả ề ả ả V c m xúc, hình nh so sánh làm tăng thêm tính bi u c m cho câu văn.

ừ ậ ề ệ 1.4. Bài t p v bi n pháp tu t so sánh

ệ ự ế ớ ớ ư ệ ế SGK Ti ng Vi t 3 không tr c ti p gi ệ i thi u khái ni m so sánh v i t cách là

ệ ộ ừ ệ ố ậ ậ ế m t bi n pháp tu t cho HS mà thông qua h th ng bài t p giúp HS nh n bi t và s ử

ạ ộ ạ ạ ậ ồ ế ụ d ng chúng trong ho t đ ng giao ti p. Lo i bài t p này g m hai d ng.

ạ ậ ậ ế ệ ừ ồ D ng 1 : Bài t p nh n bi t bi n pháp tu t so sánh, g m:

ậ ậ ế ự ậ ả ề Bài t p v nh n bi t s v t so sánh, hình nh so sánh:

ự ậ ượ ữ ớ ơ ướ Ví dụ: Tìm nh ng s v t đ c so sánh v i nhau trong các câu th câu văn d i đây:

a) Hai bàn tay em

ầ ư Nh hoa đ u cành.

b)....

ệ ậ t 3, t p 1, tr 8) ế (Ti ng Vi

ậ ậ ế ừ Bài t p nh n bi t các t so sánh

ạ ừ ỉ ự ữ ơ ậ i các t ch s so sánh trong nh ng câu th trên Ví d : ụ Hãy ghi l . (Xem Bài t p 1)

ệ ậ ộ t 3, t p m t, tr 24) ế (Ti ng Vi

ậ ế ặ ậ Bài t p nh n bi ể t đ c đi m so sánh

ự ậ ượ ữ ụ ơ ữ ề ớ Ví d : Trong nh ng câu th sau, các s v t đ ặ c so sánh v i nhau v nh ng đ c

ể đi m nào?

ư ế ế ố a) Ti ng su i trong nh ti ng hát xa,

ổ ụ ồ ồ Trăng l ng c th bóng l ng hoa.

ệ ậ t 3, t p 1, tr 116) ế (Ti ng Vi

ạ ậ ụ ệ ậ ừ ể ậ ồ D ng 2 : Bài t p v n d ng các bi n pháp tu t so sánh, g m các ki u bài t p: tìm t ừ ề đi n

ỗ ấ ử ụ ặ ả vào ch ch m, đ t câu có s d ng hình nh so sánh.

Ví d : ụ

ặ ự ậ ượ ẽ ướ ừ ồ ế ữ ả (1) Quan sát t ng c p s v t đ c v d i đây r i vi t nh ng câu có hình nh so

ự ậ ẽ sánh các s v t trong tranh: (xem tranh v )

ệ ậ t 3, t p 1, tr .126) ế (Ti ng Vi

ữ ừ ữ ỗ ố ỗ ợ (2) Tìm nh ng t ớ ng thích h p v i m i ch tr ng:

ẹ ượ ư ư c so sánh nh ...., nh ... a) Công cha nghĩa m đ

ờ ư ườ ư ấ ơ ng đ t sét tr n nh ... b) Tr i m a đ

ở ư ố ề thành ph , có nhi u tòa nhà cao nh ... c)

ệ ậ t 3, t p 1, tr.126) ế (Ti ng Vi

ươ ậ ề ệ ạ ừ 1.5. Ph ng pháp d y bài t p v bi n pháp tu t so sánh

ố ớ ạ ệ ệ ậ ừ ậ Đ i v i d ng 1, bài t p nh n di n các bi n pháp tu t so sánh

ể ằ ộ ơ ỏ Giáo viên giúp các em hi u n i dung các câu th , câu văn b ng cách nêu câu h i

ờ ả ướ ế ơ ộ ư ấ ặ ằ ho c b ng l i gi i thích. Sau b ậ c nh n bi ủ t s b , giáo viên đ a mô hình c u trúc c a

ả ụ ụ ể ụ ầ ộ so sánh và gi i thích mô hình đó thông qua m t ví d c th (xem m c 2 ph n Thông

ế ướ ừ ẫ ườ ế ợ tin). Ti p theo, giáo viên h ng d n HS đi vào phân tích t ng tr ớ ố ng h p, đ i chi u v i

ể ệ ệ ấ ấ ậ ầ mô hình c u trúc đ phát hi n ra các d u hi u so sánh mà bài t p yêu c u.

ố ớ ự ậ ể ợ ằ ậ ả Đ i v í bài t p tìm s v t, hình nh so sánh, giáo viên có th g i ý b ng cách nêu

ượ ớ ẽ ế ậ ớ ố c so sánh v i cái gì, câu h i: ỏ cái gì đ ấ đ i chi u v i mô hình c u trúc HS s nh n ra đó

ố ượ ượ ố ượ ư ể ẩ là đ i t ng đ c so sánh và đ i t ng đ a ra làm chu n đ so sánh. Đó cũng chính là

ự ậ ế ả ằ ậ ầ ố ớ ấ các s v t, hình nh so sánh mà bài t p yêu c u. B ng cách đ i chi u v i mô hình c u

ươ ự ớ ườ ầ ợ ừ ặ trúc so sánh, giáo viên làm t ng t v i các tr ng h p yêu c u tìm t ể so sánh, đ c đi m

so sánh.

ố ớ ạ ậ ụ ệ ậ ừ Đ i v i d ng 2, bài t p v n d ng các bi n pháp tu t so sánh

ế ạ ậ ệ ộ ượ D ng bài t p này trong SGK Ti ng Vi t 3, các n i dung so sánh đ ư c đ a ra

ướ ạ ề ẩ ử ụ ể ặ ệ ả d i d ng ti m n, giáo viên ph i giúp HS phát hi n ra và s d ng chúng đ đ t câu có

ệ ướ ư ế ấ ử ụ s d ng bi n pháp so sánh. Tr c h t, giáo viên đ a mô hình c u trúc so sánh, t ươ ng

ứ ớ ấ ặ ầ ướ ứ ẫ ả ế ng v i c u trúc câu c n đ t. Sau đó, giáo viên h ng d n HS căn c vào gi thi t bài

ế ố ủ ấ ự ươ ự ồ ậ ầ ượ t p l n l ừ t tìm t ng y u t c a c u trúc so sánh d a vào s t ặ ủ ng đ ng c a các đ c

ủ ự ậ ể ấ ể ả ầ đi m so sánh c a s v t, hình nh... đ l p đ y các mô hình câu.

ươ ệ ạ ừ 2. Ph ng pháp d y bi n pháp tu t nhân hóa

ệ 2.1. Khái ni m nhân hoá

ệ ọ ộ ừ ườ Nhân hóa (còn g i là nhân cách hóa) là m t bi n pháp tu t , trong đó ng ấ i ta l y

ừ ệ ủ ữ ể ấ ộ ị ườ ể ể ệ ữ nh ng t ng bi u th thu c tính, d u hi u c a con ng ộ ị ấ i đ bi u th d u hi u, thu c

ố ượ ườ ố ượ ằ ả ở ủ tính c a đ i t ả ng không ph i là con ng i, nh m làm cho đ i t ng miêu t tr nên

ễ ể ờ ồ ơ ườ ỏ ầ g n gũi, d hi u h n, đ ng th i, làm cho ng ả i nói có kh năng bày t kín đáo tâm t ư ,

ộ ủ thái đ c a mình.

ề ấ ạ ể ượ ấ ạ 2.2. V c u t o, nhân hóa có th đ c c u t o theo hai cách:

ừ ạ ộ ữ ủ ấ ỉ ườ ể ể ấ ị Dùng t nh ng ch tính ch t, ho t đ ng c a con ng ạ i đ bi u th tính ch t, ho t

ủ ố ượ ườ ộ đ ng c a đ i t ả ng không ph i là con ng i.

Đàn cò áo tr ngắ ụ Ví d :

ắ Khiêng n ng qua sông

Cô gió chăn mây trên đ ngồ

Bác m t tr i ọ qua ng n núi. ặ ờ đ p xeạ

ầ (Tr n Đăng Khoa)

ố ượ ườ ư ườ ệ Coi đ i t ả ng không ph i là con ng i nh con ng ớ i và tâm tình trò chuy n v i

chúng.

ế ị ừ Ch mây v a kéo đ n ụ Ví d :

ố ả ồ Trăng sao tr n c r i

ấ ờ ợ Đ t nóng lòng ch đ i

ư ơ ố Xu ng đi nào, m a i!

ỗ (Đ Xuân Thanh)

ề ứ ể ả ứ ứ ậ ả , vì v y,ậ 2.3. V ch c năng, nhân hoá có ch c năng nh n th c và bi u c m c m xúc

ượ ử ụ ờ ạ ằ nhân hóa đ ộ c s d ng r ng rãi, trong l i nói sinh ho t h ng ngày và trong văn ch ươ ng

ệ ậ ngh thu t.

ậ ề ệ ạ ừ 2. 4. Các d ng bài t p v bi n pháp tu t nhân hóa

ạ ệ ậ ậ ừ ể ồ D ng 1: ệ Bài t p nh n di n bi n pháp tu t ỏ nhân hóa, g m các ki u nh :

ậ ậ Bài t p nh n bi ế ố ượ t đ i t ng nhân hóa

ụ ọ ơ ả ờ ồ ồ ỏ Ví d : Đ c bài th sau ( ứ và tr l i câu h i: Đ ng h báo th c)

ữ ậ ơ ượ a)Trong bài th trên, nh ng v t nào đ c nhân hóa?

ệ ậ t 3, t p 2, tr. 45, 46) ế (Ti ng Vi

ậ ậ ế Bài t p nh n bi t cách nhân hóa

ự ậ ấ ượ ụ ữ Ví d : b) Nh ng s v t y đ ằ c nhân hóa b ng cách nào?

ệ ậ t 3, t p 2, tr. 45, 46) ế (Ti ng Vi

ạ ụ ệ ậ ậ ừ ậ ậ ầ D ng 2: Bài t p v n d ng bi n pháp tu t ụ nhân hóa. Bài t p này yêu c u HS v n d ng

ữ ừ ụ ủ ệ ậ ọ ứ ề ệ nh ng tri th c v bi n pháp tu t nhân hóa đã h c vào vi c nh n xét tác d ng c a phép

ờ ế ử ụ ạ ộ ồ nhân hóa, đ ng th i bi ế ụ ể t s d ng chúng vào các ho t đ ng giao ti p c th .

Ví d : ụ

ự ậ ự ư ữ ư ấ ố ơ (1) Trong nh ng câu th sau, cây c i và s v t t x ng là gì? Cách x ng hô y có tác

ụ d ng gì?

ụ a) Tôi là bèo l c bình

ứ ạ ỏ B t kh i sình đi d o

ắ ồ Dong mây tr ng làm bu m

ượ M n trăng non làm giáo

ễ ọ (Nguy n Ng c Oánh)

b)....

ệ ậ t 3, t p 2, tr. 85) ế (Ti ng Vi

ế ắ ạ ộ ừ ử ụ ế (2) Hãy vi t m t đo n văn ng n (t 4 đ n 5 câu) trong đó có s d ng phép nhân hóa

ổ ớ ờ ể ả ầ đ t b u tr i bu i s m ho c t ặ ả ộ ườ m t v n cây.

ế ệ ậ t 3, t p 2, tr. 127) (Ti ng Vi

ươ ậ ề ệ ạ ạ ừ 2. 5. Ph ng pháp d y các d ng bài t p v bi n pháp tu t nhân hóa

ố ớ ậ ậ ế ệ ừ ướ ế ầ Đ i v i bài t p nh n bi t bi n pháp tu t nhân hoá tr c h t, giáo viên c n làm

ệ ệ ộ ừ ệ ặ rõ khái ni m nhân hóa, n i dung bi n pháp tu t nhân hóa thông qua vi c đ t câu h i đ ỏ ể

ấ hình thành c u trúc mô hình.

ụ ụ ể Xét ví d c th sau:

ồ ữ ể ậ ặ ứ nh ng v t nào mang đ c đi m, tính cách nh ư ồ Trong bài th ơ Đ ng h báo th c

ng i?ườ

ồ ượ ọ ằ ữ ế ồ Nh ng chi c kim đ ng h đ c g i b ng gì?

ạ ộ ữ ế ấ ạ ượ ả ằ ữ ủ Ho t đ ng, tr ng thái c a nh ng chi c kim y đ c miêu t b ng nh ng t ừ

ữ ư ế ng nh th nào?

ữ ậ Nh ng v t Cách nhân hóa

ượ ượ ọ ư ườ ượ ả ằ ữ đ c nhân hóa Đ c g i nh ng i Đ c t b ng nh ng t ừ ả ườ ng t i

ừ bác anh ọ ậ th n tr ng, nhích t ng li, t ng li ướ ầ c l m lì, đi t ng b ừ ừ ướ ừ c, t ng b Kim giờ Kim phút

ệ ầ ượ ừ ự ự ấ D a trên mô hình c u trúc này, giáo viên giúp HS th c hi n l n l ỏ t t ng câu h i

ở ỗ ệ ủ ệ ừ ệ ể ậ ậ ấ ừ m i bài t p đ nh n di n t ng d u hi u c a bi n pháp tu t nhân hóa.

ố ớ ụ ệ ậ ậ ừ ướ ẫ Đ i v i bài t p v n d ng bi n pháp tu t nhân hóa, giáo viên h ng d n HS căn

ử ụ ể ặ ề ấ ậ ặ ứ c vào mô hình c u trúc trên đ đ t câu có s d ng nhân hóa ho c nh n xét v cái hay

ể ợ ể ầ ẫ ậ ằ ộ ị ủ c a nhân hóa. Giáo viên có th g i ý b ng cách làm m u m t ph n bài t p đ HS đ nh

ướ ự ệ ậ ạ h ng và th c hi n các bài t p còn l i.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 4:

ạ ướ ẫ ậ ọ ế ề ặ 1. B n hãy h ể ng d n HS ti u h c nh n bi ể t cái hay v đ c đi m so sánh trong câu

ơ th sau:

ư ẻ Tr em nh búp trên cành

ế ủ ế ọ Bi t ăn ng bi t h c hành là ngoan

ồ (H Chí Minh)

ạ ế ử ụ ệ ừ 2. B n hãy cho bi t câu ca dao sau đây đã s d ng bi n pháp tu t nào?

ả Qua đình ng nón trông đình

ươ Đình bao nhiêu ngói th ấ ng mình b y nhiêu.

a) So sánh

b) Nhân hóa

ử ụ ệ ệ c) Không s d ng bi n pháp nào trong hai bi n pháp trên

ử ụ 3. Câu ca dao sau đã s d ng cách nhân hóa nào?

ế ử Trèo lên cây kh n a ngày

Ai làm chua xót lòng này kh i?ế ơ

ế ệ ớ ệ 4. SGK Ti ng Vi ậ t 3, t p 1 gi ấ i thi u cho HS m y cách nhân hóa?

ọ ự ậ ằ ừ ườ a) 1 đó là g i s v t b ng t ể ọ dùng đ g i con ng i.

ả ự ậ ằ ữ ừ b) 2 đó là a, và t s v t b ng nh ng t dùng đ t ể ả ườ ng i.

ớ ự ậ ư ậ ớ ườ c) 3 đó là a, b, và nói v i s v t thân m t nh nói v i con ng i.

ạ ộ Ho t đ ng 5:

ươ ạ ọ ề ấ ạ ừ ự Xây d ng ph ng pháp d y h c v c u t o t

ờ Th i gian: 0,5 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 5

ạ ộ ả ế Ti ng Vi t 4 1. Ho t đ ng cá nhân: Kh o sát SGK ệ và cho bi t:ế

ế ệ ể ử ụ ớ ư ữ ọ ị ơ SGK Ti ng Vi ơ t ti u h c đã s d ng đ n v ngôn ng nào v i t cách là đ n v ị

ấ ạ ừ c u t o t ?

ị ấ ạ ừ ạ ệ ự ữ ể ọ ơ ọ Nh ng khó khăn trong vi c l a ch n đ n v c u t o t d y cho HS ti u h c?

ả ậ 2. Th o lu n nhóm:

ườ ơ ở ạ ừ ơ ự ể ừ Ng i ta d a trên c s nào đ phân lo i t đ n t ừ ứ ừ ph c, t ghép t láy?

ươ ệ ừ ậ ừ ừ Ph ng pháp giúp HS nh n di n t ghép t láy, t ổ ạ ghép phân lo i ghép t ng

h p?ợ

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 5

ơ ị ấ ạ ừ ế ệ 1. Đ n v c u t o t ti ng Vi t

ị ấ ạ ừ ơ ế ơ ị ệ ử ụ ể ấ ạ ừ Đ n v c u t o t là đ n v mà ti ng Vi t s d ng đ c u t o ra các t cho t ừ

ệ ế ệ ổ ườ ế ự v ng ti ng Vi t. Trong SGK môn Ti ng Vi ệ ở t ph thông hi n nay, ng i ta th ườ ng

ị ấ ạ ừ ể ỉ ơ ậ ệ ườ dùng thu t ng ữ ti ngế đ ch đ n v c u t o t ế trong ti ng Vi ữ t. Nh ng ng i theo quan

ệ ế ằ ơ ị ườ ả ữ ữ ả ni m này cho r ng, ti ng là đ n v mà ng i b n ng nói chung, HS b n ng nói riêng,

ậ ế ườ ể ễ ậ ộ Hôm nay, tôi đi h cọ ấ ễ r t d nh n bi t. Ng i ta có th nh n ra m t cách d dàng câu nói:

ế ồ g m 6 ti ng.

ộ ố ệ ặ Tuy nhiên, quan ni m này cũng g p m t s khó khăn:

ế ệ ộ ố ừ ụ ế + Trong ti ng Vi t, m t s t không có nghĩa. Ví d : các ti ng bù, nhìn trong bù

ế ấ ậ ơ ỏ ị nhìn; b , k t ồ ế trong b k t. ồ ế Vì v y, ti ng là đ n v âm –nghĩa nh nh t là cách nói có ý

ươ ố nghĩa t ng đ i.

ử ụ ậ ị ấ ạ ừ ơ ữ ti ng ế + Khi s d ng th t ng ớ ư v i t cách là đ n v c u t o t , ng ườ ọ ẽ ễ i đ c s d

ầ ị ữ ể ồ ơ ớ âm ti ấ ti ng ế ẫ nh m l n v i ậ tế đ n v ng âm, th m chí có th đ ng nh t v i ớ âm ti tế .

ộ ượ ể ố ủ + N i dung c a khái ni m ấ c hi u rõ ràng, th ng nh t ệ ti ngế đôi khi không đ

ể ế ứ ự ữ ế ậ gi a các nhà nghiên c u. Vì v y d a vào ti ng đ ti n hành phân lo i c u t o t ạ ấ ạ ừ ế ti ng

ệ ộ ỉ ả Vi t ch là m t gi i pháp.

ế ệ ể ủ ệ ể ề ọ SGK Ti ng Vi ế t ti u h c hi n nay không đi sâu vào tìm hi u v nghĩa c a ti ng

ề ấ ạ ệ ượ ệ ế ể ậ ỉ ắ ầ ơ ạ mà ch tìm hi u v c u t o ti ng, nh n di n các hi n t ng b t v n trong th , t o c s ơ ở

ể ệ ươ ứ ạ ừ cho vi c tìm hi u ph ng th c t o t .

ộ 2. N i dung d y h c v c u t o t ạ ọ ề ấ ạ ừ ở ể ọ ti u h c

2.1. T đ n, t ừ ơ ừ ứ ph c

ữ ọ ậ ượ ữ ừ ữ t Trong ngôn ng h c, thu t ng ừ ơ đ đ n ể ỉ c dùng đ ch nh ng t ộ do m t hình

ế ố ấ ạ ừ ừ ự ọ ừ ố ự ặ ị ự v th c (y u t c u t o t có ý nghĩa t v ng, còn g i là t ố ạ th c ho c căn t ) t o t

ừ ữ ừ ệ ấ ph c thành, còn t ể ỉ ứ dùng đ ch nh ng t ị ự ạ do ít nh t hai hình v th c t o thành. Vi c phân

ừ ơ ừ ế ệ ữ ể ể đ n, t ph c bi t ệ t ứ trong ti ng Vi t có nh ng quan đi m khác nhau là do cách hi u v ề

ộ ố ị ả ằ ấ ị ế ả hình v khác nhau. M t s tác gi cho r ng, hình v nh t thi ậ t ph i có nghĩa, vì v y

ừ ồ ỏ ẻ ế ồ ữ nh ng t g m hai ti ng vô nghĩa nh ư ăn năn, áy náy, băn khoăn, th th ...; bù nhìn, b

ượ ươ ươ ừ ỉ ộ ế hóng, b k t ồ ế ...cũng đ c xem là ừ ơ , t t đ n ng đ ớ ng v i các t ch m t ti ng có nghĩa

ộ ố ả ỗ ế ệ ế ế ệ nh ư bàn, gh , tế ủ...M t s tác gi khác quan ni m, m i ti ng (âm ti t) trong ti ng Vi t là

ố ượ ứ ể ậ ộ ị ế ừ đ n m t hình v , vì v y có th căn c vào s l ng ti ng trong t mà phân bi ệ t t ừ ơ (g mồ

ộ ế ế ồ ở ắ ố ữ ể ừ t ph c m t ti ng), ứ (g m hai ti ng tr ệ lên). Đ tránh nh ng r c r i trong quan ni m

ị ả ỉ ừ ơ ộ ế ồ ừ đ n ti t đa ti t hình v , cũng có tác gi ch phân bi ệ t t ớ t ế (g m m t ti ng) v i ồ ế (g m hai

ệ ố ậ ừ ơ ắ ế ế ở ừ ứ ti ng tr lên) mà không nh c đ n vi c đ i l p t đ n, t ph c.

ế ệ ệ ế ừ ừ ồ ộ ế ọ ấ ạ Ti ng c u t o nên t . T g m m t ti ng g i là SGK Ti ng Vi t 4 quan ni m “

ừ ồ ề ế ọ ừ ệ ậ ừ ơ t đ n. T g m hai hay nhi u ti ng g i là t ph c t 4, t p 1, tr. 28). Nh ư ế ứ ” (Ti ng Vi

ệ ừ ơ ừ ố ượ ứ ế ừ ồ ờ ậ v y, sách phân bi đ n, t t t ph c theo s l ng ti ng trong t , đ ng th i cũng không

ữ ừ ơ ế ả ễ ấ ậ ả ơ ậ dùng thu t ng t đ n ti ế ừ t, t đa ti t. Gi i pháp này d ch p nh n h n c , vì nó t ỏ ra

ễ ể ố ớ ể ả ọ ơ đ n gi n, d hi u đ i v i HS ti u h c.

ừ ừ 2.2 T ghép, t láy

ể ừ ề ứ ế ệ ấ ạ V các ki u t ph c, SGK Ti ng Vi t 4 nh n m nh cách th c c u t o t ứ ấ ạ ừ ứ ch

ề ả ạ không thiên v miêu t phân lo i:

ể ạ ừ ứ ph c là: Có hai cách chính đ t o t

ữ ế ạ ớ 1. Ghép nh ng ti ng có nghĩa l . ừ i v i nhau. Đó là các t ghép

ươ ươ ng, th ế ng m n,.. M: tình th

ố ợ ữ ế ầ ầ ặ ả ầ ầ ố 2. Ph i h p nh ng ti ng có âm đ u hay v n (ho c c âm đ u và v n) gi ng

ừ nhau. Đó là các t láy.

M: săn sóc, khéo léo, luôn luôn,...

ế ệ ậ t 4, t p 1, tr. 39) (Ti ng Vi

ố ớ ề ặ ữ ậ ấ ừ ế ạ ừ V y v n đ đ t ra là đ i v i nh ng t mà các ti ng t o nên t không có nghĩa

ệ ữ ế ừ ệ ề ả ồ ế ư bù nhìn, b k t, và quan h gi a các ti ng trong t không ph i là quan h v nghĩa nh

ộ ừ ơ ừ ứ ế ừ ồ b hóng; mít tinh, căng tin, xà phòng. ..thu c t đ n hay t ph c?, n u là t ứ ph c thì

ộ ừ ừ thu c t láy hay t ghép?

ỗ ừ ề ế ở ủ ạ ị M i t trên đ u do hai ti ng tr lên t o thành, nên theo đ nh nghĩa c a SGK

ế ệ ể ừ ứ ủ ế Ti ng Vi ọ t ti u h c nó là t ị ph c. Tuy nhiên, cũng theo đ nh nghĩa c a SGK Ti ng Vi ệ t

ữ ể ọ ừ ứ ả ừ ế ạ ừ ti u h c nh ng t ph c này không ph i là t ghép, vì các ti ng t o nên t không có

ệ ữ ế ừ ệ ề ả ừ nghĩa và quan h gi a các ti ng trong t không ph i là quan h v nghĩa. Các t này

ả ừ ệ ữ ế ừ ệ ề ả cũng không ph i t láy, vì quan h gi a các ti ng trong t không ph i là quan h v âm.

ạ ừ ứ ặ ệ ộ ộ ỏ ừ ẫ ế ậ ng u k t. ộ Đây là m t lo i t ph c đ c bi ọ t, g i là ừ ẫ ế M t b ph n nh t t ng u k t là t ừ

ệ ạ ộ ậ ừ ẫ ạ ừ ượ ủ ữ ầ thu n Vi t, đ i b ph n các t ế ng u k t còn l i là t vay m n c a các ngôn ng khác.

ề ệ ạ ừ ừ ế ệ ư ọ V vi c phân lo i t ghép, t láy SGK Ti ng Vi t 4 không đ a vào bài h c nh ư

ơ ở ự ộ ơ ị ế ứ ế ệ ậ ỉ m t đ n v ki n th c lý thuy t mà ch cho HS nh n di n chúng trên c s th c hành

ầ ủ ậ ở ạ ề ừ ừ ệ phân lo i theo yêu c u c a bài t p ệ ậ bài Luy n t p v t ghép và t láy t 4, ế (Ti ng Vi

ạ ơ ụ ủ ứ ể ế ầ ậ t p 1, tr. 43, 44). M c đích c a SGK là đ không sa vào ki n th c phân lo i đ n thu n

ề ệ ờ ỹ ừ ứ ề ừ ế ở và dành nhi u th i gian rèn luy n k năng dùng t cho HS. B i ki n th c v t ghép, t ừ

ừ ứ ượ ế ở ậ ể ọ láy nói riêng; t ph c nói chung còn đ c h c ti p ọ ơ ở b c trung h c c s . Đ giúp HS

ầ ư ự ạ th c hành phân lo i, giáo viên c n l u ý:

ạ ừ ề ầ V phân lo i t ể ghép, c n hi u cách nói “ có nghĩa phân loại” nghĩa là trong ki uể

ứ ế ướ ỉ ạ ự ậ ụ ứ ế ừ t ghép này ti ng chính đ ng tr c ch lo i s v t chung, ti ng ph đ ng sau có tác

ạ ự ậ ớ ạ ự ậ ỏ ơ có nghĩa ữ ụ d ng phân lo i s v t l n đó thành nh ng lo i s v t nh h n. Còn cách nói “

ủ ể ầ ừ ơ ổ ổ t ng h p ợ ” cũng c n hi u là nghĩa c a các t ợ ghép này mang tính khái quát h n, t ng h p

ủ ừ ủ ừ ế ơ ớ ả ổ ợ ơ h n, chung h n so v i nghĩa c a t ng ti ng. Nghĩa c a t ghép t ng h p không ph i là

ủ ữ ế ầ ộ ừ phép c ng c a nghĩa thành ph n gi a các ti ng trong t đó.

ạ ừ ề ế ậ ệ ế ầ ỉ + V phân lo i t láy, bài t p trong SGK ti ng Vi t 4 ch yêu c u HS x p các t ừ

ượ ỉ ắ ạ ớ ừ láy tìm đ c trong đo n văn vào 3 nhóm, nghĩa là ch g n v i các t ụ ể láy c th trong

ứ ư ủ ự ạ ậ ả ệ đo n văn c a bài t p này ch ch a ph i là s khái quát có tính lý thuy t t 4, ế ế (Ti ng Vi

ế ầ ớ ệ ậ t p 1, tr. 43, 44). Do đó, giáo viên cũng không c n nói v i HS ti ng Vi ố t có ba hay b n

ể ừ ớ ư ộ ơ ứ ủ ị ế ầ ả ọ ki u t láy và HS cũng không c n ph i ghi nh nh m t đ n v ki n th c c a bài h c.

ề ệ ệ ừ ậ ừ ầ ư V vi c nh n di n t ghép và t láy, giáo viên c n l u ý:

ừ ệ ữ ế ề ầ ố ế + Các ti ng trong t ế ghép h u h t đ u có nghĩa và m i quan h gi a các ti ng

ừ ơ ế ể ạ ừ ệ ề ừ trong t ghép là quan h v nghĩa, c ch đ t o t ơ ế ghép là c ch ghép các t có nghĩa

ố ớ ừ ệ ữ ệ ề ế ạ ớ l i v i nhau. Còn đ i v i t ơ ế ể ạ láy, quan h gi a các ti ng là quan h v âm, c ch đ t o

ự ố ợ ặ ả ố ợ ề ầ ầ ầ ầ ừ t ố ớ láy là s ph i h p v âm (ph i h p âm đ u hay v n ho c c âm đ u và v n). Đ i v i

ườ ữ ợ ừ ệ ề ệ ề ừ ừ ế tr ng h p nh ng t trong đó các ti ng v a có quan h v âm, v a có quan h v nghĩa

ữ ầ ắ ừ ệ ữ ế ị ớ v i nhau, giáo viên c n cân nh c xem nh ng t ố nào quan h gi a các ti ng b chi ph i

ở ơ ế ạ ừ ữ ừ ệ ữ ế ị m nh b i c ch nghĩa thì là t ghép. Còn nh ng t nào quan h gi a các ti ng b chi

ạ ố ừ ở ơ ế ph i m nh b i c ch láy thì là t láy.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 5

ể ừ ề ạ ứ ế ệ 1.T i sao khi trình bày v các ki u t ph c SGK Ti ng Vi t 4 không đi vào miêu t ả ế k t

ạ ả ấ ạ ỉ ứ ấ ạ ừ qu phân lo i mà ch nh n m nh cách th c c u t o t ?

ể ướ ạ ẫ ệ ừ ứ ớ ộ ụ ừ ệ 2. B n có bi n pháp gì đ h ng d n HS phân bi ụ ph c v i m t c m t ? Cho ví d . t t

ạ ướ ậ ẫ ạ ừ ự ấ ạ ừ Bao 3. B n hãy h ả ng d n HS l p b ng phân lo i các t sau đây (d a vào c u t o t ):

ơ ữ ệ ặ ả ố ỉ ứ ắ bi n, b o b i, hoan h , căn c , h u hình, m t mũi, t ươ ố i t t, đi đ ng, săn b n, bù nhìn,

ề ố ồ ơ ử ườ ề ắ ậ cu ng quít, xà phòng, b ng b nh, l l ng, máy cày, đ ng ray, g p g nh, réo r t, xanh

ộ ườ ử ắ ỏ ơ ử ầ ồ xanh, ru ng v n, nhà c a, nh nh n, l l ng, qu n áo, b hóng.

ệ ủ ế ể ạ ậ ọ ả 4. B n hãy đánh giá k t qu nh n di n c a HS ti u h c:

ồ ồ a. chu n chu n, cào cào, chôm chôm, đu đ ủ là t láyừ

 đúng  sai

ệ ả ầ ố ỉ ừ b. eo, kính coong, m ĩ, cu ng quít, k ch c m ỡ không ph i là t láy

 đúng  sai

ạ ộ Ho t đ ng 6:

ự ươ ớ ừ Xây d ng ph ạ ọ ề ng pháp d y h c v các l p t có quan h v ệ ề

nghĩa

ờ ế t Th i gian: 1 ti ệ ạ ộ ụ ủ Nhi m v c a ho t đ ng 6

ệ ả ế ệ Ti ng Vi ậ t 5, t p 1 1. Làm vi c cá nhân: Kh o sát SGK và cho bi t:ế

ở ể ượ ọ ớ ừ ọ ti u h c, HS đ c h c các l p t ệ ề có quan h v nghĩa nào?

ớ ừ ề ạ ệ ề ở ể ọ ậ Các d ng bài t p v các l p t có quan h v nghĩa ụ ti u h c? Cho ví d .

ả ậ 2. Th o lu n nhóm:

ớ ừ ề ậ ạ ộ ọ ệ ề Phân tích và nh n xét n i dung d y h c v các l p t có quan h v nghĩa ở

ể ọ ti u h c.

ươ ớ ừ ể ề ạ ậ ệ ề ở ể ọ Ph ng pháp d y các ki u bài t p v các l p t có quan h v nghĩa ti u h c.

Thông tin cho ho t đ ng 6 ở ể ạ ộ ượ ọ ớ ừ ệ ề ồ ọ ti u h c, HS đ c h c các l p t có quan h v nghĩa g m:

ệ ậ ừ ồ ề ừ ồ ế T đ ng nghĩa, Luy n t p v t đ ng nghĩa (4 ti t).

ệ ậ ề ừ ừ ế T trái nghĩa, Luy n t p v t trái nghĩa (2ti t).

ừ ồ ừ ồ ữ ế T đ ng âm, Dùng t ể ơ đ ng âm đ ch i ch (2 ti t).

ệ ậ ề ừ ừ ề ề ế T nhi u nghĩa, Luy n t p v t nhi u nghĩa (3 ti t).

ừ ồ 1.T đ ng nghĩa

ừ ồ ữ ừ ư ề ươ ồ ớ T đ ng nghĩa là nh ng t khác nhau v âm thanh, nh ng t ng đ ng v i nhau

ệ ớ ề ộ ố ắ ữ ắ ề v nghĩa, và có phân bi t v i nhau v m t s s c thái ng nghĩa, s c thái phong cách...

nào đó.

ừ ồ ạ ừ ồ ở ứ ộ T đ ng nghĩa chia thành hai lo i: t đ ng nghĩa m c đ cao (máy bay, tàu

ơ ơ ừ ồ ở ứ ộ ấ bay, phi c ; ăn, x i, chén..) và t đ ng nghĩa ẫ m c đ th p (mang, khiêng, vác; d n

ứ ầ ầ ầ ầ đ u, c m đ u, đ ng đ u...).

ế ư ắ ạ ọ ị SGK Ti ng Vi ệ 5 đ a ra cách đ nh nghĩa và phân lo i ng n g n, chính xác và t

ọ ề ừ ồ ứ ủ ể ậ ợ ớ ộ phù h p v i trình đ nh n th c c a HS ti u h c v t đ ng nghĩa:

ừ ồ ữ ừ ố T đ ng nghĩa là nh ng t có nghĩa gi ng nhau. 1.

ừ ồ ế ượ ể ờ ữ Có nh ng t đ ng nghĩa hoàn toàn, có th thay th đ c cho nhau trong l i nói. 2.

ổ ọ VD: h , c p, hùm,...

ừ ồ ữ ừ ả 3. ữ Có nh ng t đ ng nghĩa không hoàn toàn. Khi dùng nh ng t này ta ph i cân

ắ ể ự nh c đ l a chon cho đúng. VD:

ơ ăn, x i, chén,...

mang, khiêng, vác,...

ế ệ ậ t 5, t p 1, tr. 8) (Ti ng Vi

ầ ư ướ ẫ ậ ậ ế ậ Giáo viên c n l u ý khi h ng d n HS làm các bài t p nh n bi ậ t và các bài t p v n

ừ ồ ụ d ng t đ ng nghĩa trong SGK.

ế ừ ồ ề ệ ậ ừ ồ ậ + V các bài t p nh n di n (x p t đ ng nghĩa theo nhóm; tìm t đ ng nghĩa trong

câu, đo n) ạ

ậ ố ừ ồ ắ ị ầ ệ Mu n nh n di n chính xác các t ắ đ ng nghĩa, HS c n n m ch c đ nh nghĩa v t ề ừ

ủ ầ ắ ượ ấ ủ ừ ồ ơ ả ữ ư ặ ồ đ ng nghĩa c a SGK, c n n m đ c nh ng đ c tr ng c b n nh t c a t đ ng nghĩa.

ể ế ướ ế ả Đ giúp HS x p đ ượ ừ ồ c t đ ng nghĩa theo nhóm, tr c h t giáo viên ph i giúp HS có k ỹ

ệ ậ ừ ồ ớ năng nh n di n các t đ ng nghĩa v i nhau trong cùng nhóm.

ố ớ ạ ậ ừ ồ ạ ướ ế Đ i v i lo i bài t p tìm t đ ng nghĩa trong đo n văn, tr c h t giáo viên cho

ể ắ ọ ỹ ượ ủ ừ ủ ể ạ ộ ạ HS đ c k đo n văn đ n m đ c n i dung c a toàn đo n, hi u nghĩa c a t ng câu,

ừ ệ ạ ậ ế ừ ồ ấ ạ ừ t ng t ơ ở trong đo n, làm c s cho vi c nh n bi đ ng nghĩa trong đo n văn y. t t

ố ớ ợ ừ ậ ạ ế ừ ồ ậ Đ i v i lo i bài t p cho t p h p t ầ , yêu c u x p t đ ng nghĩa theo nhóm, tr ướ c

ủ ừ ả ắ ừ ế ỗ ừ ế h t giáo cũng ph i giúp HS n m nghĩa c a t ng t ậ , nh n bi ử ụ t cách s d ng m i t trong

ế ụ ể ạ ừ ự ệ ả ế ả ừ t ng hoàn c nh giao ti p c th và cho HS th c hi n phân lo i t ậ theo k t qu đã nh n

di n.ệ

ậ ụ ề ậ ậ ạ ồ ỏ ạ + V các bài t p v n d ng: lo i bài t p này g m các d ng nh sau:

ừ ồ ớ ừ (1) Tìm t đ ng nghĩa v i t cho tr ướ c

ụ ữ ừ ồ ỗ ừ ớ ọ ậ ớ ẹ đ p, to l n, h c t p Ví d : Tìm nh ng t đ ng nghĩa v i m i t sau đây:

ế ệ ậ t 5, t p 1, tr. 8) (Ti ng Vi

ớ ừ ồ ặ (2) Đ t câu v i t đ ng nghĩa

ộ ặ ừ ồ ụ ặ ớ ớ Ví d : Đ t câu v i m t c p t đ ng nghĩa em m i tìm đ ượ ở c ậ bài t p 2.

ươ ấ ẹ ng em r t đ p. M: Quê h

ấ Bé Hà r t xinh.

ế ệ ậ t 5, t p 1, tr. 8) (Ti ng Vi

ừ ồ ợ (3) Tìm t đ ng nghĩa theo g i ý

ụ ừ ồ Ví d : Tìm các t đ ng nghĩa:

ắ ỉ ỉ a) Ch màu xanh c) Ch màu tr ng

ỏ ỉ ỉ b) Ch màu đ d) Ch màu đen

ế ệ ậ t 5, t p 1, tr. 13) (Ti ng Vi

ừ ỗ ố ặ (4) Tìm t ề trong ngo c đi n vào ch tr ng

ế ệ ậ t 5, t p 1, tr. 32) (Ti ng Vi

ế ử ụ ạ ừ ồ (5) Vi t đo n văn s d ng t đ ng nghĩa

ế ệ ậ t 5, t p 1, tr. 22,33) (Ti ng Vi

ố ớ ậ ừ ồ ớ ừ ướ ặ ạ Đ i v i các d ng bài t p tìm t đ ng nghĩa v i t cho tr c, đ t câu v i t ớ ừ

ọ ừ ồ ặ ể ề ợ ướ ế ồ đ ng nghĩa, ch n t đ ng nghĩa thích h p trong ngo c đ đi n, tr ả c h t giáo viên ph i

ủ ể ừ ồ ướ ể ả ồ ờ giúp HS hi u nghĩa c a các t đ ng nghĩa cho tr c đó, đ ng th i HS ph i hi u đ ượ c

ử ụ ắ ạ ớ ườ ợ ử ụ các s c thái ý nghĩa khác nhau cùng v i ph m vi s d ng, các tr ng h p s d ng riêng

ừ ơ ở ọ ừ ự ế ề ợ ỗ ố ủ ừ c a t ng t . Trên c s đó HS ti n hành l a ch n t thích h p đi n vào m i ô tr ng và

ỗ ừ ớ ướ ặ đ t câu đúng v i m i t cho tr c.

ố ớ ậ ế ử ụ ạ ừ ồ ủ ề Đ i v i bài t p vi t đo n văn có s d ng t đ ng nghĩa theo ch đ cho tr ướ c,

ướ ế ầ ị ướ ằ ả ầ tr c h t giáo viên c n đ nh h ng b ng cách gi ế ề i thích yêu c u đ bài cho HS. Ti p

ướ ề ộ ề ẫ ạ ẩ ị theo giáo viên h ng d n HS chu n b ý cho đo n văn, cho HS nói v n i dung đ bài,

ề ệ ử ụ ứ ừ ồ ố trong đó giáo viên l u ý HS v vi c s d ng các t ể đ ng nghĩa. Cu i cùng, HS chuy n

ỉ ạ các ý trên thành đo n văn hoàn ch nh.

ừ 2. T trái nghĩa

ừ ữ ừ ữ ề ề T trái nghĩa là nh ng t ự ố ậ ố ậ khác nhau v ng âm, đ i l p v nghĩa. S đ i l p

ả ượ ộ ơ ở ệ ượ ặ ậ ộ ừ ề v nghĩa ph i đ c đ t trên m t c s chung nào đó. Vì v y, có hi n t ng m t t có

ề ừ ể th có nhi u t trái nghĩa khác nhau.

ề ừ ị ế ệ ư ạ ặ ấ có trái nghĩa, SGK Ti ng Vi t 5 nh n m nh đ c tr ng “ Trong đ nh nghĩa v t

ượ ệ ậ ư ặ nghĩa trái ng c nhau ộ t 5, t p m t, tr. 22,33) ế ” (Ti ng Vi ổ ậ , vì đây là đ c tr ng n i b t

ấ ủ ừ nh t c a t trái nghĩa.

ạ ừ ầ ư ậ ậ nh n di n Trong hai lo i bài t p ệ và sử d ngụ t trái nghĩa, giáo viên c n l u ý

HS:

ố ớ ặ ừ ữ ệ ậ ậ + Đ i v i bài t p nh n di n (tìm nh ng c p t ữ ụ trái nghĩa trong các thành ng , t c

ữ ượ ữ ả ặ ộ ướ ặ ừ ự ế ể ng ). Đ tìm đ c các c p tù trái nghĩa trong m t ng c nh, tr “d ki n” HS c c p t

ừ ượ ố ậ ơ ở ắ ầ c n cân nh c xem hai t đó có nghĩa trái ng c, đ i l p nhau hay không và c s chung

ủ ừ ư ậ ệ ị ừ ề ủ ự ố ậ c a s đ i l p v nghĩa c a hai t đó là gì. Có nh v y, vi c xác đ nh các t trái nghĩa

ả ắ ơ ở ế ắ ớ m i có c s và có k t qu ch c ch n.

ậ ử ụ ố ớ ừ ề ừ ừ + Đ i v i bài t p s d ng t trái nghĩa (đi n t trái nghĩa, tìm t trái nghĩa v i t ớ ừ

ướ ớ ặ ừ ặ ở ạ ề ừ ậ ừ cho tr c, đ t câu v i c p t trái nghĩa). d ng bài t p đi n t , tìm t trái nghĩa v i t ớ ừ

ướ ứ ầ ừ ẵ ừ ể ừ cho tr c, HS c n căn c vào t cho s n và coi đó là t ự ể đi m t a đ tìm t có nghĩa trái

ượ ạ ộ ặ ừ ở ạ ứ ậ ặ ầ ng c t o nên m t c p t ỉ hoàn ch nh. Còn d ng bài t p đ t câu, HS c n căn c vào

ủ ặ ừ ư ề ể ặ ộ ợ ặ đ c tr ng v nghĩa c a c p t trái nghĩa đó đ đ t câu có n i dung thích h p.

ừ ồ 3. T đ ng âm

ế ớ ữ ừ ố ề t ừ ồ t đ ng âm là nh ng t gi ng nhau v âm SGK Ti ng Vi ị ệ l p 5 đ nh nghĩa, “

ư ề ẳ ệ ậ nh ng khác h n nhau v nghĩa ế ” (Ti ng Vi t 5, t p 1, tr. 32).

ầ ệ ừ ồ ừ ừ ồ ể ạ ượ ở C n phân bi đ ng âm và t t t chuy n lo i. T đ ng âm đ c nói đây là t ừ

ự ẫ ấ ừ ữ ố ồ đ ng âm ng u nhiên. Nghĩa là chúng th c ch t là hai t , gi a chúng không có m i quan

ề ừ ữ ể ừ ố ệ h nào v nghĩa (ví d : ạ chuy n lo i là nh ng t gi ng nhau ụ câu cá và câu văn). Còn t

ộ ơ ở ả ủ ứ ữ ữ ư ế ạ ộ ề v hình th c ng âm nh ng có chung m t c s ng nghĩa, là k t qu c a ho t đ ng

ể chuy n hóa t ừ ạ ủ ừ lo i c a t (ví d : ố ấ ). ụ cái cu cố và cu c đ t

ề ừ ồ ủ ế ậ ậ ậ ế ậ ự Bài t p th c hành v t đ ng âm ch y u là bài t p nh n bi t, nh n di n t ệ ừ

ậ ơ ế ị ủ ừ ồ ứ ồ đ ng âm trong câu văn, câu th , nh n bi t giá tr c a t ơ đ ng âm thông qua hình th c ch i

ữ ố ở ạ ậ ướ ự ủ ẫ ơ ch , đ vui. lo i bài t p này, giáo viên h ộ ng d n HS d a vào n i dung c a câu th , câu

ứ ừ ồ ặ ệ ủ ừ ự ữ ụ ể văn trong đó có ch a t đ ng âm, đ c bi t là d a vào nghĩa c a t ấ ng c th cùng xu t

ớ ừ ồ ệ ể ậ ế ủ ừ ồ ầ ị hi n v i t đ ng âm đ nh n bi t, xác đ nh nghĩa c a t ắ đ ng âm. Giáo viên c n n m

ượ ấ ủ ừ ể ừ ư ụ ặ ậ ầ ạ đ c m c đích, yêu c u, đ c tr ng tính ch t c a t ng d ng bài t p đ t ệ đó có bi n pháp

ướ ự ệ ệ ẫ ạ ậ ả ầ h ng d n HS th c hi n bài t p đúng yêu c u và đ t hi u qu cao.

ừ ề 4. T nhi u nghĩa

ừ ừ ộ ố ể ố ộ ộ có m t nghĩa g c và m t hay m t s nghĩa chuy n. Các ề “T nhi u nghĩa là t

ủ ừ ề ờ ệ ớ ố ệ nghĩa c a t nhi u nghĩa bao gi cũng có m i liên h v i nhau ậ t 5, t p 1, tr. ế ” (Ti ng Vi

67)

ể ậ ề ệ ầ ố Đ nh n bi ế ừ t t nhi u nghĩa, giáo viên c n giúp HS phát hi n m i quan h v ệ ề

ừ ướ ồ ờ ị ừ ừ ố ủ nghĩa c a các t cho tr c, đ ng th i xác đ nh trong các t đó t nào mang nghĩa g c và

ự ể ể ầ ậ ợ ướ ừ t nào mang nghĩa chuy n. Đ HS th c hành bài t p, giáo viên c n g i ý và h ng d n t ẫ ỉ

ỉ ở ệ ượ ấ ố ớ ứ ạ ớ ừ m , b i đây là hi n t ng ph c t p và khó khăn nh t đ i v i HS trong các l p t có quan

ệ ề h v nghĩa.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 6

ộ ừ ể ể ậ ọ ữ ề ằ có nhi u nghĩa b ng nh ng cách 1. Theo b nạ có th giúp HS ti u h c nh n ra m t t

nào?

ệ ể ạ ệ ừ ồ ừ 2. B n có bi n pháp nào đ giúp HS phân bi đ ng âm và t t t đa nghĩa?

ạ ế ử ụ ữ ệ ơ 3. B n hãy cho bi t bài ca dao sau đây đã s d ng bi n pháp ch i ch nào?

ợ ầ Bà già đi ch C u Đông

ẻ ấ ồ ợ ộ Xem m t qu bói l y ch ng l i chăng

ẻ ằ ầ Th y bói gieo qu nói r ng

ợ ợ ư L i thì có l i nh ng răng không còn

ừ ồ a)  Dùng t đ ng âm khác nghĩa

ừ b)  Dùng t đa nghĩa

ừ c)  Dùng t trái nghĩa

ừ ừ ồ ộ ổ ồ ớ to, r ng, l n, kh ng l , bao la, bát ế 4. X p các t sau thành các nhóm t đ ng nghĩa:

ạ ộ ớ ồ ộ ngát, vĩ đ i, thênh thang, r ng l n, đ s .

ạ ầ ừ ớ ừ ư ả 5. Khi b n yêu c u HS tìm t trái nghĩa v i t ố "lành", có tình hu ng x y ra nh sau,

ẽ ử ế ạ b n s x lý th nào:

HS A: Lành trái nghĩa v iớ rách.

ạ HS B: B n A sai r i, ồ lành trái nghĩa v iớ v . ỡ

ớ HS C: Lành trái nghĩa v iớ đ cộ m i đúng.

HS D: Lành trái nghĩa v i ớ dữ ch .ứ

ạ ộ Ho t đ ng 7:

ươ ự Xây d ng ph ng pháp d y h c v t ạ ọ ề ừ ạ lo i

ờ Th i gian: 1 ti ế t ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 7

ạ ộ ở 1. Ho t đ ng cá nhân nhà:

ế ệ ể ố ứ ế ộ Ti ng Vi ế t 4, Ti ng Vi t 5 ọ Đ c SGK ạ ệ đ th ng kê n i dung ki n th c và các d ng

ề ừ ạ ượ ạ ở ể ọ ậ bài t p v t lo i đ c d y ti u h c.

ả ạ ớ ậ 2. Th o lu n nhóm t ề i l p v :

ộ Các n i dung đã nêu trên.

ệ ừ ạ ừ ộ ừ ừ ậ Cách nh n di n các t lo i: danh t , đ ng t , tính t .

ươ ọ ề ừ ạ ể ọ Ph ạ ng pháp d y h c v t lo i cho HS ti u h c.

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 7

1. Khái ni m t ệ ừ ạ lo i

ự ố ề ặ ứ ữ ự ể ể ặ ữ D a vào s gi ng nhau v đ c đi m ng pháp, t c là đ c đi m ý nghĩa ng pháp

ạ ộ ủ ừ ữ ể ặ ụ ừ khái quát và đ c đi m ho t đ ng ng pháp c a t ấ ạ (khi c u t o c m t và câu), các t ừ

ượ ạ ọ ừ ạ ừ ạ ạ ượ ế ụ đ ừ c phân ra thành t ng lo i, g i là t lo i. Các t lo i l i đ ỏ c ti p t c chia nh ra

ể ạ thành các ti u lo i.

ộ 2. N i dung d y h c t ạ ọ ừ ạ ở ể ọ ti u h c lo i

ở ể ọ ừ ạ ượ ạ ừ ớ ế ớ ủ ế ư ở ti u h c, t c d y t lo i đ l p 2 đ n l p 5 nh ng ch y u là ớ các l p 4 và

ạ ừ ồ 5, g m các lo i t sau:

ớ * L p 4:

ừ ừ ừ ế ườ Danh t , Danh t chung và danh t riêng, Cách vi t tên ng ị i tên đ a lý Vi ệ t

ề ế ườ ệ ế ườ ệ ậ Nam, Luy n t p v cách vi t tên ng ị i tên đ a lý Vi t Nam, Cách vi t tên ng ị i tên đ a

ướ ế lý n c ngoài (5 ti t).

ừ ệ ậ ề ộ ừ ế ộ Đ ng t , Luy n t p v đ ng t (2 ti t).

ừ ừ ế ế Tính t , Tính t (ti p theo) (2 ti t).

ớ *L p 5:

ế Đ i t ạ ừ ạ ừ ư , Đ i t x ng hô (2 ti t)

ệ ừ ệ ậ ệ ừ ề ế Quan h t , Luy n t p v quan h t (3 ti t).

ướ ở ớ ươ ệ ớ Ngoài ra, tr c đó l p 2 3, HS đã đ c làm quen v i các khái ni m t ừ ỉ ự ch s

ạ ộ ữ ệ ể ặ ượ ủ ạ ố ậ v t, ho t đ ng và đ c đi m. Nh ng khái ni m này cũng đã đ c c ng c qua d ng bài

ố ừ ở ộ t p ậ M r ng v n t theo ý nghĩa khái quát .

ế ệ ể ệ ọ ừ ạ ơ ả ớ ỉ SGK Ti ng Vi t ti u h c hi n nay, khi trình bày các t lo i c b n m i ch nêu

ứ ừ ạ ầ ệ ể ề ả ặ các đ c đi m chung v ý nghĩa khái quát. Vi c nghiên c u t ằ lo i c n nh m vào c hai

ụ ể ị ượ ủ ể ặ ừ ạ ự ố m c đích: xác đ nh và hi u đ c đ c đi m c a các t ủ lo i, s gi ng và khác nhau c a

ờ ắ ồ ượ ừ ế ợ ừ ể ạ ụ ừ chúng, đ ng th i n m đ ắ c các qui t c dùng t , k t h p t đ t o c m t và câu. ở ể ti u

ạ ừ ạ ủ ể ắ ươ ứ ể ệ ặ ệ ọ h c, vi c d y t ớ ặ lo i nên g n v i đ c đi m c a ph ạ ng di n th hai đ c đi m ho t

ạ ụ ữ ừ ử ụ ể ừ ừ ạ ộ đ ng ng pháp (t o c m t và câu) đ giúp HS s d ng các t theo t lo i khi nói, vi ế t.

ễ ệ ậ ồ ơ ờ Đ ng th i, qua đó giúp HS d dàng h n trong vi c nh n di n t ệ ừ ạ ủ ừ . lo i c a t

ươ 3. Ph ng pháp d y h c t ạ ọ ừ ạ ở ể ọ ti u h c lo i

ề ươ ạ ừ ạ ể ầ V ph ng pháp d y t lo i, GV c n chú ý các đi m sau:

ầ ử ụ ươ ạ ừ ạ ắ ứ ầ ớ C n s d ng ph ng pháp d y t lo i g n v i ch c năng làm thành ph n câu

ế ợ ừ ở ủ ạ ừ ạ ụ ậ ả ạ và kh năng k t h p t . B i m c đích c a d y t ệ lo i là giúp HS phân lo i, nh n di n

ừ ạ ử ụ ừ ớ ừ ạ ủ đ ượ ừ c t theo t lo i và s d ng t đúng v i t lo i c a chúng.

ể ị ượ ừ ạ ướ ế ầ ọ Đ giúp HS xác đ nh đ c đúng t lo i, tr ả ộ c h t GV c n chú tr ng c n i

ứ ủ ừ ệ ấ ừ ạ ầ ế ộ ố dung, ý nghĩa và các d u hi u hình th c c a t ng t lo i. GV c n bi t m t s phép th ử

ị ừ ạ ạ ừ ạ ầ ọ ể đ giúp HS xác đ nh t lo i. Ngoài ra, trong quá trình d y t ế lo i, GV c n chú tr ng đ n

ủ ừ ệ ố ữ ầ ế ừ ơ ể ặ đ c đi m c a t trong h th ng ngôn ng , c n bi t cách xem xét t trong các đ n v ị

ữ ớ ứ ủ ể ể ặ ầ ơ ế ngôn ng l n h n đ làm rõ ch c năng, đ c đi m c a chúng khi c n thi ố t. Cu i cùng,

ệ ố ự ệ ể ậ ạ ậ ỹ ầ c n xây d ng h th ng bài t p phong phú, đa d ng đ rèn k năng nh n di n và s ử

ừ ạ ộ ế ụ d ng t trong ho t đ ng giao ti p.

ố ớ ề ừ ạ ự ệ ế ạ ậ ệ ạ Đ i v i vi c d y các lo i bài t p th c hành v t lo i, SGK Ti ng Vi t xây

ệ ố ề ừ ạ ậ ạ ồ ự d ng h th ng bài t p v t lo i bao g m các d ng sau:

ạ ị ừ ạ ể ừ ạ ạ D ng 1 : Xác đ nh t lo i, ti u t lo i trong câu, đo n

ụ ạ ướ ộ ừ ạ Ví d : G ch d i đ ng t trong các đo n văn sau:

a)....

ầ ố ỉ ườ ư ử ẻ ộ ậ ồ i ng thu n. Vua Miđát th b m t cành s i, b) Th n Diônid t m m c

ề ế ắ ả ả ộ ố cành đó li n bi n thàmh vàng. Vua ng t m t qu táo, qu táo cũng thành vàng n t.

ưở ờ ướ ơ T ng không có ai trên đ i sung s ế ữ ng h n th n a!

ệ ậ t 4, t p 1, tr.94) ế (Ti ng Vi

ạ ừ D ng 2 : Tìm t theo t ừ ạ lo i

ế ạ ộ ườ ở ụ Ví d : Vi t tên các ho t đ ng em th ằ ng làm h ng ngày nhà và ở ườ tr ng.

ướ ộ ừ ụ ừ ỉ ữ ạ ộ ấ ạ G ch d i đ ng t trong các c m t ch nh ng ho t đ ng y:

ạ ộ ở Các ho t đ ng nhà M: quét nhà

ạ ộ Các ho t đ ng ở ườ tr ng M: làm bài

ế ệ ậ t 4, t p 1, tr.94) (Ti ng Vi

ạ ề ừ ạ ỗ ố D ng 3 : Đi n t lo i vào ch tr ng

ụ ợ ớ ỗ ư ệ ừ và, nh ng, trên, thì, , c a Ví d : Tìm quan h t ( ố ở ủ ) thích h p v i m i ô tr ng

ướ d i đây:

ờ ắ ẳ trong v t, thăm th m...cao. ờ a) Tr i bây gi

ộ ầ ỏ ồ ệ ặ ờ ộ b) M t v ng trăng tròn, to...đ h ng hi n lên...chân tr i, sau r ng tre đen...m t ngôi

làng xa.

ế ệ ậ t 5, t p 1, tr.121) (Ti ng Vi

ạ ừ ạ ặ ế D ng 4: Dùng t lo i đ t câu, vi ạ t đo n.

ụ ặ ớ ộ ừ ỉ ừ ệ ượ Ví d : Đ t câu v i m t danh t ch khái ni m em v a tìm đ c.

ế ệ ậ t 4, t p 1, tr.53) (Ti ng Vi

ạ ừ ằ ạ ừ D ng 5: ế Thay th danh t b ng đ i t

ạ ừ ụ ế ợ ề ầ Ví d : Dùng đ i t thích h p thay th cho danh t ừ ị ặ ạ b l p l i nhi u l n trong câu

ệ chuy n sau:

ộ Con chu t tham lam

ở ệ ặ ộ ộ ộ Chu t ta g m vách nhà. M t cái khe h hi n ra. Chu t chui qua khe và tìm đ ượ c

ứ ề ề ề ế ộ ộ ộ ứ ấ r t nhi u th c ăn. Là m t con chu t tham lam nên chu t ăn nhi u quá, nhi u đ n m c

ế ộ ộ ườ ề ổ ư ụ b ng chu t phình to ra. Đ n sáng chu t tìm đ ạ ng ch y v ụ , nh ng b ng to quá,

ở ượ ộ chu t không sao lách qua khe h đ c.

ệ ậ t 5, t p 1, tr.93) ế (Ti ng Vi

ạ ữ ỗ ử ụ D ng 6 : Ch a l i s d ng t ừ ạ lo i

ề ừ ỉ ờ ụ ệ Ví d : Trong truy n vui sau, có nhi u t ch th i gian dùng không đúng. Em hãy

ữ ạ ằ ổ ừ ấ ặ ỏ ớ ừ ch a l i cho đúng b ng cách thay đ i các t y ho c b b t t .

Đãng trí

ệ ọ ộ ỗ ườ ụ ụ ướ M t nhà bác h c đã làm vi c trong phòng. B ng ng i ph c v đang b c vào,

ỏ ớ nói nh v i ông:

ư ệ ủ ư ư ộ ẻ Th a giáo s , có tr m l n vào th vi n c a ngài.

ọ ỏ Nhà bác h c h i:

ế ẽ ọ Nó s đ c gì th ?

ệ ậ t 4, t p 1, tr.107) ế (Ti ng Vi

ề ậ ạ ướ ế ướ ạ ẫ ố ớ ạ V cách d y, đ i v i d ng bài t p 1, tr c h t GV h ng d n HS v ch ranh gi ớ i

ế ạ ị ấ ễ ị ừ t trong câu, đo n. N u không phân đ nh đúng ranh gi ớ ừ i t , HS r t đ xác đ nh sai t ừ

ế ợ ủ ừ ể ự ế ạ ầ ả ộ lo i. Ti p theo, HS c n d a vào n i dung, ý nghĩa và kh năng k t h p c a t đ xác

ừ ạ ừ ườ ệ ấ ợ ị đ nh t lo i cho t đó. Tuy nhiên, các tr ng h p nghĩa và d u hi u hình th c c a t ứ ủ ừ

ư ặ ừ ạ ể ệ ỉ ể ầ ợ ỉ ị theo đ c tr ng t lo i không th hi n rõ, GV c n g i ý t m đ giúp HS xác đ nh t ừ ạ lo i

ộ m t cách chính xác.

ố ớ ạ ậ ừ ừ ạ ầ ầ Đ i v i d ng bài t p 2, tìm t theo t ậ ứ lo i, GV c n căn c vào yêu c u bài t p

ạ ừ ướ ả ắ ế ượ ề ạ ừ ị ớ tìm lo i t nào. Tr c h t, HS ph i n m đ c đ nh nghĩa v lo i t ạ đó cùng v i ph m

ử ụ ụ ể ể ầ ẫ ậ ộ vi s d ng chúng mà bài t p yêu c u. Sau đó, GV có th tìm m u m t vài ví d đ HS

ướ ự ậ ạ ị đ nh h ệ ng và th c hi n bài t p còn l i.

ố ớ ạ ề ừ ậ ướ ự ẫ Đ i v i d ng bài t p 3, đi n t ỗ ố vào ch tr ng, GV h ệ ng d n HS th c hi n

ủ ạ ử ụ ư ớ ể ậ ừ ạ ộ ừ t ng thao tác nh v i ki u bài t p này c a d y s d ng t (xem ho t đ ng 3).

ủ ừ ề ặ ư ầ ỹ Tuy nhiên, GV c n giúp HS có k năng phân tích v đ c tr ng c a t ng lo i t ạ ừ

ế ợ ủ ể ề ừ ượ ả ề ộ v n i dung, ý nghĩa và kh năng k t h p c a chúng đ đi n t đ c chính xác.

ố ớ ạ ậ ừ ặ ế ướ ế ầ ướ Đ i v i d ng bài t p 4, dùng t đ t câu, vi ạ t đo n, tr c h t GV c n h ẫ ng d n

ạ ừ ầ ặ ớ ợ ỗ ị ự ấ ầ HS xác đ nh mô hình câu phù h p v i m i lo i t c n đ t. Sau đó HS t l p đ y mô hình

ề ậ ộ ớ ớ ế ư ạ câu v i nhi u n i dung khác nhau. V i bài t p vi ạ t đo n, HS l u ý các câu trong đo n

ề ả ộ ế ớ ứ ự ả ph i có s liên k t v i nhau v c n i dung và hình th c.

ố ớ ạ ế ậ ừ ằ ạ ừ ấ ậ Đ i v i d ng bài t p 5, thay th danh t b ng đ i t , giúp HS nh n th y tác

ủ ạ ừ ị ặ ế ề ễ ế ặ ụ d ng c a đ i t ạ thay th khi n cho câu văn không b l p, tránh n ng n trong di n đ t.

ướ ẫ ị ừ ị ứ ấ ế ể ộ GV h ng d n HS xác đ nh danh t b thay th thu c ngôi th m y đ tìm đúng đ i t ạ ừ

ỉ ch ngôi thay vào.

ố ớ ạ ữ ỗ ậ ừ ệ ỗ ầ Đ i v i d ng bài t p 6, ch a l i dùng t , GV c n giúp HS phát hi n l ế i, ti p

ị ỗ ộ ừ ạ ỗ ừ ạ ữ ộ theo xác đ nh l i đó thu c t lo i nào và m i t lo i có m t cách ch a khác nhau.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 7

ạ ẽ ả ư ế ế ằ ừ ơ ừ ừ 1. B n s gi i thích nh th nào n u HS cho r ng t đ n, t ghép, t láy là các t ừ

lo i?ạ

ể ạ ị ừ ạ ủ ừ ỉ ệ ả ư k ni m, nh 2. B n có cách nào giúp HS đ xác đ nh t lo i c a các t nh :

ưở ứ h ng, ý th c, tâm tình,...?

ậ ắ ộ ọ ề ừ ạ ở ể ự ọ ợ ả 3. L p b ng tóm t ạ t n i dung d y h c v t lo i ti u h c. (G i ý: nên d a vào các

ừ ạ ứ ụ ầ ý nghĩa, ch c năng cú pháp tiêu chí phân chia t lo i là và c n nêu ví d cho m i t ỗ ừ

lo i)ạ

ế ệ ừ ạ ạ ỉ ớ ệ ặ ệ không d y phân lo i quan h t mà ch gi i thi u các c p quan 4. SGK Ti ng Vi t 5

ặ ệ ừ ườ h t th ụ ng g p, m c đích là:

ử ụ ệ ừ ế a) Giúp HS s d ng quan h t trong giao ti p.

ậ ế ệ ừ ễ b) Giúp HS d dàng nh n bi t các quan h t trong câu.

ệ ừ ọ ộ c) Giúp HS h c thu c các quan h t ủ và nghĩa c a chúng.

ế ệ ớ ạ ạ ừ ệ ạ ừ ư ạ ừ 5. SGK Ti ng Vi t 5 gi i thi u hai lo i đ i t , đó là: đ i t x ng hô và đ i t ế thay th .

 đúng  sai

ủ ề Ch đ 6

ổ ứ ạ ọ ộ ệ T ch c d y h c các n i dung Luy n câu

(7 ti t)ế

ụ M c tiêu

ế Ki n th c ứ :

ả ượ ơ ở ữ ụ ọ ộ + Gi i thích đ ủ c m c đích, c s khoa h c c a các n i dung ng pháp, xây

ượ ươ ạ ọ ợ ự d ng đ c ph ng pháp d y h c phù h p.

ể ệ ượ ự ể ế ề ặ ư ữ ủ ữ ạ ọ + Th hi n đ c s hi u bi t v đ c tr ng c a ng pháp và d y h c ng pháp.

ỹ K năng :

ử ụ ươ ề ấ ế ế ớ + S d ng các ph ng pháp đ xu t vào thi ế t k giáo án và ti n hành lên l p.

Thái độ:

ư ứ ữ ệ ỹ ế ử ụ + Có ý th c rèn luy n các k năng s d ng ngôn ng cũng nh hình thành ki n

ứ ề ể ọ th c v câu cho HS ti u h c.

ạ ộ các Ho t đ ng

ạ ộ Ho t đ ng 1:

ươ ẫ ặ ậ Đ t câu theo m u ự Xây d ng ph ạ ọ ng pháp d y h c bài t p

ờ Th i gian: 0,5 ti ế t ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 1

ả ế Ti ng Vi t 1. Kh o sát SGK ớ ệ các l p 2, 3:

ặ ậ ạ ẫ ố a) Th ng kê các d ng bài t p Đ t câu theo m u

ụ ủ ệ ẫ ạ ạ ậ ặ ị b) Xác đ nh m c đích, ý nghĩa c a vi c d y các d ng bài t p Đ t câu theo m u

ệ ở ự (Th c hi n nhà)

ề ươ ả ậ ạ ặ ẫ ạ ậ 2. Th o lu n nhóm v ph ng pháp d y các d ng bài t p Đ t câu theo m u.

ệ ở ớ ự (Th c hi n l p)

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 1

ậ ặ ụ ủ ẫ 1. M c đích, ý nghĩa c a bài t p đ t câu theo m u

ặ ậ ậ ượ ử ụ ể ệ ỹ Bài t p đ t câu theo m u c s d ng đ rèn luy n k năng ẫ là nhóm bài t p đ

ụ ể ẫ ấ ớ ồ ờ ạ ậ t o l p c u trúc câu cho HS l p 23. Đ ng th i, qua các m u câu c th HS hình thành

ượ ể ượ ơ ả ế ề ể ế ệ Ai là gì?, Ai th nào?, Ai làm đ c bi u t ng v các ki u câu c b n trong ti ng Vi t:

gì?.

ẫ ặ ậ ạ 2. Các d ng bài t p đ t câu theo m u

ệ ấ ỳ ủ ớ ề ẫ ậ ấ ặ Bài t p đ t câu theo m u xu t hi n r t nhi u, phân b ố ở ấ ả t t c các k c a l p 2,

ể ọ ừ ặ ự ề ặ ắ ế ừ p x p t thành câu, l a ch n t đ t câu và đ t câu theo đ tài ồ 3 và bao g m ba ki u: s

đã cho.

ư ủ ể ề ể ậ ẫ ặ Đ c đi m chung c a ba ki u bài t p này là đ u đ a ra cho HS các m u câu c ụ

ớ ạ ậ ữ ể ẫ ẫ ắ ớ ợ th , HS phân tích, n m v ng m u và sau đó m i t o l p các câu phù h p v i m u đã

ầ ủ ụ ể ụ ư ừ ẫ ậ cho. M u câu mà SGK đ a ra cho HS v a có tác d ng c th hoá yêu c u c a bài t p,

ậ ạ ủ ả ộ ạ ơ ả ể ể gi m đ khó c a các bài t p t o câu l ế i tiêu bi u cho các ki u câu c b n trong ti ng

Vi t.ệ

ậ ắ ế ừ ể ẹ ấ ậ thành câu Bài t p s p x p t ầ là ki u bài t p có yêu c u "nh nhàng" nh t trong

ự ệ ể ọ ỉ ừ ấ ị ự ba ki u. Thao tác mà HS th c hi n ch là l a ch n các t nh t đ nh trong các nhóm đã

ế ặ ẫ ậ ậ ắ ầ ẫ ụ ị cho s p x p chúng thành câu theo m u qui đ nh. M c d u v y, bài t p v n có tác d ng

ứ ề ậ ự ị ạ ậ ỹ ừ hình thành cho HS k năng t o l p câu và ý th c v tr t t ủ , v trí c a các t trong câu.

ứ ặ ượ ằ ữ ừ ấ ị ư ượ ắ ế M t khác, HS ý th c đ ớ c r ng v i nh ng t nh t đ nh nh ng đ c s p x p theo các

ậ ự ẽ ạ tr t t khác nhau s t o thành các câu khác nhau.

ụ ế ắ ọ Ví d : Ch n và s p x p các t ừ ở ba nhóm sau thành câu:

1 2 3

anh anh khuyên b oả

chị chị chăm sóc

em em trông nom

ị ỡ ch em giúp đ nhau

M u:ẫ

Ai làm gì

ỡ Ch emị giúp đ nhau ế ệ ậ (Ti ng Vi t 2, t p 1, tr. 116)

ọ ừ ặ ườ ộ ố ừ ạ đ t câu ậ ự Bài t p l a ch n t th ấ ng cung c p m t s t cùng ph m trù ý nghĩa,

ậ ả ả ế ể ự ọ ừ ắ ả HS ph i có kh năng c m nh n ý nghĩa tinh t đ l a ch n t có s c thái ý nghĩa phù

ớ ộ ề ệ ệ ạ ẫ ỹ ợ h p v i n i dung đ tài và m u câu đã cho. Ngoài vi c rèn luy n k năng t o câu đúng

ữ ể ệ ậ ỹ ừ ừ ụ ng pháp, bài t p này còn có tác d ng rèn luy n k năng hi u nghĩa t ử ụ và s d ng t .

ọ ừ ụ ợ ồ ặ ớ ừ ấ ể ả Ví d : Ch n t thích h p r i đ t câu v i t y đ t :

ủ ặ ạ ắ : b c tr ng, đen nhánh, hoa râm... a) Mái tóc c a ông (ho c bà) em

ủ ố ẹ ặ ề ề ạ ậ ẻ hi n h u, vui v , đi m đ m... b) Tính tình c a b (ho c m ) em:

ủ ắ ắ ồ ỉ mũm m m, tr ng h ng, xinh x n... c) Bàn tay c a em bé:

ụ ườ ủ ặ ị ề ạ ươ ắ t ỡ i t n, r ng r , hi n lành... d) N c i c a anh (ho c ch ) em:

M u:ẫ

ế Ai (cái gì, con gì...) th nào?

ủ Mái tóc c a ông em ậ ắ ạ b c tr ng ệ ế (Ti ng Vi t 2, t p 1, tr123)

ề ậ ặ ẵ ừ ể ự ọ Bài t p đ t câu theo đ tài đã cho không cho s n các t đ HS l a ch n, HS

ả ự ừ ố ừ ủ ẫ ẳ ặ ạ ph i t ộ huy đ ng các t trong v n t c a mình. Ch ng h n: Em hãy đ t câu theo m u

ớ ườ a) Gi ệ i thi u tr ng em.

ớ ệ ộ b) Gi ọ i thi u m t môn h c mà em yêu thích.

ớ ả ấ ố ủ ệ c) Gi i thi u làng (xóm, b n, p, buôn, sóc, ph c a em).

M u: ẫ

Ai (cái gì...) là gì

ọ ệ Môn h c em yêu thích là môn Ti ng Vi ệ ậ ế ế t. t 2, t p 1, tr. 44) (Ti ng Vi

ỉ ừ ậ ạ ạ ở ệ ỹ Lo i bài t p này không ch d ng l ạ ậ vi c hình thành cho HS k năng t o l p i

ạ ậ ụ ể ệ ả ấ ớ ỹ câu v i ki u c u trúc đã cho mà còn có tác d ng rèn luy n k năng t o l p văn b n nói

ế ể ạ ự ạ và vi ế ụ ể t nói chung trong các lĩnh v c giao ti p c th . HS có th t o ra hàng lo t câu khác

ề ẹ ẫ ớ ị ừ ữ ẵ nhau theo đ tài và m u đã cho, không b bó h p v i các t ng cho s n.

ươ ướ ệ ẫ ặ ẫ ậ Đ t câu theo m u 3. Ph ng pháp h ự ng d n HS th c hi n bài t p

ướ ự ả ẫ ạ ặ ậ Đ t câu theo m u Khi h ệ ng d n HS th c hi n các d ng bài t p ẫ , GV ph i chú

ơ ế ủ ể ẫ ẫ ả ẫ ậ ý thao tác phân tích m u và c ch c a m u. Ph i giúp HS hi u rõ m u câu trong bài t p

ộ ạ ế ừ ữ ệ ở ị ể ấ Ai làm gì, Ai là gì? hay Ai th nào? thu c d ng nào: T ng nào có th xu t hi n v trí

ả ờ ệ ở ừ ể ấ ả ờ ỏ làm gì?, là gì?, tr l i câu h i ỏ Ai? T nào có th xu t hi n ị các v trí tr l i câu h i

ư ế ệ ủ ố ạ ế ể ẫ nh th nào? . N u HS lúng túng khi phân tích m u, GV có th liên h , c ng c l ế i ki n

ứ ề ừ ỉ ự ậ ừ ỉ ừ ỉ ặ ể ể ượ ơ th c v t ch s v t, t ạ ộ ch ho t đ ng, t ể ch đ c đi m đ giúp HS hi u đ c c ch ế

ẫ ủ c a ba m u câu này.

ệ ắ ế ướ ẫ ạ ỳ Khi HS ti n hành vi c b t ch c m u, t o ra các câu khác nhau, GV nên tu vào

ự ủ ề ộ ể ặ ề ộ ủ ầ ổ năng l c c a HS đ đ t ra các yêu c u b sung v đ khó, hay v n i dung c a câu.

ườ ậ ặ ẫ ặ ẫ ỉ Thông th ố ớ ầ ng, bài t p đ t câu theo m u ch yêu c u đ t câu đúng m u cho nên đ i v i

ữ ỏ ấ ễ ạ ả ầ nh ng HS khá, gi i r t d có c m giác nhàm chán. GV nên yêu c u các HS này t o ra

ộ ế ạ ườ ạ các câu hay, có n i dung tinh t , tránh tình tr ng HS l ộ i suy nghĩ, t o ra các câu có n i

ấ ạ ư ả ẫ ơ dung quá đ n gi n nh ng có c u t o đúng m u.

ả ắ ữ ể ầ ộ ế ậ ượ ọ Ph i g n yêu c u HS huy đ ng nh ng hi u bi t thu nh n đ ở ộ c khi h c M r ng

ể ả ậ ọ ư ậ ế ạ ậ ố ừ ậ v n t , t p đ c, t p làm văn đ gi ạ i quy t lo i bài t p này, có nh v y các câu HS t o

ự ế ạ ầ ớ ộ ế ra m i sinh đ ng, sáng t o, g n gũi th c t giao ti p.

ố ớ ắ ế ừ ẫ ầ ướ ậ S p x p t thành câu Đ i v i bài t p , sau khi phân tích m u, c n h ẫ ng d n HS

ừ ộ ươ ể ạ ả ợ ớ ọ ự l a ch n các t có n i dung t ế ợ ng h p và có kh năng k t h p v i nhau đ t o thành

câu đúng m u.ẫ

ố ớ ọ ừ ặ ự ậ L a ch n t đ t câu, Đ i v i bài t p khi đánh giá, GV nên chú ý xem xét khả

ự ươ ể ề ắ ữ ừ ữ ợ ự năng hi u nghĩa, s t ng h p v s c thái ng nghĩa gi a t ọ HS l a ch n v i đ i t ớ ố ượ ng

HS nói đ n.ế

ố ớ ề ặ ậ Đ t câu theo đ tài đã cho, Đ i v i bài t p GV nên cho HS phát huy tính sáng t oạ

ề ộ ề ể ặ ộ ề ủ ừ c a t ng em. Có th cho m t HS đ t nhi u câu nói v m t đ tài mà các câu đó có s ự

ư ế ẽ ế ớ ụ ạ ạ ả ộ ễ liên k t v i nhau t o thành m t đo n. Nh th , s có tác d ng phát huy kh năng di n

ả ạ ạ ở ạ đ t ộ d ng văn b n đ c tho i cho HS.

ể ạ ố ả ắ ể ặ ặ ắ ậ Đ t câu theo m u Đ d y t t các ki u bài t p ể ẫ , GV ph i n m ch c đ c đi m

ậ ơ ữ ủ ể ế ệ ư ậ ớ ầ ng pháp c a ba ki u câu tr n thu t đ n trong ti ng Vi t. Nh v y, GV m i có c s ơ ở

ặ ượ ữ ơ ở ư ữ ầ đánh giá chính xác nh ng câu HS đ t đ c, và cũng có c s đ a ra nh ng yêu c u b ổ

sung cho HS.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 1

ạ ố ướ ả ờ ấ B n hãy đánh d u ấ  vào ô tr ng tr c câu tr l i đúng nh t:

ẫ ở ể ậ ặ 1. Bài t p Đ t câu theo m u ọ ti u h c có:

a) 1 d ngạ

b) 2 d ngạ

c)  3 d ngạ

ệ ạ ủ ụ ể ậ ẫ ọ ặ 2. M c đích c a vi c d y bài t p Đ t câu theo m u cho HS ti u h c là:

ệ ặ ỹ a)  Rèn luy n k năng đ t câu đúng cho HS.

ể ượ ế ề ể b) Hình thành bi u t ng v ba ki u câu Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? cho

HS.

ả c)  C hai m c đích trên. ụ

ướ ẫ ả ả ư ữ ấ ẫ ậ ặ 3. Khi h ng d n HS gi i các bài t p Đ t câu theo m u, GV ph i l u ý nh ng v n đ ề

nào sau đây:

ắ ượ ủ ể ể ẫ ẫ a) Giúp HS n m đ ặ c m u câu và hi u đ c đi m c a m u câu.

ự ủ ầ ậ ổ ỳ b)  Tu vào năng l c c a HS đ đ t ra yêu c u b sung cho bài t p. ể ặ

ệ ậ ụ ể ỉ ự ậ ừ ỉ c)  Giúp HS liên h , v n d ng hi u bi ế ề ừ t v t ch s v t, t ạ ộ ch ho t đ ng, t ừ

ỉ ặ ể ẫ ặ ch đ c đi m vào phân tích m u và đ t câu.

ữ ể ậ ế ở ộ ố ừ ậ ọ d)  Giúp HS v n d ng nh ng hi u bi ụ t khi h c M r ng v n t ậ ọ , t p đ c, t p

ả ế ậ làm văn vào gi i quy t bài t p.

ấ ả ề ấ e)  T t c các v n đ trên.

ể ề ươ ướ ẫ ả ạ ặ 4. Đi m khác nhau v ph ng pháp h ng d n HS gi ậ i các d ng bài t p Đ t câu theo

m u?ẫ

ạ ộ Ho t đ ng 2 :

ươ ả ờ ặ ậ Đ t và tr l i câu ự Xây d ng ph ạ ọ ng pháp d y h c bài t p

h iỏ

ờ Th i gian: 0,5 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 2

ọ ế Ti ng Vi t 1. Đ c SGK ể ệ các l p 2, 3 đ : ớ

ả ờ ặ ậ ố ỏ ạ a) Th ng kê và phân lo i bài t p Đ t và tr l i câu h i.

ả ờ ụ ủ ậ ặ ỏ ỉ b) Phân tích m c đích, ý nghĩa c a bài t p Đ t và tr l ể i câu h i; ch rõ đi m

ủ ậ ạ ệ ở ự khác nhau c a các d ng bài t p. (Th c hi n nhà)

ề ả ậ ươ ả ờ ậ ặ ạ ạ 2. Th o lu n nhóm v ph ng pháp d y các d ng bài t p Đ t và tr l ỏ i câu h i; ghi l ạ i

ủ ả ầ ư ể ạ ướ ự ệ ẫ ề ữ thu ho ch c a b n thân v nh ng đi m c n l u ý khi h ạ ng d n HS th c hi n các d ng

ệ ở ớ ự ậ bài t p này. (Th c hi n l p)

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 2

ả ờ ặ ụ ủ ậ Đ t và tr l ỏ i câu h i 1. M c đích, ý nghĩa c a bài t p

ả ờ ậ ử ụ ụ ạ ằ ặ Bài t p đ t và tr l i câu h i ỏ nh m m c đích d y cho HS s d ng các thành

ạ ộ ầ ế ụ ề ầ ỗ ph n câu trong ho t đ ng nói, vi t. M i thành ph n chính, ph trong câu đ u có các

ữ ữ ứ ấ ị ươ ả ờ ặ đ t và tr l i câu h ch c năng ng pháp ng nghĩa nh t đ nh. Ph ng pháp ỏi là

ươ ụ ể ứ ươ ứ ệ ấ ằ ph ng pháp c th hoá các ch c năng đó b ng các d u hi u hình th c t ứ ng ng, đ ể

ỏ ễ ễ ậ ệ ệ ễ ậ ậ ớ ụ HS nh d nh n di n, d nh và d v n d ng. Nhóm bài t p này rèn luy n cho HS k ỹ

ử ụ ạ ầ ầ ch ng , v ng năng s d ng các thành ph n ủ ữ ị ữ và thành ph n ph ữ ổ ữ ụ tr ng ng , b ng .

ả ờ ặ ậ ạ 2. Các d ng bài t p đ t và tr l ỏ i câu h i

ả ờ ậ ạ ỏ ả ờ ả ờ ậ ỏ ộ tr l i câu h i, tìm b ph n tr l i câu ặ Bài t p đ t và tr l i câu h i có ba d ng:

ặ ậ ỏ ộ ậ . ỏ h i và đ t câu h i cho b ph n in đ m

ả ờ ạ ậ ự ầ ấ ậ i câu h i ậ Bài t p tr l ỏ th c ch t cũng là bài t p yêu c u HS t o l p các câu

ẫ ở ư ẫ ượ ở ạ ỏ ỗ ỏ theo m u nh ng m u đây đ ư c đ a ra d ng câu h i. Trong m i câu h i bao gi ờ

ả ờ ể ọ ể tr ng đi m h i ọ cũng có tr ng đi m h i ạ ỏ và đo n câu tr l i cho ỏ đó chính là thành ph nầ

ậ ủ ạ ẳ ầ ả ờ ặ Đ t và tr l ỏ i câu h i ệ ậ câu mà SGK yêu c u HS luy n t p. Ch ng h n, bài t p c a bài

ở ầ ớ tu n 19, l p 2. khi nào

ả ờ ỏ Tr l i các câu h i sau:

ượ ỉ c ngh hè? Khi nào em đ

ượ ự ườ c t u tr ng? Khi nào HS đ

ẹ ườ M th ng khen em khi nào?

ở ườ tr ng, em vui nh t ấ khi nào?

ườ M u:ẫ ở tr ấ ng, em vui nh t khi đ t đi m t ạ ể ố . t

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 2, t p 2, tr 8)

ỏ ủ ể ọ ỏ ả ờ Tr ng đi m h i c a các câu h i trong bài là khi nào. Tr l ỏ i các câu h i này HS

ượ ề ỹ ỉ ờ ự ữ ủ ệ ể ạ đã đ c rèn luy n v k năng xây d ng ki u câu có tr ng ng ch th i gian c a hành

ộ đ ng.

ả ờ ượ ể ạ ậ bài t p tr l i câu h i ự d a vào tranh D ng ạ ỏ này đ c tri n khai thành ba d ng:

ả ờ ả ờ ự ậ ỏ ọ ự ể ộ ố tr l i câu h i, d a vào bài t p đ c tr l i câu h i huy đ ng v n hi u bi ế ủ t c a ỏ ho cặ t

ể ả ờ ỏ mình đ tr l i câu h i.

ả ờ ộ ậ Tìm b ph n câu tr l ỏ : i câu h i

ả ờ ạ ộ ậ ặ ộ ậ ậ tìm b ph n câu tr l i câu h i Hai d ng bài t p ỏ ỏ và đ t câu h i cho b ph n in

ự ự ấ ượ ư ụ ộ đ mậ trong câu th c ch t là hai thao tác th c hành ng c nhau nh ng cùng m t m c đích

ệ ế ậ ạ ậ ầ ậ ệ là d y cho HS nh n di n ra thành ph n câu trong giao ti p. Khác các bài t p nh n di n

ướ ở ộ ơ ữ ệ ạ ậ ậ ị trong SGK tr c đây, ớ các d ng bài t p này, HS nh n di n m t đ n v ng pháp v i

ứ ụ ể ộ hình th c c th và ý nghĩa sinh đ ng.

ả ờ ụ ậ ỏ ộ Ví d : Tìm b ph n tr l i câu h i "vì sao?"

ả ớ ồ ơ a) C l p lên vì câu th vô lý quá.

ọ ườ ữ ấ ữ ườ ự b) Nh ng chàng mangát r t bình tĩnh vì h th ng là nh ng ng i phi ng a gi ỏ i

nh t.ấ

ớ ờ ề ị ẹ ặ ượ ề c) Ch em Xô phi đã v ngay vì nh l i m d n không đ c làm phi n ng ườ i

khác.

ế ệ (Ti ng Vi t 3, t 2, tr. 62)

ậ ặ ậ ỏ ộ ệ Bài t p đ t câu h i cho các b ph n trong câu ụ còn có tác d ng rèn luy n k ỹ

ả ờ ậ ặ ỏ ớ ỏ ộ ậ đ t câu h i cho các b ph n trong ặ năng đ t và tr l i câu h i cho HS. V i các bài t p

ượ ớ ả ự ườ ườ ậ ạ ố câu, HS đ c th c hành v i c vai ng i trao và ng ể i đáp trong đ i tho i. Bài t p ki u

ượ ự ạ ự ế ạ ủ ữ ệ ạ ơ ở lý thuy t phân đo n th c t i câu này đ c xây d ng trên c s c a ng pháp hi n đ i.

ặ ậ ậ ỏ ộ ướ Ví d :ụ Đ t câu h i cho b ph n in đ m d i đây:

ấ ẻ a) Trâu cày r t kho .

ư ự b) Ng a phi nhanh nh bay.

ự ấ ộ ố c) Th y m t chú ng a béo t ỏ t đang ăn c , sói thèm rõ dãi.

ọ ỉ ộ d) Đ c xong n i qui, Kh Nâu c i ườ khành kh chạ .

ế ệ (Ti ng Vi t 2, t2, tr. 45)

ự ể ấ ậ ớ ọ ượ ử ụ ề ọ ổ Th c ch t, v i bài t p trên, HS ti u h c đã đ c h c v cách s d ng b ng ữ

ứ ế ỉ ch cách th c trong giao ti p.

ươ ướ ả ờ ệ ặ ẫ ậ Đ t và tr l ỏ i câu h i 3. Ph ng pháp h ự ng d n HS th c hi n bài t p

ự ế ả ờ ạ ặ ậ Đ t và tr l i câu h i Trong th c t , khi d y bài t p ạ ỏ , có tình tr ng GV không

ụ ủ ủ ữ ệ ạ ẳ ậ ạ ầ ắ n m v ng m c đích c a các bài t p, d y "ch ch" yêu c u c a SGK. Ch ng h n, sau

ậ ạ ậ ặ ậ ỏ ấ ộ khi d y bài t p đ t câu h i cho b ph n in đ m trong các câu nh ẻ ư Trâu cày r t kho ,

ữ ệ ổ ụ ườ ủ ự Ng a phi N c i c a bà em nhanh nh bayư có GV đã cho thêm ng li u b sung là

ữ ệ ứ ỏ ổ ữ ỉ ệ ạ ứ ầ ỡ. Qua ng li u này, ch ng t GV trên đã nh m vi c d y b ng ch cách th c và r ng rạ

ế ỏ th nào? ị ữ ả ờ v ng tr l i câu h i .

ướ ả ắ ủ ừ ơ ở ữ ế ả ạ ậ ậ Vì v y, tr c h t GV ph i n m c s ng pháp c a t ng lo i bài t p; ph i xác

ử ụ ụ ữ ậ ạ ầ ị đ nh rõ bài t p mình đang d y có m c đích giúp HS s d ng thành ph n ng pháp nào

ủ ươ ặ ệ ấ ọ trong câu. M c dù SGK không ch tr ng cung c p cho HS tên g i và khái ni m v ề

ư ế ầ ị ượ ầ thành ph n câu đó, nh ng n u GV không xác đ nh đ ạ c thành ph n câu mình đang d y

ồ ủ ạ thì khó d y "trúng" ý đ c a SGK.

ố ớ ấ ả ả ờ ặ ề ậ Đ t và tr l i câu h i Đ i v i t ạ t c các d ng bài t p ạ ỏ , GV đ u nên cho HS ho t

ả ờ ặ ộ ỏ ộ ư ế ừ ạ ượ ộ đ ng theo nhóm đôi, m t em đ t câu h i, m t em tr l i. Nh th v a d y đ c cách

ừ ậ ộ ượ ả ứ ữ ả dùng các b ph n trong câu, v a rèn đ c cho HS kh năng ph n ng ngôn ng trong

ệ ử ụ ạ ươ ế ề ầ ộ h i tho i. Đây chính là vi c s d ng ph ạ ng pháp giao ti p khi d y v thành ph n câu.

ể ạ ố ả ờ ậ ặ ể ỏ ế ề Đ d y t t các bài t p đ t và tr l i câu h i, ngoài các hi u bi ể t v các ki u

ế ắ ượ ủ ữ ể ặ ạ câu Ai là gì? Ai làm gì? Ai th nào? ầ , GV c n n m đ c đ c đi m c a tr ng ng và b ổ

ề ạ ữ ở ớ ữ ữ ạ ầ ổ ỉ ế ặ ng . Tuy nhiên, khi d y v tr ng ng và b ng l p 23, ch yêu c u HS bi t đ t và

ỏ ề ờ ứ ụ ễ ơ ố tr ả ờ l i các câu h i v th i gian, n i ch n, cách th c, nguyên nhân, m c đích di n ra

ữ ề ượ ế ế ầ ả nh ng đi u đ c nói đ n trong câu. GV không c n và không nên gi ng lý thuy t cho

ạ ậ ữ ổ ữ ữ tr ng ng , b ng . HS; không nên dùng các thu t ng

ổ ứ ả ờ ự ề ặ ớ ậ Đ t và tr l ỏ i câu h i GV nên t ch c cho HS th c hành nhi u v i các bài t p

ứ ự ứ ả ạ ổ ạ ủ c a SGK, hình th c th c hành ph i phong phú, đa d ng, luôn thay đ i các hình th c ho t

ư ậ ư ậ ắ ớ ớ ộ đ ng nh làm bài t p cá nhân, nhóm đôi, l p... Có nh v y, HS m i kh c sâu đ ượ ặ c đ c

ủ ụ ể ầ ế ử ụ ầ đi m, tác d ng c a các thành ph n câu và bi t s d ng các thành ph n câu trong khi nói,

ệ vi ế ự t t ả nhiên, hi u qu .

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 2

ạ ố ướ ả ờ B n hãy đánh d u ấ  vào ô tr ng tr c câu tr l ấ : i đúng nh t

ả ờ ặ ậ ỏ ở ể 1. Bài t p Đ t và tr l i câu h i ọ ti u h c có:

a) 1 d ngạ

b) 2 d ngạ

c)  3 d ngạ

ả ờ ụ ủ ặ ậ ể ỏ ọ ệ ạ 2. M c đích c a vi c d y bài t p Đ t và tr l i câu h i cho HS ti u h c là:

ệ ặ ỹ a)  Rèn luy n k năng đ t câu đúng cho HS.

ử ụ ệ ầ ỹ b) Rèn luy n k năng s d ng các thành ph n câu cho HS.

ả c)  C hai m c đích trên. ụ

ể ạ ố ả ư ữ ề ấ ẫ ặ ậ ạ 3. Đ d y t t các d ng bài t p Đ t câu theo m u, GV ph i l u ý nh ng v n đ nào sau

đây:

ổ ứ ự ế ệ a) T ch c cho HS th c hi n bài t p thông qua giao ti p theo nhóm đôi. ậ

ủ ậ ị b)  Xác đ nh đúng c s ng pháp c a bài t p. ơ ở ữ

ứ ứ ự ệ ậ ổ c)  Phong phú hoá hình th c th c hi n bài t p; luôn luôn thay đ i hình th c ho t ạ

ư ậ ớ ộ đ ng nh làm bài t p cá nhân, nhóm đôi, l p.

ấ ả ề ấ d)  T t c các v n đ trên.

ạ ộ Ho t đ ng 3 :

ươ ạ ọ ể ự Xây d ng ph ng pháp d y h c các ki u câu

ế Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào?

ờ Th i gian: 1 ti ế t ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 3

ể ề ố ọ ộ ế Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? ạ 1.Th ng kê n i dung d y h c v các ki u câu trong

ệ ở ự ớ t ế SGK Ti ng Vi ệ l p 4. (Th c hi n nhà)

ơ ở ể ệ ạ ế Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? ọ ủ 2. Phân tích c s khoa h c c a vi c d y các ki u câu

ở ể ệ ở ự ọ ti u h c. (Th c hi n nhà)

ể ả ờ ả ậ ỏ 3. Th o lu n nhóm đ tr l i các câu h i sau:

100

ứ ề ể ế ạ Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai thế a) Theo b n, khi hình thành ki n th c v các ki u câu

ầ ư ề ấ ớ nào? cho HS l p 4, chúng ta c n l u ý v n đ gì?

ự ể ề ậ ế Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? b) Bài t p th c hành v các ki u câu bao g mồ

ữ ạ ươ ướ ự ệ ạ ẫ ậ nh ng d ng nào? Ph ng pháp h ng d n HS th c hi n các d ng bài t p này?

ệ ở ớ ự (Th c hi n l p)

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 3

ể ề ế ế Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? 1. V các ki u câu trong SGK Ti ng Vi ệ ể ọ t ti u h c

ọ ề ế ể a) Các bài h c v các ki u câu Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào?

ư ở ế ớ ươ ể ớ Ai là gì?, N u nh các l p 23, ch ng trình cho HS làm quen v i các ki u câu

ế ậ ặ ẫ ớ Ai làm gì?, Ai th nào? ệ ạ các ki uể qua các bài t p đ t câu theo m u thì lên l p 4, vi c d y

ủ ầ ượ ồ ệ ạ ớ ấ c u trúc câu đ n ơ và các thành ph n chính c a câu đ ể c l ng ghép v i vi c d y các ki u

ể ệ ụ ạ ữ ể ị Câu k Ai làm gì?, V ng trong câu phân lo i theo m c đích nói th hi n qua các bài:

ệ ậ ề ủ ữ ể ể ể câu k Ai làm gì?, Ch ng trong câu k Ai làm gì?, Luy n t p v câu k Ai làm gì, Câu

ủ ữ ữ ể ế ế ể ế ị ể k Ai th nào?, V ng trong câu k Ai th nào?, Ch ng trong câu k Ai th nào, Câu

ữ ữ ủ ể ể ị ể k Ai là gì?,V ng trong câu k Ai là gì?, Ch ng trong câu k Ai là gì?, Luy n t p v ệ ậ ề

ể ầ ầ câu k Ai là gì? (tu n 17 tu n 26).

ọ ượ ứ ế ộ Qua các bài h c này, SGK giúp HS hình thành đ c các n i dung ki n th c:

ể ấ ủ ế ể Các ki u c u trúc c a câu k Ai làm gì?, Ai th nào? Ai là gì?:

ề ị ữ ủ ữ V v ng và ch ng trong câu :

ộ ố ậ b) M t s nh n xét

ủ ươ ủ ế ệ ố ỹ ủ Ch tr ng c a SGK Ti ng Vi t là thông qua ki u ể câu kể, c ng c k năng s ử

ể ượ ệ ậ ự ế Ai làm gì?, Ai th nào?, Ai là gì? ụ d ng các ki u câu HS đã đ c luy n t p th c hành ở

ề ị ữ ể ấ ể ơ ề ệ ủ ữ ớ l p 2,3; hình thành các khái ni m v các ki u c u trúc câu k đ n, v v ng , ch ng .

ạ ổ ể ạ ợ ở ọ ị ể Đây là cách làm h p lý, khoa h c, b i vì, câu k là lo i câu có t o n đ nh, đi n

ủ ế ệ ư ế ể ầ ả ỏ hình c a câu ti ng Vi t; các ki u câu khác nh câu h i, câu c u khi n, câu c m thán ch ỉ

ể ở ộ ố ươ ấ ị ứ ệ ạ khác câu k m t s ph ế ng ti n hình th c nh t đ nh. Ngoài ra, cách d y này khi n

ứ ủ ệ ề ế ế ề ầ ở vi c ti p thu ki n th c v câu, v các thành ph n chính trong câu c a HS tr nên sinh

ẽ ấ ằ ữ ẹ ề ể ể ề ộ đ ng, nh nhàng. HS s th y r ng tìm hi u v câu là tìm hi u v chính nh ng câu nói

ườ ử ụ ượ ệ ậ ự ở ớ mình th ng s d ng hàng ngày và đã đ c luy n t p th c hành ệ l p 2,3. Khái ni m

ủ ữ ế ấ ự ớ ễ ể ừ ượ ị ữ v ng , ch ng đ n v i HS cũng r t t nhiên, d hi u, không quá tr u t ắ ế ng. N u n m

101

ồ ủ ẽ ị ượ ươ ạ ọ ợ ơ ữ v ng ý đ c a SGK, GV s xác đ nh đ c ph ng pháp d y h c phù h p h n cho

ọ ề ữ ể ể nh ng bài h c v các ki u câu k .

ươ ạ ọ ề ể ế Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? 2. Ph ng pháp d y h c v các ki u câu

ươ ứ ề ế ể 2.1. Ph ng pháp hình thành ki n th c v các ki u câu k ể Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai

ế th nào?

ứ ế ể ể ể ọ ế ề Khi hình thành các ki n th c lý thuy t v các ki u câu k cho HS ti u h c, GV

ả ư ầ c n ph i l u ý sau:

ữ ố ề ặ ứ ữ ủ ể ề ấ Th nh t, v m t ng pháp, ba ki u câu nói trên có ch ng gi ng nhau, đ u do

ộ ừ ộ ụ ặ ừ ả ủ ế ệ ừ ặ ụ ừ ự m t t ho c m t c m t đ m nhi m, ch y u là danh t ho c c m danh t . S khác

ở ủ ế ể nhau ba ki u câu này ch y u là ở ị ữ v ng .

ữ ộ ị ừ ữ ườ ủ ừ ỉ Câu k ể Ai làm gì? có v ng là đ ng t ; ch ng th ng là danh t ch ng ườ i

ậ ộ hay đ ng v t.

ế ị ữ ừ ộ ừ ỉ ạ ặ ụ Câu k ể Ai th nào? có v ng là tính t , đ ng t ủ ị ch tr ng thái ho c c m ch v .

ị ữ ớ ừ ộ ừ ừ Câu k ể Ai là gì? có v ng là t ổ ợ ủ ừ là v i danh t h p c a t , đ ng t , tính t ặ ho c

ủ ị ụ c m ch v .

ả ạ ừ ể ể ể ặ ấ ỗ Vì m i ki u câu có đ c đi m c u trúc riêng nên ph i d y riêng t ng ki u câu

ủ ữ ị ữ ượ ễ ớ ị m i xác đ nh ch ng , v ng đ c d dàng.

ứ ứ ề ế ể ỗ ợ ớ ộ V ch c năng giao ti p, m i ki u câu trên thích h p v i m t ch c năng khác

nhau:

ể ị ớ ệ ậ ụ Đây là b nạ Câu k ể Ai là gì? dùng đ đ nh nghĩa, gi i thi u, nh n xét. Ví d :

ớ ưở ớ ng l p tôi. Nam. B nạ Nam là l p tr

ể ể ề ọ ủ ộ ườ ậ ặ ộ Câu k ể Ai làm gì? dùng đ k v h at đ ng c a ng ậ i, đ ng v t ho c tĩnh v t

ượ đ c nhân hoá.

ế ả ặ ể ấ ặ ạ Câu k ể Ai th nào? ể dùng đ miêu t ủ đ c đi m, tính ch t ho c tr ng thái c a

ườ ng ậ i, v t.

ể ắ ượ ệ ố ề ả ộ Đ HS n m đ ể c m t cách h th ng v các ki u câu, GV ph i có thao tác so

ứ ề ỗ ế ế ể ấ ạ ố sánh, đ i chi u, nh n m nh khi hình thành ki n th c v m i ki u.

ứ ủ ữ ể ỉ ừ Th hai, ch ng trong ki u câu k ể Ai là gì?, không ch do danh t ặ ụ ho c c m

ừ ả ệ ể ộ ừ ụ ừ ộ ừ ụ ừ danh t đ m nhi m, mà còn có th là đ ng t (c m đ ng t ), tính t ặ (c m tính t ) ho c

ộ ụ ủ ị ụ là m t c m ch v . Ví d :

102

ủ ộ ừ ặ ụ ộ ộ ữ Ch ng là đ ng t ho c c m đ ng t : ừ Lao đ ngộ là vinh quang., Lao đ ng gi ỏ i

là vinh quang.

ủ ừ ặ ụ ạ ư ẻ ữ Ch ng là tính t ho c c m tính t : ch aư ừ Kho ẻ là h nh phúc ., Kho nh voi

ả ạ ph i là h nh phúc.

ủ ữ ủ ế ụ Ch ng là c m ch v : ị ố là nó d iạ . ị D mèn trêu ch C c

ữ ứ ế ấ ạ ọ ế GV không cung c p nh ng ki n th c này cho HS khi d y các bài h c lý thuy t,

ả ắ ắ ặ ữ ệ ư ữ ữ ế ể ặ ạ nh ng n u HS b t g p nh ng ng li u có d ng trên GV ph i n m v ng đ c đi m ng ữ

ể ả ứ ữ ể ế ấ pháp này đ gi i thích cho HS rõ. Có th cung c p thêm nh ng ki n th c này cho HS

khá, gi i. ỏ

ế ứ ể ả ề ặ ứ ể Ai làm gì? và Ai th nào?, Th ba, c hai ki u câu k ề xét v m t ch c năng, đ u

ứ ạ ụ ồ ạ ệ ặ ề ự ấ thông báo v s xu t hi n, t n t ế ủ ự ậ i ho c tiêu bi n c a s v t, ch a d ng câu có tác d ng

ệ ượ ở ượ ủ ọ hi n t ng nêu ủ ch ng . ữ Chúng đ c g i là câu t n t ồ ạ ở ạ i. d ng câu này, ch ng ữ

ườ ứ th ị ữ ng đ ng sau v ng .

Ví d : ụ

ể ướ ư ủ ấ D i bóng tre c a ngàn x a, th p thoáng mái đình, mái Câu ki u Ai làm gì?:

ổ chùa c kính.

ể ế ắ ườ ỏ ự ồ Kh p v ữ n đ r c nh ng bông h ng Câu ki u Ai th nào?:

ề ặ ấ ạ ư ể ộ ề ặ ộ Xét v m t c u t o, hai câu trên thu c hai ki u khác nhau nh ng xét v m t n i

ể ọ ố ả ộ ố dung hai câu trên gi ng nhau. M t s GV ti u h c lúng túng khi gi i thích các tr ườ ng

ợ h p này cho HS.

ự ụ ủ ể ể ề M c đích c a các bài v các ki u câu k là giúp HS th c hành phân tích các

ể ườ ể ậ ụ ớ ề ự ế ậ ặ ki u câu th ng g p, nh n xét và ghi nh v chúng đ v n d ng trong th c t ế giao ti p.

ể ế ạ ự ữ ệ ự ậ Vì th , khi d y GV nên đ HS t phân tích ng li u thông qua các bài t p th c hành, t ự

ề ặ ủ ự ể ể ề ậ ấ ạ rút ra các nh n xét v đ c đi m c a các lo i câu. Th c ch t, v các ki u câu này, HS đã

ượ ế ừ ặ ẫ ậ ậ ớ đ c ti p xúc t các l p 23, thông qua các bài t p đ t câu theo m u, vì v y, thao tác

ế ố ớ ế ệ ậ ậ ả nh n di n, phân tích, rút ra các k t lu n lý thuy t đ i v i HS không ph i là khó khăn.

ươ ướ ự ề ể ẫ 2.2. Ph ng pháp h ể ng d n HS th c hành v các ki u câu k Ai là gì?, Ai làm gì?,

ế Ai th nào?

ự ự ể ề ể ẽ ệ ọ ả H c v các ki u câu k này, HS s ph i th c hi n các thao tác th c hành nh ư

ệ ặ ậ ế ạ ươ ứ ể ớ ậ tìm các câu nh n di n, phân tích, đ t câu, vi t đo n văn, t ng ng v i các ki u bài t p

103

ố ộ ủ ữ ạ ơ ộ ị ữ ị ể k trong đo n văn (th ), xác đ nh ch ng , v ng trong câu, n i c t A c t B, dùng t ừ

ữ ặ ế ử ụ ể ạ ng đã cho đ t câu, vi ọ . t đo n văn có s d ng ki u câu đã h c

ướ ẫ ả ệ ể ậ ậ ể ạ ìm câu k trong đo n văn Khi h ng d n HS gi i bài t p nh n di n ki u câu (t

ư (th ),ơ GV nên l u ý các thao tác sau:

ứ ấ ạ ề ặ ứ ứ ệ ề ấ ậ Th nh t, cho HS nh n di n v hình th c c u t o. V m t hình th c, thao tác

ậ ợ ấ ố ớ ủ ể ặ ẳ ạ ọ ỏ thu n l i nh t đ i v i HS ti u h c là đ t câu h i. Ch ng h n, Câu có ch ng tr l ữ ả ờ i

ữ ả ờ ị ể câu h i ỏ Ai, cái gì, con gì? và v ng tr l i câu h i ỏ Là ai, cái gì, con gì? là câu k Ai là

gì?.

ề ứ ề ặ ứ ứ ệ ậ ạ ỗ ể Th hai, cho HS nh n di n v ch c năng. V m t ch c năng, m i lo i câu k có

ứ ẳ ạ ộ ượ ể ớ ệ ậ ị i thi u, nh n đ nh m t ch c năng riêng. Ch ng h n, câu đ c dùng đ gi là câu k ể Ai là

ượ ả ề ạ ộ ế gì? Câu đ ể c dùng đ miêu t v ho t đ ng là câu k ể Ai làm gì?, Câu kể Ai th nào?

ượ ả ạ ấ đ ể c dùng đ miêu t tr ng thái, tính ch t.

ệ ể ậ ạ ầ ậ ậ ầ ệ Bên c nh yêu c u nh n di n ki u câu, SGK còn có bài t p yêu c u nh n di n

ủ ữ ị ố ớ ạ ậ ữ ị xác đ nh ch ng , v ng trong câu ầ thành ph n câu ( ). Đ i v i bài t p này, bên c nh thao

ặ ầ ỏ ướ ấ ừ ạ ủ ừ ự ẫ ả ừ tác đ t câu h i, c n h ng d n HS d a vào b n ch t t lo i c a t ặ ụ ho c c m t làm

ủ ữ ị ữ ủ ể ầ ị thành ph n câu đ xác đ nh ch ng , v ng c a câu.

ể ướ ự ệ ậ ẫ ậ v n d ng Đ h ng d n HS th c hi n các bài t p ố ộ ụ , t c ứ n i c t A c t B ặ ộ , đ t câu

ế ướ ế ả ắ ượ ề ấ ạ ể ặ ạ t đo n văn ho cặ vi , tr c h t, GV ph i giúp HS n m đ c đ c đi m v c u t o và

ụ ủ ể ầ ỗ ỗ công d ng c a m i ki u câu, m i thành ph n câu.

ố ộ ầ ượ ừ ử ậ ả ớ ộ V i bài t p n i c t A và c t B, GV ph i cho HS th ghép l n l t t ng t ừ ữ ở ng

ừ ữ ở ộ ạ ượ ữ ể ợ ớ ộ c t A v i các t ng c t B sao cho t o ra đ ề ặ ộ c nh ng câu k thích h p v m t n i

ố ạ ờ ả ậ ớ ả dung. Sau đó, m i cho HS th o lu n và GV ch t l i l i gi i đúng.

ậ ườ ướ ị ữ ủ ữ ặ ợ ặ Bài t p đ t câu th ng cho tr c v ng ho c ch ng , GV g i ý cho HS tìm các

ữ ệ ả ậ ợ ộ ạ ế ừ ữ ủ ữ ừ t ng phù h p đ m nhi m b ph n còn l ầ i. N u c n tìm các t ng làm ch ng GV

ướ ẫ ặ ầ ừ ữ ữ h ng d n HS đ t câu h i ế ỏ Ai?, cái gì?, n u c n tìm các t ị ng làm v ng , GV h ướ ng

ư ế ữ ẽ ườ ợ ỏ là gì?, làm gì? nh th nào. ặ ẫ d n HS đ t câu h i S có nh ng tr ề ng h p có nhi u

ươ ả ờ ư ữ ườ ợ ộ ươ ả ờ ph ng án tr l i, nh ng cũng có nh ng tr ỉ ng h p ch có m t ph ng án tr l i đúng.

ế ụ ể ế ạ ạ ộ ố ậ Bài t p vi t đo n văn có m c đích t o ra m t tình hu ng giao ti p đ HS s ử

ừ ể ế ầ ọ ớ ộ ố ạ ụ Có l n, em cùng m t s b n trong l p đ n thăm ụ d ng ki u câu mình v a h c. Ví d ,

104

ớ ớ ố ẹ ạ ừ ệ ườ ế ị ố ạ b n Hà b m. Em gi i thi u v i b m b n Hà t ng ng i trong nhóm. Hãy vi ộ t m t

ắ ể ạ ạ ử ụ ể ệ ạ đo n văn ng n k l i chuy n đó, trong đo n văn có s d ng câu k Ai là gì?

ườ ắ ậ ộ ố ố Thông th ng, tình hu ng mà bài t p cho đã là tình hu ng b t bu c HS ph i s ả ử

ạ ở ể ậ ầ ẳ ậ ớ ấ ị ệ ụ d ng ki u câu bài t p yêu c u. Ch ng h n, bài t p trên, khi gi i thi u, nh t đ nh HS

ả ộ ph i dùng các câu thu c ki u ể Ai là gì?. Tuy nhiên, GV không nên quá gò bó HS trong m tộ

ể ể ộ ố ử ụ ễ ạ ki u câu, nên đ cho HS vi ế ự t t do, mi n sao trong đo n văn có s d ng m t s câu

ả ự ỉ ể ậ ầ ượ ữ đúng ki u bài t p yêu c u. HS ph i t ch ra đ c nh ng câu đó.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 3

ạ ố ướ ả ờ B n hãy đánh d u ấ  vào ô tr ng tr c câu tr l ấ : i đúng nh t

ế ể ấ ể ơ ậ ầ 1. Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? là các ki u c u trúc câu tr n thu t (câu k ) đ n.

 sai  đúng

ở ể ượ ọ ề ủ ữ ị ữ ọ ề ể 2. ọ ti u h c, HS đ c h c v ch ng , v ng thông qua các bài h c v câu k .

 sai  đúng

ậ ắ ữ ủ ể ể Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai thế ả 3. L p b ng tóm t t nh ng đi m khác nhau c a ba ki u câu

ấ ạ ự ứ ữ ế ợ nào? (G i ý: d a theo các tiêu chí: c u t o ng pháp, ch c năng giao ti p)

ướ ự ể ệ ậ ẫ ế Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? 4. Khi h ng d n HS th c hành nh n di n các ki u câu

ầ , GV c n chú ý thao tác nào?

ề ấ ạ ữ ậ a)  Cho HS nh n di n v c u t o ng pháp. ệ

ề ứ ế ệ ậ b)  Cho HS nh n di n v ch c năng giao ti p.

ả c)  C hai thao tác trên.

ướ ữ ị ự ữ ủ ệ ầ ẫ ậ 5. Khi h ng d n HS th c hành nh n di n các thành ph n ch ng , v ng trong câu,

ể ử ụ ữ GV có th s d ng nh ng cách nào?

ỏ ể ướ ặ ầ ẫ ị a)  H ng d n HS đ t câu h i đ xác đ nh thành ph n câu.

ấ ừ ạ ủ ướ ự ả ẫ ừ ữ ể b)  H ng d n HS d a vào b n ch t t lo i c a các t ng trong câu đ xác

ầ ị đ nh thành ph n câu.

ả c)  C hai cách trên.

ụ ể ề ậ ậ ế ồ Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? 6. Bài t p v n d ng v các ki u câu ữ bao g m nh ng

ạ d ng nào?

ớ ộ ố ộ a)  N i c t A v i c t B

105

ặ ớ ừ ữ ướ b)  Đ t câu v i các t ng cho tr c.

ế c)  Vi ạ t đo n văn

ạ ả d)  C ba d ng trên.

ạ ộ Ho t đ ng 4 :

ươ ạ ọ ề ầ ạ ữ ự Xây d ng ph ng pháp d y h c v thành ph n tr ng ng

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 4

ọ ề ữ ạ ầ ạ ố ộ ế Ti ng Vi t 1.Th ng kê n i dung d y h c v thành ph n tr ng ng trong SGK ớ ệ l p 4.

ệ ở ự (Th c hi n nhà)

ọ ề ạ ế ọ ỏ ể ắ ượ ấ H i đáp v d y h c Ti ng Vi t 4 2. Đ c sách ệ tr.155 tr. 162 đ n m đ c các v n đ ề

ạ ữ ệ Khái ni m tr ng ng

ấ ạ ủ ữ ữ ể ạ ặ ị Đ c đi m c a tr ng ng : vai trò ng pháp, c u t o, v trí, cách phân bi ệ ớ t v i

ầ các thành ph n khác.

ệ ạ ọ ủ ơ ở ữ ở ể ệ ở ự ạ ọ C s khoa h c c a vi c d y tr ng ng ti u h c. (Th c hi n nhà)

ề ấ ả ậ ề 3. Th o lu n nhóm v các v n đ :

ữ ề ươ ữ ệ ạ ướ ư a) Nh ng l u ý v ph ng pháp hình thành khái ni m tr ng ng và h ẫ ng d n

ữ ạ ạ HS thêm các lo i tr ng ng cho câu.

ề ạ ữ ự ạ ậ ươ ướ ẫ b) Các d ng bài t p th c hành v tr ng ng và ph ng pháp h ự ng d n HS th c

ệ ạ ậ hi n các d ng bài t p đó.

ệ ở ớ ự (Th c hi n l p)

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 4

ữ ế ề ầ ạ ệ ớ 1. V thành ph n tr ng ng trong SGK Ti ng Vi t l p 4

ọ ề ạ ữ a) Các bài h c v tr ng ng

ữ ượ ạ ế ừ ầ ế ạ Thêm tr ng ng ữ Tr ng ng đ ạ c d y 6 ti ầ tu n 31 đ n tu n 34 qua các bài: t t

ỉ ờ ỉ ơ ữ ữ ạ ạ ố cho câu, Thêm tr ng ng ch n i ch n cho câu, Thêm tr ng ng ch th i gian cho câu,

106

ữ ỉ ụ ữ ạ ạ ỉ Thêm tr ng ng ch nguyên nhân cho câu, Thêm tr ng ng ch m c đích cho câu, Thêm

ữ ỉ ươ ạ ệ tr ng ng ch ph ng ti n cho câu.

ộ ố ậ b) M t s nh n xét

ứ ề ạ ữ ệ ế ượ ế Vi c hình thành các ki n th c v tr ng ng cho HS đ c ti n hành theo trình t ự

ễ ị ượ ữ ể ề ạ ầ di n d ch. Đ u tiên, HS đ ầ c hi u khái quát v thành ph n tr ng ng , sau đó đi sâu tìm

ữ ụ ể ệ ậ ử ụ ừ ể ạ ạ hi u và luy n t p cách s d ng t ng lo i tr ng ng c th . Sau khi hình thành khái

ữ ệ ạ ươ ướ ử ụ ữ ề ạ ẫ ni m tr ng ng , ch ng trình h ng d n HS cách s d ng các tr ng ng . Đi u này th ể

ở ậ ự ắ ứ ầ ế ế ọ ệ ấ hi n r t rõ tr t t ớ ủ s p x p các bài h c và cách trình bày ki n th c c n ghi nh c a

ở ầ ượ ư ộ ị ễ ạ ạ ừ t ng bài. bài đ u tiên, ph n ầ Ghi nhớ đ c di n đ t nh m t đ nh nghĩa:"Tr ng ng ữ

ở ữ ượ ướ ạ ể ắ là....", nh ng bài sau đó, ph n ầ Ghi nhớ đ c trình d i d ng qui t c:" Đ ...., ta có th ể

ữ ạ thêm tr ng ng ..."

ủ ư ề ệ ạ ầ ớ Cũng nh khi d y v hai thành ph n chính c a câu, đi đôi v i vi c hình thành

ữ ứ ủ ứ ế ệ ề ạ ấ ạ ấ ki n th c v ch c năng c a các lo i tr ng ng , SGK đã cung c p các d u hi u hình

ứ ươ ớ ừ ỉ ụ ứ ứ ứ ạ ẳ ạ ớ th c t ng ng v i t ng ch c năng. Ch ng h n, v i ch c năng ch m c đích, tr ng ng ữ

ể ả ờ ể ứ ớ ỉ ươ ữ ả ờ ệ ạ ỏ Đ làm gì?, có th tr l i câu h i v i ch c năng ch ph ng ti n tr ng ng tr l i câu

ằ ớ ả ố ạ ế ế ế ẫ ỉ h i ỏ B ng gì? V i cái gì?. N u ch nguyên nhân d n đ n k t qu t ữ ắ ầ t tr ng ng b t đ u

ữ ắ ầ ả ấ ế ế ằ ạ ẫ ỉ ằ b ng t ế ừ nhờ, n u ch nguyên nhân d n đ n k t qu x u tr ng ng b t đ u b ng các t ừ

ụ ệ ạ ằ ạ ậ ỉ ạ ạ t i, t i vì. ạ Cách d y này không ch nh m m c đích giúp HS nh n di n các lo i tr ng

ữ ướ ử ụ ụ ữ ế ạ ơ ng trong câu mà h ng đ n m c đích cao h n là giúp HS s d ng tr ng ng trong khi

ế ễ ộ nói, vi t m t cách d dàng.

ươ ạ ọ ề ầ ạ 2. Ph ữ ng pháp d y h c v thành ph n tr ng ng

ươ ướ ể ề ạ ữ ẫ 2.1. Ph ng pháp h ạ ạ ng d n HS tìm hi u v tr ng ng và cách thêm các lo i tr ng

ữ ng cho câu

ươ ệ ạ a) Ph ữ ng pháp hình thành khái ni m tr ng ng

ủ ụ ữ ạ ệ Thêm tr ng ng cho câu M c đích c a bài ế (Ti ng Vi t 4, t2, tr.126) là hình thành

ề ạ ệ ữ cho HS khái ni m v tr ng ng .

ọ ổ ế ở a) Iren tr thành nhà khoa h c n i ti ng

ọ ỏ ầ ờ ọ ổ ế ở b) Nh tinh th n ham h c h i, sau này , Iren tr thành nhà khoa h c n i ti ng.

ữ ệ ớ ướ ự ệ ầ ẫ ớ V i ng li u này GV h ng d n HS th c hi n ba thao tác, v i ph n in nghiêng:

ể ấ ượ ụ ạ ữ So sánh đ th y đ ủ c tác d ng c a tr ng ng

107

ỏ ể ế ạ ữ ườ ặ ả ờ ỏ Đ t câu h i đ bi t tr ng ng th ng tr l i cho câu h i nào

ổ ị ể ế ạ ể ồ ạ ở ị ử ữ Th thay đ i v trí đ bi t tr ng ng có th t n t v trí nào trong câu i

ữ ể ự ư ệ ậ ự Sau khi HS th c hi n xong các thao tác, GV đ a thu t ng đ HS t rút ra các

ể ạ ữ ủ ặ đ c đi m c a tr ng ng .

ươ ướ ể ề ạ ạ ữ ẫ b) Ph ng pháp h ng d n HS tìm hi u v cách thêm các lo i tr ng ng cho câu

ấ ả ữ ề ạ ạ ọ ở ậ ầ Nh n xét T t c các bài h c v cách thêm các lo i tr ng ng cho câu, ph n ,

ữ ậ ạ ế ụ ủ ạ ổ ề đ u có hai bài t p: tìm tr ng ng , cho bi ữ ặ t tác d ng b sung ý nghĩa c a tr ng ng ; đ t

ớ ạ ữ ừ ượ ụ ủ ấ ượ câu v i tr ng ng v a tìm đ ậ c. M c đích c a hai bài t p này là giúp HS th y đ c ý

ạ ạ ữ ụ ổ nghĩa mà các lo i tr ng ng có tác d ng b sung.

ạ ố ữ ỉ ơ Thêm tr ng ng ch n i ch n cho câu ụ Ví d : Bài

ữ ữ ạ ế ổ 1.Tìm tr ng ng trong nh ng câu sau và cho bi t chúng b sung ý nghĩa gì cho

câu:

ướ ấ ở ư ấ a) Tr ừ . c nhà, m y cây hoa gi y n t ng b ng

ố ướ ổ ặ ườ ơ ừ ắ c c ng các c quan, trên m t đ ự ng nh a, t kh p năm b) Trên các hè ph , tr

ở ẫ ươ ấ ẫ ở ề ủ ử c a ô tr v , hoa s u v n n , v n v ắ ng vãi kh p Th đô.

ữ ừ ặ ạ ỏ ượ 2. Đ t câu h i cho các tr ng ng v a tìm đ c trong các câu trên.

ự ệ ậ ả ầ ượ Th c hi n các bài t p này, GV ph i yêu c u HS rút ra đ c:

ự ệ ể ễ ơ ố ườ ạ Đ làm rõ n i ch n di n ra s vi c nêu trong câu ng i ta thêm các tr ng ng ữ

trên

ể ả ờ ạ ỏ ở ữ Các tr ng ng này có th tr l i câu h i đâu?

ố ớ ữ ỉ ụ ạ ườ ề ắ ớ Đ i v i các tr ng ng ch nguyên nhân, m c đích th ng g n li n v i các quan

ấ ị ố ượ ệ ừ ủ ề ệ ấ ầ ệ ừ h t nh t đ nh, s l ng quan h t ể đó khá nhi u, không th xu t hi n đ y đ trong

ữ ệ ườ ầ ự ạ ữ ệ ặ ng li u, SGK th ậ ng có thêm bài t p yêu c u HS t ằ t o ng li u b ng cách đ t câu.

ạ ở ẳ ữ ỉ ạ ặ ớ Thêm tr ng ng ch nguyên nhân cho câu, ỗ ừ Ch ng h n, bài có bài t p ậ Đ t v i m i t

ở ạ ữ ạ ộ ỉ ậ ặ vì, do, b i, t i m t câu có tr ng ng ch nguyên nhân. Sau các bài t p đ t câu này, GV

ả ầ ượ ứ ể ặ ừ ở ầ ủ ạ ỗ ph i yêu c u HS rút ra đ ề c đ c đi m v hình th c (t ạ m đ u) c a m i lo i tr ng

ng .ữ

ươ ướ ề ạ ự ẫ ữ 2.2. Ph ng pháp h ng d n HS th c hành v tr ng ng

ề ạ ự ạ ậ ữ a) Các d ng bài t p th c hành v tr ng ng

ề ạ ạ ậ ữ ự Có sáu d ng bài t p th c hành v tr ng ng :

108

ứ ụ ữ ạ ạ ạ D ng th nh t ữ ỉ ơ ấ , tìm tr ng ng trong các câu đã cho. Ví d : Tìm tr ng ng ch n i

ố ch n trong các câu sau:

ướ ạ ườ ẹ ạ ế ộ ọ Tr c r p, ng ẽ ắ i ta d n d p s ch s , s p m t hàng gh dài.

ờ ế ữ ộ ố Trên b , ti ng tr ng càng thúc d d i.

ướ ẩ ướ ườ ẫ ủ ệ ấ ỏ D i mái nhà m n ọ c, m i ng i v n thu mình trong gi c ng m t m i, sau

ế ộ ộ ệ m t ngày lao đ ng c t l c. ậ ự (Ti ng Vi t 4, t 2, tr.129)

ứ ạ ữ ề ạ ạ ợ D ng th hai, ỗ đi n tr ng ng đã cho vào ch thích h p trong đo n văn.

ữ ữ ụ ể ặ ạ ợ ơ ỗ ạ Ví d : Thêm tr ng ng cho trong ngo c đ n vào nh ng ch thích h p đ đo n

ượ ạ ạ văn đ c m ch l c.

a)...

ờ ổ ả ơ ỗ ượ ữ ộ ữ ậ ở ườ Tr ng S n, m i khi tr i n i gió, c nh t ạ ng th t là d d i. Nh ng cây đ i b)

ậ ố ự ụ ẫ ạ ẳ ố ị ố th có khi cũng b b t g c cu n tung xu ng v c th m. Cánh chim đ i bàng v n bay

ư ộ ụ ề ờ ạ ẫ ượ l n trên n n tr i. Có lúc, chim c p cánh lao vút đi nh m t mũi tên. Chim l i v y cánh,

ạ đ p gió vút lên cao.

ạ ữ ấ ) ữ có lúc; gi a lúc gió đang gào thét y (Tr ng ng :

ứ ạ ữ ữ ạ ạ ợ D ng th ba ụ , thêm tr ng ng vào câu. Ví d : Tìm các tr ng ng thích h p ch ỉ

ể ề ỗ ố ụ m c đích đ đi n vào ch tr ng:

ươ ừ ộ a) Xã em v a đào m t con m ng...

ọ ậ ậ ố ệ ế b)..., chúng em quy t tâm h c t p và rèn luy n th t t t.

ế ườ ế ệ c) Hôm nay, chúng em đ n tr ng... (Ti ng Vi t 4, t2, tr.151)

ữ ạ ậ ầ ạ ộ ế ể D ng th t , ứ ư cho tr ng ng , thêm b ph n c n thi ụ ỉ t đ hoàn ch nh câu. Ví d :

ướ ữ ỉ ơ ậ ầ ỉ ớ ữ ạ ộ Các câu d ố i đây ch m i có tr ng ng ch n i ch n. Hãy thêm nh ng b ph n c n thi ế t

ữ ấ ỉ ể đ hoàn ch nh nh ng câu y?

ườ a) Ngoài đ ng,...

b) Trong nhà,...

ườ ế ổ c) Đ n c ng tr ng,...

ở ườ ế ệ d) bên kia s n núi, ... (Ti ng Vi t 4, t2, tr.130)

ứ ạ ệ ừ ề ỗ ố ể ạ ữ ạ D ng th năm , đi n các quan h t vào ch tr ng đ t o thành tr ng ng thích

h p. ợ

ụ ề ỗ ố Ví d : Đi n các t ừ nh , vìờ ho c ặ t i vìạ vào ch tr ng:

109

ỏ ượ ọ a)...h c gi i, Nam đ c cô giáo khen.

ườ ạ b)...bác lao công, sân tr ẽ ng lúc nào cũng s ch s .

ấ ậ ơ c)...mãi ch i, Tu n không làm bài t p.

ế ệ (Ti ng Vi t 4, t2, tr.141)

ứ ạ ế ụ ữ ạ ặ ạ ế D ng th sáu , vi t câu ho c đo n văn trong đó có tr ng ng . Ví d :Vi ộ t m t

ắ ả ạ ậ ạ ấ ộ đo n văn ng n t con v t mà em yêu thích, trong đó có ít nh t m t câu có tr ng ng ch ữ ỉ

ươ ệ (Ti ngế ph ng ti n.

ệ Vi t 4, t 2, tr.160)

ươ ướ ề ạ ự ệ ẫ ạ ậ ữ b) Ph ng pháp h ng d n HS th c hi n các lo i bài t p v tr ng ng

ừ ứ ề ạ ữ ề ế ề ậ ầ ớ Nhìn chung, các bài t p v tr ng ng đ u v a s c v i HS, h u h t HS đ u có

ể ả ế ế ể ậ ậ ặ ỗ th gi i quy t h t các bài t p trong SGK. Tuy nhiên, m i bài t p có đ c đi m riêng v ề

ướ ệ ẫ cách h ự ng d n th c hi n.

ố ớ ạ ạ ể ướ ữ ậ tìm tr ng ng trong câu đã cho Đ i v i d ng bài t p , GV có th h ẫ ng d n HS

ứ ấ ử ụ ể ả ờ ỏ ể ậ ộ hai cách: Th nh t, s d ng các câu h i đ tìm b ph n câu có th tr l i câu h i t ỏ ươ ng

ứ ạ ạ ệ ở ớ ự ữ ạ ớ ỗ ng v i m i lo i tr ng ng . Thao tác này HS đã th c hi n ẳ l p 2 3. Ch ng h n, bài

ữ ỉ ơ ầ ạ ố ướ ả ờ ầ ẫ ậ t p yêu c u tìm tr ng ng ch n i ch n, GV h ộ ng d n HS tìm b ph n câu tr l i câu

ở h i ỏ đâu ?.

ệ ừ ể ạ ẳ ạ ứ ứ ị Th hai, căn c vào các quan h t ữ đ xác đ nh tr ng ng . Ch ng h n, trong câu

ữ ễ ậ ị ữ Vì rét, nh ng cây lan trong ch u s t l i ắ ạ , HS d dàng xác đ nh ạ Vì rét là tr ng ng ch ỉ

ắ ầ ằ ộ ậ nguyên nhân do b ph n này b t đ u b ng t ừ vì.

ộ ố ườ ả ướ ợ ử ụ ẫ ả Trong m t s tr ng h p, GV ph i h ậ ng d n HS s d ng c hai cách nh n

ở ạ ắ ầ ỉ ề ữ ệ ằ ứ ế ệ di n, b i tr ng ng ch đi u ki n có khi cũng b t đ u b ng t ỉ ừ vì. N u ch căn c vào

ữ ỉ ề ớ ạ ứ ể ệ ạ ầ ữ ỉ hình th c, HS có th nh m v i tr ng ng ch nguyên nhân và tr ng ng ch đi u ki n.

ố ớ ạ ữ ề ạ ạ ỗ ợ ậ đi n tr ng ng đã cho vào ch thích h p trong đo n văn Đ i v i d ng bài t p .

ướ ọ ể ắ ữ ậ ẫ ạ GV nên h ng d n HS đ c đ n m các tr ng ng bài t p cho, sau đó, đ c l n l ọ ầ ượ ừ t t ng

ể ề ể ề ữ ạ ạ ỗ ợ câu trong đo n đ đi n các tr ng ng vào ch thích h p. HS có th đi n th , đ c l ử ọ ạ i

ư ề ạ ọ ợ ố đo n văn xem đã h p lý ch a, cu i cùng ch n cách đi n chính xác.

ữ ạ ậ ố thêm tr ng ng vào câu ố ớ ạ Đ i v i d ng , bài t p đã cho nòng c t câu, GV h ướ ng

ữ ể ổ ụ ể ự ệ ả ạ ố ẫ d n HS thêm tr ng ng đ b sung ý nghĩa c th hoá tình hu ng x y ra s ki n trong

110

ầ ụ ể ề ạ ạ ữ ầ ư ề ố ả nòng c t câu. Đ bài đã yêu c u c th v lo i tr ng ng c n thêm, GV l u ý HS đ m

ề ộ ữ ạ ợ ố ả ự ươ b o s t ữ ng h p v n i dung, ý nghĩa gi a tr ng ng và nòng c t câu.

ữ ầ ạ ạ ậ ộ ế ể ỉ ậ cho tr ng ng , thêm b ph n c n thi t đ hoàn ch nh câu D ng bài t p , có yêu

ượ ạ ớ ạ ế ố ầ ế ố ố ế ầ c u ng i v i d ng trên, y u t c n thêm là nòng c t câu, y u t c l đã bi ạ t là tr ng

ữ ướ ư ạ ự ẫ ng . Thao tác h ệ ng d n HS th c hi n nh d ng trên.

ố ớ ạ ệ ừ ề ỗ ố ạ ậ đi n các quan h t ể ạ vào ch tr ng đ t o thành tr ng ng ữ Đ i v i d ng bài t p

ướ ệ ừ ẫ ọ ọ ừ ậ thích h pợ , GV h ể ắ ng d n HS đ c đ n m các quan h t bài t p cho, đ c t ng câu có

ử ầ ượ ỗ ố ề ỗ ố ử ụ ế ử ch tr ng và đi n th . Sau khi th l n l t các ch tr ng, s d ng h t các quan h t ệ ừ ,

ọ ượ ẽ ự ợ HS s l a ch n đ ề c cách đi n phù h p.

ạ ậ ế ặ ế ậ ứ ữ ụ ạ ạ D ng bài t p vi t câu ho c vi ạ t đo n văn có tr ng ng là bài t p ng d ng tr ng

ạ ủ ữ ụ ể ấ ậ ộ ế ng sinh đ ng nh t. GV nên đ HS phát huy tính sáng t o c a mình, v n d ng các ki n

ề ậ ệ ừ ứ ậ ọ ả ế ậ th c v t p làm văn, t p đ c, luy n t ... vào gi i quy t bài t p này. Khi trình bày bài

ả ự ỉ ủ ượ ạ làm c a mình, HS ph i t ch ra đ ữ c câu có tr ng ng mà mình đã dùng.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 4

ạ ố ướ ả ờ B n hãy đánh d u ấ  vào ô tr ng tr c câu tr l ấ : i đúng nh t

ươ ế ệ ớ ạ ạ ữ ạ 1. Ch ng trìnhTi ng Vi ử ụ t l p 4 d y cho HS cách s d ng các lo i tr ng ng sau :

ữ ỉ ạ ơ ố ờ ươ ụ ệ a)  Tr ng ng ch nguyên nhân, n i ch n, th i gian, ph ng ti n, m c đích

ữ ỉ ạ ơ ố ươ ụ ệ ề ệ b)  Tr ng ng ch nguyên nhân, n i ch n, ph ng ti n, m c đích, đi u ki n

ữ ỉ ạ ượ ươ ụ ệ ế c)  Tr ng ng ch nguyên nhân, nh ộ ng b , ph ng ti n, m c đích, tăng ti n

ề ạ ự ữ ữ ậ ạ ồ 2. Bài t p th c hành v tr ng ng bao g m nh ng d ng nào?

ữ ạ a)  Tìm tr ng ng trong các câu đã cho.

ữ ạ b)  Thêm tr ng ng cho câu.

ữ ề ạ ạ ỗ ợ c)  Đi n tr ng ng đã cho vào ch thích h p trong đo n văn .

ậ ầ ế ữ ạ ướ ể ỉ d)  Thêm các b ph n c n thi ộ t vào tr ng ng cho tr c đ hoàn ch nh câu.

ệ ừ ề ỗ ố ể ạ ữ ạ ợ e)  Đi n quan h t vào ch tr ng đ t o thành tr ng ng thích h p.

ế ử ụ ặ ạ ạ g)  Vi ữ t câu ho c đo n văn có s d ng tr ng ng .

ấ ả ạ f)  T t c các d ng trên.

ể ử ụ ể ướ ạ ẫ ạ 3. B n có th s d ng cách nào đ h ữ ng d n HS tìm tr ng ng trong các câu đã cho?

111

ử ụ ướ ệ ể ặ ẫ ậ ỏ ộ a)  H ng d n HS s d ng bi n pháp đ t câu h i cho các b ph n câu đ tìm

ạ ữ tr ng ng .

ướ ệ ừ ể ứ ạ ẫ ị b)  H ng d n HS căn c vào các quan h t ữ đ xác đ nh tr ng ng .

c)  Dùng c hai cách trên. ả

d)  Không dùng cách nào trong hai cách trên.

ề ể ươ ữ ạ ạ ạ ọ ề ậ thêm tr ng ng vào câu, đi n 4. Đi m chung v ph ng pháp d y h c các d ng bài t p

ữ ạ ầ ạ ậ ộ ế ữ ạ ướ ể tr ng ng vào đo n văn, thêm các b ph n c n thi t vào tr ng ng cho tr c đ hoàn

ệ ừ ể ạ ề ự ươ ư ỉ ợ ề ch nh câu, đi n quan h t ạ đ t o tr ng ng ữ là l u ý HS v s t ữ ng h p ý nghĩa gi a

ữ ạ ố tr ng ng và nòng c t câu.

 đúng  sai

ế ử ụ ụ ạ ặ ạ ạ t câu ho c đo n văn có s d ng tr ng ng 5. Bài t p ậ vi ạ ữ là d ng bài t p ng d ng tr ng ậ ứ

ạ ộ ữ ế ấ ộ ng vào ho t đ ng giao ti p sinh đ ng nh t.

 đúng  sai

ạ ộ Ho t đ ng 5 :

ươ ạ ọ ề ố ế ự Xây d ng ph ng pháp d y h c v câu ghép và cách n i các v câu

ghép

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 5

ọ ề ế ạ ố ộ ố Ti ngế 1.Th ng kê n i dung d y h c v câu ghép và cách n i các v câu ghép trong SGK

ệ ở ự ớ Vi tệ l p 5. (Th c hi n nhà)

ọ ề ạ ế ỏ ọ ừ ể ắ ế H i đáp v d y h c Ti ng Vi 2. Đ c sách ệ t t 5 tr. 149 đ n tr. 156 đ n m đ ượ ơ ở c c s

ệ ạ ọ ủ ở ớ ệ ở ự khoa h c c a vi c d y câu ghép l p 5. (Th c hi n nhà)

ọ ụ ể ề ế ậ ả ố 2. Th o lu n trên các bài h c c th v câu ghép và cách n i các v câu ghép, rút ra

ầ ư ữ ể ươ ệ ươ ề ph ng pháp hình thành khái ni m câu ghép ng pháp nh ng đi m c n l u ý v , ph

ướ ế ẫ ố ả ự ề ậ h ng d n HS n i các v câu ghép i các bài t p th c hành v câu ghép , gi ệ ự . (Th c hi n

ở ớ l p)

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 5

ươ ứ ề ố ế ế 1. Ph ng pháp hình thành ki n th c v câu ghép và cách n i các v câu ghép

112

ươ ướ ệ ể ẫ 1.1. Ph ng pháp h ng d n HS tìm hi u khái ni m câu ghép

ủ ị ế ệ ế ề Ti ng Vi t 5 Đ nh nghĩa câu ghép c a SGK là "Câu ghép là câu do nhi u v ghép

ỗ ế ườ ủ ủ ấ ạ ữ ị ữ ộ ố ạ l i. M i v câu ghép th ơ ng có c u t o gi ng m t câu đ n (có đ ch ng , v ng ) và

ệ ặ ể ệ ẽ ớ ủ ữ ế ế ộ ệ th hi n m t ý có quan h ch t ch v i ý c a nh ng v câu khác." (Ti ng Vi ậ t 5, t p 2,

tr.8)

ả ử ụ ệ ể ạ ữ ệ Đ hình thành khái ni m câu ghép cho HS, GV ph i s d ng đo n ng li u:

ỗ ầ ờ ờ ư ả ồ ỉ "M i l n d i nhà đi, bao gi con kh cũng nh y phóc lên ng i lên l ng con chó to. H ễ

ậ ỉ ậ ậ ạ ả ư ỉ con chó đi ch m, con kh câu hai tai chó gi t gi t. Con chó ch y s i thì kh gò l ng nh ư

ườ ự ả ạ ồ ỉ ng ắ i phi ng a. Chó ch y thong th , kh buông thõng hai tay, ng i ngúc nga ngúc ng c."

ỏ ể ữ ệ ắ ạ ượ ệ Các câu h i đ giúp HS phân tích đo n ng li u, n m đ c khái ni m câu ghép

là:

ố ứ ự ữ ị ữ ủ ạ ị 1. Đánh s th t ồ các câu trong đo n văn trên r i xác đ nh ch ng , v ng trong

ừ t ng câu.

ế ợ 2. X p các câu trên vào nhóm thích h p:

ị ữ ạ ủ ữ ộ ụ ơ a) Câu đ n (câu do m t c m ch ng v ng t o thành)

ủ ữ ề ụ ị ữ ạ ớ b) Câu ghép (câu do nhi u c m ch ng v ng ngang hàng v i nhau t o thành)

ỗ ụ ủ ữ ể ị ộ ữ 3. Có th tách m i c m ch ng v ng trong các câu ghép nói trên thành m t

ơ ượ câu đ n đ c không? Vì sao?

ứ ấ ầ ỏ ị ượ ữ ị ủ Câu h i th nh t yêu c u HS xác đ nh đ c các câu và phân tích ch ng , v ng ữ

ể ự ệ ễ ầ ộ ỗ ỹ ị trong m i câu. Yêu c u này HS có th th c hi n m t cách d dàng, k năng xác đ nh ch ủ

ữ ị ữ ượ ệ ậ ừ ướ ự ệ ng , v ng đã đ c hình thành và luy n t p t ớ các l p d ỏ i. Th c hi n xong câu h i

ứ ấ ấ ượ ứ ồ th nh t, GV nên giúp HS th y đ ụ ạ c câu th 2, 3, 4 trong đo n văn bao g m hai c m

ơ ở ể ộ ụ ỉ ồ ữ ữ ủ ế ả ị ch ng v ng , trong khi câu 1 ch g m m t c m cv. K t qu này là c s đ HS

ầ ủ ự ệ ạ ỏ phân lo i, th c hi n yêu c u c a câu h i 2.

ư ằ ả ế ẽ ỏ ượ GV nên l u ý r ng, gi i quy t câu h i 2, HS s hình thành đ ệ c hai khái ni m

ử ụ ư ế ặ ầ ơ ở câu đ n và câu ghép. B i vì, m c d u đã ti p xúc và s d ng nhi u ề câu đ nơ nh ng HS

ư ờ ữ ệ ế ậ ẫ ậ ớ ch a bao gi ắ dùng thu t ng này. V i cách d n d t trên, HS ti p nh n khái ni m câu

ỗ ế ể ễ ặ ơ ề ấ ạ ủ ơ đ n, câu ghép và đ c đi m v c u t o c a m i v câu d dàng h n.

113

ắ ố ượ ằ ữ ế gi a các v câu ỏ Tuy nhiên, thông qua câu h i 3, SGK mu n HS n m đ c r ng,

ẽ ể ề ệ ấ ặ ộ ghép có quan h ý nghĩa r t ch t ch , không th chia tách m t câu ghép thành nhi u câu

ề ấ ặ ướ ể ẫ ắ ặ đ nơ . R t nhi u GV g p khó khăn khi h ng d n HS n m đ c đi m này.

ể ằ ạ ả ể ề ố GV nên giúp HS hi u r ng, trong đo n văn trên, tác gi ủ k v m i thân tình c a

ỉ ố ớ ữ ủ ậ ợ ị hai con v t và nh ng trò ngh ch ng m c a con kh đ i v i con chó. Tác gi ả ế vi t ba câu

ậ ạ ể ứ ử ủ ị ỉ ườ ế ghép liên ti p đ thu t l ợ i cách ng x ngh ch ng m c a con kh trong ba tr ợ ng h p:

ế ậ ạ ạ ả khi con chó đi ch m, khi con chó ch y nhanh và khi con chó ch y thong th . N u tách

ệ ặ ỗ ế ẽ ề ữ ơ ố m i v câu ghép nói trên thành hai câu đ n thì m i quan h ch t ch v ý nghĩa gi a các

ạ ẽ ị ờ ạ ữ ế ệ ỡ ở ế v câu và gi a các câu trong đo n s b phá v , khi n cho câu chuy n tr nên r i r c. Vì

ỗ ụ ủ ể ị ở ạ ộ ậ v y, không th tách m i c m ch v trong các câu ghép đo n văn trên thành m t câu

ỗ ế ỉ ượ ơ ỏ ơ đ n. M i v câu ghép ch tách đ c thành các câu đ n khi tách câu hoàn toàn ra kh i ng ữ

c nh.ả

ướ ẫ ả ộ ầ ụ ữ ế ậ Khi h ng d n HS gi ả ệ ậ i quy t bài t p 2, m c Luy n t p, GV m t l n n a, ph i

ề ặ ủ ể ố ủ c ng c cho HS v đ c đi m này c a câu ghép.

ể ằ ạ ơ Các câu ghép n m trong đo n văn sau thì không th tách ra thành hai câu đ n:

ể ể ắ ẳ ổ ờ ờ ỳ "Bi n luôn thay đ i màu tu theo s c mây tr i. Tr i xanh th m, bi n cũng xanh

ư ể ẳ ắ ắ ạ ơ ị ị ơ ờ ả th m nh dâng cao lên , ch c n ch. Tr i r i mây tr ng nh t, bi n m màng d u h i

ươ ờ ầ ầ ư ể ề ể ờ ị s ụ ặ ng. Tr i âm u mây m a, bi n xám x t, n ng n . Tr i m m giông gió, bi n đ c

ầ ậ ữ ề ấ ư ế ấ ẹ ư ể ề ộ ng u, gi n gi ấ . Bi n nhi u khi r t đ p, ai cũng th y nh th . Nh ng có m t đi u r t ít

ẻ ẹ ỳ ệ ẻ ẹ ủ ầ ấ ớ ắ ấ ể ai chú ý là: v đ p c a bi n, v đ p k di u muôn màu muôn s c y ph n r t l n là do

ạ ờ mây, tr i và ánh sáng t o nên."

ở ượ ế ể ổ ở ầ ợ ả ạ B i vì, đo n văn trên đ c vi t theo ki u t ng phân h p. M đ u tác gi nêu

ậ ộ ị ướ ạ ộ ể ổ Bi n luôn thay đ i màu tu ỳ lên m t nh n xét khái quát đ nh h ng cho toàn b đo n văn:

ể ắ ỗ ướ ể ạ theo s c mây tr i. ề ờ M i câu sau đó đ u tri n khai theo h ng này đ minh ho cho câu

ừ ổ ữ ừ ế ế ề ạ ạ ạ ở ữ m đo n. Câu k t đo n v a t ng k t nh ng đi u đã nói trong đo n văn v a nâng nh ng

ế ấ ỳ ệ ẻ ẹ ẻ ẹ ủ ể ậ ộ ớ v đ p c a bi n, v đ p k di u muôn màu ý ki n y lên thành m t nh n xét m i:

ầ ấ ớ ắ ấ ạ ờ ậ muôn s c y ph n r t l n là do mây, tr i và ánh sáng t o nên. ế Vì v y, n u tách các v ế

ể ạ ở ơ ủ c a các câu ghép sau câu m đo n thành hai câu đ n thì không th nào nói lên đ ượ ự c s

ắ ướ ể c bi n. liên quan gi a ữ s c mây tr i ờ và màu n

ươ ướ ể ề ố ế ẫ 1.2. Ph ng pháp h ng d n HS tìm hi u v cách n i các v câu ghép

114

ụ ọ ế ạ Ti ng Vi t Chú tr ng tính hành d ng, SGK ệ 5 không d y ạ phân lo i câu ghép mà

ế ố cách n i các v câu ghép ạ ậ t p trung d y cho HS .

" Có hai cách n i các v trong câu ghép:

ế ố

ố ằ ữ ừ ố N i b ng nh ng t ụ có tác d ng n i.

ự ế ố ừ ố ườ ế ầ ợ N i tr c ti p (không dùng t n i). Trong tr ữ ng h p này, gi a các v c n có

ặ ấ ấ ấ ấ ẩ ẩ ấ d u ph y, d u ch m ph y ho c d u hai ch m."

ượ ỉ ầ ứ ự ệ ế ậ ể ắ Đ n m đ c ki n th c nêu trên, HS ch c n th c hi n hai bài t p tìm các v ế

ấ ấ ớ ữ ỗ ệ câu ghép và d u hi u đánh d u ranh gi i gi a m i câu.

ở ướ ụ ể ữ ẫ các bài sau, SGK h ố ế ng d n HS nh ng cách n i v câu ghép c th . Các bài

ễ ị ừ ữ ể ế ề ố ọ ượ h c đ ể c trình bày theo ki u di n d ch, đi t nh ng hi u bi t chung v cách n i các v ế

ố ự ố ằ ế ừ ố ố ằ ế ừ ố câu ghép (n i tr c ti p và n i b ng t n i), đ n hai cách n i b ng t ố ằ n i là n i b ng

ệ ừ ố ằ ặ ừ ố ằ ứ ạ quan h t và n i b ng c p t hô ng. Sau đó, là cách n i b ng các lo i quan h t ệ ừ ụ c

ể ể ế ệ ậ ố ọ th . Qua vi c h c cách n i các v câu ghép, HS có th nh n ra các mô hình câu ghép.

ậ ế ữ ụ ủ ể ả Tuy nhiên, nh n bi t các ki u câu ghép không ph i là m c đích c a nh ng bài này. Cái

ạ ế ệ ữ ự ệ ể ệ ữ ố ở ầ mà HS c n đ t là bi t th hi n m i quan h gi a nh ng s vi c nêu nêu ế các v câu

ươ ữ ệ ợ ằ b ng ph ng ti n ngôn ng thích h p.

ở ố ế ề ạ ặ ằ ệ ừ nguyên nhân k tế các bài d y v cách n i v câu b ng các c p quan h t

ề ệ ả ả ế ả ươ ế ả ườ qu , đi u ki n (gi thi t) k t qu , t ng ph n, tăng ti n, ế SGK th ậ ng có hai bài t p:

ế ế ặ ắ ầ ầ ố yêu c u so sánh cách n i, cách s p x p các v câu và yêu c u tìm thêm các c p quan h ệ

ệ ị ượ ạ ừ ể t bi u th quan h ý nghĩa đ c d y trong bài.

ằ ố ệ ậ Ví d : ụ ở bài N i câu ghép b ng quan h t ế ệ ừ, Ti ng Vi t 5, t p 2, tr.32:

ế ế ắ ố 1. Cách n i và cách s p x p các v câu trong hai câu ghép sau đây có gì khác nhau?

ả ệ ườ ấ ỉ ị a) Vì con kh này r t ngh ch nên các anh b o v th ả ộ ng ph i c t dây.

ế ể ế ả ầ ạ ọ b) Th y ph i kinh ng c vì chú h c đ n đâu hi u ngay đ n đó và có trí nh l ớ ạ

ườ th ng.

ệ ừ ữ ệ ừ ặ ể ố ế 2. Tìm thêm nh ng quan h t và c p quan h t dùng đ n i các v câu có quan h ệ

ế ả nguyên nhân k t qu .

ố ớ ả ấ ượ ố ớ Đ i v i các bài này, GV ph i giúp HS th y đ c, đ i v i các câu ghép đ ượ ố c n i

ệ ừ ệ ừ ể ặ ặ ế ả ề nguyên nhân k t qu , đi u ở b i các quan h t ho c c p quan h t ị bi u th ý nghĩa

ệ ả ế ả ươ ế ể ả ế ả ị ki n (gi thi t) k t qu , t ng ph n, tăng ti n ặ ế các v câu có th đ o v trí, các c p

115

ệ ừ ượ ộ ế ố ệ ừ ặ ệ ừ ề quan h t ể ỉ có th t nh l c m t y u t ; có nhi u quan h t , c p quan h t ể cùng bi u

ị ộ ệ th m t quan h ý nghĩa.

ố ớ ạ ươ ể ố ặ ừ ệ ứ ề Đ i v i bài d y v các câu ghép có ph ng ti n đ n i là các c p t hô ng, bài

ụ ấ ừ ể ố ứ ậ ầ Nh n xét ậ t p 2, ph n có m c đích giúp HS th y, khi dùng các t hô ng đ n i các v ế

ả ừ ể ả ậ ự ư ị ủ ế ả câu ghép thì ph i dùng c hai t , không th đ o tr t t các v câu cũng nh v trí c a các

ứ ấ ế ượ ỏ ấ ừ ừ ...v a...đã, ...đâu...đ y ừ t ả hô ng y. GV ph i giúp HS th y n u l c b các t ấ thì quan

ư ướ ế ẽ ặ ẽ ở ỉ ệ ữ h gi a các v câu không còn ch t ch nh tr c, câu văn s tr nên không hoàn ch nh.

ủ ể ặ ượ ố ằ ừ Đây là đ c đi m riêng c a các câu ghép đ c n i b ng t ứ hô ng.

ươ ướ ẫ ự ố ế ề 2.Ph ng pháp h ng d n HS th c hành v câu ghép và cách n i các v câu ghép

ậ ự ố ế ề ạ 2.1. Các d ng bài t p th c hành v câu ghép và cách n i các v câu ghép

ự ậ ề ạ ố ở ụ Luy n t p Bài t p th c hành ệ ậ các bài d y v câu ghép và cách n i các v m c ế

ạ ấ câu ghép r t đa d ng.

ấ ủ ệ ậ ậ ạ ố ồ a) Bài t p có tính ch t c ng c , nh n di n, bao g m các d ng sau:

ế ạ ị ứ ấ tìm câu ghép và xác đ nh v câu ghép D ng th nh t, .

ụ ạ ướ ế ị Ví d : Tìm câu ghép trong đo n văn d ừ i đây. Xác đ nh các v câu trong t ng

câu ghép:

ể ể ắ ẳ ổ ờ ờ ỳ Bi n luôn thay đ i màu tu theo s c mây tr i. Tr i xanh th m, bi n cũng xanh

ư ể ẳ ắ ắ ạ ơ ị ị ơ ờ ả th m nh dâng cao lên , ch c n ch. Tr i r i mây tr ng nh t, bi n m màng d u h i

ươ ờ ầ ầ ư ể ề ể ờ ị s ụ ặ ng. Tr i âm u mây m a, bi n xám x t, n ng n . Tr i m m giông gió, bi n đ c

ầ ậ ữ ề ấ ư ế ấ ẹ ư ể ề ộ ng u, gi n gi ấ . Bi n nhi u khi r t đ p, ai cũng th y nh th . Nh ng có m t đi u r t ít

ẻ ẹ ỳ ệ ẻ ẹ ủ ầ ấ ớ ắ ấ ể ai chú ý là: v đ p c a bi n, v đ p k di u muôn màu muôn s c y ph n r t l n là do

ạ ờ mây, tr i và ánh sáng t o nên.

ế ệ (Ti ng Vi t 5, t2, tr.8)

ứ ạ ố ị ươ ệ ế ố tìm câu ghép và xác đ nh cách n i, ph ng ti n n i các v câu D ng th hai,

ghép.

ụ ữ ướ ế Ví d : Trong nh ng câu d i đây, câu nào là câu ghép? Các v câu ghép đ ượ ố c n i

ằ ớ v i nhau b ng cách nào?

ộ ồ ướ ủ ề ộ ố c. Đó là m t truy n th ng quí báu c a ta. a) Dân ta có m t lòng n ng nàn yêu n

ầ ấ ạ ừ ư ế ỗ ổ ị ế ổ ố T x a đ n nay, m i khi T qu c b xâm lăng, thì tinh th n y l i sôi n i, nó k t thành

116

ẽ ạ ộ ớ ướ ể ọ m t làn sóng vô cùng m nh m , to l n, nó l ấ t qua m i nguy hi m, khó khăn, nó nh n

ấ ả ướ chìm t t c lũ bán n c và c ướ ướ p n c.

b)...

ế ệ (Ti ng Vi t 5, t2, tr.13)

ụ ạ ướ ế ị Ví d 2: Tìm câu ghép trong đo n văn d ặ i đây. Xác đ nh các v câu và các c p

ệ ừ quan h t trong câu:

ế ượ ủ ộ N u trong công tác, các cô, các chú đ c nhân dân ng h , làm cho dân tin, dân

ấ ị ụ ố ượ ư ậ ả ph c, dân yêu thì nh t đ nh các cô, các chú thành công. Mu n đ c nh v y, ph i trau

ạ ồ ạ ứ d i đ o đ c cách m ng.

ế ệ (Ti ng Vi t 5, t 2, tr.22)

ứ ạ ế ươ ệ ế ố tìm v câu ghép và ph ng ti n n i các v câu đó D ng th ba, .

ỉ ề ụ ệ ế ả ế ỉ ế ế ả Ví d : Tìm v câu ch đi u ki n (gi thi t), v câu ch k t qu và các quan h t ệ ừ

ụ ữ ố n i chúng trong nh ng ví d sau:

ả ờ ế ự ủ ộ ượ ấ ướ ẽ i đúng ng a c a ông đi m t ngày đ c m y b c thì tôi s nói a) N u ông tr l

ế ủ ộ ượ ấ ườ cho ông bi t trâu c a tôi cày m t ngày đ c m y đ ng.

ạ ồ ế ắ ẽ b) N u là chim, tôi s là lo i b câu tr ng

ế ẽ ộ ướ ươ N u là hoa, tôi s là m t đoá h ng d ng

ộ ầ ế ấ ẽ N u là mây, tôi s là m t v ng mây m

ườ ẽ ế ươ Là ng i, tôi s ch t cho quê h ng.

ế ệ (Ti ng Vi t 5, t2, tr.39)

ấ ạ ủ ạ ứ ư phân tích c u t o c a câu ghép D ng th t , .

ụ ấ ạ ủ Ví d 1: Phân tích c u t o c a các câu ghép sau:

ư ể ặ ặ ả ọ ậ a) M c dù gi c Tây hung tàn nh ng chúng không th ngăn c n các cháu h c t p,

ươ ế vui t ộ ế i, đoàn k t, ti n b .

ế ẫ ờ ươ b) Tuy rét v n kéo dài, mùa xuân đã đ n bên b Sông L ng.

ế ệ (Ti ng Vi t 5, t2, tr.45)

ủ ữ ị ữ ủ ụ ệ ẩ ỗ ế Ví d 2: Tìm ch ng , v ng c a m i v câu ghép trong m u chuy n vui sau:

ế ả Cô giáo vi ộ t lên b ng m t câu ghép:

ặ ướ ấ ư ẫ ắ ả ố '' M c dù tên c ả ư p r t hung hăng, gian x o nh ng cu i cùng h n v n ph i đ a

hai tay vào còng s 8"ố

117

ồ ỏ R i cô h i:

ế ủ ữ ủ ở Em nào cho cô bi t ch ng c a câu trên đâu?

Hùng nhanh nh u:ả

ủ ữ ư ở Th a cô, ch ng đang trong nhà giam ạ .

ế ệ (Ti ng Vi t 5, t2, tr.45)

ấ ậ ụ ữ ạ ậ ồ b) Bài t p có tính ch t v n d ng, bao g m nh ng d ng sau:

ộ ế ể ạ ạ ứ ấ thêm m t v câu đ t o thành câu ghép. D ng th nh t,

ộ ế ỗ ố ể ạ ụ Ví d : Thêm m t v câu vào ch tr ng đ t o thành câu ghép.

a) Mùa xuân đã v ,...ề

ặ ờ ọ b) M t tr i m c,...

ệ ổ ế ườ ề ỉ c) Trong truy n c tích Cây kh , ng i em chăm ch , hi n lành, còn...

ờ ư d) Vì tr i m a to..

ệ ế .(Ti ng Vi t 5, t2, tr.9)

ứ ạ ế ử ụ ạ ộ vi t m t đo n văn có s d ng câu ghép. D ng th hai,

ế ạ ừ ế ả ạ ộ ườ ạ ụ Ví d : Vi t đo n văn t ba đ n năm câu t ngo i hình m t ng ủ i b n c a em,

ạ ộ ế ế ấ trong đo n văn có ít nh t m t câu ghép. Cho bi t các v câu trong câu ghép đ ượ ố ớ c n i v i

ằ nhau b ng cách nào.

ế ệ (Ti ng Vi t 5, t2, tr.14)

ứ ạ ụ ạ ả khôi ph c l i các quan h t ệ ừ ị ượ b l c trong các câu ghép, gi i thích D ng th ba,

ượ ừ nguyên nhân l c các t đó.

ụ ở ố ướ ả ượ ớ Ví d : Trong hai câu ghép ạ cu i đo n văn d i đây, tác gi đã l c b t quan h ệ

ụ ạ ả ừ ừ t . Hãy khôi ph c l ữ i nh ng t ừ ị ượ b l c và gi i thích vì sao tác gi ả ượ l c các t đó:

ậ ạ Thái h u ng c nhiên nói:

ế ử ườ ế Vũ Tán Đ ng h t lòng vì ông, sao ông không ti n c ?

ế Tô Hi n Thành tâu:

ậ ỏ ườ ầ ạ ỏ ườ ử (...) Thái h u h i ng i h u h gi ậ i thì tôi xin c Vũ Tán Đ ng. Còn Thái h u

ườ ướ ỏ h i ng i tài ba giúp n ử ầ c (...) tôi xin c Tr n Trung Tá.

ế ệ (Ti ng Vi t 5, t2, tr.23)

ệ ừ ề ạ ứ ư đi n quan h t vào ch tr ng D ng th t , ỗ ố trong câu ghép.

ệ ừ ụ ỗ ố ớ ợ ỗ Ví d : tìm quan h t thích h p v i m i ch tr ng:

118

ấ ỉ ườ ế ộ ề a) T m chăm ch , hi n lành.... Cám thì l i bi ng, đ c ác.

ề ầ b) Ông đã nhi u l n can gián... vua không nghe.

ế ế ạ ạ c) Mình đ n nhà b n.... b n đ n nhà mình?

ế ệ (Ti ng Vi t 5, t2, tr.23)

ứ ạ ớ ừ ộ ạ t o câu ghép m i t m t câu cho tr D ng th năm, ướ . c

ụ ừ ộ ẫ ở ạ ậ ộ Ví d : T m t câu ghép đã d n ớ ằ bài t p 1, hãy t o ra m t câu ghép m i b ng

ổ ị ớ ừ ế ấ ầ ủ ế ể ế cách thay đ i v trí c a các v câu (có th thêm b t t n u th y c n thi t).

ệ ế (Ti ng Vi t 5, t 2, tr.33)

ươ ướ ự ệ ự ề ạ ẫ ậ 2.2. Ph ng pháp h ng d n HS th c hi n các d ng bài t p th c hành v câu ghép

ự ệ ệ ậ ạ ậ ậ ậ ấ ố ệ a) Bài t p nh n di n th c ch t có b n lo i: nh n di n câu ghép, nh n di n v ế

ệ ệ ậ ậ ầ ươ ế ệ ố câu ghép, nh n di n thành ph n câu, nh n di n ph ng ti n n i các v câu.

ể ạ ậ ướ ẫ ị Đ giúp HS nh n ra câu ghép trong đo n văn, GV h ng d n HS xác đ nh s ố

ố ượ ế ữ ị ữ ữ ụ ủ ế ề ượ l ng v câu (s l ng c m ch ng , v ng ), nh ng câu có nhi u v câu là câu ghép.

ả ộ ố ữ ệ ặ ậ ệ ướ Khi gi ể ẽ ặ i các bài t p này, HS có th s g p m t s ng li u đ c bi t, GV nên h ẫ ng d n

ụ ầ ử ụ ữ ủ ữ ị ử ế ủ ủ HS s d ng thao tác th khôi ph c đ y đ ch ng , v ng c a các v câu. Sau khi khôi

ụ ủ ữ ứ ế ả ộ ỏ ữ ị ỉ ượ ph c, câu nào c hai v cùng m t ch ng , ch ng t ủ câu đó có ch ng b t nh l c, đó

ể ề ộ ố là câu ghép. Ví d : ụ Vì ăn u ng đi u đ nên tôi chóng l n l m ớ ắ là câu ghép vì có th khôi

ụ ạ ề ấ ố ộ ữ Vì tôi ăn u ng đi u đ nên tôi chóng l n l m. ph c l ủ i ch ng : ạ ớ ắ Câu th nh t là d ng ứ

ượ ủ ủ ữ ứ ế ộ ộ ườ ườ ỉ t nh l c c a câu th hai vì m t câu có hai v cùng m t ch ng , ng i ta th ng tĩnh

ữ ể ủ ộ ượ ạ ắ ạ ọ ư ế ớ Vì m a nên tôi đ n l p ượ l c đi m t ch ng đ câu đ c ng n g n, m ch l c. Câu

ộ ộ ữ ỉ ể ạ ớ ơ mu n ộ là câu đ n có tr ng ng ch nguyên nhân. Cùng m t n i dung v i câu này có th có

ế ớ ư ờ câu Vì tr i m a nên tôi đ n l p mu n. ộ Tuy nhiên, đây là hai câu hai câu hoàn toàn khác

ứ ứ ứ ể ấ ấ ơ nhau: câu th nh t là câu đ n, câu th hai là câu ghép; không th coi câu th nh t là

ỉ ượ ủ ứ ạ d ng t nh l c c a câu th hai.

ệ ế ậ ươ ự ư ậ ư ể ị Thao tác nh n di n v câu ghép cũng t ng t nh v y, nh ng đ xác đ nh đ ượ c

ả ướ ủ ệ ừ ẫ ặ ặ ỗ ế ý nghĩa c a m i v , GV ph i h ứ ng d n HS căn c vào quan h t ho c c p quan h ệ

ể ể ộ ố ệ ừ ệ ạ ỗ ặ ặ ệ ừ t , vì m i lo i ý nghĩa có th bi u hi n qua m t s quan h t ấ ho c c p quan h nh t

ữ ừ ể ố ặ ừ ể ố ị ỉ ượ ọ ỹ ể ầ ị đ nh. Nh ng câu không dùng t đ n i ho c t đ n i b t nh l c thì c n đ c k đ xác

ượ ữ ị đ nh đ ế c lô gíc ý nghĩa gi a các v .

119

ệ ệ ậ ươ ố ế ứ ệ Vi c nh n di n các ph ng ti n n i v câu thì không có gì khăn. HS căn c vào

ể ỉ ươ ệ ể ừ ể ố ề ặ ủ b m t c a câu đ ch ra các ph ng ti n đó. Tuy nhiên, đ tìm các t đ n i nhanh, GV

ả ướ ế ẫ ị ớ ữ ế ph i h ng d n HS xác đ nh nhanh v câu ghép, ranh gi i gi a các v câu đó.

ụ ậ ậ ở ộ ự ụ ụ ấ ậ b) Bài t p v n d ng, ế n i dung này, th c ch t có hai m c đích: v n d ng ki n

ậ ụ ứ ề ứ ề ệ ế ế ố th c v khái ni m câu ghép, v n d ng ki n th c v cách n i các v câu ghép.

ế ộ ớ ạ ể ạ ư ậ V i d ng bài t p, thêm v m t câu đ t o thành câu ghép, GV nên l u ý HS chú ý

ữ ừ ế ườ ợ ụ ể ế ế ạ ế đ n lôgic ý nghĩa gi a các v câu trong t ng tr ẳ ng h p c th . Ch ng h n, n u v câu

ộ ế ả ạ ộ ế mùa đã cho Mùa xuân đã v ,...ề thì ph i t o m t v câu có n i dung nói liên quan đ n

xuân.

ớ ạ ậ ế ử ụ ạ V i d ng bài t p vi t đo n văn có s d ng câu ghép, GV nên cho HS vi ế ự t t do

ề ề ầ ỉ ượ theo đ tài mà đ bài cho. Sau đó, yêu c u các em ch ra đ c câu ghép mà mình đã s ử

ầ ử ụ ế ạ ụ d ng. Không nên quá gò bó HS vào yêu c u s d ng câu ghép khi n đo n văn HS vi ế t

ế ự ụ ứ ế ượ ọ thi u t ậ nhiên. Nên cho HS v n d ng các ki n th c đ ậ ậ c h c trong T p làm văn, T p

ả ạ ậ ọ ơ ể ệ ọ đ c vào các bài t p này đ hi u qu d y h c cao h n.

ứ ề ụ ư ế ế ậ ậ ớ ố ụ V i các bài t p v n d ng ki n th c v cách n i các v câu ghép, GV l u ý m c

ử ụ ủ ậ ượ ệ ừ ặ ệ ừ ặ ừ đích c a bài t p là HS s d ng đ c các quan h t (c p quan h t ), c p t ứ hô ng,

ượ ươ ệ ồ ờ ế ế ế ấ th y đ ị ủ c giá tr c a các ph ng ti n đó; đ ng th i bi t liên k t v câu theo các cách

ậ ự ớ ướ ề ẫ ươ ệ khác nhau, v i tr t t khác nhau. Dù h ng d n HS đi n ph ụ ng ti n, khôi ph c

ươ ậ ự ế ữ ệ ế ắ ổ ị ph ng ti n, phân tích giá tr hay bi n đ i tr t t v câu GV cũng nên n m v ng yêu

ể ự ủ ệ ậ ầ c u đ th c hi n trúng đích c a bài t p.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 5

ạ ố ướ ả ờ B n hãy đánh d u ấ  vào ô tr ng tr c câu tr l ấ : i đúng nh t

ế ệ ề ọ ượ 1. Trong SGK Ti ng Vi t 5, các bài h c v câu ghép đ c trình bày theo trình t ự ễ di n

ừ ữ ể ế ề ế ế ố ị d ch, đi t nh ng hi u bi ố ự t chung v câu ghép đ n hai cách n i các v câu ghép (n i tr c

ố ằ ế ừ ố ữ ế ằ ạ ố ti p và n i b ng t n i) và sau cùng là cách n i các v câu b ng nh ng lo i quan h t ệ ừ

ụ ể c th .

 đúng  sai

ầ ả ọ ồ ờ ả ề 2. Thông qua bài h c đ u tiên v câu ghép, GV đ ng th i ph i gi i thích cho HS khái

ệ ơ ni m câu đ n.

 đúng  sai

120

ữ ự ệ ậ ậ ạ ồ 3. Bài t p th c hành nh n di n câu ghép bao g m nh ng d ng nào?

ế ị a) Tìm câu ghép và xác đ nh v câu ghép.

ố ị ươ ệ ế ố b) Tìm câu ghép và xác đ nh cách n i, ph ng ti n n i các v câu.

ế ươ ệ ế ố c) Tìm v câu ghép và ph ng ti n n i các v câu.

ấ ạ ủ d)  Phân tích c u t o c a câu ghép.

ả e)  C 4 d ng nêu trên. ạ

ử ụ ự ữ ậ ạ ồ 4. Bài t p th c hành s d ng câu ghép bao g m nh ng d ng nào?

ộ ế ể ạ a)  Thêm m t v câu đ t o thành câu ghép.

ế ử ụ ạ b) Vi t đo n văn có s d ng câu ghép.

ệ ừ ề ỗ ố c)  Đi n quan h t vào ch tr ng trong câu ghép.

ụ ả ị ỉ d)  Khôi ph c các quan h t ệ ừ ị ượ b l c trong câu ghép, gi i thích lý do b t nh l ượ c

ừ ủ c a các t đó.

ạ ừ ộ ướ e)  T o câu ghép t m t câu cho tr c.

ấ ả ạ g)  T t c các d ng nêu trên.

ấ ầ ượ ữ ể ế ượ 5. C n giúp HS th y đ c đi m khác nhau nào gi a câu ghép có các v câu đ ố c n i

ệ ừ ặ ệ ừ ế ượ ố ằ ặ ừ ằ b ng quan h t (c p quan h t ) và câu ghép có các v câu đ c n i b ng c p t hô

ng?ứ

ế ẽ ộ ướ ươ ả 6. Câu "N u là hoa, tôi s là m t đoá h ng d ng" không ph i là câu ghép ch gi ỉ ả

ế ế thi ả t k t qu .

 đúng  sai

ạ ộ Ho t đ ng 6:

ươ ạ ọ ề ụ ạ ự Xây d ng ph ng pháp d y h c v câu phân lo i theo m c đích

nói

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 6

ụ ề ạ ạ ọ ố 1. Th ng kê và phân lo i các bài h c v câu phân lo i theo m c đích nói trong SGK

ế Ti ng Vi t ớ ệ l p 4.

121

ể ả ờ ổ ứ ả ỏ ậ 2. T ch c th o lu n theo nhóm đ tr l i các câu h i sau:

ề ặ ươ ứ ề ệ ể ế ạ ọ a) Xét v m t ph ng pháp d y h c, vi c hình thành ki n th c v các ki u câu

ầ ư ụ ị phân loa theo m c đích nói có gì c n l u ý?

ướ ẫ ả ụ ề ạ ậ ộ b) Qui trình h ng d n HS gi i m t bài t p v câu phân lo i theo m c đích nói

ấ ướ ồ ữ ướ ọ ủ ơ ở bao g m m y b c? Đó là nh ng b c nào? C s khoa h c c a qui trình?

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 6

ụ ộ ạ ạ 1. N i dung d y câu phân lo i theo m c đích nói

ọ ề ụ ạ 1.1. Các bài h c v câu phân lo i theo m c đích nói

ụ ộ ượ ạ ở ớ ờ ượ ạ N i dung câu phân lo i theo m c đích nói đ c d y ớ l p 4, v i th i l ng 20

ế ọ ề ư ụ ể ạ ti t. Có th phân lo i các bài h c v câu chia theo m c đích nói nh sau:

ớ ề ứ ụ ế ể ạ ạ a) Lo i bài hình thành ki n th c m i v các ki u câu phân lo i theo m c đích nói

ồ ể ế ế ấ ặ ấ ỏ ỏ Câu h i và d u ch m h i, Câu k , Câu khi n, Cách đ t câu khi n, Câu bao g m 5 bài:

c mả .

ế ạ ồ ể Câu k Ai làm b) Lo i bài hình thành ki n th c v c u t o ứ ề ấ ạ câu kể bao g m 9 bài:

ủ ữ ữ ể ể ể ị gì?, V ng trong câu k Ai làm gì?, Ch ng trong câu k Ai làm gì?, Câu k Ai th ế

ữ ữ ể ế ế ể ể ị ủ nào?, V ng trong câu k Ai th nào?, Ch ng trong câu k Ai th nào?, Câu k Ai là

ủ ữ ị ữ ể ể gì?,V ng trong câu k Ai là gì?, Ch ng trong câu k Ai là gì?

ứ ề ệ ử ụ ụ ế ạ ạ c) Lo i bài hình thành ki n th c v vi c s d ng câu phân lo i theo m c đích nói

ồ ữ ụ ự ặ ỏ ỏ ị Gi phép l ch s khi đ t câu h i, Dùng câu h i vào m c đích khác, Gi ữ bao g m 3 bài:

ị ỏ ề ầ ự phép l ch s khi bày t ị yêu c u đ ngh .

ệ ậ ự ạ ồ ộ ệ ậ Luy n t p ề d) Lo i bài luy n t p th c hành v các n i dung trên bao g m 3 bài:

ệ ậ ề ệ ậ ề ể ể ỏ ề v câu h i, Luy n t p v câu k Ai làm gì? Luy n t p v câu k Ai là gì?

ộ ố ậ 1.2. M t s nh n xét

ươ ơ ả ứ ế ể ề ạ ỏ a) Ch ể ầ ng trình d y cho HS ki n th c c b n v các ki u câu h i, k , c u

ấ ớ ụ ứ ế ẳ ả ố ạ khi n, c m chính danh, có m c đích nói và hình th c th ng nh t v i nhau. Ch ng h n,

ể ỏ ề ư ữ ề ỏ ế ư ừ ấ t...th òng có các t nghi v n (ai, sao, nào, "câu h i dùng đ h i v nh ng đi u ch a bi

ế ấ ỏ ố ỏ ế ệ ậ gì, không...). Khi vi ấ t cu i câu h i có d u ch m h i (?)". (Ti ng Vi t 4,T p 1, tr131).

ố ủ ế ể ề ầ ị ườ ườ i nói, ng i vi ế t Ho c ặ " Câu khi n dùng đ nêu yêu c u, đ ngh , mong mu n c a ng

ườ ế ế ặ ấ ấ ấ ố ớ v i ng i khác. Khi vi ấ t, cu i câu khi n có d u ch m than (!) ho c d u ch m." (Ti ngế

ệ ậ ữ ể ế ặ ố ộ mu n đ t câu khi n, có th dùng m t trong nh ng cách sau: Vi t 4,T p 2, tr 88); "

122

ừ ớ ướ ộ ừ 1. Thêm các t ả ... vào tr c đ ng t . ừ hãy, đ ng, ch , nên, ph i

ố 2. Thêm các t ừ lên, đi, thôi, nào... vào cu i câu.

ề ị 3. Thêm các t ầ vào đ u câu. ừ đ ngh , xin, mong....

ợ ớ ệ ế ọ ế ệ ậ 4. Dùng gi ng đi u phù h p v i câu khi n." (Ti ng Vi t 4,T p 2, tr 92)

ộ ượ ể ệ ấ ỏ ấ Câu h i và d u ch m h i N i dung này đ c th hi n trong các bài ầ ỏ (Tu n 13),

ầ ầ ặ Cách đ t câu khi n Câu kể (Tu n 16), Câu khi nế (Tu n 27), ầ ế (Tu n 27) Câu c mả (Tu nầ

30).

ố ỹ ụ ủ ử ụ b) Thông qua ki u ể câu kể, SGK đã th hi n m c đích c ng c k năng s d ng ể ệ

ượ ấ ẫ ế Ai làm gì?, Ai th nào?, Ai là gì? ể các ki u câu mà HS đã đ ệ c cung c p m u và luy n

ở ớ ồ ờ ượ ề ị ệ ự ậ t p th c hành l p 2,3. Đ ng th i, hình thành đ ữ c cho HS các khái ni m v v ng ,

ủ ữ ề ể ấ ủ ộ ch ng , v các ki u c u trúc n i dung c a câu.

ộ ượ ể ệ ể ầ ị Câu k Ai làm gì?(Tu n 17), V ng ữ N i dung này đ c th hi n trong các bài :

ủ ữ ể ể ể ầ ầ trong câu k Ai làm gì?(Tu n 17), Ch ng trong câu k Ai làm gì?(Tu n 19), Câu k Ai

ủ ữ ị ữ ế ể ế ể ầ ầ th nào?(Tu n 21), V ng trong câu k Ai th nào?(Tu n 21), Ch ng trong câu k Ai

ữ ế ể ể ầ ầ ầ ị th nào?(Tu n 22), Câu k Ai là gì?(Tu n 24), V ng trong câu k Ai là gì?(Tu n 24),

ủ ữ ầ ể ở ộ ạ ộ ể Ch ng trong câu k Ai là gì?(Tu n 25). (N i dung này đã tìm hi u Ho t đ ng 3, ch ủ

ề đ này)

ươ ề ậ ệ ạ ữ ế các hành vi ngôn ng gián ti p c) Ch ng trình còn đ c p đ n ế qua vi c d y cho

ử ụ ụ ể ộ ụ ỏ Dùng câu h i vào m c HS cách s d ng ki u câu này vào m t m c đích nói khác. Bài

ở ầ ạ ỏ ể ể ệ ề ể đích khác :" Nhi u khi, ta có th dùng câu h i đ th hi n: tu n 14 đã d y cho HS

ộ 1. Thái đ khen chê.

ự ẳ ủ ị ị 2. S kh ng đ nh, ph đ nh.

ầ ố ệ ậ 3. Yêu c u, mong mu n..." ế (Ti ng Vi t 4, T p 1, tr. 142)

ươ ệ ọ ữ ự ế ị d) Ch ng trình chú tr ng rèn luy n cách gi phép l ch s khi giao ti p, h ướ ng

ươ ể ạ ứ ự ệ ế ử ụ ẫ d n HS s d ng các ph ộ ị ng ti n hình th c đ t o tính l ch s khi giao ti p. Đó là n i

ủ ữ ự ặ ị ữ ị Gi phép l ch s khi đ t câu h i Gi ự phép l ch s khi bày t ỏ dung c a các bài ầ ỏ (Tu n 15),

ề ầ yêu c u, đ ngh ầ ị (Tu n 29).

ươ ạ ọ ụ ể ạ 2. Ph ng pháp d y h c các ki u câu phân lo i theo m c đích nói

ươ ứ ề ụ ế ạ 2.1. Ph ng pháp hình thành ki n th c v câu phân lo i theo m c đích nói

123

ấ ạ ụ ủ ề ế ạ ứ C u t o c a các bài hình thành ki n th c v câu phân lo i theo m c đích nói

ể ớ ở ữ ế ộ ươ không có gì khác v i ki u bài này nh ng n i dung khác. Vì th , ph ớ ng pháp lên l p

ơ ả ố ớ ươ ể ứ ế Hình thành ki n th c m i cũng c b n gi ng v i ph ớ ng pháp lên l p ki u bài ớ nói

ư ặ ả ớ ủ chung. Tuy nhiên, trong các thao tác lên l p, GV luôn luôn ph i bám sát đ c tr ng c a

ụ ể các ki u câu chia theo m c đích nói.

ố ớ ướ ướ ẫ ằ H ng d n HS phân tích ng li u Đ i v i b c 1, ữ ệ ữ ệ , GV nên l u ý r ng ng li u ư

ả ặ ữ ả ụ ạ ạ ở ủ c a các bài d y câu phân lo i theo m c đích nói luôn ph i đ t trong ng c nh. B i đây

ượ ứ ừ ộ ử ụ ạ ở ẳ ấ ỏ Câu h i và d u ể là các ki u câu đ c nghiên c u t góc đ s d ng. Ch ng h n, bài

ế ấ ầ ả ch m h i ỏ Vì sao qu bóng không có cánh ỏ . N u không yêu c u HS phân tích hai câu h i

ẫ ế ậ ượ ụ ề mà v n bay đ c?, ệ ụ c nhi u sách và d ng c thí nghi m ượ C u làm th nào mà mua đ

ụ ể ữ ả ậ ườ ườ ọ Ng i tìm đ ng lên các vì sao, nh thư ế? trong ng c nh c th là bài T p đ c thì HS

ị ượ ể ỏ ủ ặ ỗ ỏ ể không th xác đ nh đ c m i câu h i là c a ai, dùng đ h i ai. Đ c bi ệ ở t, ạ các bài d y

ử ụ ụ ỏ ữ ự ặ ị cách s d ng câu h i vào m c đích nói khác và cách gi phép l ch s , có đ t các câu

ạ ụ ể ể ể ẳ ạ ặ ớ ố ạ trong c p đ i tho i c th thì m i hi u đúng ý nghĩa mà chúng bi u đ t. Ch ng h n,

ậ ỉ ộ ế n u xét m t mình Sao chú mày nhát th ?ế thì HS ch nh n ra đây là câu h i h i v ỏ ỏ ề

ụ ủ ẽ ạ ặ ậ ố ạ ụ ể nguyên nhân. Đ t câu trong đo n đ i tho i c th HS s nh n ra m c đích nói c a nó là

chê bai.

ố ớ ướ ứ ầ ướ ế ẫ ể H ng d n HS trình bày ki n th c c n ghi nh Đ i v i b c 2, ớ, GV có th dùng

ộ ố ư ạ ậ ộ ỏ ế ể ề ế m t s câu h i, bài t p thu c ba lo i nh nói, vi t và đi n ti p câu đ giúp HS có kh ả

ư ạ ồ ủ ộ ễ ả ạ ạ ờ ế năng t duy ch đ ng, m ch l c đ ng th i rèn kh năng di n đ t nói, vi t.

ữ ệ ể ẳ ạ ế ậ Ch ng h n, sau khi hoàn thành các bài t p phân tích ng li u, đ làm rõ các ki n

ể ư ự ứ ề ế ặ ị ờ ố ỏ "Mu n cho l i yêu th c v phép l ch s khi đ t câu khi n GV có th đ a ra câu h i:

ị ượ ị ự ả ị ầ ề ầ ạ ề ầ c u, đ ngh đ c l ch s ta ph i làm gì?" ho cặ "T i sao khi yêu c u, đ ngh c n có

ư ướ ộ ừ ừ ơ ợ cách x ng hô phù h p hay thêm vào tr c đ ng t các t làm n, giúp, giùm..."

ặ ở ữ ệ ế ậ Ho c bài Câu c mả , sau khi HS k t thúc các bài t p phân tích ng li u có th s ể ử

ậ ụ d ng bài t p sau:

ế ề Em hãy đi n ti p vào các câu sau:

ể ả ạ Câu c m là lo i câu dùng đ ...

ả ườ ừ ữ Trong câu c m th ng có các t ng ...

124

ố ớ ướ ứ ừ ướ ủ ế ẫ ố ắ H ng d n HS c ng c , kh c sâu các ki n th c v a h c Đ i v i b c 3, ọ , GV

ử ụ ư ủ ủ ệ ặ ậ ậ ậ cũng s d ng các bài t p nh n di n c a SGK. Tuy nhiên, đ c tr ng riêng c a bài t p

ụ ề ệ ể ệ ậ ạ ầ ậ ỉ nh n di n v câu phân lo i theo m c đích nói là không ch yêu c u nh n di n ki u câu,

ủ ế ứ ủ ụ ệ ệ ệ ậ ậ ấ d u hi u hình th c c a câu mà ch y u là nh n di n m c đích nói, nh n di n tình

ờ ụ ụ ậ ỏ ụ Luy n t p ố hu ng l i nói. Ví d : bài t p 1, m c ệ ậ , bài Dùng câu h i vào m c đích khác :

ượ ỏ Các câu h i sau đây đ ể c dùng đ làm gì?

ị ấ ườ ẫ ỗ ẹ ả a) D mãi mà em bé v n khóc, m b o: "Có nín đi không? Các ch y c i cho

đây này."

ậ ạ ư ạ ắ ề b) ánh m t các b n nhìn tôi nh trách móc: "Vì sao c u l i làm phi n lòng cô nh ư

v y?"ậ

ườ ẽ ế ự ả ị c) Ch tôi c i: " Em v th này mà b o là con ng a à?"

ộ ườ ơ ẩ ứ ướ ể ế ụ ỏ d) Bà c h i m t ng i đang đ ng v v n tr c b n xe: "Chú có th xem giúp

ờ ề ấ tôi m y gi có xe đi mi n Đông không?"

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 4, t p 1, tr .142)

ậ ố ớ ướ ữ ả ứ ể ẫ Đ i v i các bài t p này, GV h ng d n HS căn c vào ng c nh đ suy ý, t ừ ý

ề ặ ủ ự ủ ữ ả ể ẳ ạ ỏ nghĩa b m t c a câu và ng c nh đ suy ra ý nghĩa th c c a câu. Ch ng h n, câu h i

ố ẫ ỗ "D mãi mà em bé v n khóc" ặ "Có nín đi không?" đ t trong tình hu ng là và câu nói sau đó

ị ườ ẽ ặ ầ ứ ế i cho đây này" là "Các ch c HS s suy ra ý nghĩa là yêu c uầ . M c d u, n u căn c vào

ứ ỏ hình th c thì đây là câu h i.

ữ ệ ữ ả ế ậ ậ ờ ệ Tuy nhiên, n u bài t p cho các ng li u tách r i ng c nh thì tiêu chí nh n di n

ứ ở ạ ự ụ ủ ệ ạ l ấ i là d a vào các d u hi u hình th c. ố ế ủ d ng này, m c đích c a SGK là c ng c ki n

ứ ề ấ ớ ứ ể ộ ố th c v các ki u câu chính danh, có n i dung và hình th c th ng nh t v i nhau cho HS.

ụ ướ ỏ ượ Ví d : Trong các câu d ả i đây, câu nào không ph i là câu h i và không đ ấ c dùng d u

ấ ỏ ch m h i?

ề ạ ơ a) B n có thích ch i di u không?

ế ạ ề ơ b) Tôi không bi t b n có thích ch i di u không?

ế ạ ấ ơ c) Hãy cho bi t b n thích trò ch i nào nh t?

ạ ạ ấ d) Ai d y b n làm đèn ông sao đ y?

ử ơ e) Th xem ai khéo tay h n nào?

125

ướ ứ ủ ứ ẫ ấ ỏ ừ ấ GV h ệ ng d n HS căn c vào d u hi u hình th c c a câu h i là t nghi v n đ ể

ệ ậ ỏ ỏ ạ ả ỏ nh n di n câu h i. Câu a), d) là câu h i. Ba câu còn l i không ph i là câu h i và không

ượ ấ ấ ỏ đ c dùng d u ch m h i.

ố ớ ướ ướ ứ ủ ế ặ ậ ẫ ụ H ng d n HS v n d ng ki n th c đã h c Đ i v i b c 4, ệ ọ , đ c tr ng c a vi c ư

ả ạ ử ụ ụ ể ể ạ ạ d y các ki u câu phân lo i theo m c đích nói là ph i d y cho HS s d ng các ki u câu

ố ờ ụ ể ủ ư ạ ậ ậ ầ ặ vào tình hu ng l ố i nói c th . Lo i bài t p đ c tr ng c a ph n này là bài t p tình hu ng

ầ ủ ự ề ệ ạ ậ ộ ờ l i nói. GV nên t o đi u ki n cho HS th c hành theo các yêu c u c a bài t p m t cách

ệ ứ ứ ụ ể ề ượ ế ọ ự t nhiên, đ HS có đi u ki n ng d ng các tri th c mình đ ộ c h c vào giao ti p m t

ệ ả ị ố ệ ề ấ ọ cách hi u qu . Khâu xác đ nh các nhân t ự mà đ bài cho r t quan tr ng cho vi c th c

ủ ủ ệ hành c a HS và vi c đánh giá c a GV.

ươ ướ ụ ự ạ ẫ 2.2. Ph ng pháp h ng d n HS th c hành câu phân lo i theo m c đích nói

ụ ự ủ ề ể ạ ặ ậ 2.2.1. Đ c đi m c a bài t p th c hành v câu phân lo i theo m c đích nói

ụ ự ề ạ ậ ồ ạ bài t pậ Bài t p th c hành v câu phân lo i theo m c đích nói bao g m hai lo i:

ậ ậ ụ ậ nh n di n ệ và bài t p v n d ng.

ệ ậ ậ ủ ứ ụ ế ế ố a) Bài t p nh n di n có m c đích giúp HS c ng c các ki n th c lí thuy t HS đã

ạ ườ ệ ậ ậ ặ ộ đ ượ ọ ở ỗ c h c. m i bài d y, th ng có m t ho c hai bài t p nh n di n.

ạ ở ẳ ư ệ ậ Ch ng h n, bài ậ Câu khi nế có hai bài t p nh n di n nh sau:

ữ ế 1. Tìm câu khi n trong nh ng câu sau:

ố ạ ả ị ữ i b o th n : a) Cu i cùng, nàng quay l

ọ ườ Hãy g i ng i hàng hành vào cho ta!

ự ế ế ộ b) M t anh chi n sĩ đ n nâng con cá lên hai bàn tay nói n ng: "Có đau không chú

ừ ầ ả ả ả mình? L n sau, khi nh y múa ph i chú ý nhé! Đ ng có nh y lên boong tàu!" (...)

ế ế ệ ủ ặ 2. Tìm ba câu khi n trong SGK Ti ng Vi t ho c Toán c a em.

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 4, T p 2, tr. 88 )

ấ ậ ậ ộ ươ ứ ấ ớ Bài t p nh n di n ệ cũng có n i dung r t phong phú t ề ng ng v i các v n đ lí

ố ượ ủ ế ế ề ứ ể ỏ ậ thuy t. Qua các bài t p này HS c ng c đ ể c tri th c lí thuy t v các ki u câu h i, k ,

ử ụ ế ể ả khi n, c m thán; cách s d ng các ki u câu chính danh và không chính danh, các thành

ầ ấ ạ ể ừ ể ậ ụ ế ph n c u t o câu đ t đó có th v n d ng vào quá trình nói và vi t.

ứ ề ữ ụ ứ ế ậ ậ b) Bài t p v n d ng ụ ụ có m c đích giúp HS ng d ng nh ng ki n th c v câu đã

ượ ạ ộ ụ ề ể ế ậ ậ ọ đ c h c vào ho t đ ng giao ti p hàng ngày. Bài t p v n d ng v các ki u câu chia

126

ụ ạ ự ậ ấ ậ bài t p xây d ng c u trúc câu và bài t p tình hu ng iờ theo m c đích nói có hai d ng: ố l

nói.

ậ ấ ệ ề ấ ạ ỏ ự Bài t p xây d ng c u trúc câu ể xu t hi n trong các bài d y v câu h i, k ,

ố ế ụ ủ ừ ủ ế ả ạ ậ ứ ề ấ khi n, c m chính danh. M c đích c a lo i bài t p này v a là c ng c ki n th c v c u

ừ ệ ể ế ả ỏ ỹ ớ ự ạ t o câu cho HS v a rèn luy n k năng xây d ng câu h i, k , khi n, c m chính danh v i

ấ ạ ữ ươ ứ ươ ứ ệ nh ng mô hình c u t o và ph ng ti n hình th c t ng ng.

ể ẳ ả ể ạ " Chuy n các câu k sau đây thành câu c m: Ch ng h n,

ắ ộ ỏ a) Con mèo này b t chu t gi i.

ờ b) Tr i rét.

ạ ỉ c) B n Ngân chăm ch .

ạ ọ ệ ậ d) B n Giang h c gi i." ế ỏ (Ti ng Vi t 4, T p 2, tr.120)

ậ ố ờ ư ể ạ ậ ặ ầ i nói Bài t p tình hu ng l ủ là ki u bài t p đ c tr ng c a ph n câu phân lo i theo

ụ ố ờ ầ ả ỏ ậ tình hu ng l i nói m c đích nói. Bài t p ể ầ yêu c u HS s n sinh ra các câu h i, k , c u

ế ụ ể ư ạ ế ế ậ ả ợ ớ ố khi n, c m thán phù h p v i các tình hu ng giao ti p c th . N u nh lo i bài t p xây

ụ ệ ấ ả ế ữ ạ ự d ng c u trúc có tác d ng rèn luy n kh năng nói, vi t câu đúng ng pháp thì lo i bài

ả ế ế ạ ệ ế ậ t p này giúp HS có kh năng nói, vi t hay, tinh t ả , đ t hi u qu giao ti p cao.

ố ờ ụ ề ạ i nói Bài t p ậ tình hu ng l v câu chia theo m c đích nói cũng có hai d ng: cho

ạ ờ ố ợ ố ặ ợ ụ:" Đ t câu phù h p ầ tình hu ng yêu c u HS sáng t o l ớ i nói phù h p v i tình hu ng, ví d

ố ờ ể ề ế ậ ộ ớ v i tình hu ng sau: trong gi ki m tra em làm sai m t bài t p, mãi khi v đ n nhà em

ể ự ớ ư ế ằ ỏ ư ầ m i nghĩ ra. Em có th t trách mình b ng câu h i nh th nào?" ; yêu c u HS đ a ra

ệ ử ụ ộ ờ ố ợ ộ ụ Hãy nêu m t vài tình ớ tình hu ng phù h p v i vi c s d ng m t l i nói nào đó, ví d : "

ỏ ể ủ ị ể ẳ ố ỏ ị ộ hu ng có th dùng câu h i đ : a) T thái đ khen, chê; b) Kh ng đ nh, ph đ nh; c) Th ể

ệ ầ ệ ậ hi n yêu c u, mong mu n. ế ố " (Ti ng Vi t 4, t p 1, tr. 143)

ố ờ ể ệ ấ ủ ể ạ ạ ậ i nói Bài t p ậ tình hu ng l là lo i bài t p th hi n rõ nh t c a quan đi m d y câu

ạ ộ ể ạ ư ế ề ệ ạ ậ ộ trong ho t đ ng giao ti p. Lo i bài t p này là đi u ki n đ d y các n i dung nh hành

ế ữ ặ ị vi gián ti p trong câu, cách gi ự phép l ch s khi đ t câu.

ủ ế ụ ủ ứ ệ ậ ậ ọ ả ố ế Bài t p nh n di n có m c tiêu c ng c ki n th c đã h c là ch y u cho nên ph i

ậ ượ ả ứ ơ ả ồ ế ầ ế ắ là bài t p đ c gi ớ ữ i quy t đ u tiên. Khi HS đã n m v ng ki n th c c b n r i, GV m i

ế ướ ử ụ ệ ệ ẫ ậ ậ ỹ ti n hành h ng d n HS rèn luy n k năng s d ng.Tuy nhiên, bài t p nh n di n cũng

127

ể ế ợ ể ế ữ ủ ự ữ ậ ậ ụ có th ti n hành xen gi a các bài t p v n d ng, có th k t h p gi a th c hành c ng c ố

ử ụ ự và th c hành s d ng.

ươ ướ ự ự ệ ề ạ ậ ẫ 2.2.2.Ph ng pháp h ng d n HS th c hi n bài t p th c hành v câu phân lo i theo

ụ m c đích nói

ấ ừ ặ ư ụ ủ ệ ạ ạ ạ Xu t phát t đ c tr ng c a vi c d y câu phân lo i theo m c đích nói, d y câu

ể ả ế ầ ậ ộ ướ ệ ẫ ử ụ trong s d ng, đ gi i quy t m t bài t p, GV c n h ự ng d n HS th c hi n các b ướ c

ả ữ ệ ủ ấ ượ các d ki n c a bài t p ướ : Mô t ả ậ : HS ph i th y đ ậ ụ ể c bài t p c th cho B c 1

ệ ữ ữ ệ ể ừ ữ ế ử ụ ự ố nh ng d ki n nào và m i quan h gi a chúng đ t đó bi ệ ệ t s d ng khi th c hi n l nh

ể ự ệ ậ ướ ầ ướ ự ẫ ủ c a bài t p. Đ th c hi n b c này, GV c n h ệ ng d n HS th c hi n các thao tác nh ư

ắ ạ ế ố ữ ầ ọ ậ nh c l i, đ c th m, nói lên... nh ng y u t ủ đã cho c a bài t p.

ẳ ướ ẫ ả ệ ậ ậ ạ Ch ng h n, khi h ng d n HS gi ế ủ ụ i bài t p nh n di n m c đích nói gián ti p c a

ượ câu: "Câu in nghiêng sau đây đ ể c dùng đ làm gì?

ị ả ỗ D mãi mà em bé không nín, cô ch b o: Em có nín đi không? "

ạ ộ

ủ

ạ ộ

ủ

Ho t đ ng c a GV

Ho t đ ng c a HS

ể

ộ

Câu in nghiêng thu c ki u câu

Câu h i.ỏ

nào?

ủ

ỏ

Câu h i này c a ai h i ai?

ị ỏ Ch h i em.

ườ

ị ỏ

ị ỗ

ỏ Câu h i này ng

i ch h i em khi nào ?

Khi em khóc mà ch d

mãi không nín.

ắ ượ ữ ệ ậ ạ ộ Thông qua các ho t đ ng trên, HS n m đ ể c các d ki n mà bài t p cho là: ki u

ị ỗ ế ế ố ỏ ị câu (câu h i), vai giao ti p ch em, tình hu ng giao ti p (em khóc, ch d mãi không

nín).

ế ậ ầ ả ụ ệ ế ậ ả Tuy nhiên, n u bài t p c n gi ậ i quy t là bài t p v n d ng thì vi c mô t các d ữ

ệ ủ ỉ ể ắ ậ ượ ố ế ả ụ ể ỉ ki n c a bài t p ph i c th , t m đ HS n m đ c các nhân t ắ giao ti p đã cho ch c

ề ề ụ ằ ả ớ ắ ằ ơ : ai nói v i ai, trong hoàn c nh nào, nh m m c đích gì, nói v đi u gì, b ng ch n h n

ể ế ạ ẳ ặ ố ớ ớ ki u câu nào ọ ậ " Đ t câu khi n phù h p v i tình hu ng: Em g i ợ ....Ch ng h n, v i bài t p

ệ ạ ạ ặ ườ ầ ố ủ ớ ộ đi n tho i cho b n, g p ng ạ i đ u dây bên kia là b c a b n. Hãy nói m t câu v i bác

ấ ớ ạ ể ể ệ ấ ố y đ bác y chuy n máy cho em nói chuy n v i b n em" , thì các nhân t ầ ế giao ti p c n

ượ ế ệ ế ặ ố đ ạ c làm rõ là: vai giao ti p là cháu bác, tình hu ng giao ti p là g p trên đi n tho i,

ụ ế ể ể ế ể ạ ớ m c đích giao ti p là đ bác chuy n máy cho b n con bác, ki u câu là câu khi n. V i

128

ậ ộ ố ả ự ế ự ộ bài t p này, có m t nhân t giao ti p HS ph i t ạ ậ xây d ng khi t o l p câu là n i dung

ế ố ấ ả giao ti p. T t c các nhân t ậ khác bài t p đã cho.

ướ ủ ệ ậ ầ ị Xác đ nh l nh (yêu c u) c a bài t p B c 2:

ướ ỉ ượ ụ ể ạ ộ ự ậ B c này giúp HS ch ra đ ệ c ho t đ ng c th mà bài t p yêu câu th c hi n.:

ố ự ọ ọ ế ả ầ ạ g ch chân, n i, l a ch n, nói, đ c, vi t hay đóng vai...GV ph i yêu c u HS nói l ạ ệ i l nh

ủ ậ ậ ườ ễ ể ấ ắ ọ ệ ủ c a bài t p. Tuy nhiên, l nh c a bài t p thông th ng r t ng n g n, d hi u, khi HS đã

ệ ố ướ ự ệ ố ướ th c hi n t t b ẽ ự c 1 thì s th c hi n t t b c này.

ầ ủ ẽ ự ự ủ ệ ậ ệ ệ ướ : Th c hi n l nh c a bài t p. ậ HS s th c hi n yêu c u c a bài t p theo B c 3

ứ ổ ứ ả ạ ượ ế ị hình th c t ch c (cá nhân, nhóm...) mà GV qui đ nh và trình bày k t qu đ t đ ố c. Đ i

ủ ứ ể ệ ế ế ậ ậ ằ ả ệ ủ ố ế ớ v i ki u bài t p nh n di n nh m c ng c ki n th c lý thuy t nên k t qu làm vi c c a

ư ắ ự ữ ẽ ế ế ầ HS s có s phân hoá. N u có HS làm bài kém vì ch a n m v ng lý thuy t GV c n dùng

ớ ạ ệ ạ ế ầ ứ ế bi n pháp đàm tho i giúp HS nh l i các tri th c lý thuy t c n thi ữ t. Có nghĩa là nh ng

ẽ ặ ạ ứ ự ệ HS này s l p l i thao tác phân tích ch ng minh, trong khi các HS khác th c hi n thao

tác phân tích phán đoán.

ặ ạ ậ ố ớ ả ự ậ ậ ọ Đ i v i bài t p v n dung, HS ph i l a ch n ho c t o l p các câu nói, các tình

ớ ữ ệ ủ ậ ố ợ hu ng cho phù h p v i d ki n c a bài t p.

ộ ố ế ầ ự ự ệ ể ể ả ọ ấ Khi HS th c hi n xong, GV c n l a ch n m t s k t qu tiêu bi u đ nh n

ế ạ ặ ặ ớ ớ ợ ớ ố ậ Đ t câu khi n phù h p v i tình hu ng" ả m nh ho c ghi trên b ng l p.V i bài t p " để

ệ ậ ề ữ ự ặ ị ở ướ Luy n t p v cách gi ạ d y bài ế phép l ch s khi đ t câu khi n trên b c này có th ể

ư ự ệ th c hi n nh sau:

ẽ ặ ế ớ ố GV: V i tình hu ng trên, em s đ t câu th nào?

ặ ạ HS1: Bác hãy cho cháu g p b n Lan!

ơ ặ ạ i, xin bác cho cháu g p b n Lan! HS 2: Bác

ơ ạ ộ ạ ặ i, xin bác cho cháu g p b n Lan m t chút ! HS 3: Bác

ả ớ ữ ệ ả ố ủ ế ế ệ ế ướ : Phân tích k t qu , đ i chi u k t qu v i d ki n và l nh c a bài t p ậ . B c 4

ướ ằ ấ ượ ứ ộ ủ B c này nh m giúp HS th y đ ớ c m c đ chính xác c a đáp án mà mình tìm ra so v i

ữ ệ ậ ỉ ướ ự ệ ầ ầ ậ ầ ỉ ị yêu c u và d ki n mà bài t p cho. B c này c n th c hi n th t t m . GV c n đ nh

ướ ữ ự ữ ư ệ ầ ộ h ng cho HS nh ng n i dung c n phân tích: đã th c hi n đúng nh ng thao tác nh phân

ạ ượ ư ế ả ớ ữ ệ ứ ộ ế tích ở ướ b c 2 ch a; k t qu làm bài đ t đ c đ n m c đ nào so v i d ki n đã phân

tích ở ướ b c 1.

129

ướ ữ ế ử ề ả ỉ ậ Đi u ch nh, s a ch a k t qu bài t p: B c 5:

ướ ự ề ể ư ủ ế ậ ả ỉ GV h ẫ ng d n HS t ệ đi u ch nh bài làm c a mình đ đ a ra k t qu nh n di n

ặ ố ờ ế ả ỳ chính xác ho c các câu nói, các tình hu ng l i nói hay, tinh t ế . Tu theo k t qu phân

ự ề ỉ tích ở ướ b c 4 mà HS t đi u ch nh.

ả

ế

ả

ạ ừ ặ Ba câu các b n v a đ t đã ph i là

ề C ba câu đ u là câu khi n.

ế câu khi n ch a?

ễ

ứ

ễ

ừ

Trong ba câu, câu nào l

ấ phép nh t,

Câu th ba l

ấ phép nh t, vì có t

ơ "làm n,

m t ộ

ạ

i sao?

chút và "ạ

ứ ấ

ư ễ

ạ

ứ

ấ

ợ

ớ

T i sao câu th nh t ch a l

phép?

Câu th nh t ch a phù h p v i cách nói

gi a ữ

ớ "cháu v i bác'

ứ

ạ

ễ

ừ ộ

ứ

ế

ạ

T i sao câu th hai không l

phép

Câu th hai thi u các t "m t chút", " ".

ứ

ằ

b ng câu th ba?

ư ậ

ấ

Nh v y, câu nói đúng và hay nh t?

Bác

ặ i, xin bác cho cháu g p

ạ b n Lan m t

ộ chút !ạ

ẳ ạ ớ ể ế ụ Ch ng h n, v i ví d ụ ở ướ b c 3, GV và HS có th ti p t c:

ướ ề ạ ậ ề ế ứ ế ầ ậ ặ ọ ớ Rút ra k t lu n v ki n th c c n nh ho c bài h c v t o l p câu . B c 6:

ử ụ ướ ươ ạ ớ ộ ầ ữ ồ B c này, GV s d ng ph ng pháp đàm tho i v i ý đ giúp HS m t l n n a nh c l ắ ạ i

ắ ầ ử ụ ụ ể ớ ệ các qui t c c n ghi nh khi s d ng các ki u câu chia theo m c đích nói, rút kinh nghi m

ể ọ ế ế ậ ề ệ ử ụ v vi c s d ng các ki u câu trong nói, nghe, đ c, vi t. Các k t lu n GV rút ra cho HS

ở ạ ễ ắ ắ nên ớ ọ d ng qui t c ng n g n, súc tích, d nh .

ổ ứ ạ ộ ả ậ ụ ậ ế Khi ti n hành t ch c ho t đ ng gi ạ ầ i bài t p cho HS, GV c n v n d ng linh ho t

ứ ổ ứ ạ ủ ể ậ ọ các hình th c t ổ ệ ch c d y h c (nhóm, cá nhân...); l nh c a bài t p cũng có th thay đ i

ệ ổ ề ợ ụ ể ừ ạ ộ ừ ứ ớ ườ ớ cho phù h p v i đi u ki n t ch c ho t đ ng c th t ng l p, t ng tr ng (nói, vi ế t,

ạ ơ ố n i, dán, g ch chân, đóng vai, trò ch i...).

ậ ở ể ạ ế ệ ậ ủ ụ ự ố M c tiêu cu i cùng c a bài t p ki u bài luy n t p th c hành là HS đ t đ n đáp

ứ ượ ử ụ ủ ế án đúng, hay và ý th c hoá đ ể c quá trình s d ng các ki u câu c a mình. Vì th , các

130

ủ ờ ệ ậ ớ ự ự ề ề ả ộ thao tác c a gi ả ắ luy n t p th c hành đ u ph i g n li n v i s phân tích lý gi i m t cách

ơ ở ờ ả ử ụ ệ ậ ự ễ ầ có c s , có nghĩa là gi ộ luy n t p th c hành ph i s d ng nhu n nhuy n, sinh đ ng

ự ở ữ ắ ế nh ng qui t c đã xây d ng bài lý thuy t.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 6

ươ ế ệ ể ỉ ạ ể ọ 1. Ch ng trình Ti ng Vi t ti u h c ch d y cho HS các ki u câu chính danh.

 đúng  sai

ụ ề ạ ọ ươ ế ng trình Ti ng Vi ệ t 2. Thông qua các bài h c v câu phân lo i theo m c đích nói, ch

ể ọ ữ ự ế ị ệ ti u h c rèn luy n cho HS cách gi phép l ch s khi giao ti p.

 đúng  sai

ụ ệ ặ ậ ả ạ 3. Khi phân tích, nh n di n các câu phân lo i theo m c đích nói, ph i luôn đ t chúng

ữ ả trong ng c nh.

 đúng  sai

ư ủ ụ ụ ề ể ặ ạ ậ ậ ọ 4. Ki u bài t p v n d ng đ c tr ng c a các bài h c v câu phân lo i theo m c đích nói

là....

ướ ẫ ả ự ụ ề ậ ạ 5. Qui hình h ng d n HS gi i bài t p th c hành v câu phân lo i theo m c đích nói bao

ướ ồ g m 6 b c:

ướ B c 1:..

ướ B c 2:...

ướ B c 3:...

ướ B c 4:...

ướ B c 5:...

ướ B c 6:...

ạ ộ Ho t đ ng 7:

ươ ạ ọ ề ấ ự Xây d ng ph ng pháp d y h c v D u câu

ờ Th i gian: 1 ti ế t ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 7

ọ ề ấ ả ế ớ ớ Ti ng Vi t 1. Kh o sát các bài h c v d u câu trong SGK ể ệ l p 2 l p 5 đ :

ề ấ ạ ậ ố ở ế Ti ng Vi t a) Th ng kê các d ng bài t p v d u câu SGK ớ ệ l p 23.

ứ ề ấ ệ ố ế ở ế ớ Ti ng Vi t b) H th ng hoá các ki n th c v d u câu SGK ệ l p 4 5.

131

ệ ố ậ ấ ở ể ậ ế Ti ng Vi t 5 c) So sánh h th ng bài t p d u câu ki u bài Ôn t p ( ệ ) v i hớ ệ

ấ ố ở ế ệ ở ự ớ Ti ng Vi t ậ th ng bài t p d u câu SGK ệ l p 2 3. (Th c hi n nhà)

ổ ớ ữ ề ể ể 2. Trao đ i v i các thành viên trong nhóm đ rút ra nh ng đi m khác nhau v ph ươ ng

ạ ấ ở ớ ớ ươ ấ ở ớ ự ớ pháp d y d u câu ớ l p 2, l p3 v i ph ạ ng pháp d y d u câu ệ l p 4, l p 5. (Th c hi n

ở ớ l p)

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 7

ươ ạ ấ ớ 1. Ph ng pháp d y d u câu cho HS l p 23

ạ ấ ộ ở ớ l p 23 1.1. N i dung d y d u câu

ở ớ ừ ầ ế ấ ấ l p 2, t ầ tu n 2 đ n tu n 32, d u câu đ ượ ạ ở c d y 12 bài. Các d u câu HS đ ượ c

ệ ậ ử ụ ẩ ấ ấ ấ ấ ấ ấ ỏ ấ d u ph y, d u ch m, d u ch m h i và d u ch m than. luy n t p s d ng là ớ Lên l p 3,

ế ấ ượ ạ ở ệ ậ ệ ề ấ ừ ầ t ầ tu n 6 đ n tu n 34, d u câu đ c d y 15 bài. Ngoài vi c luy n t p v các d u đã

ượ ữ ấ ọ ượ ề d u hai ch m. ọ ở ớ h c l p 2, HS đ c h c thêm v ộ ấ Nh ng n i dung này đ ợ c tích h p

ệ ố ề ấ ự ậ trong h th ng bài t p th c hành v d u câu.

ậ ề ấ ạ ở ớ 1.2. Các d ng bài t p v d u câu l p 2 3

ề ấ ậ ở ớ ề ạ ấ ồ ỗ Bài t p v d u câu l p 2 3 g m các d ng: đi n d u câu đã cho vào ch thích

ỗ ố ử ỗ ề ề ấ ấ ọ ỗ ố ợ h p, ch n (tìm) d u câu đi n vào ch tr ng d u câu đi n vào ch tr ng, s a l i dùng

ắ ấ ợ ằ ấ d u câu, ng t câu b ng d u thích h p.

ề ấ ầ ậ ỗ ợ ị ị ặ a) Bài t p đi n d u câu đã cho vào ch thích h p: yêu c u HS xác đ nh v trí đ t

ộ ấ ạ m t d u câu nào đó trong câu, trong đo n.

ể ặ ấ ụ ữ ẩ ỗ ỗ Ví d : Có th đ t d u ph y vào nh ng ch nào trong m i câu sau:

ọ ậ ố ớ ộ ố a) L p em h c t p t t lao đ ng t t.

ấ ươ ế b) Cô giáo chúng em r t yêu th ng quí m n HS.

ọ ế ơ ầ c) Chúng em luôn kính tr ng bi t n các th y giáo cô giáo.

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 2, t p 1, tr. 67)

ặ ấ ỗ ố ề ậ ấ ọ ị ị b) Bài t p ch n (tìm) d u câu đi n vào ch tr ng: v trí đ t d u câu đã xác đ nh,

ể ề ả ự ừ ấ ặ ấ ợ ọ ố HS ph i l a ch n trong các d u đã cho ho c tìm d u phù h p đ đi n vào t ng ô tr ng.

ỏ ể ề ỗ ố ụ ấ ấ ấ ọ ấ Ví d 1: Em ch n d u ch m hay d u ch m h i đ đi n vào ch tr ng?

ớ ẹ Bé nói v i m :

 ẹ ờ ấ ể ế ư ạ Con xin m t gi y đ vi t th cho b n Hà

132

ẹ ạ M ng c nhiên:

 ư ế ế Nh ng con đã bi t vi t đâu

Bé đáp:

ư ẹ ạ ạ Không sao đâu m ! B n Hà cũng ch a bi ế ọ  t đ c

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 2, t p 1, t. 116)

ể ề ụ ấ ọ ố ỗ Ví d 2: Em ch n d u câu nào đ đi n vào m i ô tr ng?

ườ ộ a) M t ng i kêu lên  " Cá heo"!

ưỡ ứ ầ ữ ị b) Nhà an d ụ ng trang b cho các c nh ng th c n thi t ngườ ế  chăn màn, gi

ế ồ ấ chi u, xoong n i, m chén pha trà...

ồ ướ c) Đông Nam á g m 11n c là  Brunây, Campuchia, Đông Timo, Inđô nêxia,

ệ Lào, Malaixia, Mianma, Philippin, Thái Lan, Vi t Nam, Xingapo.

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 3, t p 2, tr. 102)

ể ắ ấ ằ ậ ả ợ ế ề ọ c) Bài t p ng t câu b ng d u thích h p: HS ph i có hi u bi ẹ t v tính tr n v n

ở ả ặ ữ ể ặ ắ ấ ọ ủ c a câu ể ự c m t ý nghĩa và m t ng pháp đ l a ch n d u câu và đi m ng t câu.

ụ ạ ướ ặ ấ ấ ỗ ở Ví d : Chép đo n văn d ợ i đây vào v sau khi đ t d u ch m vào ch thích h p

ế ữ ầ ữ và vi t hoa nh ng ch đ u câu:

ạ ố ỏ ầ ắ ấ ợ Ông tôi v n là th gò hàn vào lo i gi i có l n, chính m t tôi đã th y ông tán đinh

ứ ế ế ẳ ồ đ ng chi c búa trong tay ông hoa lên, nhát nghiêng, nhát th ng, nhanh đ n m c tôi ch ỉ

ấ ướ ợ ơ ỏ ữ ề ấ ặ ơ ự ả ả c m th y tr c m t ông ph t ph nh ng s i t m ng ông là ni m t ủ hào c a c gia

đình tôi.

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 3, t p 1, tr. 25)

ử ỗ ấ ệ ậ ấ ả d) Bài t p phát hi n và s a l ị i d u câu: HS ph i xác đ nh d u câu nào trong câu,

ử ạ ạ trong đo n dùng sai và s a l i cho đúng.

ụ ạ ệ ề ấ ậ ố ướ Ví d : B n Hoa t p đi n d u câu vào ô tr ng trong truy n vui d ẳ i đây. Ch ng

ạ ấ ể ề ấ ấ ấ ấ ấ ấ hi u vì sao b n y đi n toàn d u ch m. Theo em d u ch m nào dùng đúng, d u ch m

ử ạ ữ nào dùng sai? Hãy s a l ỗ i nh ng ch dùng sai.

ơ ườ ệ ể Anh i (.) Ng i ta phát minh ra đi n đ làm gì (.)

ệ ắ ọ ạ ế ờ ẫ ư ệ Đi n quan tr ng l m em ế , vì n u đ n bây gi v n ch a phát minh ra đi n thì

ể ế ắ ả ầ anh em mình ph i th p đèn d u đ xem vô tuy n (.)

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 3, t p 2, tr. 36)

133

ậ ả ạ ấ ầ ơ e) Bài t p gi i thích cách dùng d u câu: Có yêu c u cao h n các d ng khác, HS

ỉ ế ử ụ ạ ượ ễ ả ấ ờ không ch bi t s d ng d u câu mà còn ph i di n đ t đ c thành l ấ ử ụ i cách s d ng d u

ử ụ ự ả ấ ượ ế ế câu đó. Qua th c hành s d ng d u câu, HS ph i rút ra đ ứ c các ki n th c lý thuy t.

ụ ạ ấ ấ ế ỗ ấ ấ Ví d : Tìm d u hai ch m trong đo n văn sau. Cho bi t m i d u hai ch m đ ượ c

ể dùng đ làm gì.

ể ế ồ B Chao k ti p:

ế ầ ợ ọ ộ ớ Đ u đuôi là th này: Tôi và Tu Hú đang bay d c m t con sông l n. Ch t Tu Hú

ụ ố ờ ọ g i tôi:" Kìa, hai cái tr ch ng tr i!"

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 3, t p 2, tr. 117)

ươ ướ ậ ề ấ ự ệ ẫ ng pháp h ng d n HS th c hi n bài t p v d u câu 1.3. Ph

ể ướ ể ử ụ ự ệ ạ ẫ ấ Đ h ậ ng d n HS th c hi n các lo i bài t p d u câu, GV có th s d ng các

ươ ạ ọ ph ng pháp d y h c sau đây:

ươ ươ ư ỵ ng pháp rèn lu ên theo m u a) Ph ẫ : Đây là ph ẫ ng pháp mà GV đ a ra các m u

ẫ ờ ự ặ ể ừ ẫ ạ ờ ờ l i nói ho c cùng xây d ng m u l i nói, đ t m u đó, các em t o ra các l i nói t ươ ng

ể ặ ấ ạ ậ ẩ ẫ ẳ ự ằ t ữ ớ b ng cách làm theo m u. Ch ng h n, v i bài t p: Có th đ t d u ph y vào nh ng

ỗ ỗ ch nào trong m i câu sau:

ọ ậ ố ớ ộ ố a) L p em h c t p t t lao đ ng t t.

ấ ươ ế b) Cô giáo chúng em r t yêu th ng quí m n HS.

ọ ế ơ ầ c) Chúng em luôn kính tr ng bi t n các th y giáo cô giáo.

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 2, t p 1, tr. 67)

ặ ướ ữ ể ể ẫ ậ ẫ Đ giúp HS làm nh ng bài t p này, GV có th làm m u ho c h ng d n HS làm

ẫ ầ ẫ ộ ở ể ọ ậ ụ m u m t ph n. Ví d , khi làm m u câu a) bài t p nêu trên, GV có th đ c câu đó lên

ị ữ ồ ể ệ ỉ ơ ữ ỗ ọ ậ ố ớ L p em h c t p t ộ t lao đ ng (th hi n rõ ch ngh h i gi a hai v ng ) r i nói: trong câu

ỉ ặ ể ậ ấ ầ ẩ ộ ể h c t p t t t ố chúng ta c n dùng d u ph y đ tách hai b ph n cùng ch đ c đi m t ọ ậ ố và

ỉ ơ ẹ ấ ẩ ọ ớ ộ lao đ ng t t. ọ ậ L p em h c t p ố Khi đ c, ta ngh h i nh sau d u ph y. Bài làm đúng là:

ộ ố ố t t, lao đ ng t t.

ậ ươ ẫ ự ạ ể ư HS quan sát m u và suy ra cách làm các bài t p t ng t còn l i. GV có th l u ý

ỉ ộ ộ ả ờ ứ ế ề ậ ộ HS: n u trong câu có nhi u b ph n cùng ch m t n i dung, t c là cùng tr l ộ i m t câu

ư ề ẽ ể ậ ả ẩ ấ ớ ộ ỏ h i thì ph i dùng nhi u d u ph y đ tách các b ph n đó v i nhau. L u ý này s giúp

HS làm đúng câu (c).

134

ươ ệ ệ ẫ ấ ạ ấ ợ Ph ớ ng pháp rèn luy n theo m u này r t phù h p vi c d y d u câu cho HS l p

ủ ươ ệ ậ ự ư ệ ấ 23, khi SGK ch tr ng cho HS luy n t p th c hành, ch a cung c p khái ni m lý

thuy t.ế

ươ ố ượ ứ ữ ng pháp phân tích ngôn ng : b) Ph ữ t c là chia đ i t ng ra thành nh ng b ộ

ể ầ ượ ữ ậ ạ ặ ể ằ ữ ph n, nh ng khía c nh, nh ng m t khác nhau... đ l n l t tìm hi u, nh m giúp HS

ứ ề ố ượ ậ ầ ủ ộ ướ ậ ẫ nh n th c v đ i t ng m t cách đ y đ , chính xác. Khi h ng d n HS làm bài t p, GV

ể ậ ọ ượ ế ẫ ẳ ọ cho HS đ c, phân tích đ nh n ra các câu đ c vi ạ t ra theo m u câu đã h c. Ch ng h n,

ậ ắ ạ ướ ạ ươ ả Trên n ng, bài t p: Ng t đo n d i đây thành năm câu và chép l i cho đúng chính t :

ườ ệ ộ ườ ớ ẹ ỗ m i ng i m t vi c ng i l n thì đánh trâu ra cày các bà m cúi lom khom tra ngô các

ặ ỏ ố ắ ế ổ ơ ế ấ ệ ậ ụ c già nh t c , đ t lá m y chú bé đi b c b p th i c m. (Ti ng Vi t 3, t p 1, tr.8)

ượ ọ ẫ ế Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? HS đã đ c h c ba m u câu: , GV có th h ể ướ ng

ấ ấ ạ ằ ị ị ẫ d n các em xác đ nh v trí các d u ch m trong đo n văn trên b ng cách tìm ra các câu

ượ ế ẽ ượ ỗ đ c vi ẫ t theo m u đã h c ( ọ Ai làm gì), m i câu đó s đ ằ ớ c ngăn cách v i nhau b ng

ấ ấ d u ch m(.).

ứ ạ ữ ừ ể ậ ằ ớ ơ V i nh ng bài t p ph c t p h n, GV có th cho HS v a quan sát b ng m t đ ắ ể

ượ ế ế ợ ừ ệ ẫ ọ ớ phân tích, tìm ra các câu đ c vi t theo m u đã h c, v a k t h p v i vi c cho các em

ữ ệ ặ ấ ể ự ấ ấ ọ ọ ọ đ c và phân tích ng đi u khi đ c đ l a ch n cách đ t d u ch m chính xác nh t. Ví

ậ ắ ằ ấ ẫ ợ ướ ẫ ụ d , bài t p ng t câu b ng d u thích h p đã d n trên đây. GV nên h ọ ng d n HS đ c

ượ ế ế ẫ ọ Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th nào? ướ l t, tìm các câu đ c vi t theo m u câu đã h c ồ r i tách

riêng các câu đó ra.

ố ầ ắ ấ ạ ỏ .// có l n, chính m t tôi đã th y ông tán ợ Ông tôi v n là th gò hàn vào lo i gi i

ứ ế ế ẳ ồ đinh đ ng chi c búa trong tay ông hoa lên, nhát nghiêng, nhát th ng, nhanh đ n m c tôi

ỉ ả ấ ướ ợ ơ ỏ ữ ặ ấ ơ ề ự ch c m th y tr c m t ông ph t ph nh ng s i t m ng.// ông là ni m t hào c a c ủ ả

gia đình tôi.

ị ượ ẫ ạ Ngoài các câu đã xác đ nh đ ọ c theo m u đã h c, các câu còn l i HS dùng cách

ữ ệ ứ ể ắ ọ đ c, căn c vào ng đi u đ ng t.

ươ ế ủ ự ứ ự ng pháp th c hành giao ti p c) Ph ữ ế d a vào ch c năng giao ti p c a ngôn ng .

ệ ướ ụ ứ ế ẫ ậ ỹ ượ ệ ọ Ngoài vi c h ng d n HS v n d ng ki n th c, k năng đ ự c h c vào th c hi n các

ụ ủ ứ ệ ế ế ấ ỹ nhi m v c a quá trình giao ti p còn cung c p ki n th c, k năng cho HS trong chính

quá trình giao ti p.ế

135

ươ ữ ệ ể ạ ề ấ ể ậ ụ ậ Ph ng pháp này có th v n d ng đ d y các bài t p v d u câu có ng li u là

ể ặ ế ệ ẩ ố ộ ả ị các m u chuy n vui. GV có th đ t HS vào m t tình hu ng giao ti p gi ể ự đ nh đ th c

ầ ủ ậ ướ ệ ậ ạ ẳ ớ hi n yêu c u c a bài t p. Ch ng h n, v i bài t p d i đây:

ể ề ừ ấ ấ ấ ấ ấ ấ ỏ ọ ố Em ch n d u ch m, d u ch m h i hay d u ch m than đ đi n vào t ng ô tr ng

ủ ạ ệ trong truy n vui sau: Nhìn bài c a b n

ẹ ỏ ấ ấ Phong đi h c v ọ ề  Th y em r t vui, m h i:

ượ ố Hôm nay con đ ể c đi m t t à 

ượ ư ể ạ ờ ế Vâng  Con đ c đi m 9 nh ng đó là nh con nhìn b n Long  n u không b t ắ

ướ ạ ấ ượ ể ch ắ c b n y thì ch c con không đ ư ế c đi m cao nh th .

ẹ ạ M ng c nhiên:

Sao con nhìn bài c a b n ủ ạ 

ể ụ ấ ạ ậ ư ấ ầ Nh ng th y giáo có c m nhìn b n t p đâu! Chúng con thi th d c y mà!

ể ướ ặ ẫ ậ ọ Đ h ể ng d n HS làm bài t p này, GV có th cho HS đ c theo vai ho c đóng vai.

ờ ạ ờ ẫ ể ệ ủ ụ ệ ả Các l i tho i, l i d n chuy n ph i làm sao th hi n đúng m c đích nói c a câu. Sau khi

ượ ữ ệ ờ ọ ẽ ị ượ ạ ấ ặ ầ nghe đ c gi ng nói, ng đi u l i nói, các em s xác đ nh đ c lo i d u c n đ t vào

ỗ ố ử ụ ỗ ươ ụ ể ậ ố m i ch tr ng. Khi s d ng ph ng pháp này, chúng ta đã t n d ng v n hi u bi ế ề t v

ệ ọ ậ ủ ọ ấ ủ ữ ẹ ạ ở ơ ngôn ng nói c a HS vào d y h c d u câu, vi c h c t p c a HS tr nên nh nhàng h n.

ươ ạ ọ ấ ớ 2. Ph ng pháp d y h c d u câu cho HS l p 45

ạ ấ ớ ộ 2.1. N i dung d y d u câu cho HS l p 45

ọ ề ấ ở ớ a) Các bài h c v d u câu l p 4:

ở ớ ượ ề ấ ấ ầ ấ ặ ầ ọ l p 4, HS đ ấ c h c v d u hai ch m (tu n 1), d u ngo c kép (tu n 8), d u

ề ấ ấ ấ ấ ấ ấ ầ ỏ ạ g ch ngang (tu n 23) và v d u ch m h i, d u ch m, d u ch m than qua các bài h c v ọ ề

ế ể ả ầ ầ ầ ầ ỏ câu h i (tu n 13), câu k (tu n 16), câu khi n (tu n 27), câu c m (tu n 30).

ọ ề ấ ở ớ b) Các bài h c v d u câu l p 5:

ừ ầ ế ầ ượ ọ ế ậ ớ Lên l p 5, t tu n 29 đ n tu n 34, HS đ c h c 8 ti ề ấ t Ôn t p v d u câu: 2 ti ế t

ấ ấ ấ ấ ấ ỏ ế ề ấ ẩ ế ề ấ ề ấ v d u ch m, d u ch m h i, d u ch m than; 3 ti t v d u ph y; 1 ti t v d u hai

ấ ế ề ấ ế ề ấ ở ớ Hình ch m; 1 ti ặ t v d u ngo c kép và 1 ti ạ t v d u g ch ngang. l p 5, không có bài

ề ấ ứ ế ượ ử ụ ậ ấ ả ấ thành ki n th c m i ớ v d u câu mà HS đ c ôn t p cách s d ng t t c các d u câu

136

ệ ố ế ấ ấ ớ ệ đ ượ ọ ừ ớ c h c t l p 2 l p 4. Có 3 d u câu trong h th ng 10 d u câu ti ng Vi t ch a đ ư ượ c

ươ ặ ơ ể ấ ấ ấ ấ ấ ọ ư đ a vào ch ẩ ng trình ti u h c. Đó là d u ch m ph y, d u ngo c đ n và d u ba ch m.

ậ ộ ượ ự ướ ạ ệ ố ồ N i dung ôn t p đ c xây d ng d ể ậ i d ng h th ng bài t p, bao g m các ki u

ữ ỗ ề ấ ụ ủ ề ấ ấ đi n d u câu, ch a l ậ i v d u câu, phân tích tác d ng c a d u câu, l p ơ ả c b n sau:

ủ ấ ụ ế ổ ế ử ụ ấ ướ ả b ng t ng k t công d ng c a d u câu, vi t câu có s d ng d u câu cho tr c.

ấ ậ ở ớ ớ ướ ề ộ ể ậ ỉ ề Bài t p đi n d u câu : l p 5, ki u bài t p này ch khác các l p d i v đ khó.

ầ ủ ứ ạ ữ ệ ậ ơ ườ ặ ạ ộ Yêu c u c a các bài t p này ph c t p h n, ng li u th ộ ng là m t đo n văn ho c m t

ơ ở ớ ề ấ ụ ệ ấ ẩ ậ ấ ấ ớ ộ m u chuy n có đ dài l n h n ỏ l p 23. Ví d , khi ôn t p v d u ch m, d u ch m h i

ợ ớ ư ấ ấ ấ ỗ và d u ch m than, SGK đ a ra bài t p: ố : ậ Tìm d u câu thích h p v i m i ô tr ng

ả Tùng b o Vinh:

ơ ờ  Ch i c ca rô đi

ể ớ ậ Đ t thua à ủ ắ   C u cao th l m

ớ A T cho c u xem cái này ậ  Hay l m ắ 

 ở ủ ấ ể ả ừ ừ ư ư ệ V a nói, Tùng v a m t l y quy n nh l u ni m gia đình đ a cho Vinh xem

ả ụ ậ ấ nh ch p c u lúc lên m y mà nom ng th ộ ế 

ậ ớ ầ C u nh m to r i ồ  T đâu mà t ớ  Ông t ớ ấ  đ y

Ông c u ậ 

 ớ ả ớ ố ớ ấ ừ  Ông t ngày còn bé mà gi ng ông t nh t nhà  Ai cũng b o t

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 5, t p 2, tr.115)

ữ ỗ ề ấ ệ ở ớ ấ ạ ậ Bài t p ch a l i v d u câu: ậ cũng là lo i bài t p đã xu t hi n l p 23. Ng ữ

ệ ủ ệ ề ệ ậ ạ ấ ề ệ li u c a các bài t p d ng này có r t nhi u chuy n vui, thông qua các chuy n vui v vi c

ấ ự ử ụ ệ ử ụ s d ng d u câu sai HS t rút kinh nghi m và tìm ra cách s d ng đúng.

ị ặ ử ạ ạ ấ ẩ ị i cho Ví d , ụ trong đo n văn sau có ba d u ph y b đ t sai v trí. Em hãy s a l

đúng.

ị ườ ụ ữ ặ ậ Sách Ghi nét ghi nh n, ch Ca rôn là ng ấ i ph n n ng nh t hành tinh. Ca

ư ầ ặ ạ ắ ươ ố ị rôn n ng g n 700 kg nh ng l ệ i m c b nh còi x ả ng. Cu i mùa hè, năm 1994 ch ph i

ộ ệ ệ ở ơ ố ướ ế ấ ứ ạ đ n c p c u t i m t b nh vi n thành ph Ph lin, bang Mi chi gân, n c Mĩ. Đ ể

ể ư ệ ệ ườ ờ ự ứ ả ị ế có th , đ a ch đ n b n vi n ng ả ỡ ủ i ta ph i nh s giúp đ c a 22 nhân viên c u ho .

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 5, t p 2, tr. 134)

137

ủ ấ ụ ậ ệ ở ấ ậ Bài t p phân tích tác d ng c a d u câu: bài t p này cũng đã xu t hi n ớ các l p

ướ ở ạ ấ ơ ả ỉ ả ộ ấ ụ ủ d ư i nh ng d ng r t đ n gi n, ch là gi i thích tác d ng c a m t d u câu nào đó. ở

ở ớ ầ ủ ủ ụ ề ấ ậ các bài Ôn t pậ ấ l p 5, yêu c u c a bài t p là phân tích tác d ng c a nhi u d u câu xu t

ế ề ả ủ ệ ế ề ạ ậ ấ ộ hi n trong m t đo n (bài). K t qu c a bài t p chính là các v n đ lý thuy t v tác

ủ ấ ậ ầ ụ d ng c a d u câu mà HS c n ôn t p.

ệ ấ ẩ ấ ấ ấ ỏ ướ i đây. Ví d , ụ tìm các d u ch m, ch m h i, ch m than trong m u chuy n vui d

ế ỗ ấ ấ ượ Cho bi t m i d u câu y đ ể c dùng đ làm gì?

ế ớ ỉ ụ K l c th gi i

ệ ậ ộ ậ ế ậ ự ẻ ộ ộ M t v n đ ng viên đang tích c c luy n t p đ tham gia Th v n h i. Không may,

ị ả ả ặ anh b c m n ng. Bác sĩ b o:

ắ ơ ố ỉ Anh s t cao l m! Hãy ngh ng i ít ngày đã?

ườ ệ ỏ Ng i b nh h i:

ư ố ộ Th a bác sĩ, tôi s t bao nhiêu đ ?

Bác sĩ đáp:

ố ố ộ ươ B n m i m t đ .

ắ ậ ế ấ ồ Nghe th y th , anh chàng ng i ph t d y:

ế ỉ ụ ế ớ Th k l c th gi i là bao nhiêu?

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 5, t p 2, tr. 110)

ậ ậ ụ ủ ả ấ ổ ư ạ ặ ậ ế Bài t p l p b ng t ng k t tác d ng c a d u câu: ủ là lo i bài t p đ c tr ng c a

ể ữ ệ ề ấ ụ ể ậ ạ ki u bài Ôn t pậ v d u câu. Ki u bài t p này có hai d ng: cho tác d ng và ng li u, yêu

ữ ệ ụ ề ươ ế ề ầ ổ ữ ệ ứ ầ c u đi n ng li u vào tác d ng t ụ ng ng; cho ng li u, yêu c u t ng k t v tác d ng.

ề ứ ễ ạ ộ ỉ ả ệ ố ậ Hai d ng này ch khác nhau v m c đ khó d . Gi i các bài t p này HS h th ng hoá

ượ ứ ề ấ ữ ệ ế ộ ọ đ c ki n th c v d u câu đã h c thông qua các ng li u sinh đ ng.

ụ ụ ế ướ ả ổ ợ Ví d : X p các ví d cho d ế ề ấ i đây vào ô thích h p trong b ng t ng k t v d u

ph y:ẩ

ươ ừ ẩ ụ ồ ấ ạ ọ ừ ng đông v a v n b i h ng, con h a mi y l i hót vang l ng. a) Khi ph

b)...

c).....

ổ ả ế B ng t ng k t

138

ụ

ứ ụ ủ ữ ậ ạ ộ ị ữ

ủ ấ ẩ Tác d ng c a d u ph y ộ Ngăn cách các b ph n cùng ch c v trong câu ậ ữ ớ Ngăn cách b ph n tr ng ng v i ch ng và v ng ế Ngăn cách các v trong câu ghép Ví dụ ... ... ... ệ ế ậ (Ti ng Vi t 5, t p 2, tr.124)

ậ ế ử ụ ấ ư ể ậ Bài t p vi t câu có s d ng d u câu đã cho: ể cũng nh ki u bài t p trên, ki u

ế ử ụ ệ ở ấ ấ ỉ ề ấ ậ bài t p vi t câu có s d ng d u câu đã cho ch xu t hi n các bài Ôn t pậ v d u câu ở

ậ ụ ể ậ ấ ố ế ụ ể ớ l p 5. Đây là ki u bài t p v n d ng d u câu trong các tình hu ng giao ti p c th .

ế ậ ạ ạ ả ộ ọ ủ ổ ầ ộ ộ t m t đo n văn kho ng 5 câu thu t l i m t ph n cu c h p c a t em, Ví d : ụ Vi

ể ẫ ờ ặ ấ ự ữ ế ấ ừ trong đó có dùng d u ngo c kép đ d n l ặ i nói tr c ti p ho c đánh d u nh ng t ng ữ

ặ ệ có ý nghĩa đ c bi t.

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 5, t p 2, tr. 152)

ươ ạ ọ ấ ở ớ 2.2. Ph ng pháp d y h c d u câu l p 4 5

ươ ứ ề ấ ế a) Ph ng pháp hình thành ki n th c v d u câu

ề ấ ụ ạ ở ể ụ ả ạ ọ M c đích các bài d y v d u câu ti u h c là d y cho HS công d ng cu các

ể ừ ử ụ ấ ế ậ ở ọ Hình thành ki nế ấ d u câu, đ t đó HS s d ng d u câu khi vi t, đ c.Vì v y, các bài

ề ấ ứ ườ ữ ệ ấ th c m i ậ ầ Nh n xét ớ v d u câu, ph n th ỏ ợ ng cung c p các ng li u và các câu h i g i ý

ủ ấ ụ giúp HS phân tích tác d ng c a d u câu.

ạ ở ẳ ặ ấ ệ ậ D u ngo c kép Ch ng h n, bài ế (Ti ng Vi t 4, t p 1, tr. 82):

ừ ữ ấ ặ ặ ướ ủ ữ 1. Nh ng t ng và câu đ t trong d u ngo c kép d i đây là c a ai? Nêu tác

ủ ấ ặ ụ d ng c a d u ngo c kép:

ự ườ ặ ậ ầ ớ ệ ố Bác t cho mình là "ng i lính vâng l nh qu c dân ra m t tr n", là "đ y t trung

ủ ở ộ ự ế ở thành c a nhân dân". Bác, lòng yêu m n nhân dân đã tr thành m t s say mê mãnh

ệ ố ộ ậ ố ỉ ướ li ộ ự t. Bác nói: "Tôi ch có m t s ham mu n, ham mu n t t b c, là làm sao cho n c ta

ượ ự ồ ơ ộ ậ hoàn toàn đ c l p, dân ta đ c hoàn toàn t ặ do, đ ng bào ta ai cũng có c m ăn, áo m c,

ượ ọ ai cũng đ c h c hành."

ặ ấ ạ ượ ộ ậ 2. Trong đo n văn trên, khi nào d u ngo c kép đ ấ c dùng đ c l p? Khi nào d u

ặ ượ ố ợ ớ ấ ấ ngo c kép đ c dùng ph i h p v i d u hai ch m?

ổ ơ ừ ầ ượ ấ ặ ớ 3. Trong kh th sau, t "l u" đ c dùng v i ý nghĩa gì? D u ngo c kép trong

ườ ợ ượ tr ng h p này đ c dùng làm gì?

139

ạ ắ Có b n t c kè hoa

ầ Xây "l u" trên cây đa

ơ ố Rét, ch i trò đi tr n

ợ ấ ớ ờ Đ i m tr i m i ra.

ậ ủ ớ ụ ằ ượ ậ ầ Nh n xét V i ba bài t p c a ph n , SGK nh m m c đích giúp HS rút ra đ c các

ấ

ườ

ượ

ể ẫ ờ

ự ế ủ

ặ ủ

ậ

ườ

ặ D u ngo c kép th

ng đ

c dùng đ d n l

i nói tr c ti p c a nhân v t ho c c a ng

i nào đó.

ế ờ

ự

ế

ẹ

ạ

ộ

ọ

ộ

ướ

ấ

N u l

i nói tr c ti p là m t câu tr n v n hay m t đo n văn thì tr

ặ c d u ngo c kép ta th

ườ ng

ả

ấ

ấ ph i thêm d u hai ch m.

ấ

ặ

ượ

ữ

ể

ấ

ặ

ớ

ệ

D u ngo c kép còn đ

c dùng đ đánh d u nh ng t

ừ ữ ượ ng đ

c dùng v i ý nghĩa đ c bi

ớ ghi nh sau:

ạ ụ ể ố ớ ướ ẫ ả ế ừ ậ Đ i v i bài d y c th này, GV h ng d n HS gi i quy t t ng bài t p m t đ ộ ể

ứ ầ ớ ươ ế ẽ ấ ứ ớ ượ ừ rút ra các ki n th c c n ghi nh t ng ng. V i bài 1, HS s th y đ c các t ữ ng , câu

ủ ặ ồ ả ể ẫ ờ ấ ặ trong ngo c kép là c a Bác H , tác gi đã dùng d u ngo c kép đ d n l ế ự i nói tr c ti p.

ế ờ ớ ự ế ẹ ặ ộ ọ V i bài 2, HS s bi ẽ ế ượ ằ t đ c r ng, n u l ộ i nói tr c ti p là m t câu tr n v n ho c m t

ạ ướ ấ ặ ả ấ ấ ậ đo n văn thì tr c d u ngo c kép ph i thêm d u hai ch m. Bài t p 3 giúp HS th y đ ấ ượ c

ụ ứ ủ ữ ể ấ ặ ấ ừ ữ ượ tác d ng th hai c a d u ngo c kép dùng đ đánh d u nh ng t ng đ ớ c dùng v i ý

ặ ệ ề ấ ạ ấ ấ ạ ươ ự nghĩa đ c bi t. Các bài d y v d u hai ch m, d u g ch ngang cũng t ng t ư ậ . nh v y

ả ờ ự ệ ậ ặ ỏ ợ ẽ ượ Sau khi th c hi n các bài t p ho c tr l i các câu h i g i ý HS s hình thành đ c các

ứ ề ủ ấ ụ ế ki n th c v công d ng c a d u câu.

ủ ấ ả ụ ề ệ ạ ậ ậ ở ụ Luy n t p ệ ậ c a t m c ủ t c các bài d y đ u có bài t p nh n di n tác d ng c a

ệ ấ ạ ẩ ướ ụ ụ tìm d u g ch ngang trong m u chuy n d ủ i đây và nêu tác d ng c a ấ d u câu. Ví d ,

ế ệ ỗ ấ ấ ậ m i d u ặ trong các câu sau, m i d u hai ch m có tác ỗ ấ .(Ti ng Vi t 4, t p 2, Tr.46). Ho c

ế ệ ậ ả ụ ệ ấ ậ ậ ụ d ng gì? Ti ng Vi t 4, t p 1, Tr.23). Sau khi gi i bài t p nh n di n tác d ng d u câu

ớ ọ ự ụ ệ ề ả ậ ậ ớ ấ ạ : đi n d u câu vào ch ỗ ừ v a m i h c, HS ph i th c hi n bài t p v n d ng v i các d ng

ế ử ụ ạ ấ ạ ở ẳ ấ ặ t đo n văn có s d ng d u câu D u ngo c kép thích h p,ợ vi . Ch ng h n, bài , bài t pậ

ặ ấ ấ ỗ ặ ậ ụ v n d ng d u câu là: Em đ t d u ngo c kép vào ch nào trong các câu sau?

ả ầ ổ ấ ế ứ ế ữ ệ . Con nào con n y h t s c ti t ki m vôi v a. a) C b y ong cùng nhau xây t

ạ ấ ườ ộ ọ ườ i dâng vua m t mâm đào g i là đào tr ọ ng th thì ỳ b) Tr ng Qu nh th y có ng

ệ ả ấ ả ậ ầ ộ ỳ ỳ th n nhiên l y m t qu mà ăn. Vua gi n, ra l nh chém đ u Qu nh. Qu nh bèn tâu:

140

ệ ạ ả ầ ọ ườ ưở ấ Tâu b h , th n th y qu đào g i là tr ọ ớ ấ ng th m i l y ăn, t ng ăn vào thì

ượ ố ệ ế ế ỏ ổ ờ ờ ố đ ậ ư c s ng lâu th vua. Không ng , nu t ch a kh i mi ng mà ch t đã đ n c . Vì v y,

ị ộ ẻ ứ ả ổ ọ ị ả ấ xin đ c vua đ i tên qu y là đo n th và tr t i k xu n nh dâng đào.

ậ ậ ườ ộ ạ ỳ Vua nghe v y b t c i, tha t i cho Tr ng Qu nh.

ế ệ ậ (Ti ng Vi t 4, t p 2, Tr.46)

ở ấ ạ ụ ậ ế ể ạ ạ ộ ộ D u g ch ngang Vi t đo n văn k l i m t cu c nói bài ậ , bài t p v n d ng là:

ọ ậ ủ ữ ố ẹ ớ ệ ề ặ ầ chuy n gi a b ho c m v i em v tình hình h c t p c a em trong tu n qua, trong đó có

ể ấ ạ ấ ạ ấ ầ ố dùng d u g ch ngang đ đánh d u các câu đ i tho i và đánh d u ph n chú thích. (Ti ngế

ệ ậ Vi t 4, t p 2, Tr.46).

ố ớ ậ ướ ế ổ ứ ự ệ Đ i v i các bài t p này, tr c h t, GV t ầ ch c cho HS th c hi n, sau đó, yêu c u

ủ ừ ọ ự ứ ụ ấ ủ HS căn c vào công d ng c a t ng d u câu đã h c t đánh giá bài làm c a mình. GV là

ườ ổ ư ế ậ ố ng i t ng k t và đ a ra nh n xét cu i cùng.

ươ ướ ự ệ ẫ ậ ậ ấ b) Ph ng pháp h ng d n HS th c hi n các bài t p Ôn t p d u câu

ề ấ ứ ể ế ậ ổ ứ ả ậ Đ ôn t p các ki n th c v d u câu, GV t ch c cho HS gi i các bài t p trong

ậ ở ạ ỗ ự ấ ố ớ ề m i bài. Có nhi u d ng bài t p các bài ậ Ôn t pậ gi ng v i bài t p th c hành d u câu ở

ư ươ ướ ự ệ ẫ ậ ả ở ớ ớ l p 2 3 nh ng ph ng pháp h ng d n HS th c hi n bài t p ph i khác nhau. l p 23,

ư ượ ế ề ấ ứ ế ị ươ HS ch a đ c trang b các ki n th c lý thuy t v d u câu nên ph ử ụ ng pháp GV s d ng

ủ ế ự ự ệ ế ệ ẫ ậ ề ấ ch y u là rèn luy n theo m u và th c hành giao ti p. HS th c hi n các bài t p v d u

ữ ự ủ ứ ẫ ả ở ớ ự câu theo m u c a GV và d a vào c m th c ngôn ng t nhiên. ả l p 45, GV ph i

ướ ự ứ ế ẫ ế h ế ng d n HS d a vào các ki n th c lý thuy t mình đã đ ượ ọ ể ả c h c đ gi ậ i quy t bài t p.

ệ ố ể ổ ứ ế ế ậ ế Ngoài ra, còn thông qua bài t p đ t ng k t, h th ng hoá các ki n th c lý thuy t đã

h c.ọ

ớ ạ ề ậ ấ ướ ứ ụ ể ẫ V i d ng bài t p đi n d u câu, GV h ng d n HS căn c vào ki u câu, m c đích

ỗ ố ớ ừ ể ự ầ ấ ọ ợ ớ ậ ử nói, thành ph n câu đ l a ch n d u câu thích h p v i t ng ch tr ng. V i bài t p s a

ớ ạ ầ ử ỗ ủ ấ ụ ậ ỗ ấ l i d u câu, GV cho HS nh l i công d ng c a d u câu mà bài t p yêu c u s a l i. Sau

ữ ệ ệ ỗ ể ọ ử ữ ụ ậ ớ đó, đ c ng li u đ phát hi n l ủ i sai và s a ch a. V i bài t p phân tích tác d ng c a

ự ể ấ ữ ệ ứ ượ ụ ấ d u câu, GV cho HS th c hành ng ượ ạ c l i, căn c vào ng li u đ th y đ c tác d ng,

ị ủ ừ ạ ạ ễ ụ ằ ặ ế ấ giá tr c a t ng d u câu và di n đ t l i tác d ng đó b ng cách nói ho c vi ậ ậ t. Bài t p l p

ụ ủ ự ế ệ ạ ấ ấ ậ ậ ổ ả b ng t ng k t tác d ng c a d u câu, th c ch t là bài t p nh n di n và phân lo i ng ữ

ệ ướ ọ ạ ụ ẫ ả ọ li u. GV h ủ ấ ng d n HS đ c các tác d ng c a d u câu trong b ng. Sau đó, đ c l i ng ữ

141

ầ ượ ệ ề ươ ớ ạ ứ ậ ả ế ạ li u và l n l t đi n vào ô t ng ng trong b ng. V i d ng bài t p vi t câu, đo n văn

ử ụ ổ ứ ự ệ ề ầ ấ có s d ng d u câu, GV t ộ ch c cho HS th c hi n theo n i dung mà đ bài yêu c u, sau

ử ụ ấ ỉ đó ch ra d u câu mà mình đã s d ng.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 6

ạ ố ướ ả ờ B n hãy đánh d u ấ  vào ô tr ng tr c câu tr l ấ : i đúng nh t

ở ể ượ ọ ề ữ ấ 1. ọ ti u h c, HS đ c h c v nh ng d u câu nào?

ấ ấ ẩ ấ ấ ấ ấ ấ ấ ấ a) D u ch m, d u ph y, d u ch m h i, d u ch m than, d u hai ch m, d u ấ ỏ

ặ ạ ấ ngo c kép, d u g ch ngang

ấ ấ ẩ ấ ấ ấ ấ ấ ấ ấ b)  D u ch m, d u ph y, d u ch m h i, d u ch m than, d u hai ch m, d u ấ ỏ

ặ ơ ặ ấ ngo c kép, d u ngo c đ n

ấ ẩ ấ ấ ấ ấ ẩ ấ ấ ấ ấ c)  D u ch m, d u ph y, d u ch m h i, d u ch m ph y, d u hai ch m, d u ấ ỏ

ử ặ ấ ấ ngo c kép, d u ch m l ng

ề ấ ự ữ ạ ậ ồ 2. Bài t p th c hành v d u câu bao g m nh ng d ng nào?

ề ấ a)  Đi n d u câu

ữ ỗ ề ấ b)  Ch a l i v d u câu

ủ ấ ụ c)  Phân tích tác d ng c a d u câu

ủ ấ ụ ậ ả ổ d)  L p b ng t ng k t tác d ng c a d u câu ế

ế ấ e)  Vi ử ụ t câu có s d ng d u câu

ấ ả ạ g)  T t c các d ng trên

ươ ạ ậ ấ ớ ớ ươ 3. Ph ng pháp d y các bài t p d u câu cho HS l p 2 3 có gì khác v i ph ạ ng pháp d y

ớ ấ d u câu cho HS l p 4 5?

ạ ộ Ho t đ ng 8:

ươ ạ ọ ế ự Xây d ng ph ng pháp d y h c Liên k t câu

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 8

ế ọ ệ ậ 1. Đ c SGK và SGV Ti ng Vi ể t 5(t p 2) đ :

ọ ề ế ế ạ ộ ố ệ a) Th ng kê n i dung d y h c v liên k t câu trong SGK Ti ng Vi t 5.

ề ươ ế ạ ớ ọ b) Suy nghĩ v ph ng pháp d y các bài h c phép liên k t câu cho HS l p 5.

142

ệ ở ự (Th c hi n nhà)

ổ ớ ệ ở ớ ự ề ộ 2. Trao đ i v i các thành viên trong nhóm v các n i dung trên. (Th c hi n l p)

ạ ữ ề ạ ượ ệ ở ớ ự 3. Ghi l ạ i nh ng đi u b n thu ho ch đ ổ c sau khi trao đ i. (Th c hi n l p)

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 8

ộ ế ạ ọ ề 1. N i dung d y h c v liên k t câu

ươ ế ệ ể ế ọ ộ ượ ạ ở Trong ch ng trình Ti ng Vi t ti u h c, n i dung liên k t câu đ c d y ố cu i

ừ ầ ế ầ ồ ế ằ Liên k t các câu trong bài b ng cách ớ l p 5 (t tu n 25 đ n tu n 27), bao g m các bài:

ế ừ ữ ế ằ ữ ế ặ ừ l p t ng , Liên k t các câu trong bài b ng cách thay th t ng , Liên k t các câu trong

ằ ộ ệ ậ ế ừ ữ ể ế bài b ng các t ng n i Luy n t p thay th t ng đ liên k t câu ừ ữ ố và m t bài .

ế

ằ

Liên k t các câu trong bài b ng cách l p t

ặ ừ ữ ng :

ẽ ớ

ạ + Trong bài văn, đo n văn, các câu ph i

ặ ả liên k tế ch t ch v i nhau.

ứ

ể

ế

ộ

ớ

ướ

ể ặ ạ

ữ

ừ ữ

+ Đ liên k t m t câu v i câu đ ng tr

c nó, ta có th l p l

ấ i trong câu y nh ng t

ấ ng đã xu t

ệ ở

ướ

hi n

ứ câu đ ng tr

ế

ằ

Liên k t các câu trong bài b ng cách thay th t

ế ừ ữ ng :

ề ộ

ạ

ườ

ộ ậ

ệ

ể

ộ

Khi các câu trong đo n văn cùng nói v m t ng

i, m t v t, m t vi c, ta có th dùng đ i t

ạ ừ ặ ho c

ừ

ữ ồ

ữ

ế

ừ

ữ

ở

ướ

ể ạ

ố

ữ nh ng t

ng đ ng nghĩa thay th cho nh ng t

ng đã dùng

ứ câu đ ng tr

ệ ữ c đ t o m i liên h gi a

ặ ừ

các câu và tránh l p t

ề ầ nhi u l n.

ế

ằ

ừ ữ ố

Liên k t các câu trong bài b ng t

ng n i:

ể ể ệ

ệ ề ộ

ữ

ể

ế

ấ

ố

ằ + Đ th hi n m i quan h v n i dung gi a các câu trong bài, ta có th liên k t các câu y b ng

ệ ừ ặ

ộ ố ừ

ữ

ụ

ậ

ố

quan h t

ho c m t s t

ng có tác d ng

ọ ượ ế ế Qua các bài h c HS đ ứ ề c hình thành các ki n th c v các cách liên k t câu:

ế ố nh : ư nh ng, tuy nhiên, th m chí, cu i cùng, ngoài ra, k t n i

ặ

ạ

ồ

m t khác, trái l

ờ . i, đ ng th i..

ự ủ ế ề ấ ọ ộ ạ Th c ch t, n i dung các bài h c này d y v các phép liên k t liên câu c a ng ữ

pháp văn b n.ả

ươ ạ ọ ề ế 2. Ph ng pháp d y h c v liên k t câu

ươ ượ ớ ệ ầ ạ ề ng pháp d y v phép l p 2.1. Ph ặ ặ : L p đ c gi ể i thi u đ u tiên trong các ki u

ổ ế ạ ế ế ấ ầ ơ liên k t câu (tu n 25). Đây là cách liên k t câu r t ph bi n l ễ ự ả i khá đ n gi n, d th c

ệ ệ ớ ớ ụ ề ể ế ệ ặ ộ hi n. Cùng v i vi c gi ọ i thi u m t ki u liên k t, bài h c v phép l p còn có m c đích

ớ ệ ế ơ ở ế ế ể gi i thi u cho HS bi ậ t th nào là liên k t câu. Vì v y, đ có c s cho HS h c t ọ ố ề t v

ế ặ ừ ướ ẫ ậ phép l p và các phép liên k t khác, ngay t khi h ng d n HS làm bài t p phân tích ng ữ

ệ ở ế ầ ế ứ ự ộ ậ ầ Nh n xét ể liên k t là gì li u ph n , GV c n giúp HS hi u m t cách h t s c t nhiên.

143

ề ặ ậ ọ ở ầ ậ ẵ Đ nề Trong bài h c v phép l p, bài t p 1 ph n Nh n xét cho s n 2 câu:

ượ ằ ướ ề ả ườ ữ Th ỉ ng n m chót vót trên đ nh núi Nghĩa Lĩnh. Tr c đ n, nh ng khóm h i đ ng đâm

ướ ự ữ ư ề ạ ắ ậ ỏ ờ bông r c đ , nh ng cánh b m nhi u màu s c bay d p d n nh đang múa qu t xoè

ầ ở ừ ặ ạ ừ ở ướ hoa. Sau đó, yêu c u HS tìm câu sau t l p l i t đã dùng ứ câu đ ng tr ệ c. Vi c tìm

ế ượ ể ộ ắ ầ ừ ệ ươ ệ ế ể hi u m t ki u liên k t đ c b t đ u t ậ thao tác nh n di n ph ng ti n liên k t. Tuy

ỉ ấ ủ ế ừ ữ ặ ạ ử ế nhiên, HS ch th y rõ vai trò liên k t câu c a các t ng l p l i khi th thay th chúng

ừ ế ậ ầ ằ ộ ừ nhà, chùa, ằ b ng các t khác. Bài t p 2 yêu c u HS thay th chúng b ng m t các t

ườ ế ừ ụ ử ằ ữ ư ủ ầ ậ tr ng, l p ớ là nh m d ng ý đó. Th thay th t ng nh yêu c u c a bài t p, HS s ẽ

ộ ự ậ ự ắ ữ ế ế ấ ỗ ớ th y gi a các câu không còn s g n k t vì m i câu nói đ n m t s v t khác nhau. T i

ặ ừ ư ở ụ ụ ậ ể ằ đây, các em hi u r ng cách l p t ữ ng nh ví d 1 trong bài t p 1 có tác d ng làm các

ẽ ớ ắ ặ ế ớ câu g n bó ch t ch v i nhau, hay nói khác đi, làm cho các câu liên k t v i nhau vì chúng

ư ậ ớ ờ ẫ ắ ủ ế ớ ộ ự ậ cùng nói đ n m t s v t. Nh v y, v i l i d n d t c a GV, HS đã làm quen v i khái

ệ ế ộ ự ni m liên k t câu m t cách t nhiên.

ặ ừ ể ế ế ằ ữ Sau khi đã hi u th nào là liên k t câu b ng cách l p t ể ậ ụ ng , HS có th v n d ng

ữ ể ế ủ ầ ớ nh ng hi u bi ậ ố t ban đ u c a mình vào các tình hu ng nói năng m i. Ngoài các bài t p

ệ ừ ữ ặ ọ ừ ụ ế ậ ữ ợ ỗ ố nh n di n t ng l p có tác d ng liên k t hay ch n t ớ ng thích h p v i m i ô tr ng đ ể

ư ở ể ầ ớ ế ộ ố ế liên k t nh SGK, v i HS khá, có th yêu c u các em vi ế ớ t m t s câu liên k t v i

ể ặ ạ ừ ữ ặ ụ ế nhau theo ki u l p và g ch chân t ng l p có tác d ng liên k t câu. Tuy nhiên, l p t ặ ừ

ữ ể ư ế ể ế ặ ạ ng đ liên k t câu cho đúng là không khó nh ng l p đ liên k t câu cho hay l i không

ộ ừ ả ạ ơ ộ ữ ặ ạ ở ề ặ hoàn toàn đ n gi n. Khi g p m t đo n văn có m t t ng l p l i ặ nhi u câu (và đ c

ệ ữ ộ ứ ữ ườ ọ ấ ượ bi t là khi chúng cùng gi m t ch c năng ng pháp) ng ễ i đ c d có n t ng v s ề ự

ề ố ừ ự ệ ể ấ ượ ữ ể ệ ơ đ n đi u trong cách bi u hi n và s nghèo nàn v v n t ng . Đ tránh n t ng này,

ể ặ ế ườ ế ỗ ừ ữ ặ ề ả ồ ờ khi liên k t câu theo ki u l p, ng i vi t ph i dùng đ ng th i nhi u chu i t ng l p và

ế ệ ừ ữ ứ ữ ộ ớ ạ h n ch vi c t ng sau có cùng m t ch c năng ng pháp v i hình th c t ứ ừ ươ ứ ở ng ng t

ướ ố ợ ặ ể ế ầ ẳ ạ ớ ứ câu đ ng tr c; đôi khi c n ph i h p l p v i các ki u liên k t khác. Ch ng h n:

ưỡ ẻ ả ộ ố ...L i x ng c a ủ anh chi n sĩế xúc lên m t m nh g m có nét hoa văn màu nâu và

ế ằ ữ ả ồ ế xanh, hình đuôi r ng. Anh chi n sĩ qu quy t r ng nh ng nét hoa văn này y nh ư hoa văn

ượ ờ ở trên hũ r u th đình làng anh. ( Hà Đình C n)ẩ

144

ố ớ ể ề ả ấ ậ ọ ầ V n đ này quá khó đ i v i kh năng HS ti u h c. Do v y, không nên yêu c u

ế ử ụ ề ừ ữ ặ ỉ ầ ế ể ầ các em vi t quá nhi u câu có s d ng t ng l p đ liên k t (ch c n yêu c u các em

ế ừ ứ vi t 23 câu là v a s c).

ươ ươ ế ệ ớ ạ ề ng pháp d y v phép th 2.2. Ph ế: trong ch ng trình Ti ng Vi t l p 5, hai bài

ượ ố ở ầ ớ ế ệ ạ d y v ề phép thế đ c b trí tu n 25 và 26. Cách gi ặ i thi u phép th ngay sau phép l p

ư ợ ố ở ế ỗ nh SGK là h p lý, vì phép thế và phép l pặ gi ng nhau ố ch cùng liên k t duy trì đ i

ự ệ ữ ề ộ ố ượ ặ ượ t ng. S khác bi t gi a so v i ớ l pặ là ở thế m c dù các câu cùng nói v m t đ i t ng,

ố ượ ư ượ ọ ằ ậ ượ ự nh ng đ i t ng này đ c g i b ng các tên khác nhau, do v y tránh đ ặ c s trùng l p,

ề ộ ạ ờ ẻ ả ư ệ ể ạ ơ gây ít c m giác v m t đo n l i t ổ ậ ủ nh t, đ n đi u. Đây chính là u đi m n i b t c a

th .ế

ở ầ ọ Trong bài h c v ề phép th ế tu n 25, HS làm quen v i ớ phép thế b t đ u t ắ ầ ừ ệ vi c

ệ ừ ậ ữ ế ộ ự ư ự ệ ố nh n di n t ng thay th , tìm ra m t cách t nhiên m i quan h cũng nh s khác bi ệ t

ượ ậ ể ể gi a ữ th ế và l pặ . Ngoài ra, các em còn đ ổ c t p chuy n đ i ki u liên k t t ế ừ l p ặ thành

ớ ạ ấ ế ế ấ ả ừ ả ữ ặ ằ ậ thế. V i d ng bài t p này, không nh t thi t ph i thay th t t c t ng l p b ng t ừ

ư ậ ả ạ ủ ả ầ ớ khác, vì nh v y là khó so v i kh năng c a HS trong bài đ u làm quen. V l i cũng

ế ấ ả ầ ừ ữ ặ ằ ừ ữ ệ ặ ộ không c n thay th t t c các t ng l p b ng t ng khác vì l p cũng là m t bi n pháp

ế ấ ề ừ ệ ả ạ ớ ữ ặ ạ ư ậ liên k t r t hi u qu . Nh v y, v i đo n văn có nhi u t ng l p l ể ặ i, khi chuy n l p

ể ư ề ờ ế ả ụ ớ ụ ậ thành th , HS có th đ a ra nhi u l i gi ệ i khác nhau. Ví d , v i bài t p 2, m c Luy n

ầ ậ t p, tu n 25:

ữ ế ừ ữ ặ ạ ủ ằ ỗ Hãy thay th nh ng t ng l p l ữ ạ i trong m i câu c a đo n văn sau b ng nh ng

ị ươ ươ ể ả ế ả ừ ữ t ng có giá tr t ng đ ng đ đ m b o liên k t mà không l p t ặ ừ:

ợ ợ ợ 1) V An Tiêm lo s vô cùng. 2) V An Tiêm b o ả An Tiêm:

ế ợ ồ v ch ng mình ế 3) Th này thì ấ ch t m t thôi.

ự ờ i an ủ vợ: i 4) An Tiêm l a l

ợ ồ ượ 5) Còn hai bàn tay, v ch ng mình ố còn s ng đ c.

ụ ể ề ừ ể ạ ấ ớ ữ ặ ạ V i đo n văn c th này, ta có th tìm th y khá nhi u t ng l p l i (đã đ ượ c

ấ ở ươ ể ặ ệ ế ế ầ ớ đánh d u trên), chúng là ph ng ti n liên k t theo ki u l p. N u yêu c u HS l p 5

ế ấ ả ừ ữ ằ ừ ữ thay th t t c các t ng đó b ng t ớ ng khác thì quá khó v i các em và hoàn toàn

ầ ế ố ợ ự ề ế ể ở ộ không c n thi t, b i vì s ph i h p nhi u ki u liên k t khác nhau chính là m t cách th ể

ệ ữ ự ế ớ ể ư ệ ậ ộ ố hi n sinh đ ng m i quan h gi a các câu. Th c t , v i bài t p này, HS có th đ a ra

145

ể ủ ụ ề ế ậ ấ ể ọ nhi u đáp án đúng khác nhau. Ví d , có th ch n ch p nh n các bi n th c a các câu 2,

ư ướ 4, 5 nh d i đây:

ồ ả 2') Nàng b o ch ng:

2'') Nàng bào An Tiêm:

ả 2''') Nàng b o chàng:

ự ờ 4') Chàng l a l i an ủ ợ i v :

ự ờ ủ 4'') An Tiêm l a l i an i nàng:

ự ờ ủ 4''') Chàng l a l i an i nàng:

ố ượ 5') Còn hai bàn tay, chúng mình còn s ng đ c.

ố ượ 5'') Còn hai bàn tay, mình còn s ng đ c.

ố ượ 5''') Còn hai bàn tay, ta còn s ng đ c.

ự ế ứ ể ế ệ ả GV có th căn c vào tình hình th c t mà phân tích hi u qu liên k t câu trong

ỗ ườ ế ượ ế ợ ề ừ ữ ầ m i tr ng h p. N u HS thay th đ c nhi u t ợ ng , c n khen ng i, đánh giá cao s ự

ệ ủ ự ữ ệ ả ớ ỉ ế ộ tích c c suy nghĩ và hi u qu làm vi c c a các em. V i nh ng bài làm ch thay th m t

ố ợ ữ ể ể ặ ấ ớ ố ừ s t ng , có th phân tích đ HS th y đó chính là ph i h p phép l p v i phép th đ ế ể

ế ế ườ ấ liên k t câu, cũng là cách liên k t th ng th y trong th c t ự ế .

ể ặ ự ể ế ệ ệ ầ ớ Khi HS đã quen v i vi c chuy n l p thành th , có th yêu c u HS th c hi n các

ế ử ụ ế ừ ữ ể ế ạ ắ ậ bài t p vi t đo n văn ng n trong đó s d ng phép thay th t ng đ liên k t câu.

ớ ạ ủ ộ ạ ờ ả ậ ế V i d ng bài t p này, HS ph i ch đ ng t o l i nói liên k t. Đây chính là b ướ c

ệ ả ấ ủ ờ ạ ớ cao nh t c a vi c s n sinh l i nói. Nhìn chung HS không xa l ư v i thao tác này, nh ng

ừ ụ ế ế ẫ ử ụ đôi khi v n s d ng các t thay th không chính xác, ví d , có em vi t:

ế ướ ắ ừ ứ ứ ủ ế t bao nhiêu là b m tr ng t x r nhau đ n ch i ơ ở ườ ả n c i. v t Có không bi

ậ ờ ừ ợ ừ ữ Nó h p thành t ng đàn, bay r p r n trên cánh hoa. (thay cho t ộ ng có n i dung ch s ỉ ố

ề ằ nhi u b ng đ i t ạ ừ ỉ ố nó) ch s ít

Ho c:ặ

ể ấ ắ ắ ộ ộ Nhà em có m t con mèo tam th r t xinh x n. B lông có ba màu vàng, tr ng,

ế ộ ừ ữ ằ ạ ừ ự ự ươ ấ đen. Em r t yêu chú. (thay th m t t ng b ng hai đ i t không th c s t ợ ng h p

ữ ả ụ ể nhau trong ng c nh c th )

146

ầ ướ ọ ừ ự ẫ ừ ữ ế ợ C n chú ý h ng d n HS l a ch n t ng thay th cho phù h p trong t ng tình

ụ ể ể ướ ố ữ ỗ ệ ẫ ừ ậ hu ng c th ; th m chí, có th h ng d n các em phát hi n và ch a l i dùng sai t ng ữ

thay th .ế

ươ ạ ng pháp d y phép n i 2.3. Ph ố :

ế ằ ừ ể ằ ầ ng n Bài Liên k t câu trong bài b ng t ữ ối (tu n 27) giúp HS hi u r ng quan h ệ

ừ ế ố ữ ụ ệ ế ậ ộ ừ t và các t ng có tác d ng k t n i ngoài vi c liên k t các b ph n trong câu còn đ ượ c

ể ế ể ế ằ ọ ớ dùng đ liên k t câu. H c bài này, các em làm quen v i ki u liên k t câu b ng quan h ệ

ừ ữ ố ậ ợ ể ế ộ ở ộ ố ượ ệ ừ t và các t ng n i m t ki u liên k t khá thu n l i cho vi c m r ng đ i t ả ng ph n

ủ ạ ánh c a đo n văn, bài văn.

ể ể ế ề ậ ầ ợ ố Đ HS có hi u bi ầ t ban đ u v phép n i, GV c n g i ý giúp các em nh n ra

ươ ệ ừ ệ ế ừ ữ ố ừ ụ ph ng ti n liên k t. Tuy nhiên, do quan h t và t ng n i v a có tác d ng liên k t b ế ộ

ừ ụ ế ầ ậ ướ ậ ẫ ph n câu, v a có tác d ng liên k t câu, GV c n h ng d n các em phân tích và nh n rõ

ừ ữ ượ ớ khi nào các t ng này đ ệ ố ế c dùng vào vi c n i k t câu v i câu.

ừ ạ ở ệ ệ ươ ọ ề ệ ố Không d ng l ậ vi c nh n di n ph i ầ ng ti n, khi h c v phép n i, HS còn c n

ứ ơ ả ữ ự ế ế ệ ặ ệ dùng nh ng ki n th c s gi n đã có vào vi c th c hành liên k t câu ho c phát hi n và

ữ ỗ ử ụ ừ ữ ố ủ ể ả ậ ố ch a l i s d ng t ng n i. Mu n v y, GV ph i giúp HS tìm hi u ý nghĩa c a m i t ỗ ừ

ữ ố ỉ ệ ệ ỉ ệ ố ậ th thìế ng n i. Ví d , ụ nh ngư ch quan h đ i l p, ả ch quan h keo theo có tính h qu ,

ệ ố ế ậ ỉ ừ ữ ệ r iồ ch quan h n i ti p...Do v y, dùng t nh ng trong chuy n vui sau đây là không

ả ặ th thìế đúng, ph i thay bàng ho c (n u) ế v yậ (thì):

ố ơ ể ế ố B i, b có th vi t trong bóng t ố ượ i đ c không?

B vi ố ế ượ t đ c.

ư ố ắ ạ Nh ng b hãy t ổ t đèn đi và kí vào s liên l c cho con.

ư ể ể ế ượ ể ố Ki u liên k t nào cũng có u đi m và nh c đi m. Phép n i làm cho các câu liên

ẽ ớ ấ ượ ư ể ặ ề ộ ề ặ ế k t ch t ch v i nhau nh ng có th gây n t ụ ng v m t cách hành văn n ng n . Ví d ,

ướ ế ỏ ừ ễ ấ ằ ữ ố ờ ẽ ớ v i các câu văn d ạ i đây, n u g ch b các t ng n i, d th y r ng l i văn s nh ẹ

nhàng h n.ơ

ẩ ị ậ ế t mình khi p hãi. [...] Tâm rút kh u súng ra đ nh b n. ắ Vì v yậ , Mai gi Cũng vì

ầ ạ ấ ở ỗ ố v yậ , cô bé b ng th y tâm tr thành m i tai ho cho b y chim[...]

147

ụ ụ ể ầ ể ằ ộ ự ằ B ng các ví d c th , c n làm cho HS hi u m t cách t nhiên r ng, không nên

ấ ứ ể ế ể ố ợ ụ ể ế ề ầ ộ ệ ạ l m d ng b t c ki u liên k t nào, mà c n ph i h p nhi u ki u liên k t đ có m t hi u

ả ể ạ ố qu bi u đ t t ấ t nh t.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 8

ươ ế ệ ể ế ạ ọ 1. Ch ng trình Ti ng Vi t ti u h c đã d y cho HS các phép liên k t nào?

ế ố ưở a)  Phép th , phép n i, phép liên t ng

ặ ố ưở b)  Phép l p, phép n i, phép liên t ng

ế ặ c)  Phép l p, phép th , phép n i ố

ấ ượ ố ủ ừ ữ ặ ạ 2. Mu n cho HS th y đ c vai trò c a các t ng l p trong đo n văn, GV nên làm gì?

ổ ậ ư ế ể ế ặ ớ 3. Phép th có u đi m n i b t gì so v i phép l p trong liên k t?

ế ấ ượ ự ữ ể 4. Làm th nào đ giúp HS th y đ ệ c s khác nhau gi a vi c dùng các quan h t ệ ừ ể đ

ệ ừ ể ế ế ệ ớ ớ ố n i các v câu v i vi c dùng quan h t đ liên k t các câu v i nhau?

ủ ề Ch đ 7

ộ ố ệ M t s bi n pháp

ồ ưỡ ệ ừ ứ ế ọ ậ luy n t và câu B i d ng h ng thú và năng khi u h c t p

(3 ti t)ế

ụ M c tiêu

ế ứ : Ki n th c

ả ượ ầ ệ ồ ưỡ ủ ọ ọ ậ ứ + Gi i thích đ c t m quan tr ng c a vi c b i d ng h ng thú h c t p và nâng

ệ ừ ế ứ ề Luy n t và câu cao ki n th c v cho HS.

ị ượ ệ ừ ế ỹ ầ ứ ề Luy n t và câu + Xác đ nh đ ộ c các k năng và n i dung ki n th c v ồ c n b i

ưỡ d ng cho HS.

ầ ử ụ ồ ưỡ ệ ứ + Lý gi ả ượ i đ c các bi n pháp c n s d ng trong quá trình b i d ng h ng thú và

ệ ừ ế ề Luy n t và câu năng khi u v .

ỹ K năng :

ọ ậ ồ ưỡ ạ ỹ ệ ừ ế ề Luy n t và ứ + Có k năng t o h ng thú h c t p và b i d ng năng khi u v

câu cho HS.

ượ ự ế ề ệ ấ ạ ậ ụ + V n d ng đ ọ c các bi n pháp d y h c đã đ xu t vào th c t .

148

Thái độ:

ồ ưỡ ệ ệ ạ ọ ậ ứ + Quan tâm và sáng t o trong vi c rèn luy n, b i d ng h ng thú h c t p và

ế ừ ữ ổ ể ứ ữ ọ năng khi u t ng , ng pháp cho HS l a tu i ti u h c.

ạ ộ các Ho t đ ng

ạ ộ Ho t đ ng 1:

ồ ưỡ ệ Phân tích bi n pháp b i d ứ ng h ng thú

ệ ừ ọ ậ Luy n t và câu h c t p cho HS

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 1

ạ ộ ọ ề ệ ả ậ ầ Thông tin cho ho t đ ng 1 Đ c ph n , th o lu n v các bi n pháp b i d ồ ưỡ ng

ệ ừ ủ ứ ể ầ ọ ọ ọ ậ Luy n t và câu ứ h ng thú h c t p cho HS ti u h c và t m quan tr ng c a h ng thú trong

ệ ừ ọ ậ h c t p Luy n t và câu.

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 1

ủ ứ ọ ậ ệ ừ ọ ầ 1. T m quan tr ng c a h ng thú trong h c t p Luy n t và câu

ở ừ ả ố ớ ệ ế " Thiên tài n y n t ứ tình yêu đ i v i công vi c" (M. Gorki), n u không có h ng

ả ọ ậ ủ ế ẽ ệ ạ ọ thú k t qu h c t p c a HS s không cao. Hi n nay, có tình tr ng HS không thích h c

ệ ừ ế ọ ệ ữ ầ ặ phân môn Luy n t và câu, không thích h c môn ti ng Vi ộ t m c d u ngôn ng là m t

ụ ỳ ệ ứ ắ ỗ ớ ơ ứ ở ấ th công c k di u và nó g n bó v i m i con ng ườ ừ i t ọ ậ thu u th . H ng thú h c t p

ệ ừ ự ế ả ả ượ Luy n t và câu không t nhiên n y sinh và khi đã n y sinh n u không đ c duy trì nó

ẽ ấ ệ ừ ậ ạ ệ ồ ưỡ ả ọ Luy n t và câu cũng s m t đi, vì v y, trong d y h c ọ ph i chú tr ng vi c b i d ng và

ọ ậ ứ duy trì h ng thú h c t p cho HS.

ồ ưỡ ệ ọ ậ ệ ừ ứ 2. Các bi n pháp b i d ng h ng thú h c t p Luy n t và câu cho HS

ờ ừ ạ ủ ọ ườ ứ ả ừ T ng gi t ng phút, trong m i bài d y c a mình ng i GV ph i có ý th c hình

ứ ằ ấ ượ ẻ ẹ ủ ừ giúp HS th y đ c v đ p c a t và câu thành và duy trì h ng thú cho HS b ng cách

ề ừ ẳ ạ ạ ể ừ ế trong ti ng Vi t ệ . Ch ng h n, khi d y v t láy, có th cho HS so sánh hai t láy cùng

ứ ế ạ ư ự ấ ạ ế ề ạ l nh lùng, l nh l o l nhạ ch a ti ng "l nh" ẽ nh ng có s khác nhau r t tinh t v nghĩa:

ủ ề ả ộ ườ ớ ạ ạ l nh l o lùng nói v thái đ tình c m c a con ng i v i nhau, còn ẽ l i nói v th i ti ề ờ ế t.

ạ ừ ạ ặ ệ ầ ớ ề Đ i t nhân x ng Ho c khi d y v ế ư ti ng Vi ề ấ ằ t, c n giúp HS th y r ng, khác v i nhi u

149

ệ ố ữ ừ ư ế ệ ắ ớ ắ ề ngôn ng khác, h th ng các t ủ x ng hô c a ti ng Vi ả t g n li n v i s c thái tình c m,

ử ủ ộ ườ ế ặ ệ ườ ộ ứ ị ế v th xã h i, thái đ ng x c a con ng i trong giao ti p. Đ c bi ệ t là vi c ng i Vi ệ t

ườ ử ụ ừ ạ ừ ư ư ầ th ng s d ng các danh t làm đ i t x ng hô, đây chính là cái th n trong cách x ng hô

ườ ệ ủ c a ng i Vi t.

ứ ừ ữ ữ ươ ượ ướ ng , ng pháp trong ch ng trình nên đ c xem xét d i góc ế Các ki n th c t

ể ạ ứ ộ ử ụ đ s d ng ngôn ng ữ đ t o h ng thú cho HS.

ẳ ạ ạ ừ ể ắ ầ ề ằ ậ Danh t riêng Ch ng h n, khi d y bài ặ có th b t đ u b ng nh n xét v cách đ t

ủ ườ ệ ườ ệ ườ ặ ằ ừ ệ ư H i,ả tên riêng c a ng i Vi t. Ng i Vi t th ng đ t tên b ng các t Hán Vi t nh

ể ặ ủ ơ S n, Vân, Giang ư Bi n, Núi, Mây, Sông ... ít khi đ t các tên nh ... Tên riêng c a ng ườ i

ệ ườ ọ ướ ướ ươ Vi t th ng có h tr ớ c, tên sau; khác v i tên riêng các n c ph ng Tây là tên tr ướ c,

ế ườ ườ ệ ườ ư ả ọ h sau. Trong giao ti p th ng ngày, ng i Vi t th ơ ng dùng tên nh anh H i, anh S n,

ị ườ ụ ầ ụ ễ ọ ch Vân... trong khi đó ng ườ ướ i n c ngoài th ng dùng h , ví d , anh Nguy n, c Tr n...

ặ ạ ữ ể ắ ầ ằ ự ặ ị Gi phép l ch s khi đ t câu h i Ho c khi d y bài ỏ có th b t đ u b ng vi c t ệ ạ i

ử ụ ỏ ườ ự ơ ấ ị ể ả ạ sao khi s d ng câu h i th ng hay b t l ch s h n câu k , câu c m; t ố i sao khi mu n

ườ ỗ ườ ượ ỏ ư ỏ ườ h i đ ng ta th ả ng ph i xin l i ng c h i mà mình ch a quen bi i đ ế ướ t tr c, sau đó

ớ ặ ỏ m i đ t câu h i.

ồ ủ ề ầ ộ ị ừ ữ ằ ẩ ệ , ng b ng các m u chuy n C n giúp HS tìm v lai l ch, c i ngu n c a các t

ở ộ ố ừ ể ạ ộ ữ ụ ữ ề v ngôn ng ữ đ sinh đ ng hoá các bài d y M r ng v n t ẳ , thành ng , t c ng . Ch ng

ữ ẽ ườ ệ ầ ờ ệ Đ o cày gi a đ ng, Há mi ng ch sung, Th y bói xem voi ạ h n, các câu chuy n ... là

ạ ố ữ ọ ậ ữ ạ nh ng giai tho i giúp GV d y t ứ t các thành ng này, gây h ng thú h c t p cho HS. Khi

ả ừ ẹ ẽ ể ộ ế gi i nghĩa t ghép khang trang (r ng rãi, thoáng đãng, đ p đ ) có th cho HS bi t nghĩa

ế ữ ườ ủ c a hai ti ng khang, trang trong ngôn ng Hán: khang là đ ng năm ng , ả trang là đ ngườ

ị ố ớ ữ ữ ả ắ ắ ẩ ấ sáu ng . Ch c ch n, nh ng thông tin này r t thú v đ i v i các em. Ngoài ra, nh ng m u

ề ệ ử ụ ệ ừ ồ ạ ữ ấ ọ ậ ữ ứ chuy n vui v vi c s d ng t ng , d u câu là nh ng ngu n t o h ng thú h c t p vô

ể ậ t n mà GV có th khai thác.

ế ề ừ ề ạ ấ ữ ữ ử ụ s d ng ph ươ ng Khi d y các v n đ lý thuy t v t ng , ng pháp GV nên

ề ể ứ ữ ể ệ ấ ầ pháp nêu v n đ đ kích thích h ng thú tìm hi u, khám phá nh ng khái ni m có ph n

ề ừ ạ ừ ộ ế ể khô khan, tr u t ng ụ ừ ượ . Ví d , khi d y v t ghép, t ỏ láy, có th cho HS m t ti ng "nh ",

ự ạ ừ ứ ỏ ớ ẹ ỏ ỏ ỏ ỏ nh nh , nh bé, to nh , l n nh , bé nh ; ầ yêu c u HS t t o ra các t ph c khác nhau:

ẻ ắ ạ ỏ ỏ ỏ ừ ứ ỏ nh nh n, nh nhen, nh nhoi, nh nh , nho nh . ỏ Qua thao tác t o các t ph c đó, HS s ẽ

150

ượ ạ ừ ứ ế ệ ự t rút ra đ c hai cách t o t ph c trong ti ng Vi ệ t là ghép và láy. Hình thành khái ni m

ế ừ ụ ờ ụ ể ộ ự ạ ươ lý thuy t t các ví d l i nói c th sinh đ ng do HS t t o ra là ph ứ ạ ng pháp t o h ng

ọ ậ ấ ệ ừ ệ ả ạ ọ Luy n t và câu. thú h c t p r t hi u qu trong d y h c

ệ ử ụ ọ ươ ờ ọ Coi tr ng vi c s d ng ph ng pháp trò ch i h c t p ơ ọ ậ trong gi h c cũng là

ọ ậ ệ ừ ứ ệ ạ ươ ợ bi n pháp t o h ng thú h c t p Luy n t và câu. Ph ớ ặ ng pháp này phù h p v i đ c

ạ ứ ổ ủ ứ ự ể ể ả ọ đi m tâm lý l a tu i c a HS ti u h c nên có kh năng t o h ng thú, kích thích s say mê

ệ ừ ả ở ọ ỉ ọ ậ ủ h c t p c a HS không ch trong phân môn Luy n t và câu mà c các môn h c khác.

ặ ư ầ ơ ọ ậ ử ụ ể ạ ờ ể GV có th sáng t o ho c s u t m các trò ch i h c t p và s d ng vào các th i đi m

ủ ờ ư ớ ớ ệ ậ ứ ệ ế ặ khác nhau c a gi lên l p nh gi ủ i thi u bài, hình thành ki n th c ho c luy n t p, c ng

ụ ủ ế ặ ậ ơ ơ ượ ứ ố c . M c đích đ t ra c a các trò ch i là sau khi ch i HS ti p nh n đ ế c các ki n th c và

ề ừ ầ ế ỹ k năng v t và câu c n thi t.

ầ ổ ạ ộ ứ ạ ệ ừ ế ợ ạ ch c các ho t đ ng ngo i khoá v và câu C n t ề Luy n t , k t h p d y các

ề ừ ứ ế ệ ỹ ạ ổ ki n th c và rèn luy n k năng v t ạ và câu cho HS thông qua các bu i sinh ho t ngo i

ệ ạ ộ ế ạ ậ ể ệ ơ ọ ậ ế ề ế khoá v ti ng Vi t, sinh ho t t p th , câu l c b ti ng Vi t, trò ch i h c t p ti ng Vi ệ t.

ữ ạ ờ ọ ủ ế ố ỉ Nh ng sinh ho t ngoài gi h c này không ch có vai trò c ng c các ki n th c v t ứ ề ừ và

ệ ừ ạ ứ ọ ậ ề ờ Luy n t và câu ọ câu đã h c trên gi mà còn có vai trò t o h ng thú h c t p, ni m say mê

ứ ề ừ ể ế tìm hi u, khám phá các ki n th c v t và câu cho HS.

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 1

ạ ố ướ ả ờ B n hãy đánh d u ấ  vào ô tr ng tr c các ý tr l i đúng:

ồ ưỡ ệ ả ệ ừ ứ ể ọ ậ Luy n t và câu 1. Ph i có các bi n pháp b i d ng h ng thú h c t p ọ cho HS ti u h c

vì:

ệ ừ ứ ế ế ẽ ơ ả ọ ậ Luy n t và câu a)  N u HS có h ng thú k t qu h c t p s cao h n.

ệ ừ ệ ọ Luy n t và câu b)  Hi n nay có tình tr ng HS không thích h c ạ .

ệ ừ ứ ự ả ả ọ ậ Luy n t và câu c)  H ng thú h c t p không t ệ nhiên n y sinh và ph i có bi n

pháp duy trì.

ấ ả ệ ừ ọ Luy n t và câu d)  T t c HS đ u không thích h c ề .

ể ạ ứ ệ ừ ữ ệ ọ ậ Luy n t và câu 2. Nh ng bi n pháp nào sau đây có th t o h ng thú h c t p cho HS?

ứ ừ ế ữ ướ ộ ử ụ ữ a)  Xem xét các ki n th c t ữ ng , ng pháp d i góc đ s d ng ngôn ng và

ấ ượ ẻ ẹ ủ ừ ế ệ giúp HS th y đ c v đ p c a t và câu trong ti ng Vi t.

151

ồ ủ ề ộ ừ ữ ằ ệ ẩ b)  Giúp HS tìm v lai l ch, c i ngu n c a các t ị , ng b ng các m u chuy n v ề

ngôn ng .ữ

ươ ề ấ ươ ơ ọ ậ ể c)  S d ng ph ử ụ ng pháp nêu v n đ , ph ng pháp trò ch i h c t p đ kích

ữ ừ ượ ữ ứ ệ ể thích h ng thú tìm hi u, khám phá nh ng khái ni m ngôn ng tr u t ng.

ườ ổ ứ ạ ộ ệ ừ ạ ề Luy n t và câu d)  Th ng xuyên t ch c các ho t đ ng ngo i khoá v .

ấ ả ệ e)  T t c các bi n pháp trên.

ạ ộ Ho t đ ng 2:

ồ ưỡ ự ộ ệ ế ỹ Xây d ng n i dung, bi n pháp b i d ứ ng ki n th c, k năng s ử

ụ ừ d ng t và câu cho HS khá gi ỏ i

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 2

ề ề ả ấ ậ Th o lu n nhóm v các v n đ sau:

ệ ồ ưỡ ề ừ ứ ế ỹ ỏ ủ 1.ý nghĩa c a vi c b i d ng ki n th c, k năng v t và câu cho HS khá gi i.

ệ ừ ồ ưỡ ỏ Luy n t và câu ộ 2. Các n i dung ầ c n b i d ng cho HS khá gi i.

ồ ưỡ ệ ề ừ ứ ế ỹ ỏ 3. Các bi n pháp b i d ng ki n th c, k năng v t và câu cho HS khá gi i.

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 2

ệ ồ ưỡ ề ừ ứ ế ỹ ỏ ủ 1. ý nghĩa c a vi c b i d ng ki n th c, k năng v t và câu cho HS khá gi i

ế ượ ườ ủ ả ạ Theo "chi n l c con ng ự i" c a Đ ng là "Nâng cao dân trí, đào t o nhân l c,

ườ ướ ể ố ế ữ ự ồ ưỡ b i d ng nhân tài", nhà tr ng h ng đ n phát tri n t ề i đa nh ng năng l c còn ti m

ẩ ỗ ồ ưỡ ệ ệ ể ọ ỏ n trong m i HS. ở ườ tr ng ti u h c, vi c chăm lo phát hi n và b i d ng HS gi i góp

ấ ướ ượ ầ ạ ụ ọ ộ ph n đào t o nhân tài cho đ t n c đ ệ c xem là m t nhi m v quan tr ng.

ấ ố ế ả ượ ự ể ứ Các k t qu nghiên c u cho th y s HS đ ậ c xem là phát tri n (có năng l c nh n

ư ế ổ ố ố ừ ố ổ ứ th c, t ộ ơ duy, v n s ng... n i tr i h n các em khác) chi m t 510% trong t ng s HS

ườ ố ố ữ ấ ấ ồ ờ ế đ n tr ng. Đ ng th i, nh ng con s th ng kê cũng cho th y, các tài năng xu t hi n t ệ ừ

ữ ơ ữ ầ ồ ấ ớ r t s m, h n 1/3 nh ng ng ườ ượ i đ ư c xem là có tài năng đã là nh ng th n đ ng khi ch a

ế ớ ậ ổ ườ ế ệ ệ ầ đ y 10 tu i. Vì v y, trên th gi i, ng ồ i ta luôn quan tâm đ n vi c phát hi n và b i

ưỡ ừ ỏ ổ ở ướ ữ ẻ ừ d ng nhân tài ngay t ứ nh ng năm tháng đ a tr còn nh tu i. n c ta, t ề nhi u năm

ấ ượ ề nay, v n đ này cũng đ c quan tâm.

152

ố ớ ế ọ ệ ế ạ ệ Đ i v i môn h c ti ng Vi ộ t, bên c nh b sách Ti ng Vi ế ộ t, còn có b sách Ti ng

ệ ạ ố ệ ỳ ỏ ấ Vi t nâng cao, bên c nh kì thi t t nghi p còn có các k thi HS gi i các c p. Ngành giáo

ứ ồ ưỡ ế ỏ ế ệ ọ ụ d c quan tâm đ n các hình th c b i d ng HS gi i ti ng Vi ồ t, trong đó, chú tr ng b i

ưỡ ề ừ ứ ế ỹ ữ ữ ề ỏ d ng ki n th c, k năng v t ng , ng pháp. Trong các đ thi HS gi ỏ i, các câu h i,

ệ ừ ườ ộ ử ế ậ bài t p v th ng chi m m t n a. ề Luy n t và câu

ồ ưỡ ụ ệ ế ỹ ừ ữ ữ ủ M c tiêu c a vi c b i d ứ ng các ki n th c, k năng t ng , ng pháp cho HS

ỏ ữ ọ ữ ạ ặ ầ ả ố khá, gi i không ph i là đào t o ra các nhà ngôn ng h c, m c d u trong s nh ng HS

ỏ ữ ọ ữ ụ ở khá, gi ủ i này, có nh ng em tr thành các nhà ngôn ng h c tài năng. M c tiêu chính c a

ồ ưỡ ệ ữ ự ả ư vi c làm này là b i d ng năng l c ngôn ng , kh năng t ầ duy, góp ph n hình thành

ườ ệ ệ ạ nhân cách con ng i Vi t Nam hi n đ i.

ệ ồ ưỡ ụ ủ ệ ỏ ề ệ ừ Nhi m v c a vi c b i d ng các HS khá, gi i v Luy n t ệ và câu là: phát hi n

ệ ừ ữ ế ồ ưỡ ứ ế ề Luy n t và câu ra nh ng HS có năng khi u v ; b i d ng nâng cao ki n th c và k ỹ

ề năng v phân môn này cho các em.

ồ ưỡ ộ ệ ề ừ ứ ế ỹ 2. N i dung và bi n pháp b i d ng ki n th c, k năng v t và câu cho HS khá

gi iỏ

ồ ưỡ ệ ừ ệ ồ ộ ỏ ề Luy n t và câu B i d ng HS khá, gi i v là m t vi c làm lâu dài và đ ng b ộ ở

ườ ở ả ờ ừ ừ ạ ờ nhà tr ng và nhà, trong c gi chính khoá và ngo i khoá, t ng ngày, t ng gi ệ . Vi c

ồ ưỡ ế ầ ỹ ị ấ ọ ỗ ứ xác đ nh các ki n th c, k năng c n b i d ng cho HS là r t quan tr ng. M i ch ươ ng

ồ ưỡ ụ ộ ỏ ụ ả trình có m t m c tiêu riêng, b i d ng HS khá, gi ủ i cũng ph i bám m c tiêu c a

ươ ch ng trình.

ồ ưỡ ứ ế 2.1. B i d ng ki n th c và kĩ năng t ừ ữ ng

ồ ưỡ ế ề ừ ứ ế a) B i d ng ki n th c lý thuy t v t cho HS

ề ừ ứ ế ữ ầ ượ ồ ưỡ ấ ạ Các ki n th c v t ng HS c n đ c b i d ủ ng nâng cao đó là: c u t o c a

ế ừ ơ ừ ừ ừ ừ ồ ừ ừ ề ti ng, t đ n, t ứ ph c, t ghép, t láy; t đ ng nghĩa, t trái nghĩa, t nhi u nghĩa, t ừ

ở ỗ ộ ộ ố ấ ả ư ấ ị ề ồ đ ng âm. m i n i dung ph i l u ý m t s v n đ nh t đ nh.

ề ấ ạ ủ ầ ư ề ấ ữ ế ế ế ặ ệ V v n đ c u t o c a ti ng, c n l u ý đ n nh ng ti ng đ c bi ự t, có s không

ữ ế ữ ươ ứ t ữ ng ng gi a ng âm và ch vi t.

ể ạ ẳ ầ ỏ ớ ả ế ậ Tìm bộ Ch ng h n, có th yêu c u các HS khá, gi i l p 4 gi i quy t bài t p sau:

ế ậ ầ ậ ướ ph n âm đ u trong các ti ng in đ m d i đây ế ặ , tháng : làm gì, gi gìnữ ặ , gi c giã, gi t gi c

153

ế ầ ệ ữ ể ằ t có th ghi b ng ba ch khác giêng, gi ngế kh i, ơ gia đình. Âm đ u /z/ trong ti ng Vi

ế ậ ầ ậ ầ ộ ứ ị nhau d, gi, g. Bài t p này yêu c u HS xác đ nh b ph n âm đ u /z/ trong các ti ng ch a

ữ ế ầ ượ ế ữ gì, gìn, gi t, giêng, gi ng gi ặ , gi c, các ch g, gi. Trong ế âm đ u /z/ đ c vi t là g, trong

ầ ượ ế ữ ứ ế ầ ỹ giã, gia âm đ u đ c vi t là gi. Nh ng ki n th c này còn góp ph n nâng cao k năng

ả chính t cho HS.

ề ấ ạ ừ ừ ơ ề ấ ừ ừ ầ ư ế ỹ V v n đ c u t o t đ n, t (t láy, t ậ ghép), c n l u ý đ n k năng nh n

ạ ừ ệ ề ặ ấ ạ ố ượ ự ườ ừ di n, phân lo i t . Xét v m t c u t o, d a vào s l ế ng ti ng, ng i ta chia t thành

ừ ừ ơ ừ ế ở ừ ứ hai nhóm: t ộ ế có m t ti ng là t đ n và t có hai ti ng tr lên là t ể ế ụ ph c. Đ ti p t c

ạ ừ ườ ệ ữ ự ế ố ừ ữ ế phân lo i t ứ ph c, ng i ta d a vào m i quan h gi a các ti ng trong t . N u gi a các

ế ừ ố ừ ế ế ừ ti ng trong t ệ ề có m i quan h v nghĩa thì đó là t ghép, n u các ti ng trong t ỉ ch có

ệ ề ừ ệ ữ ế ế ố ừ quan h v âm thì đó là t láy. Vì th , m i quan h gi a các ti ng trong t là căn c đ ứ ể

ừ phân bi ệ ừ t t ghép và t láy.

ườ ợ ấ ể ừ ử ở ạ ư nhà c a, sách v , xe đ p, Ngoài các tr ng h p r t tiêu bi u cho t ghép nh

ể ừ ự ế ẽ ỏ ọ h c sinh ẹ ư xanh xao, đ p đ , nh nh n ..., tiêu bi u cho t láy nh ắ ..., trong th c t , khi

ạ ừ ấ ạ ườ ầ ư ữ ợ ừ phân lo i t theo c u t o, có các tr ng h p c n l u ý sau: có nh ng t ế mà các ti ng

ệ ề ệ ề ủ ư thúng m ng, t ươ ố i t t, đi đ ng ừ ừ v a có quan h v nghĩa v a có quan h v âm nh ứ ... thì

ừ ự ố ắ ư ề ở ượ ế x p vào t ề ghép theo nguyên t c u tiên v nghĩa, s gi ng nhau v âm đây đ c xem

ự ữ ợ ừ ứ ể ạ ả ẫ là s trùng h p ng u nhiên. Có nh ng t ế ị đ ng trên quan đi m l ch đ i thì c hai ti ng

ộ ế ư ể ồ ỉ ộ ế ạ cùng có nghĩa, nh ng trên quan đi m đ ng đ i thì ch còn m t ti ng có nghĩa, m t ti ng

ị ấ ề ấ ộ ư chùa chi n, đ t đai, chim chóc, xe c , tre pheo, gà qué... đã b m t nghĩa nh ữ Nh ng t ừ

ẽ ượ ộ ế ứ ư ữ ạ ạ ấ ấ này s đ c chia làm hai lo i. Lo i th nh t có m t ti ng m t nghĩa nh ng gi a hai

ế ạ ề ượ ế ừ ấ ư chùa chi n, đ t đai, chim chóc ti ng l ệ ề i có quan h v âm nh thì đ c x p vào t láy.

ứ ữ ạ ừ ộ ế ế ấ Lo i th hai là nh ng t ữ có m t ti ng m t nghĩa và gi a hai ti ng không có quan h v ệ ề

ạ ượ ế ừ âm thì l c x p vào t i đ ghép.

ừ ệ ắ ừ ồ ư t c kè, m hóng, b k t ư mì ữ Nh ng t ầ thu n Vi t nh ồ ế ...hay các t ượ vay m n nh

ữ ừ ế ể ả chính, xà phòng, mít tinh... là nh ng t mà c hai ti ng dù xét theo quan đi m nào cũng

ệ ề ề ẫ ở ể ọ ề đ u không có quan h v âm l n v nghĩa. ạ ti u h c, không d y lý thuy t v lo i t ế ề ạ ừ

ư ế ừ ẽ ả ữ ừ ủ ộ này, n u HS ch đ ng đ a ra các t này, chúng ta s gi i thích đây là nh ng t ặ ghép đ c

bi t.ệ

154

ừ ự ố ấ ể ủ ế ề ế Các t có hai ti ng mà các ti ng c a chúng có s gi ng nhau v âm, b t k có

ượ ế ố ở ể ế ọ ừ ụ chôm chôm, th nằ tìm đ c ti ng g c hay không, ề ti u h c, đ u x p vào t láy. Ví d :

ừ ể ồ ỏ ẻ ầ ề ượ ằ l n, ba ba, ngày ngày, g t g t... ọ ạ n ào, m ĩ, c ch, n n... ậ ậ Các t ki u đ u đ c xem

ừ ượ ả ế ừ ố ở ỗ ế là t láy và đ c gi i thích là các ti ng trong t gi ng nhau ắ ch cùng v ng khuy t ph ụ

ầ ừ ư ỏ ườ ợ ừ âm đ u. Ngoài ra, khi xét t láy, l u ý không b qua các tr ng h p t ầ ụ láy ph âm đ u

ư ế ằ ư cong queo, cu ngố nh ng trên ch vi ữ ế ạ ượ t l i đ c vi ữ t b ng các con ch khác nhau nh

quít, kính koong...

ầ ư ế ầ ườ ầ ẫ ợ c n m n, chuyên Tuy nhiên, cũng c n l u ý, không x p nh m các tr ng h p

ừ ứ ư ữ ế ố chính... vào t ữ ữ láy vì gi a các ti ng có hình th c ng âm gi ng nhau nh ng đây là nh ng

ệ ỗ ế ữ ề ế ừ ệ ề ừ t Hán Vi t, m i ti ng đ u có nghĩa và gi a các ti ng trong t có quan h v nghĩa.

ề ấ ớ ừ ầ ư ệ ề ề ừ ồ ề V v n đ các l p t có quan h v nghĩa, c n l u ý v t đ ng nghĩa và t ừ

ự ề ấ ờ ự ồ ữ ừ nhi u nghĩa. Th c ch t, không bao gi có s đ ng nghĩa hoàn toàn gi a các t . SGK

ạ ồ ồ ỉ ươ phân ra hai lo i đ ng nghĩa hoàn toàn và đ ng nghĩa không hoàn toàn ch là t ố ng đ i.

ừ ể ề ậ ượ ế ồ ữ Nh ng t nào trùng nhau v nghĩa bi u v t thì đ c x p vào đ ng nghĩa hoàn toàn,

ừ ộ ố ệ ể ỉ ượ ế ồ ữ nh ng t nào ch trùng nhau m t s nét nghĩa bi u ni m thì đ c x p vào đ ng nghĩa

ữ ậ ừ ồ ấ ề ể ậ ẫ ể không hoàn toàn. Th t ra, nh ng t ề ể đ ng nh t v bi u v t v n có th khác nhau v bi u

ữ ệ ừ ồ ấ ề ể ể ề ệ ể ắ ni m, nh ng t đ ng nh t v bi u ni m có th khác nhau v nghĩa bi u thái (s c thái

ố ớ ề ừ ữ ế ả ầ tình c m). Đ i v i nh ng HS có năng khi u v t ầ và câu, c n yêu c u các em th y đ ấ ượ c

ế ề ủ ừ ạ ậ ạ ẳ ự s khác nhau tinh t v các lo i nghĩa trên c a t ể . Ch ng h n, có th ra bài t p: Phân

ệ ắ ủ ữ ừ ồ ợ ừ ậ ậ bi t s c thái nghĩa c a nh ng t đ ng nghĩa (in đ m) trong các t p h p t sau:

ắ ữ ữ ướ ề ư ặ a) Nh ng khuôn m t ệ , nh ng b c chân n ng n nh đeo đá. ặ tr ng b ch

ắ ố b) Bông hoa hu ệ tr ng mu t.

ắ c) H t g o n.ầ ạ ạ tr ng ng

ắ . d) Đàn cò tr ng phau

ắ núi r ng.ừ e) Hoa ban n ở tr ng xoá

ố ớ ệ ượ ừ ề ầ ắ ượ ố Đ i v i hi n t ng t nhi u nghĩa, HS c n n m đ ể c nghĩa g c và nghĩa chuy n

ừ ắ ơ ế ụ ể ữ ể ầ ắ ả ớ ủ c a các t ủ g n v i các văn c nh c th . GV c n n m v ng hai c ch chuy n nghĩa c a

ế ề ệ ụ ể ủ ụ ớ ụ ể ạ ẩ ừ t nhi u nghĩa ti ng Vi t là n d và hoán d v i các d ng c th c a chúng đ xây

ủ ừ ữ ự ể ậ ắ ử ụ ự d ng bài t p, giúp HS n m v ng s chuy n nghĩa c a t và cách s d ng các nghĩa

155

ư ự ữ ể ể ướ ậ chuy n. Có th xây d ng các bài t p nh sau: Trong nh ng câu nào d i đây, các t ừ

ườ ữ ể ố mang nghĩa g c và trong nh ng câu nào chúng mang nghĩa chuy n? s n, tai

nườ tôi. a) S nườ : Nó hích vào s

ạ Con đèo ch y ngang s nườ núi.

Tôi đi qua phía s nườ nhà.

ự ủ ả D a vào s nườ c a b n báo cáo...

ắ ấ tai nghe. ề b) Tai: Đó là đi u tôi m t th y

ế ố ệ Chi c c i xay lúa cũng có hai ấ tai r t đi u.

ế ả ấ Đ n c cái m, cái chén cũng có tai.

ệ ắ ỹ ừ ừ b) Luy n k năng n m nghĩa t ử ụ và s d ng t cho HS

ệ ể ắ ỹ ừ ừ ạ ầ Đ rèn luy n k năng n m nghĩa t ử ụ và s d ng t cho HS, c n có các d ng bài

ậ t p sau:

ệ ể ậ ắ ỹ ừ ủ ườ Bài t p ki m tra, rèn luy n k năng n m nghĩa t c a HS: th ầ ng là yêu c u

ả ừ ặ ữ ụ ể HS gi i nghĩa t ữ ụ ho c thành ng , t c ng c th .

Ví d : ụ

ệ ạ ừ gan d , gan góc 1) Phân bi ủ t nghĩa c a hai t :

ả 2) Gi i nghĩa thành ng : ữ Vào sinh ra tử

ụ ế ể ế ế ề ộ 3) Em hi u th nào v n i dung câu t c ng " ẹ " ữ Cái n t đánh ch t cái đ p

ố ừ ể ậ ề ố ừ ủ ự ể Bài t p phát tri n v n t và ki m tra s phong phú v v n t c a HS, th ườ ng

ạ ồ bao g m các d ng sau:

ừ ộ ườ ưở ệ ộ ố ừ ầ + Yêu c u HS tìm t theo m t tr ng liên t ng nào đó: Li t kê m t s t , thành

ữ ụ ữ ng , t c ng nói v ch đi m ộ ố . ề ủ ể tình yêu cu c s ng

ụ ế ữ ầ ừ ữ tr yẩ + Yêu c u HS phân nhóm nghĩa: Ví d : X p nh ng t ng sau vào hai nhóm:

ạ ộ ả ộ ộ ộ ộ ộ ị ạ ộ ộ h i, h i làng, đ i h i, h i ngh , d h i, vũ h i, h i đàm, h i th o.

ầ ừ ạ ừ ớ ệ ố ỗ + Yêu c u HS tìm t l c (t ừ trái v i h th ng): T nào (trong m i dãy t ừ ướ i d

ớ ế ừ ạ đây) có ti ng ế còn l i? nhân không cùng nghĩa v i ti ng nhân trong các t

ứ ạ a) nhân lo i, nhân tài, nhân đ c, nhân dân

ậ ậ b) nhân ái, nhân v t, nhân nghĩa, nhân h u

ả ố ứ c) nhân qu , nhân t , nhân ch ng, nguyên nhân

156

ệ ử ụ ậ ừ ử ụ ể ừ ủ ồ Bài t p luy n s d ng t ả và ki m tra kh năng s d ng t c a HS, bao g m bài

ề ừ ặ ế ữ ỗ ạ ừ ậ t p đi n t , đ t câu, vi t đo n văn, ch a l i dùng t

ọ ừ ầ ỗ ố ọ ừ ề ợ ợ + Yêu c u HS ch n t thích h p đi n vào ch tr ng: Ch n t thích h p trong các

ể ề ỗ ố ế ắ ờ ơ xanh bi c, xanh ng t, xanh rì, xanh r n, xanh l , xanh xao. ừ t sau đ đi n vào ch tr ng:

ờ Tr i thu....

Lúa con gái....

Hàng cây ... bên sông

ướ ắ Chú mèo m p m t....

ườ ng quét vôi màu.... T

ố ặ Khuôn m t...., h c hác

ỏ ọ C m c....

ữ ầ ặ ặ ớ ỗ ứ ọ tài cao đ c tr ng, tài hèn + Yêu c u HS đ t câu: Đ t câu v i m i thành ng sau:

ọ ứ đ c m n.

ủ ữ (G i ýợ : Nghĩa c a hai thành ng này:

ọ ườ ỏ ượ ọ ứ Tài cao đ c tr ng: Ng i tài gi ạ ứ i, đ o đ c, đ c kính tr ng.

ọ ườ ứ ề ố ỏ ứ Tài hèn đ c m n: ng i tài và đ c đ u kém c i (có khi là cách nói khiêm t n)

ế ớ ừ ạ ế ề ờ ầ + Yêu c u HS vi t đo n văn v i t đã cho: Vi t 23 câu nói v l ủ i khuyên c a

ố ẹ ố ớ ữ ụ ế ặ ế ông bà ho c b m đ i v i con cháu, trong đó, có dùng câu t c ng "Cái n t đánh ch t

cái đ p".ẹ

ữ ầ ỗ ừ ừ + Yêu c u HS ch a các l i dùng t ụ sai. Ví d : Tìm t ồ dùng sai trong các câu r i

ử ạ s a l i:

ạ ậ ấ a) B n Lan r t chân chính, nghĩ sao nói v y.

ườ ự ườ ộ ượ ẽ ế i nào t tin, ng i đó s không ti n b đ c. b) Ng

ồ ưỡ ứ ữ ế 2.2. B i d ng ki n th c và kĩ năng ng pháp

ề ừ ạ ệ ượ ể ể ầ ạ ề ấ a) V v n đ t lo i, nên chú ý hi n t ng chuy n lo i. Có th yêu c u HS

ậ ừ ạ ụ ể ả ệ nh n di n các t lo i trong các văn c nh c th .

ụ ộ ừ ừ ở ừ ướ Ví d : Tìm đ ng t (trong các t ậ in đ m) ặ t ng c p câu d i đây:

a) Nhân dân th gi i ế ớ mong mu nố có hoà bình.

ế ớ ề ự ủ ệ ẽ i v hoà bình s thành hi n th c. Nh ng ữ mong mu nố c a nhân dân th gi

157

ả ớ ặ ị c l p im l ng. b) Đ nghề

ợ ị h p lý. Đó là m t ộ đ nghề

ề ở ấ c) B m con. ố ẹ hi v ngọ r t nhi u

ủ ố ẹ ở ơ ở con là có c s . Nh ng ữ hi v ngọ c a b m

ọ ườ i gi ữ ậ ự tr t t . d) Yêu c uầ m i ng

ự ệ ầ Bài toán này có hai yêu c uầ c n th c hi n.

ứ ầ ề ấ ồ ưỡ ế ề ể ỏ b) V v n đ câu, các ki n th c c n b i d ng cho HS là: các ki u câu h i, câu

ữ ạ ữ ị ủ ữ ế ầ ả ể k , câu khi n, câu c m; các thành ph n câu ch ng , v ng , tr ng ng ; câu ghép và các

ế ấ ố cách n i các v câu ghép; d u câu.

ụ ề ể ạ ầ V các ki u câu phân lo i theo m c đích nói, GV nên yêu c u HS phân bi ệ t

ượ ượ ụ ớ ượ ụ đ c các câu đ c dùng v i m c đích nói chính danh và các câu đ ớ c dùng v i m c đích

ệ ậ ầ ậ ạ ậ ậ ọ ệ nói khác. Vì v y, các bài t p nh n di n d ng nâng cao nên chú tr ng yêu c u nh n di n

ụ ụ ệ ể ạ ậ ầ ậ ậ ơ m c đích nói h n là nh n di n ki u câu. Các bài t p v n d ng nên yêu c u HS t o câu

ế ụ ể ế ố ả ề ả ớ ọ ố ị ắ g n li n v i các tình hu ng giao ti p c th và chú tr ng các y u t đ m b o phép l ch

ể ượ ể ượ ề ấ ỏ ế ự s trong giao ti p. Ki u câu đ c quan tâm nhi u nh t là câu h i vì nó có th đ c dùng

ụ ề ớ v i nhi u m c đích nói khác.

ố ớ ể ệ ể ặ ậ ỹ ệ ấ Đ i v i các ki u câu k , khó nh t là k năng nh n di n, đ c bi t là có tr ườ ng

ả ờ ư ả ộ ế ỏ th nào?, làm gì?). ị ữ ợ h p m t câu nh ng v ng có hai kh năng tr l i câu h i (

ể ặ ụ ỏ ậ ướ Đàn voi ch m rãi b c đi Ví d , có th đ t hai câu h i cho câu là (1)Đàn voi thế

nào?, (3) Đàn voi làm gì?.

ự ừ ữ ượ ấ ọ ừ ữ ấ Th c ch t, khi t ng nào trong câu đ c nh n gi ng khi nói, t ng đó là b ộ

ủ ị ữ ậ ườ ậ ủ ị ữ ậ ộ ch m rãi ph n chính c a v ng . Trong tr ợ ng h p (1), là b ph n chính c a v ng . Câu

ườ ướ ậ ộ ế ể Ai th nào?. b c đi ộ đã cho thu c câu k Trong tr ợ ng h p (2), là b ph n chính c a v ủ ị

ữ ộ ể Ai làm gì?. ng . Câu đã cho thu c ki u

ữ ữ ề ầ ạ ầ ầ ạ ọ V thành ph n câu, tr ng ng là thành ph n c n chú tr ng. Tr ng ng là thành

ễ ẫ ể ầ ầ ớ ỹ ệ ạ ph n d l n v i các thành ph n khác. Có th rèn cho HS k năng phân bi t tr ng ng ữ

ố ừ ổ ỉ ơ ữ ữ ữ ạ ạ ố ớ v i thành t ụ ủ ụ ph c a c m t ủ (b ng ), tr ng ng và ch ng ch n i ch n, tr ng ng ữ

ộ ế ủ ớ v i m t v c a câu ghép.

158

ứ ề ấ ầ ượ ế ủ ệ Ngoài ra, các ki n th c v d u câu, câu ghép cũng c n đ ố c rèn luy n, c ng c ,

nângh cao cho HS.

ữ ệ ạ ậ ồ ỹ * Bài t p rèn luy n k năng ng pháp g m các d ng sau:

ự ụ ệ ầ ầ ậ ị + Yêu c u HS nh n di n câu, m c đích nói, tính l ch s , thành ph n câu:

ỏ ướ ể ệ ượ Trong các câu h i d i đây, câu nào th hi n đ ự ị c phép l ch s :

ị ố ướ ượ ấ c đ c không? Em l y giúp ch c c n

ơ ố ướ ượ Nam ị i, cho ch xin c c n c đ c không?

ồ ấ ấ ườ ố ướ Ng i đ y mà không l y cho ng i ta c c n c à?

ầ ạ + Yêu c u HS phân lo i câu:

ụ ướ ự ạ ơ Ví d : Phân các câu d i đây thành hai lo i: câu đ n và câu ghép. Em d a vào đâu

ư ậ ể đ phân chia nh v y?

ụ ữ ấ ả ộ ọ ạ a) Trên các tr ng r ng và chung quanh nh ng lùm b i th p m c theo các l ch

ướ ấ ậ ủ ể ế ạ n c, ta có th nghe ti ng vù vù b t t n c a hàng nghìn lo i côn trùng có cánh không

ớ ạ ữ ng t bay đi bay l i trên nh ng bông hoa nhi ệ ớ ặ ỡ t đ i s c s .

ọ ư ỏ ơ ế t m a loáng thoáng r i trên chi c khăn quàng đ và mái tóc xoã ộ b) M t vài gi

ợ ỏ ẫ ủ ữ ỷ ướ ỏ ỷ ngang vai c a Thu ; nh ng s i c đ m n c làu vào dép Thu làm cho bàn chân nh bé

ướ ạ ủ c a em t l nh.

ư ủ ế ắ ố ặ c) Cây chu i cũng ng , tàu lá l ng đi nh thi p vào trong n ng.

ắ ươ ườ ắ ầ ả ơ ướ ng v n th m tho ng b t đ u rón rén b c ra, và tung d) Trong im ng, h

ỏ ườ ả ữ ẹ tăng trong gió nh , nh y trên c , tr n theo nh ng thân cành.

ể ệ ặ ặ ầ ỏ ượ ự ị + Yêu c u HS đ t câu: Em hãy đ t câu h i th hi n đ c phép l ch s . Nói rõ

ặ ố ỏ ố tình hu ng mà em đ t câu h i là tình hu ng nào.

ầ ầ ở ỗ ỗ ố ướ + Yêu c u thêm thành ph n câu: m i ch tr ng d ộ i đây, em hãy thêm m t

ộ ố ạ ữ ỉ ơ ể ặ ố ỉ ả ả ậ ho c m t s tr ng ng ch n i ch n đ hoàn ch nh các câu văn t c nh v t.

ậ ờ ướ ệ ẩ c gió, khi n khi hi n. a)...bông hoa d p d n tr

ộ ả ạ ạ ươ b)...chim hót líu lo t o thành m t b n nh c vui t i.

ữ ọ ưở ẹ ế c)... nh ng con sóng nhè nh li m lên bãi cát, b t sóng màu b i đào.

ể ừ ể ầ ướ + Yêu c u HS chuy n câu: Chuy n t ng câu d ấ i đây thành câu không dùng d u

ủ ấ ỏ ổ ộ ụ ch m h i sao cho n i dung, m c đích c a câu không thay đ i.

ỏ ơ ộ ị ượ ạ c không ? ệ a) Anh (ch ) nói chuy n nh h n m t chút đ

159

ể ạ ỗ ượ c không? b) Các b n có th ra ch khác đá bóng đ

ỉ ụ ụ ệ ỉ ề t Nam" trên truy n hình hay nh ? ữ c) M c "Nh ng k l c Vi

ả ầ ơ ị ậ d) Ch i đá c u mà c u b o không thú v à?

ữ ỗ ầ ỗ ử ụ ấ ướ + Yêu c u HS ch a l i câu sai, l i s d ng d u câu sai: Trong các câu d i đây,

ủ ữ ệ ữ ữ ạ ợ ị ữ ư quan h gi a ch ng và v ng ch a phù h p. Em hãy ch a l i cho đúng.

ừ ừ ả a) Hình nh bà chăm sóc tôi t ng li, t ng tí.

ắ ấ ồ ươ ế ủ ng yêu trìu m n c a ộ b) Tâm h n em vô cùng xúc đ ng khi nhìn th y ánh m t th

Bác.

ệ ừ ề ầ ệ ừ ặ ặ ệ ừ + Yêu c u HS đi n quan h t : Tìm quan h t ho c c p quan h t ợ thích h p

ỗ ố ề đi n vào ch tr ng:

ụ ưở ở ụ ữ ệ ệ ệ ố ng bác sĩ trong vi c ch a b nh...c đã không tr n vi n v ề a) ...c ún tin t

nhà.

ệ ị ữ ụ ụ ệ ế ằ ả ờ ơ ị ạ b)...c ún đ n b nh vi n k p th i....c không ph i ch u nh ng c n đau qu n qu i,

ổ ở ư ậ kh s nh v y.

ụ ữ ụ ệ ệ ệ ế ị ạ c)...con trai c nói đ n chuy n đi b nh v ên ch a b nh...c ún l i nói lãng sang

ệ chuy n khác.

ệ ừ ớ ậ ủ ụ ỏ ừ ụ ệ ỏ ồ d)...c ún đi vi n t s m...b nh s i th n c a c đã kh i t lâu r i.

ớ ộ ị ở V i các n i dung đã xác đ nh trên, có th t ể ổ ứ ồ ưỡ ch c b i d ứ ng cho HS theo các hình th c

ỏ ờ ệ ừ ở ớ ậ Phân hoá HS, có bài t p riêng cho HS khá, gi i trong gi Luy n t và câu l p.

ổ ứ ồ ưỡ ứ ế T ch c b i d ỹ ng ki n th c và k năng nâng cao t ạ ạ i t ộ ế ạ i các câu l c b Ti ng

Vi t.ệ

ế ế ệ ố ự ể ậ ổ ứ T ch c thi t k các h th ng bài t p nâng cao đ HS th c hành thêm.

ế ự ọ ở ạ Có k ho ch cho HS t h c nâng cao nhà

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 2

ả ổ ạ ồ ưỡ ứ ử ụ ứ ế ừ 1. T i sao ph i t ch c b i d ỹ ng ki n th c và k năng s d ng t , câu cho HS khá

gi i?ỏ

ử ụ ự ể ể ộ ừ ề ỹ 2. Xây d ng m t bài ki m tra v k năng hi u nghĩa và s d ng t dùng cho HS khá,

ỏ ớ gi i l p 5.

160

ử ụ ự ứ ế ể ể ạ ộ ỹ 5. Xây d ng m t bài ki m tra ki n th c và k năng s d ng các ki u câu phân lo i theo

ụ ỏ ớ m c đích nói cho HS khá, gi i l p 4.

ạ ộ Ho t đ ng 3:

ể ứ Tìm hi u các hình th c

ạ ộ ạ ệ ừ Luy n t và câu ho t đ ng ngo i khoá

ờ Th i gian: 1 ti ế t

ạ ộ ụ ủ ệ Nhi m v c a ho t đ ng 3

ạ ộ ệ ừ ứ ề ạ ậ ả ề Luy n t và câu Th o lu n nhóm v các hình th c ho t đ ng ngo i khoá v cho

ụ ủ ể ệ ọ HS ti u h c và nhi m v c a nó.

ạ ộ Thông tin cho ho t đ ng 3

ệ ạ ệ ừ Luy n t và câu ạ ộ 1. Khái ni m ho t đ ng ngo i khoá

ạ ộ ế ạ ệ ờ Ho t đ ng ngo i khoá môn ti ng Vi ứ ọ ậ t là hình th c h c t p ngoài gi ớ lên l p. Nó

ệ ạ ọ ậ ữ ứ ạ ọ ộ đóng vai trò quan tr ng trong vi c t o ra nh ng hình th c h c t p sinh đ ng, đa d ng,

ấ ượ ầ ế ệ ố ớ Luy nệ phong phú và góp ph n nâng cao ch t l ng môn Ti ng Vi t. Đ i v i phân môn

ạ ộ ữ ữ ể ể ạ ặ ừ t và câu, ặ ho t đ ng ngo i khoá có nh ng đ c đi m riêng, nh ng đ c đi m này đ ượ c

ứ ừ ư ủ ủ ụ ế ặ ở ị ữ qui đ nh b i m c tiêu c a phân môn và đ c tr ng c a các ki n th c t ữ ng , ng pháp.

ệ ạ ộ ứ ư ạ ườ ế Môn ti ng Vi t có các hình th c ho t đ ng ngo i khoá nh báo t ng, thi sáng tác văn

ơ ể ữ ẹ ạ ộ ở ạ ệ ọ ổ ơ ọ ọ h c, thi v s ch ch đ p, thi đ c th , ngâm th , k chuy n, d h i văn h c, s tay

ả ổ ừ ơ ế ữ ệ ư ầ ữ ụ ữ chính t , s tay t ng , các trò ch i ti ng Vi t, s u t m thành ng , t c ng , ca dao,

ỡ ả ế ệ ệ ừ Luy n t và ặ tham quan, g p g các tác gi có bài trích trong sách ti ng Vi t... Phân môn

ạ ộ ữ ứ ệ ể ể ạ ư Thi k chuy n vui v t ề ừ câu có th có nh ng hình th c ho t đ ng ngo i khoá riêng nh

ế ị ư ầ ữ ổ ữ ụ ả ị ừ và câu, Thi vi t k ch b n và đóng k ch, S u t m thành ng , t c ng , S tay dùng t , Trò

ệ ừ ơ ạ ộ ế ệ ch i Luy n t và câu, D h i ti ng Vi ạ ộ ế t, Câu l c b ti ng Vi ệ ... t

ạ ộ ụ ủ ệ ạ ệ ừ Luy n t và câu 2. Nhi m v c a ho t đ ng ngo i khoá

ạ ộ ệ ừ ạ ệ ử ụ ề ề Luy n t và câu Tham gia ho t đ ng ngo i khoá v HS có đi u ki n s d ng t ừ

ữ ứ ể ế ạ ả ơ ụ ụ ể và câu trong nh ng hoàn c nh giao ti p c th và đa d ng, hi u sâu h n và ng d ng

ứ ề ữ ế ừ ữ ữ ượ ọ nhanh các ki n th c v ng âm, t ng , ng pháp... đã đ c h c.

ạ ộ ế ể ế ạ ổ ợ Theo quan đi m d y ti ng thông qua ho t đ ng giao ti p, thì t h p các ti ế ọ t h c

ạ ộ ạ ạ ớ ườ ọ ậ ọ chính khoá v i các ho t đ ng ngo i khoá t o nên môi tr ẹ ng h c t p hài hoà, tr n v n.

161

ạ ộ ế ẻ ạ ờ ớ ố Chính nh ho t đ ng ngo i khoá v i các tình hu ng giao ti p muôn màu, muôn v , chân

ế ứ ụ ự ề ệ ế ộ th c và sinh đ ng HS có đi u ki n tham gia giao ti p, ng d ng các ki n th c v t ứ ề ừ và

ọ ộ ự ự ữ ộ ể câu đã h c m t cách t ồ nhiên, h n nhiên, t ồ phát tri n và trau d i ngôn ng m t cách

ệ ả ạ ệ ừ ế ọ ệ ừ Luy n t và câu ạ ộ hi u qu . Ho t đ ng ngo i khoá ữ là nh ng "ti t h c Luy n t và câu

ờ ớ ệ ậ ứ ế ế ọ Hình thành ki n th c m i ngoài gi ổ ợ lên l p", b tr cho các ti t h c ự ớ và Luy n t p th c

hành chính khoá.

ạ ộ ạ ệ ừ ữ ụ ệ Luy n t và câu Ho t đ ng ngo i khoá có nh ng nhi m v sau:

ứ ề ừ ế ầ ắ ể ỹ và câu, phát tri n các k năng dùng t ừ Góp ph n kh c sâu các ki n th c v t

ử ụ ế ạ ộ ạ ặ đ t câu, s d ng câu trong giao ti p cho HS ạ . Các ho t đ ng ngo i khoá t o nên môi

ườ ộ ố ự ự ế ế ầ ớ ờ ườ tr ng th c hành giao ti p chân th c, g n v i cu c s ng giao ti p đ i th ậ ng. Vì v y,

ề ệ ệ ộ ỹ ừ ặ ử ụ ơ HS có đi u ki n, đ ng c rèn luy n k năng dùng t đ t câu, s d ng câu đúng, hay,

ế ứ ượ ọ ươ ự ự ở ơ ở tinh t ế . Các ki n th c đ c h c trong ch ng trình th c s tr thành c s lý thuy t đ ế ể

ự ế ế ủ ạ ộ HS ti n hành các ho t đ ng th c hành nói, vi t c a mình.

ơ ậ ầ ưỡ ệ ừ ứ Góp ph n kh i d y và nuôi d ng h ng thú h c t p và câu ọ ậ Luy n t .

ệ ừ ệ ẫ ằ ọ Luy n t và câu ạ Hi n nay, v n có tình tr ng HS không thích h c b ng các phân

ạ ộ ọ ậ ề ừ ịệ ứ ế ạ môn khác. Ho t đ ng ngo i khoá giúp cho v c h c t p các ki n th c v t ữ ng , ng ữ

ố ớ ữ ấ ẫ ạ ạ ở ộ ổ ộ ế pháp tr nên sinh đ ng, h p d n đ i v i HS. Nh ng bu i sinh ho t Câu l c b ti ng

ệ ơ ọ ậ ệ ừ ữ ề ừ ể ệ ợ Vi t, nh ng trò ch i h c t p Luy n t và câu, các đ t thi k chuy n vui v t và câu...

ọ ậ ề ệ ừ Luy n t và câu ứ ẽ ạ s t o nên ni m say mê, h ng thú h c t p phân môn cho HS.

ự ế ạ ộ ạ ượ ở ể Trong th c t , các ho t đ ng ngo i khoá đã đ ầ c các th y cô giáo ti u h c s ọ ử

ỗ ợ ự ệ ệ ệ ế ạ ọ ụ d ng h tr cho vi c h c chính khoá. Tuy nhiên, vi c th c hi n ngo i khoá ti ng Vi ệ t,

ạ ệ ừ ạ ộ ư ườ Luy n t và câu trong đó có ngo i khoá ộ ch a thành m t ho t đ ng th ng xuyên có n ề

ạ ộ ủ ụ ộ ự ứ ế n p. Ho t đ ng này còn ph thu c vào s h ng thú c a các cá nhân GV. Nguyên nhân

ủ ế ả ấ ả ứ ầ ắ ầ ủ ể ậ ọ ch y u là không ph i t t c các GV ti u h c đã nh n th c đ y đ , sâu s c t m quan

ọ ậ ủ ạ ọ ệ ừ ư ọ Luy n t và câu ứ tr ng c a các hình th c h c t p ngo i khoá và h cũng ch a đ ượ c

ị ầ ủ ự ổ ứ ạ ộ ẩ chu n b đ y đ năng l c t ch c các ho t đ ng này.

ạ ộ ứ ạ ệ ừ Luy n t và câu 3. Các hình th c ho t đ ng ngo i khoá

ườ ỉ ề ậ ạ ộ ế ế ệ ạ Lâu nay, ng i ta ch đ c p đ n khái ni m ho t đ ng ngo i khoá ti ng Vi ệ t.

ạ ộ ộ ế ứ ư ự ấ ạ ạ ộ ệ Th c ch t, m t hình th c ho t đ ng ngo i khoá nh Câu l c b ti ng Vi ạ ộ t, D h i

ế ệ ế ị ầ ủ ể ệ ả ố ị ti ng Vi t, Thi vi ế t k ch b n và đóng k ch... có th góp ph n c ng c và rèn luy n ki n

162

ủ ứ ế ỹ ệ ệ ừ Luy n t và câu ề th c, k năng c a nhi u phân môn Ti ng Vi t trong đó có . Tuy nhiên,

ớ ặ ạ ộ ứ ủ ữ ể ạ ơ ợ có nh ng hình th c ho t đ ng ngo i khoá phù h p h n v i đ c đi m c a phân môn

ệ ừ Luy n t và câu .

ề ừ ệ ể a) Thi k chuy n vui v t và câu

ư ầ ọ ấ ể ể ệ ể ể ệ ặ HS ti u h c r t thích k chuy n, s u t m chuy n k . Phát huy đ c đi m này, khi

ệ ừ ể ư ầ ự ệ ẫ ọ và câu d y ạ Luy n t ế , GV có th s u t m và l a ch n các m u chuy n vui liên quan đ n

ọ ậ ủ ụ ể ạ ầ ọ ứ ộ n i dung bài h c đ góp ph n kích thích h ng thú h c t p c a HS. Ví d , khi d y v ề

ể ể ệ ẩ ượ ấ d u ph y, có th k cho HS nghe câu chuy n"Bò cày không đ ị c th t".

ế ộ ượ ế ộ ỷ ị Có m t bác nông dân đ n UBND xã xin đ c gi t th t bò. Ông cán b U ban sau

ả ể ằ ẻ ấ ộ ồ m t h i gi i thích cho bác hi u r ng, con bò bác nuôi đang còn r t kho , ph i đ l ả ể ạ ể i đ

ộ ượ ế ơ ị cày ru ng, không đ c gi ủ t th t, bèn phê vào lá đ n c a bác câu "Bò cày không đ ượ c

ơ ề ẫ ầ ả ị ế ợ ị th t". Bác nông dân c m lá đ n v nhà và v n bình th n gi t bò, đem th t ra ch bán. Khi

ườ ị ườ ộ ữ ủ ề ỏ ng ả i cán b qu n lý th tr ơ ng h i, bác li n chìa lá đ n có ch ký c a ông cán b ộ

ữ ớ ượ ộ ấ ẩ ị UBND xã v i dòng ch "Bò cày không đ ổ c, th t". Thì ra, m t d u ph y đã làm thay đ i

ủ ậ ỉ ộ n i dung c a câu. Bác nông dân th t là hóm h nh, thông minh.

ể ổ ứ ư ầ ề ừ ể ệ ộ Ngoài ra, GV có th t ch c các cu c thi S u t m và k chuy n vui v t và câu.

ầ ộ ặ Các cu c thi này đ t ra hai yêu c u:

ư ầ ứ ế ệ ệ ấ ỗ Th nh t, m i em s u t m các câu chuy n vui liên quan đ n vi c dùng t ừ ặ , đ t

ử ụ ấ câu, s d ng d u câu.

ể ạ ứ ệ ậ ạ ầ Th hai, k l ề i các câu chuy n đó cho th y cô và các b n nghe và bình lu n v ý

ủ ệ nghĩa c a câu chuy n.

ạ ộ ỉ ượ ứ ớ ở ộ ủ ạ V i hình th c ho t đ ng ngo i khoá này, HS không ch đ c m r ng, c ng c ố

ữ ể ế ề ừ ặ ử ụ ấ ượ ệ nh ng hi u bi t v cách dùng t , đ t câu, s d ng d u câu mà còn đ c rèn luy n v ề

ư ầ ặ ượ ể ệ ẩ ể ỹ k năng k . Qua các m u chuy n vui s u t m ho c đ ứ ơ ẽ c nghe k , HS s có ý th c h n

ữ ủ ệ ệ ẩ ậ ồ ơ ừ ặ trau vi c trau d i ngôn ng c a mình, c n th n h n trong vi c dùng t ử ụ , đ t câu, s d ng

ấ d u câu.

ế ả b) Thi vi ể ệ ị t và th hi n k ch b n

ả ở ứ ợ ớ ớ ỉ ị ượ ớ Hình th c này ch phù h p v i HS l p 4l p 5. K ch b n, đây, đ ể ấ c hi u r t

ử ụ ữ ể ả ạ ắ ố ộ ỏ ơ đ n gi n, là nh ng cu c đ i tho i ng n, trong đó có s d ng các câu h i, câu k , câu

ụ ế ề ả ạ ọ khi n, câu c m. Sau khi HS h c xong các bài v câu phân lo i theo m c đích nói, GV căn

ộ ố ủ ể ự ầ ạ ọ ầ ứ c vào ch đi m đã h c trong tu n, yêu c u HS xây d ng các cu c đ i tho i nói v ch ề ủ

163

ừ ọ ử ụ ể ể ể ạ ọ ộ ố ầ đi m đã h c, trong các cu c đ i tho i đó có s d ng các ki u câu v a h c. Đi m c n

ử ụ ể ả ầ ở ả ụ ự ế chú ý là GV ph i yêu c u HS s d ng các ki u câu c m c đích nói tr c ti p và gián

ệ ử ụ ế ố ả ự ế ế ả ả ị ị ti p, chú ý đ n vi c s d ng các y u t đ m b o tính l ch s trong k ch b n.

ỉ ớ ả ả ị ế ứ ả Tuy nhiên, k ch b n ch m i là văn b n vi ầ ứ t, ph i có hình th c th hai, yêu c u

ể ệ ể ệ ủ ả ả ị ị ặ HS th hi n k ch b n c a nhóm mình. Vào vai, th hi n k ch b n chính là lúc HS đ t

ế ố ộ ự ể ệ ạ ố ỹ mình vào các tình hu ng giao ti p m t cách t nhiên, đ rèn luy n k năng đ i tho i.

ư ầ ữ ụ ữ c) S u t m thành ng , t c ng

ướ ươ ế ệ ệ ệ Khác tr c đây, ch ng trình, SGK Ti ng Vi ở ộ ọ t hi n nay, chú tr ng vi c m r ng

ữ ụ ở ộ ố ừ M r ng v n t ữ ố v n thành ng , t c ng cho HS qua các bài ủ ể . theo ch đi m

ữ ụ ể ổ ữ ượ ọ ố ờ Đ b sung v n thành ng , t c ng đ c h c trong gi chính khoá, GV có th t ể ổ

ợ ư ầ ủ ể ữ ụ ữ ứ ch c các đ t s u t m thành ng , t c ng theo ch đi m.

ể ổ ứ ư ầ ữ ụ ệ ể ữ ứ S u t m các chuy n k thành ng , t c ng ; Cũng có th t ch c thêm hình th c

ữ ệ ượ ữ ụ ữ ể ộ thông qua nh ng câu chuy n này HS đ c hi u n i dung các thành ng , t c ng sinh

ắ ơ ơ ộ đ ng h n, sâu s c h n.

ạ ộ ổ ứ ủ ể ủ ề ợ Ho t đ ng này nên t ch c thành nhi u đ t trong năm, bám sát ch đi m c a các

ầ ọ tu n h c.

ử ụ ổ d) S tay s d ng t ừ ữ ng

ạ ổ ạ ạ ụ ộ ỗ ỗ ế M i lo i s tay có m t m c đích riêng, do đó m i lo i l ấ ắ i có cách s p x p, c u

ử ụ ừ ữ ằ ử ụ ỹ ừ ữ ậ ợ ổ ạ t o riêng. S tay s d ng t ng nh m giúp HS tích lu và s d ng t ng thu n l i nên

ủ ể ả ầ c n ph i ghi theo ch đi m.

ụ ừ ữ ề ề ả ả ạ ườ thon th , m m m i, thanh m nh, Ví d : T ng nói v hình dáng con ng i:

ạ ụ ị ẹ ả ầ ả ả ậ m nh mai, lòng khòng, g y gò, m nh kh nh, lép k p, m p m p, c ch.....

ữ ể ổ ừ ặ ậ ượ S tay còn th ghi nh ng cách dùng t , đ t câu hay mà HS thu nh n đ c qua các

ờ ậ ọ ậ gi t p đ c, t p làm văn...

ổ ừ ữ ượ ỹ ố ừ ữ ở ườ ữ ặ S tay t ng đ c tích lu v n t ể ng theo đ c đi m ngôn ng , s tr ặ ng ho c

ủ ừ ự ừ ể ầ ữ ủ nhu c u c a t ng cá nhân nên có th giúp HS nâng cao năng l c t ộ ng c a mình m t

ử ụ ệ ậ ố ừ ữ ạ ừ ể ụ ẳ ớ cách thu n ti n. S tay s d ng t ng có tác d ng khác h n v i các lo i t đi n.

ệ ừ ơ e) Trò ch i Luy n t và câu

ệ ườ ươ ơ ọ ậ ươ Hi n nay, ng ề i ta đ cao ph ng pháp trò ch i h c t p, đây là ph ạ ng pháp d y

ớ ặ ư ứ ụ ứ ể ợ ổ ọ ọ h c phù h p v i đ c tr ng tâm lý l a tu i HS ti u h c, có tác d ng kích thích h ng thú

ế ổ ứ ơ ộ ọ ậ ủ h c t p c a HS. Vì th , GV nên t ắ ch c cho HS tham gia các trò ch i có n i dung g n

ệ ừ ề ế ớ ỹ ủ ươ ơ Trò ch i Luy n t ệ ừ ứ li n v i các ki n th c và k năng luy n t và câu c a ch ng trình.

ể ử ụ ừ ọ ờ ơ ẽ và câu có th s d ng xen k trong t ng bài h c, trong gi ra ch i, trong các ngày l ễ ủ c a

ườ ể ổ ứ ạ ộ ế ệ ổ D h i t... tr ng, cũng có th t ch c trong các bu i ạ ộ ho c ặ Câu l c b ti ng Vi

164

ố ừ ụ ủ ứ ể ơ ố Các trò ch i có tác d ng c ng c tri th c, phát tri n v n t ệ , phát hi n và s a l ử ỗ i

ừ ặ ệ ừ ấ ẳ ạ và câu dùng t , đ t câu. Có r t nhi u ề trò ch iơ Luy n t ặ , ch ng h n, tìm nhanh các c p

ọ ồ ậ ệ ề ồ ừ t trái nghĩa, đ ng nghĩa, dùng tay phát hi n tên g i đ v t, đi n nhanh t ừ ượ t ng thanh,

ừ ừ ệ ấ ặ ẫ ghép t ề và nghĩa, thi đi n nhanh danh t ề , thi đ t câu theo m u... Hi n nay, có r t nhi u

ớ ơ ọ ậ ệ ế ệ ế ủ ọ ụ Vui h c ti ng Vi t ậ t p sách gi i thi u các trò ch i h c t p ti ng Vi t. Ví d , ệ c a tác gi ả

ưở ầ ạ ự ế ơ ủ ả ươ Trò ch i th c hành ti ng Vi t Tr n M nh H ng, ệ c a tác gi Lê Ph ng Nga (Ch ủ

ơ ự ể ử ụ ơ ượ ạ biên)... Ngoài các trò ch i do mình t sáng t o, GV có th s d ng các trò ch i đ c gi ớ i

ệ ậ thi u trong các t p sách trên.

ạ ộ ế g) D h i ti ng Vi ệ t

ạ ộ ế ạ ề ế ữ ệ D h i ti ng Vi t ệ là nh ng đêm sinh ho t v ti ng Vi ễ ộ t. Đây là cu c trình di n

ạ ộ ế ế ệ ệ ừ Luy n t và câu các ho t đ ng liên quan đ n ti ng Vi t, trong đó có ể . HS có th tham gia

ơ ả ệ ừ ả ố ề ữ ậ Luy n t và câu các trò ch i, gi i các bài t p lí thú, gi i câu đ v ngôn ng , đóng

ạ ộ ế ể ộ ề ừ ể D h i ti ng Vi t ệ K chuy n vui v t và câu, K ể ị k ch...Trong ệ có th có các cu c thi

ữ ụ ữ ệ ả ừ ặ chuy n thành ng , t c ng , Gi i nhĩa t , Đ t câu nhanh...

ạ ộ ế ủ ớ ạ ộ ế ể ổ ứ D h i ti ng Vi ể ổ ứ D h i ti ng Vi t ệ t Có th t ch c ệ c a l p, cũng có th t ch c

ở ườ ườ ọ ụ ể ấ ả ẫ ẳ ạ qui mô tr ng và th ư ự ng ph i có các tên g i c th , h p d n, ch ng h n nh "S ra

ề ể ệ ờ ủ ừ đ i c a t ", "Câu chuy n v các ki u câu"....

ạ ộ ế ử ụ ệ ế ầ ỹ ệ D h i ti ng Vi t ề ệ góp ph n rèn luy n nhi u k năng s d ng ti ng Vi t cho HS,

ỹ ừ ặ ơ ộ ể ể ỹ trong đó có các k năng dùng t , đ t câu, k năng k ....Đây cũng chính c h i đ HS

ư ư ế ổ ồ ệ ữ giao l u, trao đ i, tâm tình cũng nh trau d i cách dùng ti ng Vi t trong nh ng tình

ế ạ ố ờ ườ hu ng giao ti p đa d ng, đ i th ng.

ạ ộ ế ệ h) Câu l c b ti ng Vi t

ộ ế ạ ệ ạ ủ ữ ế ơ ệ Câu l c b ti ng Vi t là n i sinh ho t c a nh ng HS yêu ti ng Vi t. Đây đ ượ c

ứ ọ ấ ở ạ ộ ủ ệ ạ ả ộ ạ xem là hình th c h at đ ng ngo i khoá có hi u qu nh t b i vì ho t đ ng c a câu l c

ệ ố ố ượ ế ế ạ ị ộ ượ b đ c ti n hành có h th ng, theo k ho ch đã đ nh, s l ng các HS tham gia vào

ạ ộ ổ ự ị ự ệ câu l c b n đ nh và đó là s tham gia t nguy n.

ề ấ ỳ ắ ủ ữ ạ ấ ộ ổ ớ ạ ộ N i dung c a các bu i sinh ho t câu l c b là nh ng v n đ b t k , g n v i các

ọ ủ ọ ươ ế ệ ệ ừ Luy n t và câu ầ bài h c, các ph n h c c a ch ng trình ti ng Vi t trong đó có . Ví dụ

ề ừ ư ề ỏ ỏ ừ ề ừ ề nh v Câu h i và cách dùng câu h i, v T ghép và t láy, v T nhi u nghĩa...

ộ ế ạ ườ ộ ậ ể ể ọ Câu l c b ti ng Vi ệ ở t nhà tr ả ng ti u h c không ph i là m t t p th nghiên

ề ế ơ ệ ộ ố ế ỉ ệ ứ c u sâu h n v ti ng Vi t mà ch là m t s các HS yêu thích môn ti ng Vi t. Các HS

ẽ ộ ườ ạ này s là các thành viên tham gia m t cách th ế ệ ng xuyên vào công vi c ngo i khoá ti ng

ệ ư ẽ ự ự ệ ẩ Vi ọ ị ồ t, cũng nh s tích c c giúp GV chu n b đ dùng tr c quan, phân phát tài li u h c

ỡ ữ ế ạ ạ ậ t p cho các b n, giúp đ nh ng b n HS y u...

165

ạ ộ Đánh giá ho t đ ng 3

ạ ố ướ ả ờ B n hãy đánh d u ấ  vào ô tr ng tr c các ý tr l i đúng.

ạ ộ ụ ủ ệ ạ ệ ừ ở ể Luy n t và câu 1. Nhi m v c a ho t đ ng ngo i khoá ọ ti u h c là:

ầ ứ ề ừ ế ắ ượ ọ ể và câu đã đ c h c, phát tri n các k ỹ

a)  Góp ph n kh c sâu các ki n th c v t ế ử ụ ừ ặ đ t câu, s d ng câu trong giao ti p cho HS năng dùng t

ơ ậ ưỡ ầ ệ ừ ứ ọ ậ Luy n t và câu ng h ng thú h c t p .

ớ ề ừ b)  Góp ph n kh i d y và nuôi d c)  Hình thành cho HS các tri th c m i v t ứ và câu.

ể ử ụ ạ ộ ứ ệ ạ ả ạ 2. Các hình th c ho t đ ng ngo i khoá nào sau đây có th s d ng hi u qu trong d y

ọ ở ể ệ ừ và câu ti u h c?

ệ ể ề ừ ể ệ ả ị ế và câu t và th hi n k ch b n

ư ầ ữ  Thi vi  Làm báo t ngườ

ả ổ ử ụ ừ ữ ng

ệ ừ ơ và câu  S tay s d ng t ổ  D h i ti ng Vi ệ ạ ộ ế t

ạ ộ ế h c ọ Luy n t  Thi k chuy n vui v t  S u t m thành ng , t c ng ữ ụ  S tay chính t  Trò ch i Luy n t  Câu l c b ti ng Vi ệ t  Ngâm thơ

ế ế ệ ừ ư ầ ơ Luy n t và câu 3. Thi t k ba trò ch i và s u t m 5 câu đ v t ố ề ừ ữ ng .

ẩ ạ ộ ế ộ ệ ớ ổ ng trình cho m t bu i D h i ti ng Vi t cho HS l p 4 5.

ươ ị ộ 4. Chu n b n i dung ch Đánh giá toàn chuyên đề

ư ế ể ệ ệ ừ ể ế ạ ở ể ọ ọ Luy n t và câu 1. Quan đi m giao ti p th hi n nh th nào trong d y h c ti u h c?

ể ạ ố ệ ừ ể ộ ề ấ 2. Đ d y t t m t ki u bài Luy n t ầ ư và câu, GV c n l u ý v n đ gì?

ể ạ ố ộ ộ ệ ừ ả ư ữ ề ầ ấ Luy n t và câu 3. Đ d y t t m t n i dung , GV c n ph i l u ý nh ng v n đ gì?

ả ồ Thông tin ph n h i

ả ồ ạ ộ ủ ề ủ 1. Thông tin ph n h i cho ho t đ ng đánh giá c a các ch đ

ả ồ ạ ộ ủ ề ủ 1.1. Thông tin ph n h i cho ho t đ ng đánh giá c a ch đ 1

ạ ộ ả ồ a) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng1:

ạ ừ ể ả ả ọ ọ ừ ạ ố ượ s l ng t , tính đa d ng, tính 1. D y t cho HS ti u h c ph i chú tr ng c ba tiêu chí

ủ ừ ạ ừ ụ ệ ố ừ ố ừ năng đ ngộ c a t ủ . M c tiêu c a vi c d y t là làm giàu v n t cho HS, v n t càng

ễ ề ạ ả ố ố ừ ề nhi u, càng phong phú thì kh năng di n đ t càng t t. Tuy nhiên, có v n t ư nhi u ch a

ố ừ ạ ả ạ ả ừ ề ặ ủ đ mà v n t ph i đa d ng: tính đa d ng này ph i xét t ộ ấ ạ ừ nhi u m t. T góc đ c u t o

ả ạ ả ừ ơ ừ ừ ả ừ ở ộ ố ừ ừ ừ t , ph i d y cho HS c t đ n , t láy, t ghép; ph i v a m r ng v n t ở ộ v a m r ng

ữ ừ ả ạ ữ ụ ả ừ ồ ố ộ ệ ừ ố v n thành ng , t c ng . T góc đ ngu n g c, ph i d y c t ầ thu n Vi t và t vay

ả ạ ả ộ ử ụ ượ ừ ừ ơ ừ m n. T góc đ s d ng, ph i d y c các t đ n phong cách và đa phong cách. T góc

166

ả ạ ệ ồ ữ ề ồ ộ đ ng nghĩa, ph i d y cho HS các quan h đ ng nghĩa, trái nghĩa, nhi u nghĩa, đ ng

ệ ạ ả ọ ướ ử ụ ẫ ừ ữ ọ âm. Bên c nh đó, ph i coi tr ng vi c h ng d n HS s d ng các t ng đã h c vào

ạ ộ ế ớ ạ ư ậ ượ ho t đ ng nói, vi t hàng ngày. Có nh v y, m i t o đ ộ c tính năng đ ng cho v n t ố ừ

ả ứ ố ừ ử ụ ể ư ề ạ ủ c a HS. Không ph i c có v n t nhi u, đa d ng là có th đ a vào s d ng nhanh,

ế ừ ệ ệ ậ ự ả ả chính xác, tinh t ố ử ụ , mu n s d ng t hi u qu HS ph i luy n t p tích c c hoá v n t ố ừ ủ c a

mình.

ệ ạ ệ ừ ắ ề ệ ệ ả ớ ợ ợ 2. Vi c d y luy n t ả g n li n v i luy n câu là đ m b o tính tích h p, vi c tích h p này

ả ơ ệ ệ ạ ế ượ ứ ặ ờ ọ giúp cho vi c d y h c hi u qu h n, ti ệ t ki m đ c th i gian, công s c. M t khác, t ừ

ơ ả ủ ị ẵ ư ữ ể ể ả ơ ơ ị ư là đ n v s n có, c b n c a ngôn ng nh ng ch a ph i là đ n v có th dùng đ giao

ế ế ố ượ ườ ừ ặ ử ụ ể ế ti p. Mu n giao ti p đ c ng ả i ta ph i dùng t đ t câu, s d ng câu đ giao ti p. Vì

ệ ử ụ ế ợ ữ ệ ệ ế ơ ớ ị ệ ậ v y, n u k t h p vi c rèn luy n vi c s d ng hai đ n v ngôn ng này v i nhau thì hi u

ọ ậ ủ ọ ẽ ả ạ ệ ẽ ạ ộ ơ ơ ượ qu d y h c s cao h n, vi c h c t p c a HS s sinh đ ng h n, t o đ ố c tình hu ng

ự ơ ọ ậ h c t p chân th c h n.

ạ ộ ả ồ b) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 2:

ệ ừ ụ ự ệ ế ệ ỹ và câu 1. Phân môn Luy n t th c hi n m c tiêu rèn luy n các k năng giao ti p nói, nghe,

ế ố ừ ằ ử ụ ệ ặ ỹ ừ ọ đ c, vi t cho HS b ng cách làm giàu v n t , rèn luy n k năng đ t câu, s d ng t và

ẽ ế ờ ụ ế ệ ế ả ạ câu. Nh đó này HS s vi t, nói chính xác, thuy t ph c, đ t hi u qu giao ti p cao; khi

ế ẽ ọ ủ ố ượ ế ố nghe, đ c HS s phân tích và ti p thu thông tin t ừ ờ l i nói c a đ i t ng giao ti p t ạ t, nh y

bén.

ệ ụ ể ố ừ ạ ồ ừ ệ ố 2. "Làm giàu v n t " bao g m các công vi c c th là: d y nghĩa t ố , h th ng hoá v n

ở ộ ố ừ ọ ố ừ ố ừ ự ả ạ ừ t ( còn g i là M r ng v n t và phân lo i, qu n lý v n t ), tích c c hoá v n t , văn

hoá hoá v n t ố ừ .

ụ ủ ữ ệ ệ ệ ệ ạ ạ 3. Vi c d y luy n câu hi n nay, bên c nh các nhi m v c a phân môn ng pháp tr ướ c

ử ụ ụ ể ệ ả ợ ớ ỹ đây, ph i rèn luy n cho HS k năng s d ng các ki u câu phù h p m c đích nói, v i tình

ờ ể ạ ể ạ ệ ế ế ả ỹ ố hu ng l ạ i nói đ đ t hi u qu giao ti p cao, k năng liên k t các câu đ t o thành đo n

văn, văn b n.ả

ườ ọ ự ự 4. Ng i h c t th c hiên.

ả ồ ạ ộ ủ ề ủ 1.2. Thông tin ph n h i cho ho t đ ng đánh giá c a ch đ 2

ạ ộ ả ồ a) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng1:

ộ ươ ệ ể ọ 1. N i dung lý thuy t v t ế ề ừ ượ ạ đ c d y trong ch ng trình ti u h c hi n nay:

167

ề ấ ạ ừ ừ ơ ừ V c u t o t đ n và t : t ừ ứ ừ ph c; t ghép và t láy

ề ừ ừ ề ừ ồ V các l p t ớ ừ ừ ồ : t đ ng nghĩa, t trái nghĩa, t nhi u nghĩa, t đ ng âm

ề ừ ệ V các bi n pháp tu t : so sánh, nhân hoá

ề ừ ạ ừ ộ ừ ệ ừ V t lo i: danh t , đ ng t , tính t ừ ạ ừ , đ i t , quan h t

ấ ạ ủ ế ậ ủ ầ ề ế ộ V ti ng: c u t o c a ti ng, các b ph n c a v n

ế ề ừ ộ ươ ả ượ ớ ề ớ ươ 2. N i dung lý thuy t v t trong ch ng trình m i gi n l c nhi u so v i ch ng trình

ố ượ ế ạ ế ề ừ ạ ươ CCGD. Tuy nhiên, s l ng ti t d y lý thuy t v t l ả i không gi m đi vì ch ng trình

ệ ậ ự ế ặ ớ ỗ ế ổ b sung các bài luy n t p th c hành (đi kèm v i m i bài lý thuy t). M t khác, các ki n

ế ề ừ ượ ứ ở ạ ắ ạ ậ ử ụ ơ th c lý thuy t v t đ c hình thành d ng qui t c t o l p, s d ng các đ n v t ị ừ

ề ừ ẳ ọ ượ ế ề ủ ừ ạ ự v ng. Ch ng h n, khi h c v t trái nghĩa, HS đ c bi ụ t v tác d ng c a t trái nghĩa

ề ừ ồ ế ọ ượ ữ ồ ọ trong giao ti p; khi h c v t đ ng âm, HS đ ơ c h c các cách ch i ch đ ng âm; khi

ế ề ể ạ ừ ứ ọ ề ừ ứ h c v t ph c HS bi t v các cách chính đ t o t ph c...

ủ ươ ệ ồ ớ ỗ ở ộ ủ ề M r ng v n t 3. Các ch đ ố ừ c a ch ng trình m i có quan h đ ng tâm. M i ch đ ủ ề

ượ ầ ượ ở ở ạ ỗ ầ ở ạ ể ố ồ ở đ c l n l t tr đi tr l i theo ki u đ ng tâm xoáy trôn c, m i l n tr đi tr l i là

ộ ầ ượ ơ m t l n đ c khai thác sâu h n.

ạ ộ ả ồ b) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 2:

ự ệ ế ắ ọ ộ ươ ể ệ ớ 1. Cách l a ch n và s p x p n i dung luy n câu trong ch ng trình m i th hi n rõ

ụ ế ệ ỹ m c tiêu rèn luy n k năng giao ti p cho HS:

ở ệ ậ ạ ớ ử ụ ỉ ể giai đo n l p 23, ch cho HS làm quen và luy n t p cách s d ng các ki u

ộ ố ấ ữ ạ ữ ổ ể ơ ữ ị ữ ủ ầ câu k đ n, các thành ph n câu ch ng , v ng , tr ng ng , b ng và m t s d u câu.

ế ụ ệ ậ ứ ự ế ế ấ ớ ộ Lên l p 45, cung c p các ki n th c lý thuy t và ti p t c luy n t p th c hành các n i

dung trên.

ụ ể ạ ạ ạ ọ ọ Chú tr ng d y các ki u câu phân lo i theo m c đích nói, chú tr ng d y cách s ử

ự ề ề ế ể ạ ị ạ ụ d ng các ki u câu này và phép l ch s khi giao ti p. Không d y nhi u v cách phân lo i

ấ ạ ệ ậ ể nh n di n các ki u câu theo c u t o.

ữ ề ế ề ạ ầ ạ Khi d y v câu ghép, thành ph n tr ng ng , các phép liên k t câu đ u đi t ừ ộ n i

ắ ử ụ ứ ệ ế ọ ơ dung đ n hình th c, coi tr ng vi c hình thành các qui t c s d ng h n là hình thành khái

ệ ề ơ ị ni m v các đ n v này.

ẽ 2. Xem hình v sau:

168

DÊu c©u

Thµnh phÇn c©u

C¸ c kiÓu c©u

VÞ ng÷

PhÐp lÆp

C©u hái

C©u khiÕn

C©u c¶m

Chñ ng÷

PhÐp thÕ

PhÐp nèi

Tr¹ ng ng÷

C©u kÓ

DÊu gi÷a c©u

DÊu cuèi c©u

ạ ộ ả ồ c) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 3:

ườ ọ ự ự ạ ộ ủ ề ự ụ ủ ệ 1. Ng i h c t th c hi n (d a vào m c Thông tin cho ho t đ ng 3 c a ch đ 2)

ươ ữ ữ ồ ề ể 2. V ki u bài: ch ừ ng trình CCGD, hai phân môn T ng và Ng pháp bao g m các

ể ki u bài sau:

ở ộ ố ừ ớ ớ M r ng v n t (l p 2 l p 5)

ế ề ừ ớ Lý thuy t v t (l p 5)

ứ ữ ế ắ ớ Hình thành ki n th c và qui t c ng pháp (l p 2 3)

ữ ệ ớ Hình thành khái ni m ng pháp (L p 45)

ữ ậ ớ Ôn t p ng pháp (l p 45)

ệ ừ ươ ự ể ớ ừ Phân môn Luy n t và câu, ch ng trình m i cũng có 5 ki u bài: Th c hành t và câu

ở ộ ố ừ ớ ế ớ ớ ớ (L p 23), M r ng v n t ệ ậ ứ (l p 45), Hình thành ki n th c m i (l p 45), Luy n t p

ự ậ ớ ớ th c hành (l p 45), Ôn t p (L p 45).

169

ề ụ ụ ủ ủ ể ở ộ ố M r ng v n ể V m c đích ý nghĩa c a các ki u bài: M c đích c a hai ki u bài

ủ ươ ơ ả ể ố ế ề ừ Lý thuy t v t , Hình từ và Ôn t pậ c a hai ch ng trình c b n gi ng nhau. Ba ki u bài

ứ ữ ữ ế ệ ắ ươ thành ki n th c và qui t c ng pháp, Hình thành khái ni m ng pháp ủ c a ch ng trình

ớ ủ ứ ụ ể ế ố ươ ớ CCGD có m c đích gi ng ki u bài Hình thành ki n th c m i c a ch ng trình m i.

ề ấ ạ ủ ể ừ ể ứ ế Hình thành ki n th c m i V c u t o c a các ki u bài: Tr ki u bài ớ , các ki uể

ạ ủ ươ ộ ệ ố ớ ề ậ ở ươ bài còn l i c a ch ng trình m i đ u là m t h th ng bài t p. ch ng trình CCGD,

ỉ ằ ở ụ ệ ậ ủ ộ ố ể ậ ữ ậ Ôn t p ng pháp bài t p ch n m m c Luy n t p c a các ki u bài và m t s bài . Ki uể

ở ộ ủ ươ ữ ụ ừ ồ bài M r ng v n t ố ừ c a ch ệ ậ ng trình CCGD bao g m hai m c T ng và Luy n t p,

ộ ả ứ ụ ấ ươ ả ừ ượ ỉ ư m c th nh t ch đ a ra m t b ng t ừ ở . ch ớ ng trình m i, b ng t này đã đ c xây

ế ủ ể ậ ươ ấ ạ ơ ả ự d ng thành bài t p. Ki u bài Lý thuy t c a hai ch ố ng trình c b n có c u t o gi ng

ụ ụ ư ộ nhau nh ng tên m c và n i dung các m c khác nhau.

ả ồ ạ ộ ủ ề ủ 1.3. Thông tin ph n h i cho ho t đ ng đánh giá c a ch đ 3

ạ ộ ả ồ a) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng1:

1. e) 

ữ ệ ủ ự ư ệ ề ế ẽ ầ ạ ọ ắ 2. N u th c hi n nh giáo viên n thì s vi ph m yêu c u v ng li u c a nguyên t c

ự ế ế ớ ườ ườ ố giao ti p. V i tình hu ng trên, trong th c t ế giao ti p, ng i ta th ử ụ ng s d ng câu

ớ ủ ớ ứ ệ ạ ạ ạ ạ ệ "Đây là b n Di u Chi, b n m i c a l p ta" ch không dùng câu"B n này là b n Di u

ớ ủ ớ ứ ệ ề ế ặ ậ ạ Chi, b n m i c a l p ta". Câu th hai n ng n và thi u tính thân thi n. Vì v y, nên s ử

ứ ấ ể ả ự ề ể ả ạ ộ ủ ụ d ng câu th nh t khi d y v câu k Ai là gì? đ đ m b o tính chân th c, sinh đ ng c a

ữ ệ ng li u.

ừ ượ ữ ệ ế ệ 3. Khái ni m ngôn ng có tính tr u t ng và khái quát cao. Khi ti p thu khái ni m HS

ỏ ặ ệ ứ ữ ụ ệ ệ ề ặ ắ nh g p nhi u khó khăn. M t khác, vi c n m v ng khái ni m và vi c ng d ng khái

ế ấ ữ ư ữ ệ ệ ắ ni m vào giao ti p r t khác nhau, có HS n m v ng các khái ni m ngôn ng nh ng nói,

ế ấ ấ ụ ể ỉ ẫ ữ ể ắ ộ vi ự t r t kém. Còn qui t c là nh ng ch d n hành đ ng r t c th , có th giúp HS th c

ự ế ạ ộ ệ ễ ế hi n các ho t đ ng giao ti p tr c ti p và d dàng.

ạ ộ ả ồ b) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 2:

ụ ủ ủ ề ộ ồ ờ ộ 1. M c đích c a GV là đ ng th i tác đ ng vào nhi u giác quan c a HS cùng m t lúc.

2. Đúng.

ắ ụ ể ề ừ ữ ề 3. b). Vì các t ỏ ừ xanh xanh, nh nh n, khéo léo đ u là nh ng ví d đi n hình v t láy.

170

ồ ở ữ ụ ườ ứ ợ Các t ẻ ừ chu n chu n, chèo b o ồ ví d a) là nh ng tr ng h p các nhà nghiên c u đang

ừ ừ ế ẫ tranh cãi là t láy hay t ghép ng u k t.

ệ ử ụ ự ệ ệ ừ ể ờ Luy n t và câu 4. Vi c s d ng bi n pháp tr c quan trong gi , có th phân thành hai

ứ ế ế ế ạ ậ ạ ạ ổ ớ giai đo n: giai đo n hình thành ki n th c m i và giai đo n ôn t p, t ng k t ki n th c. ứ ở

ứ ấ ạ ươ ệ ờ ở ứ ạ ươ giai đo n th nh t, ph ự ng ti n tr c quan là l i nói, giai đo n th hai ph ệ ng ti n

ơ ồ ả ự ể tr c quan là s đ , b ng bi u.

ạ ộ ả ồ c) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 3:

ố ừ ư ủ ặ ậ ẽ ủ ố 1. Do đ c tr ng c a quy lu t hình thành v n t ệ ặ và do m i quan h ch t ch c a các bình

ệ ừ ự ệ ữ ư ố ữ ọ ữ ệ ế di n t v ng, ng pháp trong ngôn ng h c cũng nh m i quan h gi a vi c ti p thu

ệ ừ ứ ế ệ ạ ả ả ả ọ Luy n t và câu ỹ ki n th c và rèn luy n k năng nên trong d y h c ph i đ m b o tính

ợ ồ ộ tích h p, đ ng b .

ươ ệ ừ ắ ợ 2. Trong ch ng trình, SGK phân môn Luy n t và câu, nguyên t c tích h p th hi n ể ệ ở

ữ ể nh ng đi m sau:

ủ ể ủ ể ụ ự ớ Xây d ng theo ch đi m, cùng xoay quanh tr c ch đi m v i các phân môn

khác.

ệ ừ ẽ ế ừ ẫ ệ ặ ệ ậ Các bài t p Luy n t và luy n câu có quan h ch t ch , k th a l n nhau, tích

ớ ộ ợ h p v i nhau trong m t bài.

ứ ượ ự ấ ạ ồ ợ ế Các ki n th c đ c d y theo c u trúc đ ng âm, đó chính là s tích h p theo

ề ọ chi u d c.

3.d) 

ạ ộ ả ồ d) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 4:

1.e)

2.e)

ạ ộ ả ồ e) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 5:

1. Đúng

2. Sai

3. Đúng

4. b)

ả ồ ạ ộ ủ ề ủ 1.4. Thông tin ph n h i cho ho t đ ng đánh giá c a ch đ 4

ạ ộ ả ồ a) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng1:

171

1.a) 

2. Đúng

ướ ẫ ả ệ ừ ộ ố ướ ậ Luy n t và câu 3. Qui trình h ng d n HS gi i m t bài t p ồ bao g m b n b c:

ầ ủ ướ ậ ắ ữ B c 1: Giúp HS n m v ng yêu c u c a bài t p

ầ ủ ướ ướ ữ ể ẫ ậ ẫ ộ B c 2: H ng d n HS ch a m t ph n c a bài t p đ làm m u

ướ ướ ẫ ậ ở B c 3: H ng d n HS làm bài t p vào v

ề ế ướ ữ ứ ể ậ ả ổ ổ ầ B c 4: T ch c cho HS trao đ i, nh n xét v k t qu ; rút ra nh ng đi m c n

ứ ớ ề ghi nh v tri th c

ể ổ ứ ố ầ ư ữ ề ấ Đ t ch c t t qui trình này GV c n l u ý nh ng v n đ sau:

ủ ừ ụ ậ ị Xác đ nh đúng m c đích, ý nghĩa c a t ng bài t p

ượ ơ ở ọ ủ ự ệ ậ ắ N m đ c c s khoa h c c a vi c xây d ng bài t p

ữ ắ ộ ả ậ N m v ng n i dung và cách gi i chính xác bài t p

ế ự ướ ả ể ướ ẫ Bi t trình t hoá các b c gi ậ i bài t p đ h ng d n cho HS

ị ờ ẩ ả ả ự ữ ạ ẫ ắ ả Ph i chu n b l i gi i m u và d tính nh ng sai ph m mà HS m c ph i và cách

ể ư ề ờ ề ỉ ả đi u ch nh đ đ a v l i gi i đúng

ủ ừ ụ ữ ậ ấ ắ ọ ỗ Trong đó, quan tr ng nh t là n m v ng m c đích, ý nghĩa c a t ng bài t p. M i

ả ắ ủ ừ ự ụ ụ ể ạ ậ ệ ữ lo i bài t p có m c đích riêng, ph i n m v ng m c đích c a t ng ki u thì GV th c hi n

ả ạ ồ ủ ệ ọ ạ "trúng" ý đ c a SGK, đ t hi u qu d y h c cao.

ạ ộ ả ồ b) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 2:

1.c)

ườ ọ ự ự ệ 2. Ng i h c t th c hi n.

ả ồ ạ ộ ủ ề ủ 1.5. Thông tin ph n h i cho ho t đ ng đánh giá c a ch đ 5

ạ ộ ả ồ a) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng1:

ở ộ ố ừ ườ ự ơ ở ự ậ 1. Xây d ng bài t p M r ng v n t ng i ta d a vào các c s sau:

ừ ồ ạ ộ ậ ự ệ ố ầ ờ T t n t i trong đ u óc chúng ta theo m t tr t t ấ ị , h th ng nh t đ nh. Nh đó,

ể ừ ộ ử ụ ừ ộ ễ chúng ta có th tích lũy t m t cách nhanh chóng và s d ng t m t cách d dàng.

ử ụ ừ ạ ộ ế ườ ườ ự Khi s d ng t trong ho t đ ng giao ti p, ng i ta th ậ ng d a vào các qui lu t

ưở ư ự ủ ừ ự ệ liên t ng khác nhau, nh d a vào quan h nghĩa c a t , d a vào quan h c u t o t ệ ấ ạ ừ ,

ử ụ ạ ừ ự ườ ự d a vào ph m vi s d ng t , d a vào tr ng nghĩa...

ở ộ ố ừ ụ ủ ậ ạ 2. M c đích, ý nghĩa c a các d ng bài t p M r ng v n t :

172

ẽ ậ ế ậ ủ ừ MRVT qua tranh v : giúp HS MRVT, nh n bi ể t nghĩa bi u v t c a t .

ệ ữ ể ư MRVT theo quan h ng nghĩa: giúp HS MRVT, phát tri n t ệ ố duy h th ng, tao

ế ạ ả ừ ự s tinh t nh y c m trong dùng t .

ấ ạ ừ ể ư ệ ố MRVT theo c u t o t : giúp HS MRVT, phát tri n t duy h th ng

ơ ả ụ ữ ổ MRVT qua trò ch i gi ợ i ô ch : Giúp HS MRVT, tác d ng t ng h p

ố ừ ạ ả ố ừ ả ể ư ệ ố Phân lo i, qu n lý v n t : giúp HS: qu n lý v n t , phát tri n t duy h th ng,

ậ ừ ử ụ ừ ễ thu nh n t nhanh chóng, s d ng t d dàng.

3. Đúng.

ắ ơ ồ ậ ạ 4. Tóm t t các lo i bài t p MRVT theo s đ hình cây:

ở ộ ố

Theo tranhvẽ

ữ

ả

Theo quan hệ ngữ nghĩa

Theo trũ ch i ơ i ô ch gi

ả ạ Phõn lo i, qu n lý v n tố ừ

Theo quan hệ ấ ạ ừ c u t o t

N i ố từ ớớ v tranh

Cho tranh t m ỡ từ

Theo c u ấ t oạ từ

T m ỡ SV nẩ trong tranh

T m ỡ ừ t theo ch ủ đi mể

Theo y u ế tố H n ỏ tệ Vi

Theo ti u ờ ch ớ nghĩ a

Theo phạ m vi s ử d ngụ

T m ỡ ừ t theo ý nghĩa kh i ỏ qu tỏ

T m ỡ ừ t t ế bi m tộ y u ế tố

T m ỡ ừ t t ế bi c c ỏ y uế tố

T m ỡ ừ t đ ng ồ nghia, tr i ỏ nghĩa

M r ng v n từ

ạ ộ ả ồ b) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 2:

ơ ở ệ ả ừ ở ể ọ ữ ọ ủ ừ 1. C s ngôn ng h c c a t ng bi n pháp gi i nghĩa t ti u h c:

ả ừ ằ ậ ủ ừ ự ự ể Gi i nghĩa t b ng tr c quan: d a vào nghĩa bi u v t c a t .

ả ừ ằ ế ợ ủ ừ ữ ả ự ả Gi i nghĩa t b ng ng c nh: d a vào kh năng k t h p c a t .

ả ừ ằ ừ ồ ữ ệ ạ Gi i nghĩa t b ng t đ ng nghĩa, trái nghĩa: vào các lo i quan h ng nghĩa

ủ ừ c a t .

173

ả ừ ằ ừ ừ ố ự ấ ạ ừ ể ặ Gi i nghĩa t b ng phân tích t thành t : d a vào đ c đi m c u t o t t .

ả ừ ằ ế ừ ớ ừ ố ự ươ Gi i nghĩa t b ng so sánh, đ i chi u t v i t ự khác: d a vào s t ồ ng đ ng và

ệ ề ủ ừ ệ khác bi ể t v các nét nghĩa bi u ni m nghĩa c a t .

ả ừ ằ ủ ừ ự ệ ể ị Gi i nghĩa t b ng đ nh nghĩa: d a vào nghĩa bi u ni m c a t .

ườ ọ ự ả ế 2. Ng i h c t gi i quy t.

3. Khi d y nghĩa c a t

ủ ừ ạ ầ ư ể ọ cho HS ti u h c, GV c n l u ý:

ạ ộ ự ậ ệ ề ấ ạ ừ + T o đi u ki n cho HS quan sát s v t, ho t đ ng, tính ch t mà t ể đó bi u th ị

ồ ậ ả ậ ậ (cho HS quan sát đ th t, v t th t, tranh nh, mô hình...).

ặ ừ ầ ả ệ ớ ể ầ ố ừ + Đ t t c n gi i nghĩa, c n tìm hi u nghĩa trong m i quan h v i các t khác

ệ ố ặ ừ ữ ươ trong h th ng ngôn ng . Đ t t ạ trong câu, trong đo n, trong bài, trong t ớ ng quan v i

ừ ừ ầ t g n nghĩa, t trái nghĩa...

ướ ậ ừ ể ứ ẫ + H ng d n HS t p tra t đi n, hình thành cho HS ý th c và thói quen tra t ừ

ể ể ể ừ đi n đ tìm hi u nghĩa t .

ử ụ ệ ả ủ ừ ợ + S d ng bi n pháp gi i thích nghĩa c a t ớ ừ sát h p v i t ng lo i t ạ ừ ụ ể c th

ớ ặ ủ ể ể ọ ợ và phù h p v i đ c đi m tâm, sinh lý c a HS ti u h c.

4. Ng

ườ ọ ự ự ệ i h c t th c hi n.

ớ ớ ớ ớ ớ ố ớ 5. N i 1 v i d, 2 v i e, 3 v i b, 4 v i f, 5 v i c, 6 v i a.

ạ ộ ả ồ c) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 3:

1. Đúng.

2. e)

ậ ạ ế ợ ữ ệ ạ ằ ỹ ừ ớ 3. Lo i bài t p t o ng nh m luy n cho HS k năng k t h p các t v i nhau theo

ấ ị ữ ữ ữ ụ ề ắ ạ ừ ạ nh ng qui t c nh t đ nh v ng nghĩa, ng pháp t o thành các c m t . Còn lo i bài

ữ ệ ặ ỹ ậ ạ t p t o câu rèn luy n cho HS k năng đ t câu đúng ng pháp.

4. Đúng.

ườ ọ ự ả ế 5. Ng i h c t gi i quy t.

ạ ộ ả ồ d) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 4:

ủ ế ệ ấ ố ớ ừ ế 1. Đ i chi u v i mô hình c u trúc c a bi n pháp tu t ế so sánh, câu ca dao trên thi u y u

ể ể ặ ưở ố t 2: đ c đi m so sánh. Chúng ta có th liên t ng:

ư ẻ Tr em nh búp trên cành ươ t i non

ẻ Tr em ư ầ ứ ố nh búp trên cành đ y s c s ng

174

ẻ Tr em ư ầ ứ ẹ nh búp trên cành đ y h a h n

2. b)

ố ượ ườ 3. Cách nhân hóa trong câu ca dao trên là coi đ i t ả ng không ph i là con ng ư i nh con

ườ ệ ớ ng i và tâm tình trò chuy n v i chúng.

4. c) 3 cách.

ạ ộ ả ồ e) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 5:

ụ ệ ầ ơ ợ ớ ỹ 1. Cách trình bày này mang tính hành d ng, phù h p h n v i yêu c u rèn luy n k năng

ế ệ ử ụ s d ng ti ng Vi t cho HS.

ầ ướ ả ề ấ ạ ủ ổ ợ ứ ẫ ộ 2. C n h ng d n HS xem xét c v c u t o hình th c và n i dung ý nghĩa c a t h p:

ệ ữ ế ố ứ ấ ế ố ế Th nh t, xem xét quan h gi a các y u t ệ ữ . N u quan h gi a các y u t ặ ch t

ẽ ỏ ượ ổ ợ ừ ệ ữ ế ch , không chia nh ra đ c thì t h p đó là t ghép. N u quan h gi a các y u t ế ố ỏ l ng

ộ ụ ộ ừ ễ ẻ l o, chia tách ra m t cách d dàng thì đó là m t c m t .

ứ ủ ể ặ ổ ợ ủ ổ ợ ế Th hai, xem xét đ c đi m ý nghĩa c a các t h p. N u nghĩa c a t h p mang

ữ ừ ủ ổ ợ ế ộ tính khái quát, tính thành ng thì đó là t ghép. N u nghĩa c a t h p là phép c ng v ề

ế ố ủ ổ ợ ụ ừ nghĩa c a các y u t trong t h p thì đó là c m t .

ừ ụ Ví d : ụ máy bay là t ghép nh ng ư chim bay là c m t ừ .

ợ ừ ệ ề ệ ề ệ ố ậ 3. Xét t p h p t trên các m i quan h : quan h v nghĩa và quan h v âm:

Nghĩa Có Không

B D

Âm Có Không ả ế A C ạ ư K t qu phân lo i nh sau:

ể ừ ườ ầ ộ ườ ử ồ máy cày, đ ng ray, qu n áo, ru ng v n, nhà c a. C: đi n hình cho t ghép, g m:

ủ ừ ể ồ ề ắ ồ ỏ ơ ử xanh xanh, nh nh n, b ng b nh, l ậ l ng, g p B: đi n hình c a t láy, g m:

ề ắ gh nh, réo r t.

ừ ứ ặ ồ mùa màng, chim chóc, m t mũi, đi đ ng, t ươ ố i t ố ắ t, săn b n, h t C: t ghép, g m:

ơ ữ ệ ẹ ả ả ố ỏ ỉ ệ ữ ố ho ng, nh nh , bao bi n, b o b i, hoan h , căn c , h u hình. (vì m i quan h gi a các

ủ ế ệ ề ệ ề ế ẫ ỉ ti ng ch y u là quan h v nghĩa, còn quan h v âm ch là ng u nhiên).

175

ừ ạ ừ ẫ ặ ệ ạ ừ ể ọ ọ bù D: t ế ng u k t (là lo i t ghép đ c bi t, HS ti u h c không h c lo i t này):

ồ nhìn, xà phòng, b hóng.

4. Đúng.

5. Sai.

ạ ộ ả ồ g) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 6:

ể ướ ậ ẫ ọ ế ộ ừ ề ằ ể ng d n HS ti u h c nh n bi t m t t có nhi u nghĩa b ng cách: 1. Có th h

ộ ự ậ ệ ượ ừ ỉ ừ ấ ộ ỉ ọ ủ T nào ch là tên g i c a m t s v t, hi n t ng thì t y ch có m t nghĩa.

ề ự ậ ể ọ ệ ượ ừ ể ệ ạ T nào có th g i tên nhi u s v t, hi n t ề ng, bi u đ t nhi u khái ni m thì

ượ ọ ừ ề đ c g i là t nhi u nghĩa.

ệ ệ ừ ồ ừ 2. Bi n pháp giúp HS phân bi đ ng âm và t t t đa nghĩa:

ừ ồ ữ ừ ệ ượ ỉ ư T đ ng âm là nh ng t ự ậ ch các s v t, hi n t ứ ng khác nhau nh ng hình th c

ẫ ừ ề ấ ộ âm thanh trùng nhau m t cách ng u nhiên. Còn t ự nhi u nghĩa th c ch t là m t t ộ ừ

ề ự ậ ể ọ ệ ượ ư ụ ể ấ ặ nh ng có th g i tên nhi u s v t, hi n t ng, tính ch t, đ c đi m khác nhau (ví d : tôi

ơ ạ ừ ể ẫ ầ ọ ề ăn c m và tàu vào ăn than). HS ti u h c hay nh m l n hai lo i t này vì chúng đ u là

ừ ứ ố ướ ữ ả ự ẫ ữ nh ng t có hình th c âm thanh gi ng nhau ng d n HS d a vào ng c nh đ ể ầ . C n h

ế ủ ừ ồ ề ậ nh n bi t nghĩa c a t đ ng âm, nhi u nghĩa.

3. Đáp án a)

ừ ề ộ ỉ ướ ớ ứ ơ ườ 4. Các t đã cho đ u có m t nét nghĩa chung là ch kích th c l n h n m c bình th ng,

ứ ử ụ ư ề ể nh ng xét v săc thái nghĩa và cách th c s d ng chúng có th chia thành:

ạ ộ ổ ớ thênh thang, bát ngát, mênh mông, bao la/ to, r ng, l n, vĩ đ i, kh ng l ồ ồ ộ , đ s

ể ằ ộ ừ ề ừ ể ư ừ ế ừ 5. Giúp HS hi u r ng: m t t có th có nhi u t trái nghĩa, n u nh t đó là t ề nhi u

nghĩa.

ở ể ề ả Trong các văn c nh khác nhau trên, t ừ lành có nhi u nghĩa khác nhau nên có th có

ề ừ nhi u t trái nghĩa.

ạ ộ ả ồ f) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 7:

ề ừ ạ ự ườ ẫ ầ lo i, HS th ng nh m l n gi a t ữ ừ ạ ủ ừ ớ ừ lo i c a t v i t ậ 1. Khi làm bài t p th c hành v t

ề ặ ấ ạ ầ ả ể ừ ạ ừ ộ ừ xét v m t c u t o, GV c n gi i thích cho HS hi u: t lo i danh t , đ ng t , tính t ừ ...

ừ ớ ừ ượ ữ ạ ẩ và t ừ ơ ừ đ n t láy t ghép là các l p t đ c phân lo i theo nh ng tiêu chu n khác nhau.

ừ ạ ớ ừ ượ ạ ự ữ ặ T lo i là các l p t đ ể c phân lo i d a vào các đ c đi m ng pháp: ý nghĩa khái quát

ế ợ ả và kh năng k t h p.

176

ừ ừ ớ ừ ượ ữ ạ ự ể ặ ừ ơ T đ n, t láy, t ghép là nh ng l p t đ c phân lo i d a theo các đ c đi m t ừ

ụ ể ấ ạ ớ ạ ị ề ể ặ ừ ạ ự v ng, c th là đ c đi m c u t o. GV cho HS nh l i đ nh nghĩa v các t lo i và v t ề ừ

ừ ể ấ ượ ơ đ n, t ừ ứ ừ ph c; t láy t ghép đ th y đ ề c đi u này.

ướ ỏ ể ể ả ờ ệ ậ ẫ ặ ẳ ạ k ni m 2. GV h ng d n HS đ t câu h i đ nh n di n. Ch ng h n, ỉ ệ có th tr l i câu

ể ế ừ ừ ữ ề ừ . Tuy nhiên, các t trên đ u là nh ng t ệ có hi n h i ỏ làm gì? cho nên có th x p là danh t

ể ạ ướ ẫ ặ ừ ụ ừ ượ t ng chuy n lo i cho nên GV nên h ng d n HS đ t các t này vào các c m t và câu

ầ ủ ạ ủ ể ể ể ạ ị khác nhau đ có th xác đ nh chính xác và đ y đ các d ng chuy n lo i c a chúng.

ề ổ ọ ụ ậ ữ k ni m Ví d : a) Nh ng ỉ ệ v tu i h c trò th t khó quên.

ườ b) Tr ng em ỉ ệ 35 năm ngày thành l p.ậ k ni m

ỉ ệ ụ ừ ỉ ệ ụ ộ ừ Trong ví d a) k ni m là danh t , trong ví d b) k ni m là đ ng t .

ắ ộ ả ọ ở ế 3.Tóm t ạ t n i dung d y h c v t ọ ề ừ ạ ượ ở ể lo i đ ti u h c (xem b ng c trang 161, trang ti p theo)

4. a)

5. Đúng.

ắ ộ ả B ng tóm t t n i dung d y h c v t ạ ọ ề ừ ạ ở ể ọ ti u h c lo i

ứ ụ ữ Ch c v ng pháp Ví dụ ạ xe đ p, ô tô, bàn, ữ Là nh ng t ý nghĩa khái quát ừ ỉ ự ậ ch s v t ừ ạ T lo i Danh từ

ế CN, (là) VN ừ ỉ ạ ộ ố ừ gh , nhà.. ạ đi, ch y, ăn, u ng, ữ Là nh ng t ch ho t đ ng, Đ ng tộ

ạ ủ ự ậ tr ng thái c a s v t VN ắ i..ườ nói, c ấ ẹ đ p, x u, tr ng,

ậ ừ ả ấ ỏ đ , nhanh, ch m ữ Là nh ng t miêu t tính ch t, VN Tính từ

ể ủ ự ậ ặ đ c đi m c a s v t

ừ ọ tôi, ta, h , chúng ữ Là nh ng t ể ư dùng đ x ng hô Đ i tạ ừ

ế ậ ặ nó, v y, th ... ế ho c thay th DT, ĐT, TT CN, VN

ừ ệ ữ ể ị ớ và, v i, hay, thì, ữ Là nh ng t ể ố dùng đ n i bi u th quan h ng pháp, Quan h tệ ừ

ừ ữ ặ ư tuy..nh ng,... các t ng ho c câu không làm thành ph nầ câu

177

ả ồ ạ ộ ủ ề ủ 1.6. Thông tin ph n h i cho ho t đ ng đánh giá c a ch đ 6

ạ ộ ả ồ a) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 1

1. c) 

2. c) 

3. e) 

ữ ể ươ ướ ẫ ả ạ ặ 4. Ngoài nh ng đi m chung, ph ng pháp h ng d n HS gi i các d ng Đ t câu theo

ầ ư ữ ẫ ể m u có nh ng đi m c n l u ý riêng:

ố ớ ắ ế ừ ẫ ầ ướ ậ S p x p t thành câu Đ i v i bài t p , sau khi phân tích m u c n h ẫ ng d n HS

ừ ộ ươ ể ạ ả ớ ợ ọ ự l a ch n các t có n i dung t ế ợ ng h p và có kh năng k t h p v i nhau đ t o thành

câu đúng m u.ẫ

ố ớ ọ ừ ặ ự ậ L a ch n t đ t câu, Đ i v i bài t p khi đánh giá GV nên chú ý xem xét khả

ự ươ ể ề ắ ữ ừ ữ ợ ự năng hi u nghĩa, s t ng h p v s c thái ng nghĩa gi a t ọ HS l a ch n v i đ i t ớ ố ượ ng

HS nói đ n.ế

ố ớ ề ặ ậ Đ t câu theo đ tài đã cho, Đ i v i bài t p GV nên cho HS phát huy tính sáng

ề ộ ề ể ề ặ ộ ạ ủ ừ t o c a t ng em. Có th cho m t HS đ t nhi u câu nói v m t đ tài mà các câu đó có

ư ế ẽ ế ớ ụ ả ạ ạ ộ ự s liên k t v i nhau t o thành m t đo n. Nh th , s có tác d ng phát huy kh năng

ạ ở ạ ễ ạ ả di n đ t ộ d ng văn b n đ c tho i cho HS.

ạ ộ ả ồ b) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 2

1. c) 

2. b) 

3. d) 

ạ ộ ả ồ c) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 3

1. Đúng

2. Đúng

ả ắ ủ ữ ể ể 3. B ng tóm t ể t nh ng đi m khác nhau c a ba ki u câu k Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai th ế

nào?

Đặc điểm chức năng giao tiếp ể ị

Đặc điểm cấu tạo ngữ pháp có v ng là t

Kiểu câu Câu Ai là gì?

ổ ợ ữ ị ớ ệ h p c a t ủ ừ là v iớ dùng đ đ nh nghĩa, gi ậ i thi u, nh n

178

ừ ộ ừ ừ danh t , đ ng t , tính t ặ ụ ho c c m xét.

ch v .ủ ị

ữ ộ ị ừ ể ể ề ọ ủ ộ có v ng là đ ng t ủ ; ch ng ữ dùng đ k v h at đ ng c a ng ườ i, Câu Ai làm

ườ ừ ườ ậ ượ ậ th ng là danh t ỉ ch ng i hay ặ ộ đ ng v t ho c tĩnh v t đ c nhân hoá. gì?

ậ ộ đ ng v t.

ị ừ ộ ừ ả ặ ể ữ có v ng là tính t , đ ng t ch ỉ ể dùng đ miêu t ấ đ c đi m, tính ch t Câu Ai thế

ặ ụ ạ ủ ặ ạ ườ ủ ị tr ng thái ho c c m ch v . ho c tr ng thái c a ng ậ i, v t. nào?

4. c) 

5. c) 

6. d) 

ạ ộ ả ồ d) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 4

1. a)

2. f) 

3. c) 

4. Đúng

5. Đúng

ạ ộ ả ồ e) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 5

1. Đúng

2. Đúng

3. e) 

4. g) 

ế ượ ố ằ ệ ừ ặ ệ ừ 5. Câu ghép có các v câu đ c n i b ng quan h t (c p quan h t ) và câu ghép có các

ượ ố ằ ặ ừ ữ ứ ể ế v câu đ c n i b ng các c p t hô ng có nh ng đi m khác nhau:

ượ ố ở ệ ừ ặ ặ ệ ừ ể Các câu ghép đ c n i b i các quan h t ho c c p quan h t ị bi u th ý nghĩa

ế ệ ề ả ả ế ả ươ ế ả nguyên nhân k t qu , đi u ki n (gi thi t) k t qu , t ng ph n, tăng ti n ế các v câuế

ể ả ệ ừ ặ ị ượ ộ ế ố ề có th đ o v trí, các c p quan h t ể ỉ có th t nh l c m t y u t ; có nhi u quan h t ệ ừ ,

ệ ừ ị ộ ể ệ ặ c p quan h t cùng bi u th m t quan h ý nghĩa.

179

ươ ể ố ặ ừ ệ ứ ậ ầ Nh nậ Các câu ghép có ph ng ti n đ n i là các c p t hô ng, bài t p 2, ph n

ụ ấ ừ ể ố ứ ế xét có m c đích giúp HS th y, khi dùng các t ả hô ng đ n i các v câu ghép thì ph i

ừ ể ả ậ ự ư ị ủ ế ừ ứ ả dùng c hai t , không th đ o tr t t các v câu cũng nh v trí c a các t ấ hô ng y.

ế ượ ấ ả ệ ữ ừ ừ ...v a...đã, ...đâu...đ y GV ph i giúp HS th y n u l ỏ c b các t ấ thì quan h gi a các

ẽ ư ướ ặ ẽ ở ỉ ế v câu không còn ch t ch nh tr c, câu văn s tr nên không hoàn ch nh.

ả ư ể ặ ầ ướ ế ẫ GV c n ph i l u ý HS đ c đi m này khi h ố ng d n các em n i các v câu ghép,

ặ ặ ế ổ bi n đ i câu ghép ho c đ t câu ghép.

6. Sai.

ạ ộ ả ồ g) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 6

1. a) 

2. g) 

ươ ấ ở ớ ươ ệ ậ ự 3. Ph ạ ng pháp d y d u câu l p 23 là ph ng pháp luy n t p th c hành, HS không

ượ ẫ ủ ế ệ ấ ắ ậ đ ả ỉ ự c cung c p các qui t c lý thuy t mà ch th c hi n bài t p theo m u c a GV và c m

ữ ự ứ ế ươ ử ụ ạ ọ ệ rèn luy n theo th c ngôn ng t nhiên. Vì th , ph ng pháp d y h c mà GV s d ng là

ự ẫ ươ ượ ử ụ m u, th c hành giao ti p ủ ế ế là ch y u, ph ng pháp phân tích ngôn ngữ đ c s d ng ít

ủ ế ự ủ ể ơ h n và ch y u là d a vào mô hình c a các ki u câu.

ươ ấ ở ớ ủ ế ươ phân tích ngôn ng ,ữ Ph ạ ng pháp d y d u câu l p 45 ch y u là ph ng pháp

ấ ấ ở ở ớ b i ắ ử ụ l p 45, SGK cung c p các qui t c s d ng d u câu cho HS, sau đó m i t ớ ổ ứ ch c

ự ệ ậ cho HS luy n t p th c hành.

ạ ộ ả ồ h) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 7

1. Sai

2. Đúng

3. Đúng

ổ ợ ừ ầ ậ ố ờ bài t p tình hu ng l i nói". 4. T h p t ề c n đi n là "

ề ổ ợ ừ ầ ế ẽ ượ ạ ả 5. Sau khi đi n các t h p t c n thi t s thu đ c đo n văn b n sau:

ướ ẫ ả ụ ự ề ậ ạ ng d n HS gi i bài t p th c hành v câu phân lo i theo m c đích "Qui hình h

ồ ướ nói bao g m 6 b c:

ướ ả ữ ệ ủ ậ B c 1: Mô t các d ki n c a bài t p

ướ ủ ậ ị B ệ c 2: Xác đ nh l nh c a bài t p

ướ ệ ệ ủ ự ậ B c 3:Th c hi n l nh c a bài t p

180

ướ ả ớ ữ ệ ế ế ả ố ủ ế ệ ậ B c 4: Phân tích k t qu , đ i chi u k t qu v i d ki n và l nh c a bài t p

ướ ữ ế ử ề ả ậ ỉ B c 5: Đi u ch nh, s a ch a k t qu bài t p

ướ ọ ề ạ ậ ậ ề ế ứ ầ ế ặ ớ B c 6: Rút ra k t lu n v ki n th c c n nh ho c bài h c v t o l p câu"

ạ ộ ả ồ i) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 8

1. c) 

ử ế ừ ữ ặ ằ ừ ữ 2. Th thay th các t ng l p b ng các t ng khác.

ễ ặ ạ ộ ề ự ơ ệ 3. M t đo n văn dùng phép l p d gây cho ng ườ ọ ấ ượ i đ c n t ng v s đ n đi u trong

ề ố ừ ể ệ ế ự cách bi u hi n và s nghèo nàn v v n t ng . ữ ở phép th , cùng nói v m t đ i t ề ộ ố ượ ng

ố ượ ư ượ ọ ằ ậ ượ ự nh ng đ i t ng này đ c g i b ng các tên khác nhau, do v y tránh đ ặ c s trùng l p,

ề ộ ạ ả ẻ ổ ậ ủ ư ể ệ ạ ơ gây c m giac v m t đo n văn t ế nh t, đ n đi u. Đây là u đi m n i b t c a phép th .

ữ ệ ệ ậ ướ ẫ ậ 4. GV cho HS nh n di n trên ng li u, h ng d n các em phân tích và nh n rõ khi nào

ừ ươ ử ụ ứ ế ố ớ ế các t này đ c dùng n i câu v i câu. Sau đó, cho HS s d ng ki n th c đã bi t vào

ử ỗ ử ụ ự ệ ế ặ ừ ố th c hành liên k t câu ho c phát hi n và s a l i s d ng t n i.

ả ồ ạ ộ ủ ề ủ 1.7.Thông tin ph n h i cho ho t đ ng đánh giá c a ch đ 7

ạ ộ ả ồ a) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 1

1. a) , b) , c)

2. e) 

ạ ộ ả ồ b) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 2

ư ự ế ạ ề ế ả ộ ọ ứ 1. K t qu nghiên c u cũng nh th c t ấ d y h c đ u cho th y, có m t só HS có kh ả

ứ ư ự ử ụ ố ố ừ ữ ổ ộ ơ ậ năng nh n th c, t duy, v n s ng và năng l c s d ng t ng n i tr i h n các em khác.

ố ố ệ ừ ấ ớ ữ ặ ấ ấ M t khác, nh ng con s th ng kê cũng cho th y, các tài năng xu t hi n t ơ r t s m, h n

ư ầ ữ ầ ồ ữ 1/3 nh ng ng ườ ượ i đ ổ c xem là có tài năng đã là nh ng th n đ ng khi ch a đ y 10 tu i .

ứ ồ ưỡ ụ ế ế ỏ ế ệ Vì th , ngành giáo d c quan tâm đ n các hình th c b i d ng HS gi i ti ng Vi t, trong

ồ ưỡ ề ừ ứ ế ỹ ữ ữ ề ọ đó, chú tr ng b i d ng ki n th c, k năng v t ng , ng pháp. Trong các đ thi HS

ỏ ậ ệ ừ ườ ộ ử ế gi ỏ i, các câu h i, bài t p v th ng chi m m t n a. ề Luy n t và câu

ồ ưỡ ụ ệ ế ỹ ừ ữ ữ ủ M c tiêu c a vi c b i d ứ ng các ki n th c, k năng t ng , ng pháp cho HS

ỏ ữ ọ ữ ầ ạ ả ặ ố khá, gi i không ph i là đào t o ra các nhà ngôn ng h c, m c d u trong s nh ng HS

ỏ ữ ọ ụ ữ ở khá, gi ủ i này, có nh ng em tr thành các nhà ngôn ng h c tài năng. M c tiêu chính c a

181

ồ ưỡ ệ ữ ự ả ư vi c làm này là b i d ng năng l c ngôn ng , kh năng t ầ duy, góp ph n hình thành

ườ ệ ệ ạ nhân cách con ng i Vi t Nam hi n đ i.

ệ ồ ưỡ ụ ủ ệ ỏ ề ệ ừ Nhi m v c a vi c b i d ng các HS khá, gi i v Luy n t ệ và câu là: p hát hi n

ữ ả ọ ệ ừ ồ ưỡ ứ ế ỏ Luy n t và câu ra nh ng HS có kh năng h c gi i ; b i d ng nâng cao ki n th c và k ỹ

ề năng v phân môn này cho các em.

ườ ọ ự ả ế 2. Ng i h c t gi i quy t.

ườ ọ ự ả ế 3. Ng i h c t gi i quy t.

ạ ộ ả ồ c) Thông tin ph n h i cho ho t đ ng 3

1. b) 

ứ ạ ể ử ụ ạ ả ạ ộ 2. Các hình th c ho t đ ng ngo i khoá sau ( ) có th s d ng hi u qu trong d y h c ọ ệ

ọ ở ể ệ ừ và câu ti u h c:

ệ ể ề ừ ế và câu  Thi vi ể ệ t và th hi n

ả

ư ầ ữ ụ ữ ngườ

ả ổ  Làm báo t ử ụ ổ ừ ữ ng

ệ ừ ơ và câu  S tay s d ng t  D h i ti ng Vi ệ ạ ộ ế t

 Ngâm thơ Luy n t  Thi k chuy n vui v t ị k ch b n  S u t m thành ng , t c ng  S tay chính t  Trò ch i Luy n t  Câu l c b ti ng Vi ệ ạ ộ ế t ế ườ ọ ự ả i quy t. i h c t 3. Ng gi

ườ ọ ự ả ế 4. Ng i h c t gi i quy t.

ả ồ ạ ộ ề 2. Thông tin ph n h i cho ho t đ ng đánh giá toàn chuyên đ

ể ệ ế ể ợ ấ ả ươ ệ ủ 1. G i ý: Quan đi m giao ti p th hi n trong t t c các ph ạ ng di n c a quá trình d y

ệ ừ ở ể ọ và câu h c ọ Luy n t ti u h c:

ể ệ ở ụ ủ ụ ủ ệ ừ Luy n t và câu Th hi n m c tiêu c a phân môn: M c tiêu c a phân môn

ự ụ ể ụ ủ ế ọ ệ ử ụ ế ạ là s c th hoá m c tiêu c a môn h c Ti ng Vi t d y cho HS s d ng ti ng Vi ệ t

ọ ậ ụ ế làm công c giao ti p và h c t p.

ể ệ ở ươ ệ ự ế ắ ộ ọ Th hi n ch ả ng trình, SGK: vi c l a ch n s p x p n i dung cũng đ m

ệ ạ ự ế ế ắ ọ ố ả b o nguyên t c giao ti p: coi tr ng th c hành giao ti p, coi trong vi c t o tình hu ng

ế ườ ọ ế ượ ừ ệ giao ti p cho ng ệ i h c; các khái ni m lý thuy t cũng đ c hình thành t ự vi c th c

ủ ế ườ ọ ượ ự ướ ạ ắ ướ hành giao ti p c a ng i h c và đ c xây d ng d i d ng qui t c h ạ ẫ ng d n ho t

ớ ờ ố ữ ệ ự ế ế ầ ộ ộ đ ng giao ti p; ng li u sinh đ ng, chân th c g n gũi v i đ i s ng giao ti p hàng

ngày...

182

ể ệ ở ươ ử ụ ạ ươ ế Th hi n ph ọ ng pháp d y h c: s d ng ph ng pháp giao ti p, ph ươ ng

ệ ậ ự pháp luy n t p th c hành...

ể ạ ố ợ ộ ệ ừ ườ ạ ả ư ấ Luy n t và câu 2. G i ý: Đ d y t ể t m t ki u bài , ng i d y ph i l u ý các v n đ ề

ữ ụ ủ ể ắ N m v ng m c đích, ý nghĩa c a ki u bài

ượ ặ ủ ể ể Phân tích đ c đ c đi m c a ki u bài

ế ế ụ ậ ặ ượ ể ớ ợ Thi t k ho c v n d ng đ ớ ặ c qui trình lên l p ki u bài đó phù h p v i đ c

ứ ụ ể ủ ừ ư ế tr ng ki n th c c th c a t ng bài.

ể ạ ố ợ ộ ộ ệ ừ ọ ườ ạ Luy n t và câu 3. G i ý: Đ d y t t m t n i dung ể cho HS ti u h c, ng ả i d y ph i

ữ ề ấ ư l u ý nh ng v n đ sau:

ơ ở ừ ự ọ ủ ộ ữ ạ ặ ắ ọ ữ N m v ng c s t v ng h c ho c ng pháp h c c a n i dung đang d y

ượ ề ừ ự ữ ầ ặ Phân tích đ ứ ộ ủ ấ c tính m c đ c a v n đ t v ng ho c ng pháp c n hình thành

ể ệ ể ọ cho HS ti u h c (th hi n trong sách giáo khoa)

ủ ệ ố ệ ố ự ữ ể ặ ắ ạ ậ H th ng, phân lo i, n m v ng đ c đi m c a h th ng bài t p th c hành

ự ọ ươ ệ ợ ọ ặ ự Xây d ng ho c l a ch n các ph ớ ặ ạ ng pháp, bi n pháp d y h c phù h p v i đ c

ủ ấ ư ề ạ tr ng c a v n đ đang d y

183

Chuyên đề Dạy học từ và câu ở Tiểu học - TS. Chu Thị Thuỷ An

ộ

ự

ể

ạ ụ B giáo d c và đào t o ể ọ D án phát tri n giáo viên ti u h c

TS.Chu Thị Thuỷ An (Chủ biên)

TS. Chu Thị Hà Thanh

chuyên đề

ạ ọ

ệ ừ

D y h c luy n t

và câu

ở ể ọ ti u h c

(Bản thảo V)

Vinh, 2007

ụ ụ M c l c

ệ

ả

ế ắ t t

ờ

ầ

giới thiệu chung về chuyên đề

ộ

ề

ể

ế

ự

ỏ

ế

ả

ẫ

ậ

ể đ làm gì ?

ả ể đ ăn qu .

ấ 3. Đi nề d u ch m

ấ ấ hay d u ph y

ẩ vào ô tr ng ?ố

ệ ậ

ồ

ổ

ễ Theo Nguy n Đ ng Chi

ậ

ồ

ừ

ề T nhi u nghĩa

ậ I ­ Nh n xét

ệ ậ III­ Luy n t p

ắ

ầ mang nghĩa g c và trong nh ng câu nào, chúng mang

ưỡ

ư

ệ

ổ i, mi ng, c , tay, l ng.

ườ

ọ

ế

ồ

ộ

ố

ờ v iớ

ầ Theo Tr n Lê Văn

ươ

ầ

ậ ề ừ ạ lo i

ỳ

ạ ạ

ố ượ Đ i t M tặ ủ 1.3. Tác d ng c a bi n pháp tu t

ạ ộ

ủ

ạ ộ

ủ

ế ố nh : ư nh ng, tuy nhiên, th m chí, cu i cùng, ngoài ra, k t n i

Có thể bạn quan tâm

Giảng dạy pháp luật quyền tác giả trong các trường đại học Việt Nam

Bài tập lớn: Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm

Nâng cao hiệu quả công tác nắm bắt chính trị, tư tưởng cho sinh viên trường Đại học Công nghiệp Quảng Ninh thông qua hoạt động đối thoại đa chiều

The Impact of ChatGPT and AI on Higher Education in Vietnam

Vận dụng mô hình lớp học đảo ngược trong quá trình giảng dạy học phần Lý thuyết số tại Trường Đại học An Giang

Giải pháp tăng cường hoạt động marketing dịch vụ giáo dục đại học tại trường Đại học Thành Đông

Bài tập lớn: Ảnh hưởng của môi trường học tập đạo đức đến hành vi công dân trong lớp học của sinh viên

ậ I Nh n xét

ệ ậ III Luy n t p