Chuyên đề: Lí luận văn học

ậ

Lý lu n văn h c ọ

ờ ố ứ ậ ả ườ 1. Văn h cọ  nh n th c, ph n ánh đ i s ng con ng i

ắ ư ộ ọ ệ

ố ấ ạ ủ văn h cọ  là con ng văn h cọ  là một môn ngh  thu t. Đ i  i trong h c t p, lao đ ng, chi n đ u,

ng c a  ườ ườ i – con ng ữ ọ ậ ộ ườ

ụ ờ

ộ ố i trong tình yêu và nh ng m i quan h  xã h i khác, con ng ọ ậ ờ ố ứ ỉ

ườ ườ ư ữ ,

i và đ i s ng con ng ả ơ ớ ự ả ọ ạ ườ ề Cũng nh  h i h a, ca nh c, điêu kh c…  ườ ượ t ệ con ng ớ không gian th i gian v i thiên nhiên, vũ tr . Nói  Văn h cọ  không ch  ph n ánh đ i s ng con ng ườ ả ữ ướ ờ ố i, nói lên nh ng  ng ồ ủ i trong chi u sâu tâm h n v i s  đa d ng, phong  tình c m c a con ng ậ ế i trong  ế văn h cọ  là nhân h c, đúng th .  i mà còn ph i nh n th c con  c m , khát v ng, nh ng tâm t phú.

ớ ự

văn h cọ  đích th c khi  văn h cọ  m i là  ả ữ ạ ế ề ể ệ văn h cọ  th  hi n  ườ ẹ i hay và đ p v  con ng i và

ườ ỉ ế     Ch  đ n lúc nào đó  ượ ự đ c s  khám phá và sáng t o, có nh ng ki n gi ờ ố đ i s ng con ng i.

ơ ữ ệ ớ Tam qu c di n nghĩa ” v i hàng tri u ch ,

ễ ơ ố , bài th  tình c a ễ ủ Xuân Di uệ … đó là văn

“Ramayana” có 24.000 câu th  đôi, “ bài th  “ơ Cây chu iố ” c a ủ Nguy n Trãi h cọ .

ả ướ t c m  và khát

ể

ỗ

ỏ ề ự ủ ơ ế ư ưở ng và tình c m,   t ườ ố ớ ủ nhà văn đ i v i con ng i và cu c  ng th m mĩ c a  ớ ộ ề ự ả ể ệ một quan ề , th  hi n

ự ể ệ ưở ỗ ể ệ ặ ư ớ ự ướ ợ ặ i s  h

ể ệ ả ng  ườ Văn h cọ  mang tính i.

ướ ệ 2. Văn h cọ  là s  th  hi n tinh t ẩ ộ ọ v ng, quan đi m và lý t ơ ố s ng. M i trang văn, m i bài th  (đích th c) dù nói v  gì, đ  tài gì r ng l n  hay bé nh  đ u th  hi n lòng yêu, s  ghét c a tác gi đi m nhân sinh ho c lên án cái ác, ho c ca ng i tình yêu, đ a t ẹ ủ thi n, cái cao c , cái đ p c a thiên nhiên và con ng khuynh h ng rõ r t.

ế ộ ơ i,

ướ ả c Đông H i không r a s ch mùi

1

ả ộ             “Đ c ác thay, trúc Nam S n không ghi h t t ử ạ ơ ẩ             D  b n thay, n ờ ấ ẽ             L  nào tr i đ t dung tha ị ượ ầ             Ai b o th n dân ch u đ c

ễ (Nguy n Trãi )

ệ ạ

ặ

ư ệ ỗ ậ             “Trăng nh p vào dây cung nguy t l nh ầ ớ ỡ ươ ng, trăng nh , h i trăng ng n.             Trăng th ồ             Đàn bu n, đàn l ng, ôi đàn ch m, ọ ơ t r i tàn nh  l             M i gi ậ  ngân…

ệ ầ (Nguy t C m – Xuân Di uệ )

ế ườ ớ ữ t m y, nh ng con ng i đi t i

ự ữ

ạ ợ ấ             “Yêu bi ư             Hai cánh tay nh  hai cánh bay lên ữ ộ             Ng c dám đón nh ng phong ba d  d i             Chân đ p bùn không s  các loài sên”

ớ (“Mùa thu t i” – ố ữ ) T  H u

ậ ượ ứ     3. Văn h cọ  nh n th c và th  hi n b ng ể ệ ằ hình t ậ ệ ng ngh  thu t

ơ ứ ư ưở ư ả t một cách

ơ ồ ồ ươ ươ ươ ườ

ể ệ ượ ậ ng không nói ý  ự ng đích th c là hoa quí  ấ ử ớ ờ ấ  v i th i gian,  i, b t t ng s c. Văn ch ệ ằ ớ ở ẽ văn h cọ  nh n th c và th  hi n b ng  ng ngh   hình t ắ i b i l

Văn th  hàm ch a t ng tình c m. Nh ng văn ch khô khan. Vì sao mà có th  n i đ ng, con cóc? Văn ch ươ ớ ng th m vào lòng ng nên m i có h ứ không có biên gi thu tậ .

ượ ế t ngh  thu t h p thành. Đ c

ế ố ả ậ ợ ệ ệ ế ệ ậ

, chi ti ậ ượ ề ậ  do nhi u y u t ệ ng ngh  thu t     Hình t ả ọ  ph i phát hi n ra và c m nh n các chi ti ẩ ph m văn h c ượ khám phá đ ọ tác  ế ớ t ngh  thu t, có th  m i  ậ . ệ ng ngh  thu t c cái hay, cái đ p c a ẹ ủ hình t

ượ V y ậ hình t ệ ng ngh  thu t ậ  là gì?

2

ơ ượ ­ Trong th  văn, hình t ệ ng ngh  thu t ậ  có th  là ể một bông hoa, một v ng ầ

ươ ủ ạ – cũng có th  là ể một nét c a tâm tr ng,

ươ ư ả trăng, một nàng Ki uề , một Tr ư ủ tình c m nh  “T ng Phi ễ ng t ” c a Nguy n Bính, v.v…

ứ ẽ ề ngượ  là b c v  v  con ng

ể ể ệ ư ưở ưở ạ ề ng đ  th  hi n t ườ ng, t t

ụ ể i, v  cu c đ i, v  thiên nhiên c  th   ưở ng,  ẩ ệ ả ­ V y, ậ hình t c ượ nhà văn sáng t o nên qua liên t đ tình c m và khái quát hi n th c ề ộ ờ ượ ng t ự một cách th m mĩ

ấ ượ ị ủ ậ ượ hình t c ớ ngượ  m i th y đ c cái hay, cái ý v  c a văn

ươ ả     ­ Có c m nh n đ ch ng.

ệ

Văn h cọ  là ngh  thu t c a

ậ ủ ngôn từ

ấ ệ 1. Ngôn từ là ch t li u xây d ng ự hình t ngượ  c a ủ văn h cọ

ạ ắ ộ ọ ễ ả ằ

ỗ

ả

ứ

ễ ậ

ế t   b ng âm thanh, ti ng nét… âm nh c di n t ườ ố ạ ạ ng nét  ả ượ ọ  ph i đ ngôn từ. M i ỗ tác ph m văn h c c  ữ ấ ị ự  là  ầ c ca ng i là b c th y v  ngôn  t văn làm th  b ng ẩ  (g c) nh t đ nh. Ngôn ng , văn t ợ ề ơ ằ ế  vi ượ H  Chí Minh

hoa, là trang văn.  ữ ữ ế ằ ậ ườ     H i h a dùng màu s c, đ ấ ệ ắ ấ t u… điêu kh c dùng ch t li u (kim lo i, đá, g ...) t o nên hình kh i, đ ễ ả ằ v.v… Còn văn h cọ  ph i di n t  b ng  ự ố ề ữ ớ một th  ngôn ng  và văn t ắ g n li n v i  ụ ủ nhà văn. Nhà văn Nguy n Tuân công c  c a   đ ồ ờ ủ ng . Văn c a ông là t ế ẹ ẻ ằ ti ng m  đ , b ng ti ng Pháp, b ng ch  Hán. Th t là kì tài.

ữ ể ặ     2. Nh ng đ c đi m c a ủ ngôn từ văn h cọ

ơ ạ ố ả ử ụ ngôn từ và trau chu t nó, t o thành

ươ ẽ ẹ ứ một th  ngôn ặ ữ ng giàu có, sang tr ng, đ p đ . Ngôn ng ữ văn h cọ  có nh ng đ c

ữ ể Nhà văn nhà th  ph i s  d ng  ọ ng  văn ch đi m sau:

ệ ố ­ Tính h  th ng

3

­ Tính chính xác

ề ả ­ Tính truy n c m

­ Tính hình t ngượ

­ Tính hàm súc, đa nghĩa

ể ­ Tính cá th  hoá

ọ

ờ ờ ố hình t ọ

ọ ự ỳ ngượ  là c c k  quan tr ng. ấ ứ ơ ế Ki uề  khi nàng làm một bài th  vi i châu ng c, hàng hàng g m thêu” là  t lên b c tranh Kim

ằ ư ậ ọ ề ả     Trong đó, tính chính xác, tính truy n c m, tính  ấ Nói r ng “Văn hoa dã ch t chi đ i”, “L i l nh  v y. Kim Tr ng khen  ớ ẽ Tr ng m i v :

ọ

ế “Khen tài nh  ng c phun châu,             Nàng Ban, ả ả ạ  T  cũng đâu th  này!”

ế ọ ử ụ ngôn từ đ  xây d ng ự hình t ngượ  văn h cọ . Vì th  đ c sách

ượ ặ ơ ả ể     Nhà văn s  d ng  ho c phân tích th  văn không đ c thoát li văn b n và ngôn từ

ễ ả ặ ả ấ ệ ngôn từ và kh  năng di n t đ c

ủ ệ 3. Tính ch t “ấ phi v t thậ ệ bi ể” c a ch t li u  ủ ậ ngôn từ phú c a ngh  thu t t phong

ể ọ

ượ ng, suy lu n, c m xúc v i t ng, liên t

ớ ấ ả ọ ằ ồ

ứ ấ ư

ư ể ấ ượ ụ ể ả ệ ậ ự ệ     ­ Xem tranh xem ti vi… đã th y đ c c  th  c nh v t, s  vi c bi u hi n. Đ c  ưở ả ưở ả ậ văn, ta ph i t ng t t c  m i giác quan  ngôn từ  ề ậ ự ệ ượ ả ớ c c nh v t, s  vi c. Đi u đó nói lên r ng,  và tâm h n, m i hình dung đ mang tính ch t “ấ phi v t thậ ả ơ ấ ể”. Con ch  đ y, câu th  đ y nh ng không ph i ai  ả cũng hi u và c m nh  nhau.

ứ ạ ể ễ ả ự ệ ả ị s  vi c theo dòng ch y l ch s

ạ ạ ặ ộ ớ ử   ữ ạ một không gian h u h n ho c r ng l n vô

4

­ Ngôn từ có s c m nh v n năng, có th  di n t qua hàng trăm năm, hàng v n năm trên  h n.ạ

ả ễ ả ữ ủ ế ộ ồ nh ng rung đ ng bi n thái c a tâm h n con

­ Ngôn từ còn có kh  năng di n t ng i.ườ

ỳ ệ ậ Th t là k  di u khi ễ Nguy n Trãi vi t:ế

ư

ồ ng yên h  khoát, ệ ướ             “Ng  ca tam x ấ ụ             M c đích nh t thanh thiên nguy t cao!”

Ứ ậ ( c Trai thi t p)

ể ả ượ ủ ể ượ ngôn từ sao có th  c m đ c ơ c cái hay c a hai câu th

Nh à v ăn v à qu á tr ình s áng t  oạ

ế     N u không hi u đ trên?

1Vai trò c a ủ nhà văn v i đ i s ng ớ ờ ố văn h cọ

ẳ

ẳ ậ ể

ệ ạ ả

ạ ơ

ế ố

ươ ấ ẩ ậ ậ     Không có ong m t thì ch ng có m t ong. Và không có hoa thì ong  cũng ch ng th  làm ra m t. Không có  ấ t nhiên cũng không th  có đ i s ng  t ự th c phong  ặ ố mu n m n, phù sa, h ự ệ hi n th c phong nhà văn thì không có tác ph m, ẩ văn h cọ . L i còn ph i có hi n  ừ  ớ nhà văn thì m i có th  văn. T ớ nhà văn s ng h t mình v i  ọ . tác ph m văn h c ờ ố ể ồ ạ phú t o ngu n sáng t o cho  ộ ờ ắ ng s c cu c đ i…  ớ phú  y may ra m i có

ế ề ố ờ ố ệ t v  m i quan h  gi a ệ ữ nhà văn và đ i s ng hi n th c, ế ự Ch  Lan

Vi Viên nói:

ử

một n a mà thôi, ấ

ử ạ

5

ư ơ             “Bài th  anh, anh làm              Còn một n a cho mùa thu làm l y. ạ ồ             Cái xào x c, h n anh chính là xào x c lá             Nó không là anh, nh ng nó là mùa…”

ạ ơ ớ ố ổ                                     (“S  tay th  – Đ i tho i m i)

ả ạ i. Không

ặ

ườ ự Nhà văn cũng  ậ ệ ấ ươ ng quý b t tùy nhân h u” (Hoàng

ượ ặ ạ c l p l ờ ố ổ     Nhà văn ph i khám phá và sáng t o, không theo đu i ng ồ tô h ng cũng không bôi đen ho c sao chép hi n th c.  i mình. “Văn ch không đ Đình Kiên đ i T ng”.

ữ ố ầ 2 Nh ng nhân t c n có đ i v i ố ớ một nhà văn

ỗ ọ ạ ọ ậ ở ạ ọ

ữ ể

ộ ấ ỳ ạ  là trong xã h i ta ngày

nhà văn. Có một hi n t ế ữ ề ơ

ừ ệ ậ

ỗ ứ ữ ẻ ố ể      Một v n h c sinh đ  tú tài, sau 5, 6 năm h c t p   đ i h c có th   ặ ư ạ ư đào t o thành nh ng kĩ s , bác sĩ… nh ng r t ít ho c không th  đào  ạ ệ ượ t o thành  ng k  l ậ nay sao mà nhi u “nhà th ” th . Th t ra đó là nh ng “thi sĩ – vè”, “thi  sĩ – con cóc”,… Lênin t ng nói: “Trong lĩnh v c ngh  thu t, không có  ch  đ ng cho k  trung bình”. V y ự ầ ậ nhà văn c n nh ng nhân t gì?

ế ả – Ph i có năng khi u, có tài.

ớ ằ ữ ữ ẹ ả – Ph i có cái tâm đ p. (ch  tâm kia m i b ng ba ch  tài” – Ki uề )

ố ả ấ ộ ọ

ọ ấ ươ ẳ ầ ấ ẳ ỡ ạ i, hoa trái ch ng ra

ế     – Ph i có v n văn hóa r ng rãi (có h c). H c v n th p h n ch   ch ng khác nào đ t ít m u m , cây kém xanh t gì.

ố ố ữ ừ ả ố ư ế ả – Ph i có v n s ng nh  con ong gi a r ng hoa. Ph i s ng h t mình.

ưở ẹ ẩ ố ế một lí t ng th m mĩ cao đ p: s ng và vi ủ t vì ch  nghĩa

ả     – Ph i có  nhân văn.

ề ả ế ọ ơ – Ph i có tay ngh  cao. Xuân Di uệ  g i đó là “b p núc làm th ”.

6

ề ệ ấ ườ – Ngoài ra còn có một đi u ki n khách quan  y là môi tr ng sáng

ả ượ ố ự ủ ả ậ ấ do, dân ch , ph i có v t ch t

c s ng trong t ớ ơ tác. Nhà văn ph i đ ủ ơ ạ t m đ  (c m áo không đùa v i khách th ) …

ị ợ ỡ ạ ị

ế ươ

ượ ạ ồ một chi u ế c ng i

ạ ồ – V i ớ nhà văn, kiêng k  nh t là thói kiêu ng o, xu n nh b  đ … Vì  ấ ứ ẻ ơ th  văn ch ng có ngôi th : k  làm th , nhà th , thi nhân, thi sĩ, thi  ẽ ạ hào, đ i thi hào. Còn có lo i “đ o câu đ c v n” đ ả ị ộ riêng. Lo i b i bút thì b  đ c gi ơ ụ ầ ỉ  khinh b .

ậ ậ ế Trong t p “Văn 10” t p 2 có vi t:

ế ộ

ả ậ ộ ố ư ế ư ệ ư     “Nhà văn ph i có năng khi u, có v n văn hóa r ng rãi và có t ư ủ ưở ng ngh  thu t đ c đáo. Nói nh  th  là đúng nh ng ch a đ . t

3 Quá trình sáng t oạ

ộ ộ ậ  c a ủ nhà văn là một th  l o đ ng đ c bi

ả ư ứ ệ ế ứ ạ ả c m h ng

ế ế ặ t k ” công phu ch t ch .

ơ ọ

ử

ấ ợ

ỉ ọ ỏ ẳ t đi u, nghe nh  t

ế ọ ế ệ ặ t.      Lao đ ng ngh  thu t ể ặ ứ  thì ch a th  sáng ư Ph i có h ng, n u không có ho c ch a có  tác. M i ỗ nhà văn có một cách sáng tác riêng. Xuân Di uệ  làm th  đ ơ ượ c  ơ ơ ướ ọ ố ữ  thì “câu th  tr ẽ T  H u c g i câu th   “thi sau”. Hoàng C mầ  làm th , có th  nh  có ai đ c chính t ạ ả ể ư i.   cho chép l Ông sáng tác bài: “Lá Diêu Bông” vào quá n a đêm mùa rét 1959. Khi  một gi ng ọ ủ ả c  nhà đang ng  say, ông t nh gi c “ch t bên tai v ng lên  ẹ ữ ấ ư ừ ọ n  r t nh  nh  mà rành r t, đ c ch m rãi, có ti   ế ư ẳ ờ th i nào, xa x a v ng đ n, có l ệ ậ ề ẽ ừ ề  ti n ki p v ng v : t

ử ả “Váy Đình B ng buông chùng c a võng…”

ề ắ (“V  Kinh B c”, trang 160 – 161)

ả ờ qua đ i còn đ  l i

ạ ơ nhà văn, nhà th  danh ti ng, ta ng c nhiên và

ể ạ một núi “Phác th o th  –  ơ ế ạ ủ ọ ơ ượ ộ c

7

ế Nhà th  ơ Ch  Lan Viên ế ọ ồ di bút”. Đ c h i kí các  ụ ề vô cùng khâm ph c v  lao đ ng sáng t o c a h . Có câu th  đ vi t hàng tháng.

ể ố ế ượ c sáng tác

ề ơ     Có bài th  hình thành nhi u năm. Có cu n ti u thuy t đ ế ỷ trong 1/10, 1/5 th  k .

ữ ổ

ổ ả ữ ạ ậ ạ ớ ể ố ầ     Đ  có nh ng “thiên c  hùng văn”, “thiên c  kì bút”, “Sách g i đ u  ườ ng cho thiên h ” ph i là nh ng b c thiên tài m i sáng t o nên. gi

t  n ẩ   ế ơ nhà văn, nhà th . Tác ph m

ồ

ươ ế ề ủ ố Yêu văn h cọ  ta càng yêu kính và bi ủ ọ c a h  đã làm tâm h n ta thêm giàu có. Văn ch ự ờ đ i. Văn ch ng, văn hi n, văn hóa là ni m t ơ ẹ ươ ng là cái đ p muôn  ỗ  hào c a m i qu c gia.

ả ộ ờ i s ng sâu v i cu c đ i do đó h t s c nh y c m

ộ ườ ố ữ ấ

ớ ề ấ ể ớ ứ . Tuy nhiên đ  có nh ng tác ph m l n ng

ữ ệ ả ả

ả ế ẩ t c m ph i có nh ng t ệ ữ ạ ế ứ ạ ả ế nhà văn bi n ế ườ i  ế ng, quan ni m và ph i có năng khi u  ng và nh ng kĩ năng sáng t o”.Bình ư ưở  t ượ ng t

ậ Nhà văn ph i là ng ề ớ ấ v i v n đ  xã h i và nh ng v n đ   y thôi thúc khi n  ẩ chúng thành c m h ng ữ vi ự ưở ậ ngh  thu t đó là s  t ế lu n ý ki n trên.

Đ

vănề

ộ ờ ế ứ i s ng sâu v i cu c đ i do đó h t s c nh y

ớ ấ ề ấ

ể

ạ ế nhà  ẩ ữ ả ệ ng, quan ni m và ph i  ữ ượ ư ưở  t ự ưở ng t ng và nh ng kĩ năng

ạ ả ườ ố Nhà văn ph i là ng ữ ộ ớ ấ ề ả c m v i v n đ  xã h i và nh ng v n đ   y thôi thúc khi n  ả ế ứ . Tuy nhiên đ  có nh ng tác ph m  c m h ng văn bi n chúng thành  ữ ả ườ ế ẩ ớ t c m ph i có nh ng t i vi l n ng ậ ệ ế có năng khi u ngh  thu t đó là s  t ế ậ sáng t o”.Bình lu n ý ki n trên.

Bài làm

ể ế

ộ ậ ự ộ ạ ộ   t c  m i ho t đ ng ả t c  tình c m, ề ấ ả ọ ườ ớ ấ ả i v i t

8

ệ ủ ạ ề ủ ể ng t ầ ủ ả ẩ ộ Ý ki n có th  nói đó là m t bao quát chung v  t ọ c a ủ nhà văn và h  ph i th t s  là m t con ng ả ượ ự ưở lí trí, s  t     Chúng ta c n bi ng... cho ngh  nghi p c a mình! ế ằ t r ng “ch  th  sáng t o” c a m t tác ph m ph i

ổ ả i quan và nhân sinh quan, c  hai b  sung cho nhau, hòa

ể ạ

ạ ẩ ắ ườ ể ạ

ả ế ệ ạ ủ ộ ộ

ậ ủ ế ọ ề

ườ

ọ

ậ ạ ậ ủ ươ ệ ố i nông dân có tính h  th ng riêng, ông trân  ả ọ ớ ổ ẫ ng m n: Lão H c trong cái đói kh  v n không n  gi ộ  h  v i m t gi ng văn  ỡ ế   t

ổ

ộ ấ ớ

ơ ấ ượ

ộ ườ ở ơ ữ ộ ạ ị ủ c m  bình d , c a m t ng ữ c tình yêu gi a mình và  i d  h i n a mà là m t ng

ị ụ ữ ớ ủ ả ườ ợ ầ ề ậ

ẽ ể ạ

ọ

ươ ẹ

ọ

ố ượ

ả

ế ấ ả ồ

ộ ố

ứ ự ế ề ộ nhà văn t c, cu c s ng, tri th c, nông dân... N u m t

ủ ấ ẩ t c  m i đ  tài  y vào trong tác ph m c a mình thì văn ch ng

ồ ẽ ấ ươ ẽ ấ

ấ ẽ ơ ộ ộ ơ

ứ ế Nam Cao quan tâm đ n nông dân và trí th c và khi nói

ề ấ

ắ ươ ộ

9

ấ ng đ c đáo: M t  ọ ộ ề ườ ề ấ ế ớ có th  gi ươ ệ ng”, là  quy n vào nhau đ  t o nên cách nhìn. Đó là “đôi m t tình th ư ưở ả ề ộ ố ng   t i, nó là t  v  cu c s ng và con ng lòng nhân đ o c a tác gi ậ ồ ủ i cho nhân v t  c a tác ph m: M t Nguyên H ng nhân đ o đã đ  l ơ ấ ầ ứ Hu  Chi ch t – m t cái ch t thanh th n và đ y đ c tin n i đ ng  ộ Chúa...Và m i ỗ nhà văn h  đ u nhìn nhân v t c a mình m t cách khác  nhau. Nam Cao nhìn ng ọ tr ng nhân v t c a mình và vì v y ông miêu t ế ồ ả đ ng c m, th ứ ậ ươ ế ng;  ch t con chó thân th Chí Phèo trong cái bu i sáng th c d y  ờ ỷ ữ ủ ề   ạ  đây l không còn là con qu  d  c a làng Vũ Đ i, mà anh Chí gi i hi n ườ ươ ộ ướ ậ ệ h u, chân ch t v i m t  i l ng thi n  ngày nào. Và Th  Nị ở sau khi th y đ Chí  ườ Phèo, Th  không còn là m t con ng i  Đôi m tắ  Nam Cao đã nhìn  ph  n  v i đ  b n năng làm v ...Trong  ấ ớ i nông dân tuyên truy n đ y ch t phác th t thà v i bó tre trên vai  ng ấ ớ ẹ đã đi ngăn quân thù, ông đã nhìn th y cái nguyên c  đ p đ  bên trong  ề ủ c a anh nông dân...Nói tóm l i, các  nhà văn đ u có quan đi m riêng  ể ậ ệ ủ trong cái nhìn c a mình và quán tri t quan đi m đó, h  nhìn nhân v t  ớ ớ ầ ủ ắ ố ủ ng và  t, nhìn v i đôi m t tình th c a mình v i đ y đ  cái đ p cái t ẹ ệ ọ ậ ẹ ậ nhìn toàn v n nhân v t, tóm g n m i cái đ p phía nhân v t chính di n  ỗ nhà văn  ộ ố ủ văn h cọ  là cu c s ng cho nên m i  ủ c a mình. Đ i t ng c a  ề ả ứ ề ạ ộ d u có kh  năng chi m lĩnh m t ph m vi đ  tài ch  không ph i là  ộ ừ ộ ố ấ ả ọ ề m t ộ nhà văn ph i “l y” t  cu c s ng ng n ng n,  t c  m i đ  tài t ườ ề ẻ ả ở b i cu c s ng thì muôn màu, muôn v , c  ngàn đ  tài v  con ng i  ộ ố ấ ướ  “ôm”  đ t n ươ ế ấ ả ọ ề h t t ấ lúc  y s  s  sài, s  xô b , s  m t đi cái ch t văn ch ng mà lúc  y  ự ỉ ch  còn là m t bài phóng s , m t bài báo không h n không kém! Có  ể ấ ằ th  th y r ng,  ậ ự ề v  nông dân ông hi u r t sâu s c vào v n đ   y nên ông đã th t s   ờ ừ ề  ạ  đ t o nên m t tác ph m văn ch ộ ư ả    s n tài v  ng ể ấ ẩ i nông dân! Và ộ Chí Phèo ra đ i t ừ  xã h i t Vũ Tr ng Ph ng ụ  l y đ  tài t

ộ ặ ệ ủ ươ ng ra

ủ ư ộ ỉ ộ nhà văn “trào

ề ế Nam Cao đi sâu vào đ  tài,khoét sâu vào đ  tài

ả

ọ ề ị ớ ố ỏ ự ệ ượ ạ ở c l ứ

ườ ươ ả ấ

ủ

ộ ự

ộ ng trào l ng thì th ở ấ ề ộ ữ ủ ặ ấ ng th y văn ch ng bi  ườ ể ồ i đ  r i tìm th y  ậ ủ ươ ể

ề ổ ể ộ

ả ườ ố

ủ i, t ả

ẩ t,

ộ ờ ắ ư ầ ộ ố ố ườ ắ ố ệ ệ ố

ườ ẳ ộ ở ố   ng là “s ng sâu”

ộ ố

ủ ườ ầ ươ ủ ộ

ề ề ẫ ấ

ủ ọ ấ ệ ự

Nam Cao th ỗ ữ ng khoét sâu vào nh ng n i  ng  i b n cùng c a xã h i, cho nên văn ch ả i đ c ph i suy ng m r t nhi u, r t nhi u...và cũng  ọ ị ọ

ườ ồ

ộ

ệ ề ộ ớ ạ ủ i h n c a nó. t lên gi

ạ

ỉ

ẹ

10

ấ ủ ả ọ ớ ở ấ ể ấ ộ ổ thành th  v i m t trái c a nó cho nên m t tuy t tác “văn ch ờ đ i” – S  đ  đã đ a ông lên m t đ nh cao c a m t  ề phúng hi n th c”! N u  ề  thiên tài h  Vũ là kh  năng bao quát đ  tài – là chi u  thì ng i  ủ ộ r ng ch  không ph i chi u sâu, là cái “r ng” c a nh ng m t trái c a  ị ộ k chị   xã h i thành th  lúc  y. Cho nên ta th ấ ở ấ ườ ườ  đ y  ng đi vào tim c a con ng ng sâu, th th ể ồ ậ ố ắ ọ ướ ộ c m t, m t s  “bi” trong s  ph n c a nhân v t, đ  r i  t n m t gi ườ ậ ươ ả ng  c m thông, th ng xót nhân v t; còn văn ch ữ ả ế ấ ự ậ  đ y nh ng ti ng  lôi b n ch t s  v t lên b  n i đ  phê phán, đ  tìm  ộ ạ ộ ỉ ườ ố i chua chát và m a mai m t xã h i th i nát, m t nhân cách đê m t... c ớ nhà văn ph i ả ộ ờ ứ i s ng sâu v i cu c đ i “t c là      Nhà văn ph i là ng ể ả ọ ộ ờ ể ả ậ ế ọ ấ th u hi u c  m i ngõ ngách c a cu c đ i, ph i t n hi u m i cái bi n  ấ ế ừ ậ ế ậ ừ ộ ườ ừ ồ ậ ế  đ  v t đ n đ ng v t, t  v t ch t đ n con ng thái t  tâm lí đ n  ộ ố ả ậ ự ố tình c m...Nói chung  nhà văn ph i th t s  “s ng” cu c s ng mà tác  ẩ ủ ậ ế nhà văn ph i hòa nh p vào “cu c đ i” c a tác ph m – ả   ph m c n vi ấ ự ệ   ắ ả mà cu c s ng đã ban phát.  ng n m b t b n ch t s  vi c Nam Cao th ự cho nên c t truy n hi n th c không r c r i nh ng tình hu ng trong  ấ ờ ố đ i s ng n i tâm r t căng th ng, b i vì  ườ đi sâu vào cu c s ng c a nông dân, th ủ ữ đau c a nh ng con ng ườ ọ ắ ủ c a ông b t ng ố ở b i vì s ng sâu cho nên h  Vũ đã phát hi n ra s  tha hóa c a b n  ỏ ồ ằ ộ ư ượ ng l u. B n chúng b a ra m t th ng Xuân tóc đ  r i đi tin nó và  th ặ ủ ố ề ể i. Khi đã s ng sâu  đã đ  cho nó ng i lên, chà lên m t c a nhi u ng ề ớ ấ ạ ả ế ứ ờ nhà văn “h t s c nh y c m v i v n đ  xã h i”,  ộ ố ớ v i cu c s ng thì đ i  ở ườ ớ ủ ạ ộ ộ i v i  phú và đa d ng c a ng b i vì xã h i là m t quan h  phong  ổ ươ ấ ườ i cho nên v n đ  xã h i nó có ý nghĩa ph  quát và văn ch ng ng  ộ ố ờ ượ ố ủ ớ  v bây gi Nam Cao s ng v i cu c s ng c a  ự ủ ớ ự ấ ườ ườ i nông đân cho nên ông r t “ nh y” v i s  cùng c c c a ng ng i  ộ ườ nông dân. Nam Cao đã cho chúng ta th y không ch  là m t ng i nông  ự ườ i cùng c c  dân trong nghĩa h p mà nó bao quát đ  c  m i l p ng ề ấ ữ  đ y! “Nh ng v n đ   y  trong xã h i. Có th  nói cái “ph  quát” là

ả ế ả c m h ng

ư ứ   ứ ”, cái c m h ng ồ

ẳ ể ơ ạ ố ự ấ ứ  đó có th  là s  b t ch t c n n m b t ngay, ch ng h n là

ơ ề ộ

ẫ ườ

ộ ờ

ễ

ả ặ

ự

ậ ạ t cho

ế ể ạ ẩ ả c m h ng ươ ng  y.

ố

ư ố ậ ậ ậ ủ ổ ủ

ẳ ậ ở

ủ

ạ ả ấ

ườ ế

t  ệ ả i vi ng, quan ni m

ệ

ể ế

c phát bi u m t cách

ớ ư ưở ữ  t ồ ủ ự ườ ng t n c a chính tác  ệ ư ưở ấ  t ng th y đôi lúc t ng quan ni m  ệ ầ ậ ộ c phát bi u m t cách tr c ti p, “Chao ôi, ngh  thu t không c n  ừ ố ừ ố   không nên là ánh trăng l a d i; ngh  thu t  ậ ổ ế ầ ừ ữ  nh ng ki p l m than...”  ệ ấ ượ ư ưở ng quan ni m  y đ  t ẩ Ông già và bi n cể ả” là m t tr

ấ ạ ự

ư

c chính mình: Th  gi

ế ế ớ c b n ngã bi ườ ạ ạ i l

ắ ượ ả ẩ ấ ng  ườ ộ i  ượ t qua  i bên ngoài nh ng không v ẽ ạ ơ phú h n, m nh m   phúc h n!ơ i h nh  ủ nhà văn v iớ

ấ ả ế ẩ ộ ế ớ ể i bên trong có th  phong  t đâu con ng ể ng,

11

ư ộ ế ấ ằ ắ ằ ả thôi thúc khi n ế nhà văn bi n chúng thành  ữ mà nh  ư Nam Cao mong mu n: “kh i nh ng ngu n ch a ai kh i...” cái  ơ ắ ắ ợ ầ ả c m h ng ứ  đó cũng có thể  ả ả ườ ộ c m h ng ng; cái  m t bài th  v  m t bông hoa h i đ ẩ ườ ố ự ạ ẳ ộ ờ i, ch ng h n tác ph m  là s  suy ng m trong su t m t đ i ng ả ươ ế ổ ủ ố ữ t ba m i năm.  Huygô ph i vi i kh n kh ” c a Victo  “Nh ng ng ườ ư ố ư ườ ớ ng nh  su t m t đ i ng Phaoxt­G t sáng tác d i và cũng nh   ắ ấ ướ  m t ộ ch  đủ ề b t ông ph i suy ng m  t ế Đ t n ẫ c  vi Nguy n Đình Thi ứ   y hòa nh p c  hai m t tình c m  ậ ả ấ ả ờ ấ ả trong m y năm tr i! Cái  c m h ng ự ệ ờ ệ ả và lí trí: Đó chính là hi n th c ngoài đ i và hi n th c tâm tr ng, c  hai ệ ặ ứ  đ c bi nhà  hòa nh p, đan xen vào nhau đ  t o nên  ả ấ ố ấ Nhà văn th y s   văn và gián ti p cho c  tác ph m văn ch ấ ự ậ ủ ố ph n c a nhân v t gi ng nh  chính s  ph n c a mình, th y s  đau  ặ nhà văn th y s  b t r t  ấ ự ứ ứ kh  c a nhân v t và mình gi ng nhau, ho c  ỗ ự ấ ủ  mình thì lúc  y chính là s   c a nhân v t chính là n i đau dai d ng  ậ ả ả ấ ệ ồ  hòa nh p vào nhau và  đ ng đi u, lúc  y tình c m và lí trí c a tác gi ự ự ộ ộ c m h ng ứ  th c s  đ c đáo, nó gây ph n khích cho  nó t o thành m t  ữ ẩ ể ạ nhà văn sáng t o. Tuy nhiên đ  có nh ng tác ph m l n, ng ệ ư ưở ữ ầ  t ng, quan ni m. Nh ng t c n ph i có nh ng t ế ấ ộ ự ư y nó nh  là m t s  “tiên quy t” cho s  tr ườ ẩ ấ ph m  y. Cho nên, chúng ta th ượ ự ế ể đ ả ph i là ánh trăng l a d i, ỉ ch  có th  là ti ng đau kh  kia, thoát ra t ể ộ (Nam Cao) và đôi lúc t ộ ườ ể ấ ế gián ti p có th  th y tác ph m: “ ắ ư ế ụ ự d . S  chi n th ng nh ng ý nghĩa th c là m t th t b i: ­ Con ng có thể  chinh ph c đ ụ ượ c th  gi ượ đ ắ ơ h n, n m b t đ Nh ng tác ph m  y cũng chính đ  nói lên cái suy nghĩ c a  ư ưở  t cu c ki m tìm v t v  và t ồ ki m tìm  y b ng chính m  hôi, n ủ ch  đủ ề tác ph m c a mình. Cu c  ướ c m t, b ng máu và c  lòng dũng

ả ể ế ữ ườ ế ầ

ạ ệ ớ ượ i vi ữ ẩ ng t

ẫ t c n ph i có năng khi u  ng và nh ng kĩ năng sáng t o. Cho nên  ộ nhà văn,

ế ự ưở ả ố i mu n làm

ệ ươ ẽ ở ộ ả ỏ ở ườ  ng ậ ệ

ỉ ủ ư ế ộ ọ nhà văn có m t năng khi u riêng ­    ng qu  là không d , cũng  ,

ễ ộ Nguy n Du ễ t v ứ  là qu  tr ng “lép”  y (

ộ ơ ế ấ Ch  Lan Viên ứ

ậ

ượ ậ

ưở ữ ỉ ng và  ị ể ế t ả ứ ứ ế ạ ủ nhà văn. Vi hành là chuy n th t hay b a?  ng t

ọ ế

ị ớ ườ ẽ ệ

ề ộ ụ ế ứ ộ

ệ ỉ ễ ấ ượ ng t

ố ươ ạ ể i khác đ a v , khác màu da...Có th  nói  phú  ng t ự ự ưở ng  y là s   ng có th  nói đó là “kĩ năng sáng t o”

ạ ụ ể ệ ọ ủ ự ủ nhà văn, đó là s  khó nh c c a ng

ế ộ ự ộ ể ế ộ

ả ấ ự ệ ạ ẫ ọ

ả

ơ ủ ạ ủ ấ

ừ ử ả ằ đã t ng th  bút b ng các hình  nh: “Cánh bèo trôi, cánh bèo

ủ ơ ộ

ả ỗ ạ ừ ộ ủ ọ

ố ấ ộ ườ ọ ủ ộ Huy C nậ , cho ng

ộ ộ hình  ằ i đ c m t  ổ ợ ộ

ệ ễ ả ộ

ả ị

ề ọ ườ

ạ ồ phú, đa d ng c a tâm h n con ng ả ắ ườ ướ i tr

12

ả ố ể ả ế ọ c m.ả     Và đ  có nh ng tác ph m l n, ng ậ ngh  thu t, đó là s  t ể ể ằ đ  hi u r ng không ph i ai cũng ng u nhiên s  tr  thành m t  mà nó đòi h i  năng khi u ngh  thu t! Chuy n văn ch ơ nh  là m t b c trăm tr ng c a Âu C  ­ thì ch  có m t  ế ề Nguy n ễ ễ  đã vi Nguy n Du ở Du : “Trong trăm tr ng Âu C  anh là tr ng lép. Anh n  ra thành m t  ự ưở ệ ng t thi nhân”). Năng khi u ngh  thu t đó chính là s  t ệ nh ng kĩ năng sáng t o c a  ớ ộ ộ ắ ả ượ Ch  có m t b  óc t ng thông minh s c s o m i có th  vi ư ậ ộ lên, v  lên m t đôi trai gái trên chuy n tàu Pháp nh  v y, h  nói  ị ể chuy n v i nhau v  m t ng ộ ề ứ ưở ng phong  Vi hành là m t ví d  h t s c đ c đáo v  s c t ượ ủ tuy t đ nh c a Nguy n ái Qu c và bên c nh s  t ạ sáng t o c  th  trong văn ch ườ trong chuy n “b p núc” c a  i  t, đ  có m t s  đ c đáo riêng, m t phong cách riêng cho chính  vi mình. Huy C nậ  đã ph i r t c c nh c, nh n n i trong vi c ch n các  ọ hình  nh cho câu th  c a mình: ộ C i m t cành khô l c m y dòng     Tác gi ơ đ n”,”chút bèo đ n “gót bèo xanh”,”g  l c r ng xa”, “c i m t cành  ả xuôi” và cu i cùng đã ch n hình  nh “c i m t cành khô”.Đó là m t  ả hình  nh r t đ c đáo c a m t  ặ   ộ ờ ớ ạ ắ ả ngượ  m i l , s c s o, g i nên m t cu c đ i khô héo trôi n i, d n v t t ườ ọ trong lòng ng i đ c... ộ nhà văn không ph i là m t chuy n d  dàng  ạ i, làm m t      Nói tóm l ở ọ ấ ỉ ộ ụ ự ẳ ở  h  không ch  h i t b i vì   s  kh ng đ nh v  nhân cách b n ch t  ủ ắ ượ   ủ ộ ố ẩ th m mĩ c a cu c s ng, c a con ng c i mà h  còn ph i n m b t đ ộ ủ ẹ ự ọ c cu c  s  tr n v n phong  ậ ượ ế   ố s ng. Và vì th , cho nên h  luôn ph i s ng sâu đ  c m nh n đ c h t

ấ ả

ườ ọ ủ ệ i “l n” và rành r t t

ạ ạ phú đa d ng”  y. Bên c nh đó h  ph i là m t con  ế t c  chuy n “b p núc” c a văn ch ủ ệ ộ ươ ng: Đó  ở ế ộ nhà văn – b i vì nó

ứ ố ủ ơ ộ    quy t đ nh cho “h i th ”, s c s ng c a m t

ộ ạ ủ ẩ ả ọ ự c  m i s  “phong  ọ ấ ả ớ ng ậ chính là cái năng khi u ngh  thu t riêng c a m t  ố ở ế ị cũng chính là m t nhân t ộ nhà văn vĩ đ i!.ạ tác ph m vĩ đ i, c a m t

ằ ở ừ trong lòng ng

ồ ộ ậ ườ ơ ơ ạ

ấ ế ừ ủ ọ ầ

i ta” còn Lê Quý Đôn cho r ng “Th  phát kh i t   ọ   Ngô Thì Nh m thì nh n m nh : “Hãy xúc đ ng h n th  cho ng n bút có th n”. T  ý ki n trên, hãy nêu vai trò quan tr ng c a tình   ơ ả c m trong th .

ầ ậ ả ạ ứ

ả c. M t ộ nhà văn, mu n sáng tác

ớ ế ồ ạ ượ ờ t

ả qu ng đ i, bao

i mãi v i th i gian, thì ngoài s  hi u bi ạ ộ ấ ớ

ậ ổ ủ

ậ ố ự ể ả ộ ờ ả ả i khác, ph i có c m xúc th t  ơ c. Và nhà th  cũng v y. ẩ ắ ế ả t tr i qua đau kh , cay đ ng trong cu c đ i thì m i  ườ ỗ ữ c nh ng n i đau c a ng ượ ớ  đáy lòng mình, thì m i sáng tác đ

ế ứ ế

ả ế ơ

ố ở ừ ậ trong lòng ng

ấ ầ ậ ộ ọ

ể

ườ ế

ủ ơ

ả th  là s  giao c m tâm h n gi a con ng

ằ

ẫ ườ ơ

ườ ườ

ở ừ ườ ầ ả trong lòng ng ơ ể  tình c m, mu n bày t

i ta”. i làm th  đ  làm gì? Th ố ể ơ i ta làm th   ng htì khi ng ư ả ỏ , tình   tình c m tâm t ầ ể ựơ ả c ph n

13

ủ ủ ữ BÀI LÀM ộ ệ        Sáng t o ngh  thu t qu  là m t công trình đ y khó khăn, ph c  ạ t p, không ph i ai múôn cũng làm đ ẩ ộ m t tác ph m ahy , t n t ộ r ng rãi, tài năng b m sinh, còn ph i có m t t m lòng ả dung,  ph i bi ể ượ ấ th u hi u đ ự ự s  t ề ộ ủ ơ “Th  là ti ng nói c a trái tim”, m t ki đã nói đ n “trái tim” t c là đ   ế ượ ậ c bài th , Lê Quý Đôn cho  c p đ n tình c m. Mu n sáng tác ti p đ ườ ơ ằ r ng: “Th  phát kh i t i ta” và Ngô Thì Nh m cũng  ạ ơ ồ đã nh n m nh : “Hãy xúc đ ng h n th  cho ng n bút có th n”. V y  ử chúng ta th  tìm hi u xem sao? ơ ế ườ ạ ấ ng thì khi nói đ n th  là ng        Th i ta múôn nh n m nh đ n vai  ộ ả ế ố ơ ả ữ trò tình c m c a th . Nó là m t trong nh ng y u t  c  b n trong quá  ườ ự ơ ở ẽ ơ ữ ồ trình sáng tacs th . B i l i  ả ớ v i nhau, cho nên không ph i ng u nhiên mà Lê Quý Đôn cho r ng :  “th  phát kh i t        Con ng ộ ộ khi có nhu c u b c l ể ườ ả c m c a mình đ  ng ơ nào c a mình. Th  là i khác có th  thông c m và hi u đ ể ạ  tr  tình , cho nên khi sáng tác , nhà nghệ th  lo i

ỉ ẹ ữ

ướ ả

ắ ượ

ượ ạ ộ ồ ẽ

ọ ấ ẽ ạ ứ  v t trào và t ẫ ả c m h ng

ộ ẽ ộ ứ ế

ơ ả ơ ỉ ể c thì th  ch  có xác, không có h n.

ồ ộ ế

ọ ơ ộ ế  “nàng th ” tìm đ n mình, ch  đ ng

ế ử

ỉ ệ ầ ọ

ẫ ộ ắ ạ ồ

ượ ớ c đôi đi u v  tâm s  c a tác gi

ữ ộ ộ ố ề ỗ ữ ồ

ề  hi n

ế

c nâng lên thành tri ả ả

ả ủ ể tr  tình ,  ng

ấ ạ ượ ố ờ đâu th  nào th t ra đ ữ c nh ng l

ạ

ế

ộ ng thay cũng m t ki p ng ấ ắ ổ ư

ượ ữ ế ế ố ớ c nh ng câu th  r o r c khi vi ế Ch  Lan  c, thì  ố t v  T  Qu c

ơ ạ ự ư ố

ế ầ

ọ ỗ

ồ

14

ự ồ ựơ ế ể ư ệ ả ạ ồ ộ ố ộ ậ ự ướ c cu c s ng, tr c cái đ p.  sĩ ph a có nh ng rung đ ng th t s  tr ả ộ ứ ạ ộ Nhà ho  sĩ múôn t o m t b c trang hoàn h o, không ph i trong m t  ả ấ   ể ả ộ c, có khie c  m y phút, m t giây, m t kho nh kh c mà có th  làm đ ộ ỉ ầ c. Có khi ch  c n m t  tháng ng i v  hoài mà cũng v n không làm đ ộ chút gì đó làm rung đ ng thì  t nhiên s  t o ra  ậ ẹ m t b c tranh th t đ p        N u không có rung đ ng, không có c m xúc thì s  không th  nào  ồ ượ ạ t o nên m t bài th , mà có đ ậ ơ Chính vì th  mà Ngô Thì Nh m đã nói “ Hãy xúc đ ng h n th  cho  ứ ừ ể ự ầ ng n bút có th n”. Bãn hãy đ  t ẽ có đi van c u, gõ c a “nàng” s  không ti p đâu. ả   ơ ướ c m t b n không ch  hi n ra khung c nh        Khi đ c m t bat th  ,tr ữ ạ ẽ thiên nhiên, cu c s ng v i nh ng bu n vui l n l n mà qua đó b n s   ự ả ự ủ ề ấ . Đó chính là nh ng tâm s  ,  t hy đ ề ả ơ ủ . Bài th  bao g m nhi u  suy nghĩ, nh ng n i ni m c a chính tác gi ự ế ừ ệ ấ ệ ượ ữ ế ố ạ c khai thác tr c ti p t  t o thành, có nh ng ch t li u đ y u t ự ượ ữ ộ ố t lí, có  th c cu c s ng, có nh ng suy nghĩ đ ữ ầ ả ph n c m xúc và có tình c m. Tuy nhiên, tình c m ­ ch  th   ề ố ươ ơ ế ẫ v n là v n đ  c t lõi trong th . N u không có tình c m, tình th ơ ể ễ ồ đ ng lo i thì  i th  giàu  Nguy n Du ư ả c m xúc nhân đ o nh  : ườ ươ                              Th i ạ                              H i thay mang l y s c tài làm chi ữ                              Nh ng là oan kh  l u ly ờ                              Ch  cho h t ki p còn gì là thân  ế ấ ướ        N u không có tình yêu đ i v i non sông đ t n ế ề ổ Viên đâu có đ ị ổ                              Ôi T  qu c,ta yêu nh  máu th t ư ợ ư ồ ư ẹ                              Nh  m  cha ta, nh  v  nh  ch ng ế ố ổ                              Ôi T  qu c, n u c n ta ch t                              Cho m i ngôi nhà, ng n núi, con sông... ủ        Cũng nh  Bác H  kính yêu c a chúng ta, n u không có s  đ ng  ả c m mãnh li c âm t và tâm h n qu ng đ i, thì đâu th  nào nghe đ

ủ ứ

ướ

ả

ắ ế

ể ể ố ả ấ ừ ả c cái c nh mà t ấ ng ch ng nh  không ai đ  ý trong ch n lao tù:

ứ ứ

ờ ể

ẳ ờ i

ệ ự ọ ầ i không th  nào tâm s , nói chuy n cùng

ướ ấ ể ợ   ủ c t m chân tình c a Bác khi Bác ch t

ậ ậ ả ọ

ệ ầ

ả ng

ơ ố ớ ươ ủ ẹ ả ơ

ế ự ồ ễ

ộ ố ệ ả ể ố

ấ ơ

ễ ầ

ườ ả ậ

ẽ ề ấ ộ ầ

ơ ạ  nói :

ế ễ Nguy n Du i thích vì sao  ở ạ  l i lòng ta ớ ằ ữ

ộ ấ ả

ữ ơ ướ ế ọ ườ ủ ả ỗ

i khác.   ấ ụ

15

ầ thanh c a đ a bé trong nhà lao đang khóc , vì : ố c nhà                              Cha tr n không đi lính n ổ ừ ử ỗ                               Nên n i thân em v a n a tu i ẹ ế ở  nhà pha                               Ph i theo m  đ n  ắ ự ồ        Và n u có s  đ ng c m  y thì ch c ch n Bác không th  nào th y  ư ưở ượ đ ử ắ                              Anh đ ng trong c a s t ử ắ                              Em đ ng ngoài c a s t ấ ầ                              G n nhau trong t c gang ặ                              Mà bi n tr i cách m t ệ                              Mi ng nói ch ng nên l ư ạ        H  g n nhau nh  l ộ nhau, và th t c m đ ng thay tr ắ ự ằ nh n ra, h  tâm s  b ng m t: ắ ằ                              Nói lên b ng khoé m t ư  tuôn đ y                              Ch a nói, l ậ                              Tình c nh th t đáng th ự ồ ế        Nói đ n th  là nói lên s  đ ng c m c a nhà th  đ i v i cái đ p,  ườ ớ i trong cu c s ng quanh mình. Mà h  nói đ n s  đ ng  v i con ng ả ế ả c m là nói đ n g c thi n c u tình c m, hi u theo cách khác; đó chính  ơ ủ ủ là t m lòng nhân dân là cái “tâm” c a nhà th . Vì sao mà th  c a  ế ươ , Nguy n Khuy n ồ ế , H  Chí  ễ ễ , Tr n T  X ng Nguy n Trãi , Nguy n Du ờ ườ ố ọ ứ ố ớ Minh... c  s ng mãi trong lòng m i ng i, s ng mãi v i th i gian?  ữ ề ơ Ph i chăng các b c ti n nhân  y là nh ng ng i có tài sáng tác th   ơ ằ ỉ  đi u đó ch  đúng m t ph n. Lê Quý Đôn cho r ng : “Th   hay? Có l ơ ở ừ  trong lòng ta”. N u lòng ta tr  l nh thì làm sao có th   phát kh i t ả ề hay? Đi u đó gi ệ                                    Thi n căn                               Ch  tâm kia m i b ng ba ch  tài. ả        Nhà th , tr c h t ph i có cái tâm, ph i có m t t m lòng đôn  ế ậ ẻ ữ t quý tr ng, thông c m, san s  nh ng n i đau c a ng h u, bi ở ộ ở ữ Không có ch  Tâm thì cái tài kia cũng tr  nên vô d ng. M  r ng v n  ả ộ ỗ nhà văn, nhà thơ  m t khi đã c m bút thì ph i có trách  ấ đè, ta th y m i

ớ ớ ộ ớ ẩ ệ ủ ườ ế i ti p xúc v i tác ph m c a

ơ

ố ả ề ả ủ ơ ố ỉ

ạ ơ

ườ ượ T  H u c.  ồ ả i đ ữ ệ ồ ồ ồ

ầ ơ ệ

ồ ậ ấ ị ế ộ ớ

ệ ơ ệ nhi m, trách nhi m v i xã h i, v i ng mình. ề ậ ọ  đ u chú tr ng đ  c p         Nhìn chung trong sáng tác th , các tác gi ơ ớ ế đ n cái g c tình c m, ph a có “cái g c tình c m c a th ” thì th  m i  ố ữ  đã có l n nh n m nh “ Th  là nh p  ị ấ đi vào lòng ng ế ệ ồ đi u h n đi tìm nh ng h n đ ng đi u, th  là ti ng nói đ ng ý, đ ng  ề ơ ủ ế tình, ti ng nói đ ng chí...”Rõ ràng quan ni m v  th  c a Lê Quý Đôn ẫ và Ngô Thì Nh m cho đ n nay v n mang m t ý nghĩa nh t đ nh v i  công vi c sáng tác th  văn.

SU SANG TAO CUA NHA VAN

Bài làm

ể ế

ộ ộ ậ ự ề ấ ả ọ ườ ớ ấ ả i v i t ạ ộ   t c  m i ho t đ ng ả t c  tình c m,

ộ ẩ ả ủ ng t ầ ề ủ ể ệ ủ ạ

ng... cho ngh  nghi p c a mình! ế ằ t r ng “ch  th  sáng t o” c a m t tác ph m ph i  ổ ả i quan và nhân sinh quan, c  hai b  sung cho nhau, hòa

ể ạ

ẩ ắ ườ ể ạ ạ

ế ệ ạ ủ ộ ộ ả

ế ọ ề ậ ủ

ườ

ọ

ệ ố i nông dân có tính h  th ng riêng, ông trân  ả ọ ớ ổ ẫ ậ ủ ươ ậ ạ ộ  h  v i m t gi ng văn  ỡ ế   t ng m n: Lão H c trong cái đói kh  v n không n  gi

ổ

ấ ớ ộ

ơ ấ ượ

ườ ở ơ ữ ộ ộ ạ ị ủ c m  bình d , c a m t ng ữ c tình yêu gi a mình và  i d  h i n a mà là m t ng

16

ị ụ ữ ớ ủ ả ợ Ý ki n có th  nói đó là m t bao quát chung v  t ả c a ủ nhà văn và h  ph i th t s  là m t con ng ọ ượ ự ưở lí trí, s  t     Chúng ta c n bi ế ớ có th  gi ươ ệ ng”, là  quy n vào nhau đ  t o nên cách nhìn. Đó là “đôi m t tình th ả ề ộ ố ư ưở i, nó là t lòng nhân đ o c a tác gi ng   t  v  cu c s ng và con ng ậ ồ ủ i cho nhân v t  c a tác ph m: M t Nguyên H ng nhân đ o đã đ  l ơ ấ ầ ứ Hu  Chi ch t – m t cái ch t thanh th n và đ y đ c tin n i đ ng  ộ Chúa...Và m i ỗ nhà văn h  đ u nhìn nhân v t c a mình m t cách khác  nhau. Nam Cao nhìn ng ọ tr ng nhân v t c a mình và vì v y ông miêu t ế ả ồ đ ng c m, th ứ ậ ươ ế ng;  ch t con chó thân th ờ ỷ ữ ủ  đây l không còn là con qu  d  c a làng Vũ Đ i, mà anh Chí gi ườ ươ ộ ướ ậ h u, chân ch t v i m t  i l ngày nào. Và Th  Nị ở sau khi th y đ Phèo, Th  không còn là m t con ng ph  n  v i đ  b n năng làm v ...Trong Chí Phèo trong cái bu i sáng th c d y  ề   ạ i hi n ệ ng thi n  Chí  ườ i  Đôi m tắ  Nam Cao đã nhìn

ầ ậ ề ườ

ạ ẽ ể

ọ

ẹ ươ

ọ

ố ượ

ả

ồ ả ế ấ

ộ ố

ế ự ứ ề ộ nhà văn t c, cu c s ng, tri th c, nông dân... N u m t

ẩ ấ ủ ng t c  m i đ  tài  y vào trong tác ph m c a mình thì văn ch

ấ ẽ ươ ồ ẽ ấ

ộ ơ ấ ẽ ơ ộ

ứ ế Nam Cao quan tâm đ n nông dân và trí th c và khi nói

ề ấ

ắ ươ ộ

ấ ng đ c đáo: M t  ọ ề ể ấ ẩ i nông dân! Và Vũ Tr ng Ph ng

ộ Chí Phèo ra đ i t ừ  xã h i t ươ ụ  l y đ  tài t ộ ấ ệ ủ ặ

ộ ỉ ư ủ ộ nhà văn “trào

ề ế Nam Cao đi sâu vào đ  tài,khoét sâu vào đ  tài

ả

ộ ề ườ ị ớ ố ỏ ự ệ ượ ạ ở c l ứ ọ ề

ả ấ ườ ươ

ủ

ộ ự

ề ộ ữ ủ ặ ấ ng th y văn ch ng bi  ườ ể ồ i đ  r i tìm th y  ậ ủ ươ ể ộ ng trào l ng thì th ở ấ

ề ổ ể ộ

ườ ố ả

17

ể ả ọ ấ ế ừ ậ  v t ch t đ n con ng ả ủ i, t ả ậ ự ố ấ ớ i nông dân tuyên truy n đ y ch t phác th t thà v i bó tre trên vai  ng ấ ớ ẹ đã đi ngăn quân thù, ông đã nhìn th y cái nguyên c  đ p đ  bên trong  ề ủ i, các  c a anh nông dân...Nói tóm l nhà văn đ u có quan đi m riêng  ể ậ ệ ủ t quan đi m đó, h  nhìn nhân v t  trong cái nhìn c a mình và quán tri ớ ớ ầ ủ ắ ố ủ ng và  t, nhìn v i đôi m t tình th c a mình v i đ y đ  cái đ p cái t ẹ ệ ậ ọ ậ ẹ nhìn toàn v n nhân v t, tóm g n m i cái đ p phía nhân v t chính di n  ỗ nhà văn  ộ ố ủ văn h cọ  là cu c s ng cho nên m i  ủ c a mình. Đ i t ng c a  ạ ộ ả ứ ề ề d u có kh  năng chi m lĩnh m t ph m vi đ  tài ch  không ph i là  m t ộ nhà văn ph i “l y” t ộ ừ ộ ố ấ ả ọ ề  cu c s ng ng n ng n,  t c  m i đ  tài t ườ ề ẻ ả ở b i cu c s ng thì muôn màu, muôn v , c  ngàn đ  tài v  con ng i  ộ ố ấ ướ  “ôm”  đ t n ươ ế ấ ả ọ ề h t t ấ lúc  y s  s  sài, s  xô b , s  m t đi cái ch t văn ch ng mà lúc  y  ự ỉ ch  còn là m t bài phóng s , m t bài báo không h n không kém! Có  ể ấ ằ th  th y r ng,  ậ ự ề v  nông dân ông hi u r t sâu s c vào v n đ   y nên ông đã th t s   ờ ừ ề  ạ  đ t o nên m t tác ph m văn ch ộ ư ả   tài v  ng  s n ng ra  thành th  v i m t trái c a nó cho nên m t tuy t tác “văn ch ờ đ i” – S  đ  đã đ a ông lên m t đ nh cao c a m t  ề phúng hi n th c”! N u  ề  thiên tài h  Vũ là kh  năng bao quát đ  tài – là chi u  thì ng i  ủ ộ r ng ch  không ph i chi u sâu, là cái “r ng” c a nh ng m t trái c a  ị ộ k chị   xã h i thành th  lúc  y. Cho nên ta th ấ ở ấ ườ ườ  đ y  ng đi vào tim c a con ng ng sâu, th th ể ồ ậ ố ắ ọ ướ ộ c m t, m t s  “bi” trong s  ph n c a nhân v t, đ  r i  t n m t gi ườ ậ ươ ả ng  c m thông, th ng xót nhân v t; còn văn ch ữ ả ế ấ ự ậ  đ y nh ng ti ng  lôi b n ch t s  v t lên b  n i đ  phê phán, đ  tìm  ộ ạ ộ ỉ ườ ố i chua chát và m a mai m t xã h i th i nát, m t nhân cách đê m t... c ớ nhà văn ph i ả ộ ờ ứ i s ng sâu v i cu c đ i “t c là      Nhà văn ph i là ng ộ ờ ể ả ậ ế ọ ấ th u hi u c  m i ngõ ngách c a cu c đ i, ph i t n hi u m i cái bi n  ế ậ ừ ộ ườ ừ ồ ậ ế  đ  v t đ n đ ng v t, t  tâm lí đ n  thái t ộ ố nhà văn ph i th t s  “s ng” cu c s ng mà tác  tình c m...Nói chung

ẩ t,

ẩ ủ ế nhà văn ph i hòa nh p vào “cu c đ i” c a tác ph m –   ấ ự ệ   ắ ả ng n m b t b n ch t s  vi c

ố ệ ệ ườ ắ ố ầ ộ ố ố ộ ờ ắ ư

ở ộ ẳ ườ ố   ng là “s ng sâu”

ộ ố

ộ ủ ươ ủ ườ ầ

ẫ ấ ề ề

ự ấ ệ ủ ọ

ọ Nam Cao th ữ ỗ ng khoét sâu vào nh ng n i  ng  i b n cùng c a xã h i, cho nên văn ch ả i đ c ph i suy ng m r t nhi u, r t nhi u...và cũng  ọ ị

ồ ườ

ộ

t lên gi ệ ộ ề ớ ạ ủ i h n c a nó.

ạ

ỉ

ẹ

ể ộ ổ

ấ ả ế

ư

ố ự ấ ơ ạ ể ẳ ứ  đó có th  là s  b t ch t c n n m b t ngay, ch ng h n là

ơ ề ộ

ẫ ườ

ộ ờ

ễ

ả ặ

ự

ậ ạ t cho

ể ạ ẩ ế ả c m h ng ươ ng  y.

ố

ậ ủ ổ ủ ậ ậ ư ố

18

ậ ẳ ỗ ở ậ ả ph m c n vi mà cu c s ng đã ban phát.  Nam Cao th ự cho nên c t truy n hi n th c không r c r i nh ng tình hu ng trong  ấ ờ ố đ i s ng n i tâm r t căng th ng, b i vì  ườ đi sâu vào cu c s ng c a nông dân, th ủ ữ đau c a nh ng con ng ườ ọ ắ ủ c a ông b t ng ố ở b i vì s ng sâu cho nên h  Vũ đã phát hi n ra s  tha hóa c a b n  ộ ượ ỏ ồ ằ ư ng l u. B n chúng b a ra m t th ng Xuân tóc đ  r i đi tin nó và  th ặ ủ ố ề ể i. Khi đã s ng sâu  đã đ  cho nó ng i lên, chà lên m t c a nhi u ng ề ớ ấ ạ ả ế ứ ờ nhà văn “h t s c nh y c m v i v n đ  xã h i”,  ộ ố ớ v i cu c s ng thì đ i  ở ườ ớ ủ ạ ộ ộ i v i  phú và đa d ng c a ng b i vì xã h i là m t quan h  phong  ổ ươ ấ ườ ng  i cho nên v n đ  xã h i nó có ý nghĩa ph  quát và văn ch ng ủ ớ ộ ố ờ ượ ố Nam Cao s ng v i cu c s ng c a   v bây gi ườ ự ủ ớ ự ấ ườ i  i nông đân cho nên ông r t “ nh y” v i s  cùng c c c a ng ng ấ ườ ộ i nông  nông dân. Nam Cao đã cho chúng ta th y không ch  là m t ng ủ ả ọ ớ ự ườ i cùng c c  dân trong nghĩa h p mà nó bao quát đ  c  m i l p ng ở ấ ề ấ ữ  đ y! “Nh ng v n đ   y  trong xã h i. Có th  nói cái “ph  quát” là  ứ   ứ ”, cái c m h ng ả thôi thúc khi n ế nhà văn bi n chúng thành  c m h ng ữ mà nh  ư Nam Cao mong mu n: “kh i nh ng ngu n ch a ai kh i...” cái  ồ ơ ắ ắ ợ ầ ả c m h ng ứ  đó cũng có thể  ả ả ườ ộ c m h ng ng; cái  m t bài th  v  m t bông hoa h i đ ẩ ườ ố ự ạ ẳ ộ ờ i, ch ng h n tác ph m  là s  suy ng m trong su t m t đ i ng ả ươ ế ổ ủ ố ữ t ba m i năm.  Huygô ph i vi i kh n kh ” c a Victo  “Nh ng ng ườ ư ố ư ườ ớ ng nh  su t m t đ i ng Phaoxt­G t sáng tác d i và cũng nh   ẫ ắ ấ ướ  m t ộ ch  đủ ề b t ông ph i suy ng m  t ế Đ t n c  vi Nguy n Đình Thi ả ứ   y hòa nh p c  hai m t tình c m  ậ ả ấ ả ờ ấ trong m y năm tr i! Cái  c m h ng ả ự ệ ờ ệ và lí trí: Đó chính là hi n th c ngoài đ i và hi n th c tâm tr ng, c  hai ệ ặ ứ  đ c bi nhà  hòa nh p, đan xen vào nhau đ  t o nên  ả ấ ố ấ Nhà văn th y s   văn và gián ti p cho c  tác ph m văn ch ấ ự ậ ủ ố ph n c a nhân v t gi ng nh  chính s  ph n c a mình, th y s  đau  ấ ự ứ ứ ặ nhà văn th y s  b t r t  kh  c a nhân v t và mình gi ng nhau, ho c  ự ấ ủ  mình thì lúc  y chính là s   c a nhân v t chính là n i đau dai d ng

ậ ủ

ấ ả ạ ả ả  hòa nh p vào nhau và  ứ  th c s  đ c đáo, nó gây ph n khích cho

ế ườ

ả t  ệ i vi ng, quan ni m

ệ

ể ế

c phát bi u m t cách

ớ ữ ư ưở  t ự ườ ồ ủ ng t n c a chính tác  ệ ư ưở ấ ng th y đôi lúc t ng quan ni m   t ệ ầ ậ ộ c phát bi u m t cách tr c ti p, “Chao ôi, ngh  thu t không c n  ậ ừ ố ừ ố   không nên là ánh trăng l a d i; ngh  thu t  ừ ữ ổ ế ầ  nh ng ki p l m than...”  ệ ấ ượ ư ưở ng quan ni m  y đ  t ẩ Ông già và bi n cể ả” là m t tr

ự ấ ạ

ư

c chính mình: Th  gi

ế ế ớ c b n ngã bi ườ ạ ạ i l

ắ ượ ả ẩ ấ ng  ộ ườ i  ượ i bên ngoài nh ng không v t qua  ẽ ạ ơ phú h n, m nh m   phúc h n!ơ i h nh  ủ nhà văn v iớ

ấ ả ế ẩ ộ ế ớ ể i bên trong có th  phong  t đâu con ng ể ng,

ằ ấ ằ ắ ả ch  đủ ề tác ph m c a mình. Cu c  ủ ướ c m t, b ng máu và c  lòng dũng

ế ầ ườ ữ ế ể ả

i vi ữ ớ ượ ệ ạ ẩ ng t

ẫ t c n ph i có năng khi u  ng và nh ng kĩ năng sáng t o. Cho nên  ộ nhà văn,

ế ự ưở ả ố i mu n làm

ỏ ở ườ  ng ậ ệ ẽ ở ộ ả ươ ệ

ế ộ ọ ư ủ ỉ nhà văn có m t năng khi u riêng ­    ng qu  là không d , cũng  ,

ứ  là qu  tr ng “lép”  y ( ễ ộ Nguy n Du ễ t v

ế ấ Ch  Lan Viên ứ ơ ộ

ậ

ượ ậ

ữ ỉ ưở ả ứ ứ ế ạ ủ nhà văn. Vi hành là chuy n th t hay b a?  ng t ng và  ị ể ế t

ế ọ

ẽ ệ ườ ớ ị

19

ề ộ ụ ế ứ ộ ị ề ứ ưở ượ ấ ệ ồ đ ng đi u, lúc  y tình c m và lí trí c a tác gi ự ự ộ ộ c m h ng nó t o thành m t  ẩ ữ ể ạ nhà văn sáng t o. Tuy nhiên đ  có nh ng tác ph m l n, ng ầ ệ ư ưở ữ c n ph i có nh ng t ng, quan ni m. Nh ng t  t ế ấ ộ ự ư y nó nh  là m t s  “tiên quy t” cho s  tr ườ ẩ ấ ph m  y. Cho nên, chúng ta th ượ ự ế ể đ ả ph i là ánh trăng l a d i, ỉ ch  có th  là ti ng đau kh  kia, thoát ra t ể ộ (Nam Cao) và đôi lúc t ộ ườ ể ấ ế gián ti p có th  th y tác ph m: “ ắ ư ế ụ ự d . S  chi n th ng nh ng ý nghĩa th c là m t th t b i: ­ Con ng ụ ượ có thể  chinh ph c đ c th  gi ượ đ ắ ơ h n, n m b t đ ư Nh ng tác ph m  y cũng chính đ  nói lên cái suy nghĩ c a  ư ưở ộ cu c ki m tìm v t v  và t  t ồ ế ki m tìm  y b ng chính m  hôi, n c m.ả     Và đ  có nh ng tác ph m l n, ng ậ ngh  thu t, đó là s  t ể ể ằ đ  hi u r ng không ph i ai cũng ng u nhiên s  tr  thành m t  mà nó đòi h i  năng khi u ngh  thu t! Chuy n văn ch ơ nh  là m t b c trăm tr ng c a Âu C  ­ thì ch  có m t  ế ề Nguy n ễ ễ  đã vi Nguy n Du ở Du : “Trong trăm tr ng Âu C  anh là tr ng lép. Anh n  ra thành m t  ự ưở ệ ng t thi nhân”). Năng khi u ngh  thu t đó chính là s  t ệ nh ng kĩ năng sáng t o c a  ớ ộ ộ ắ ả ượ Ch  có m t b  óc t ng thông minh s c s o m i có th  vi ư ậ ộ lên, v  lên m t đôi trai gái trên chuy n tàu Pháp nh  v y, h  nói  ể chuy n v i nhau v  m t ng ộ ng phong  Vi hành là m t ví d  h t s c đ c đáo v  s c t i khác đ a v , khác màu da...Có th  nói  phú  ng t

ấ ễ ủ ượ ệ ỉ ự ưở ng t

ạ ể ố ươ ự ng  y là s   ng có th  nói đó là “kĩ năng sáng t o”

ọ ủ ạ ụ ể ệ ự ủ nhà văn, đó là s  khó nh c c a ng

ộ ể ế ế ộ ự ộ

ọ ạ ẫ ệ ả ấ ự

ả

ấ ủ ơ ủ ạ

ằ ả ử ừ đã t ng th  bút b ng các hình  nh: “Cánh bèo trôi, cánh bèo

ơ ủ ộ

ọ ả ỗ ạ ừ ộ ủ

ố ấ ộ ườ ọ ủ ộ Huy C nậ , cho ng

ộ ộ hình  ằ i đ c m t  ổ ộ ợ

ệ ễ ả ộ

ả ị

ề ọ ườ

ạ ồ phú, đa d ng c a tâm h n con ng ả ắ ườ ướ i tr

ả ố ế

ả ấ

ể ả ọ ủ ườ ệ i “l n” và rành r t t

ọ ạ ạ phú đa d ng”  y. Bên c nh đó h  ph i là m t con  ế t c  chuy n “b p núc” c a văn ch ủ ệ ế ộ nhà văn – b i vì nó

ứ ố ủ ơ ộ    quy t đ nh cho “h i th ”, s c s ng c a m t

ộ ạ ủ ẩ tuy t đ nh c a Nguy n ái Qu c và bên c nh s  t ạ sáng t o c  th  trong văn ch ườ i  trong chuy n “b p núc” c a  t, đ  có m t s  đ c đáo riêng, m t phong cách riêng cho chính  vi mình. Huy C nậ  đã ph i r t c c nh c, nh n n i trong vi c ch n các  ọ hình  nh cho câu th  c a mình: ộ C i m t cành khô l c m y dòng     Tác gi ơ đ n”,”chút bèo đ n “gót bèo xanh”,”g  l c r ng xa”, “c i m t cành  ả xuôi” và cu i cùng đã ch n hình  nh “c i m t cành khô”.Đó là m t  ả hình  nh r t đ c đáo c a m t  ặ   ộ ờ ớ ạ ắ ả ngượ  m i l , s c s o, g i nên m t cu c đ i khô héo trôi n i, d n v t t ườ ọ trong lòng ng i đ c... ộ nhà văn không ph i là m t chuy n d  dàng  ạ     Nói tóm l i, làm m t  ở ọ ấ ỉ ộ ụ ự ẳ ở  h  không ch  h i t b i vì   s  kh ng đ nh v  nhân cách b n ch t  ắ ượ   ủ ộ ố ủ ẩ c i mà h  còn ph i n m b t đ th m mĩ c a cu c s ng, c a con ng ộ ủ ẹ ự ọ c cu c  s  tr n v n phong  ậ ượ ế   ố s ng. Và vì th , cho nên h  luôn ph i s ng sâu đ  c m nh n đ c h t ộ ả ọ ự c  m i s  “phong  ươ ọ ấ ả ớ ng ng: Đó  ở ậ chính là cái năng khi u ngh  thu t riêng c a m t  ố ở ế ị cũng chính là m t nhân t ộ nhà văn vĩ đ i!.ạ tác ph m vĩ đ i, c a m t

ể ặ ả Đ c đi m, b n ch t c a ấ ủ phân tích văn h cọ

ự ơ ẹ ẩ a­ Tác ph m th , văn đích th c là đ p và hay

ẹ

ẹ ủ ườ ậ i vi

20

ơ ở ệ ẩ Phân tích văn h cọ  là phân tích cái hay, cái đ p – cái hay, cái đ p ẹ   ữ ế   ủ ư ưở t ng, cái hay, cái đ p c a ngôn ng  ngh  thu t mà ng  t c a t ọ . ậ ượ ả tác ph m văn h c c: trên c  s  đó mà đánh giá  c m nh n đ

ẩ ơ ọ  (một bài th , bài văn…) mà không hay thì

b­ Một tác ph m văn h c có gì mà phân tích?

ỉ ớ ừ

ế ẩ ủ tác ph m văn h c ị ư ưở  t ng c a ạ ượ ở ứ   i đ  m c c  ư ạ ọ  thì ch a đ t yêu

ộ ọ ơ ả Một bài văn phân tích văn h cọ  n u ch  m i d ng l ộ đ  phân tích giá tr  t ầ c u: cách phân tích đó mang tính xã h i h c đ n gi n.

c- Nội dung tư tưởng tình cảm của tác phẩm văn học?

Lúc nào cũng vậy, nó được thể hiện bằng một hình thức nghệ thuật nhất định, bằng một ngôn ngữ văn chương nhất định, cho nên phải bám sát văn bản ngôn từ, kết hợp một các nhuần nhuyễn phân tích nội dung tư tưởng với phân tích nghệ thuật, để chỉ ra cái hay, cái đẹp mà đánh giá tác phẩm.

ứ ữ ể th  lo i ể ạ  văn h cọ  đ  phân tích tác

ả d­ Ph i căn c  vào ngôn ng  và  ph m. ẩ

ơ ư ữ

ậ ệ

ế ế

ư ầ ặ

ậ ế ế ủ

ắ ổ ế ứ ử

i phân tích bài “Văn t

ế ươ  Tr ệ

ườ  nh  phân tích  ườ ế ị ơ ế th  lo i ể ạ   và tính l ch s t ít quan tâm đ n ư i vi

21

ơ ị ế   ư ữ           Nh ng bài th  d ch (th  ch  Hán, th o Pháp, th o Nga…) n u ơ   một vi c làm thô l u, đ n ả ẻ ị ỉ ế t bám vào b n d ch đ  “tán” thì đó là  ch  bi ả ả ố ứ ả ị ớ ả   gi n, thi u căn c . Ph i đ i chi u v i b n phiên âm, b n d ch nghĩa một truyên c , phân tích  một bài  ớ ợ ể ổ đ  phân tích thì m i h p lý. Phân tích  ,  ế một bài hát nói,  một bài  thơ  một bài cáo, bài  phú, bài văn t ị h ch,   ữ ế   ạ ế Đ ngườ  lu t… c n chú ý đ n theer lo i, đ n đ c tr ng ngôn ng , đ n một quan đi mể   ổ ể thi pháp, đ n màu s c c  kính, c  đi n c a nó, và có  ư một bài văn, bài th  hi n đ i ạ   ơ ệ ắ ị l ch s  đúng đ n. N u c  phân tích nh   ỳ   ng Qu nh thì còn nghĩa lý gì? Đã có ng một bài th  tình hi n đ i (1). Có ư ủ Ph m Thái ạ ạ Nh ” c a    ử  ệ ượ ng đó vì ng hi n t ọ . c a ủ tác ph m văn h c ẩ

ẩ ọ   c a h c sinh làm trên

ả ủ ọ ả e­  Một bài văn phân tích  tác ph m văn h c ớ l p, làm trong phòng thi không ph i là một bài gi ng văn

ạ ườ ẽ ừ ữ

ứ ọ ự ọ

ỵ ờ ả ằ ậ ả ơ

ạ ườ ọ ả ợ ồ

ế   ặ ng có tính quy ph m ch t ch . T  nh ng ki n ả ở    gi ng văn, h c sinh ph i tr  thành con ong hút ế   . N u nhà ầ ỉ ắ t vài dòng, vài đo n ng n ch  ra cái “th n”, cái   ẻ   i h c sinh ph i “s i tóc ch  làm ữ ế   t ỉ ể một bài văn dài 6, 7 trang… ch  vi

ủ ọ Làm văn nhà tr th c h c đ oc trong gi nhu  hoa làm ra m t, con t m ăn lá dâu làm ra kén, nh  ra t phê bình văn h cọ  ch  vi ỉ ế ư ủ một áng th  văn thì ng “h n” c a  ế ỉ ư t ”, phân tích chi ti t, t  m , đ  có  ắ n n nót, trình bày sáng s a, trang tr ng.

ọ ệ Các thành ph n c u t o c a n n ầ ấ ạ ủ ề văn h c Vi t Nam

ọ ờ ừ ờ ra đ i t th i vi n c  và ti p t c phát tri n

ộ ủ ừ ộ ế ụ  n i dung t ể i hình

ắ ế ự ụ ớ ể ủ ề văn

1. N n ề Văn h c dân gian ễ ổ ề v  sau này. Tính nhân dân, tính dân t c c a nó t ứ th c có tác d ng sâu s c đ n s  hình thành và phát tri n c a n n  h cọ  vi t.ế

ả

ế ằ ồ ộ ế ỷ ứ ờ t ra đ i vào kho ng th  k  th  10 (?) g m có 3 b   ữ ế ằ t b ng ch  Nôm và t b ng ch  Hán,

ữ Văn h cọ  vi ữ ộ t b ng ch  qu c ng . Ba b  ph n

ế  ậ văn h cọ   y n i ti p, k ấ ạ   ng và  l p t ố ế ự ậ ự ườ  c

ệ 2. Văn h cọ  vi ế ph n: ậ Văn h cọ  vi ữ ố ế ằ Văn h cọ  vi ầ ấ ể ừ th a và phát tri n cho th y tinh th n sáng t o, ý trí t ớ ạ ứ s c m nh Vi t Nam vô cùng to l n.

ộ ồ ủ ề văn h cọ  dân t c. Hai

ộ  luôn luôn tác đ ng qua  ư Nguy n Trãi ễ ươ , ng nh

22

ọ     3. Văn h c dân gian thành ph n ầ Văn h cọ  vi ế ộ ụ ạ  và k t tinh  i, h i t l ồ ễ Nguy n Du ộ  là c i ngu n c a n n  ọ ế t và  Văn h c dân gian ở ữ  nh ng thiên tài văn ch ươ , v.v... , H  Xuân H ng

ờ ỳ ể Các th i k  phát tri n

ờ ỳ ớ ể Có th  chia làm 3 th i k  l n:

ờ ỳ ừ ế ỷ ứ ế ỷ ế ơ 1. Th i k  t th  k  th  X đ n th  k  XIX: Th  văn Hán ­ Nôm.

ế ơ

ố ơ ờ ỳ ừ ế ỷ ứ  th  k  th  XX đ n năm 1945: Th  văn Hán Nôm ­      2. Th i k  t ữ th  văn qu c ng .

ế

ờ ỳ ừ ữ sau Cách m ng tháng Tám 1945 đ n nay: th  văn  ế ướ ế ạ ộ ơ c và ti n

ạ     3. Th i k  t ố qu c ng  mang n i dung cách m ng, kháng chi n, yêu n b .ộ

ặ ắ ọ ố ề ấ ệ M y nét đ c s c truy n th ng c a ủ văn h c Vi t Nam

ề ố ướ ầ ự 1. Truy n th ng yêu n c và tinh th n t ộ  hào dân t c

2. Tình nhân ái.

ể ề ờ một truy n th ng lâu đ i phát tri n m nh. Có nhi u

ố ậ ừ ể ớ ở ạ  1930 tr  đi m i phát tri n nhanh

t tác.Văn xuôi phát tri n ch m: t ạ ệ ế ề ơ     3. Th  ca có  ể ệ ki ọ v t, ti n lên hi n đ i hoá.

ữ

ọ  là sáng tác c  th , văn b n ngôn ng  hoàn ừ ụ ể ừ ả ẩ ỉ ẩ     ­ Tác ph m văn h c ỹ ch nh, v a có ý nghĩa v a có tính th m m .

ơ ứ ụ

ắ ­ Một bài ca dao hai câu, một bài th  t ệ ử n a trang, ệ một truy n ng  ngôn ệ  tuy t,    tác ph mẩ   ề ố

ộ một truy n ng n mi­ni, b  Tam qu c chí,… đ u là  văn h cọ .

23

ẩ Th  gi ế ớ hình t i ọ ngượ  c a ủ tác ph m văn h c

1. Khái ni m:ệ

ượ ệ hình t ngượ  đ

ệ ố ngượ  là h  th ng các  ệ ế

ế ớ hình t i  t, tình ti ả ế t, quan h ,… cho phép ta hình dung đ ậ ủ ả ố ớ ế ớ Th  gi ế các chi ti bi t và c m nh n c a tác gi đ i v i th  gi i và con ng ở   c d t nên b i ượ ự ể   c s  hi u ườ i.

ầ ệ ệ ­ Chú ý: C n phân bi ữ hình

ả t các khái ni m: hình  nh, ngôn ng   ngượ . ế ớ hình t i ngượ , th  gi t

2. Ví d :ụ

ể ế ề     Trong ca dao, thuy n và b n; trong th ơ Xuân Di uệ , bài Bi n thì sóng

ờ

ứ ể ề ề và b , trong bài Thuy n và bi n,  bi n ­ là c p ể Sóng c a ủ Xuân Qu nhỳ  thì thuy n,ề   ngượ  nói v  tình yêu l a đôi. ặ hình t

ớ ộ Các l p n i dung c a ọ ủ tác ph m văn h c ẩ

ế ẩ ắ ỹ Đ  tàiề , ch  đủ ề, c m h ng

ả ớ ộ ứ , n i dung tri ộ năm l p n i dung c a ệ t lý, s c đi u th m m  ­ là ọ . ủ tác ph m văn h c ẩ

1. Đ  tàiề :

ệ ượ ượ ể ệ ả ­ Đ  tàiề là hi n t ờ ố ng đ i s ng đ c th  hi n qua miêu t .

ụ ạ ế ề ề ­ Ví d : “Lão H c”, “ ắ Chí Phèo”, “T t đèn”,… vi t v  đ  tài nông

dân.

2. Ch  đủ ề:

ề ủ ế ề ấ ấ ẩ ố

­ Ch  đủ ề là v n đ  chính, v n đ  ch  y u mà tác ph m mu n nêu ệ ượ lên qua một hi n t ờ ố ng đ i s ng.

24

ờ ầ ủ ườ ­ Ví d : ụ Ch  đủ ề truy n “ệ Đ i th a ừ ” là bi k chị tinh th n c a ng i trí

ự ứ ế ộ th c nghèo trong xã h i th c dân phong ki n.

ứ : ả     3. C m h ng

ủ ả ẩ ộ ả     ­ C m h ng ứ  “là n i dung tình c m c a tác ph m”

ủ

ơ ủ ạ ề ỗ ệ ỗ ẽ ồ ớ ồ

ớ ụ       ­ Ví d , bài th  “Chi u hôm nh  nhà” c a Bà Huy n Thanh Quan, ơ ứ  ch  đ o là n i bu n cô đ n, l nh l o và n i bu n nh  nhà ả   c m h ng ườ ữ i l ạ  khách. ủ c a ng

ộ ế 4. N i dung tri t lý:

ề ế ớ ề ườ ộ ệ     ­ Quan ni m v  th  gi i, quan ni m v  con ng i là n i dung tri ế   t

ệ ọ . lý c a ủ tác ph m văn h c ẩ

ế ủ ệ ụ ộ     ­ Ví d , n i dung tri t lý c a truy n ng n “ ờ ắ Đ i th a ừ ” là gì?

ủ ươ ế ả     + Là khoái c m c a văn ch ẫ ng “d u ăn một món ăn ngon đ n đâu

cũng không thích b ng”ằ

ề ọ ổ

ổ ấ ườ ử ậ ị nh ng th  có ng

ạ ạ ư ộ ổ ổ ậ       + Là ngh  văn tuy nghèo mà sang tr ng: “Tuy kh  thì kh  th t, ị ủ ư i giàu b c v n nào thu n đ i l y cái đ a v  c a tôi ắ (H ), ch a ch c tôi đã đ i”.

ẻ ạ ề ẻ ỡ ẻ ệ ẻ

+ Là quan ni m v  k  manh: “K  m nh chính là k  giúp đ  k  khác   trên đôi vai mình”.

ẻ ẹ ắ ẩ 5. S c đi u th m m  c a tác ph m là v  đ p ch  y u t ủ ế ươ   ng

ệ ứ ẩ ng v i ỹ ủ ả ớ c m h ng ứ  và ch  đủ ề tác ph m.ẩ

ườ ấ ­ Ta th ng nói: “L i l một

25

ẩ ờ ờ i châu ng c, hàng hàng g m thêu” là  ệ ắ cách đánh giá s c đi u th m m  c a ọ ọ . ỹ ủ tác ph m văn h c ẩ

ề ắ ẩ ậ ”, Hoàng Trung

ỹ ệ     ­ Nói v  s c đi u th m m  trong “ Thông vi Nh t ký trong tù t:ế

ơ ủ ầ ơ

ẫ “Văn th  c a Bác v n th  thép             Mà v n mênh mông bát ngát tình”.

ể ạ

ự

ọ

ẩ

ạ

ọ Th  lo i văn h c và s  phân lo i tác ph m văn h c

ệ 1. Khái ni m v ề th  lo i ể ạ  văn h cọ :

ươ ể ứ ờ ố ứ ệ ể ạ  văn h cọ  là ph ng th c tái hi n đ i s ng và th  th c

ả ­ Th  lo i ấ ạ c u t o văn b n.

ườ

ẹ ở ậ

ố ữ   T  H u i m  trong chi n tranh,  ằ ườ ẹ ng qua tâm h n ng ạ  l ồ i vi

ế ề ề t v  đ  tài ng ươ  h u ph ễ i). Con  Nguy n Thi ị ị

ồ ẹ ầ ườ ể ằ ụ ế     ­ Ví d , cùng vi ơ ụ   ế ề ườ ườ i lính b ng th  l c i m   t v  ng vi ữ ẹ ầ ơ ế ề một ng bát tr  tình i m ,   (B m  t v   ồ ườ ợ ụ ể i v  c  th  ­ ch  Út T ch ­ đang cùng ch ng và đ ng bào quê  ng ặ ầ ươ ng c m súng đánh gi c ­ b ng th  ký: “Ng i m  c m súng”. h

26

ự 2. S  phân lo i ọ : ạ tác ph m văn h c ẩ

ủ ế ẩ ­ Phân lo i ạ tác ph m văn h c ọ , ch  y u theo ba tiêu chí sau:

ươ ấ ạ ờ ố ứ ệ ẩ + Ph ng th c tái hi n đ i s ng, c u t o tác ph m.

ạ ề + Lo i đ  tài, ch  đủ ề.

ể     + Th  văn.

­ Th  lo i ẩ ể ạ  tác ph m văn h c ồ ọ  g m có:

+ T  sự ự.

ữ     + Tr  tình .

+ K chị .

Th  lo i ể ạ  ­ th  vănể

ồ ể ả 1. T  sự ự (k  và t …), g m có:

ờ ư ề ạ ệ ườ ổ ế c  tích , truy n c i,

ệ ụ ệ ơ ầ     ­ Truy n đ i x a: th n tho i, truy n thuy t,  ệ truy n ng  ngôn, truy n nôm (th ).

ệ ừ ệ ể ệ ế ắ ­ Truy n ng n, truy n v a, truy n dài (ti u thuy t)

ự ự ­ Phóng s , ký s , bút ký,…

ả ệ ệ ạ ầ 2. Tr  tìnhữ : (t ọ  tâm tr ng, cô đúc, gi ng đi u, v n đi u,…)

ữ ­ Ca dao tr  tình ữ , th  ơ tr  tình ơ , th  trào phúng.

27

ỳ ườ ạ ­ Các khúc ngâm, tu  bút, tr ệ ng ca hi n đ i.

ế ơ ­ Phú, văn t , th  ca trù.

3. K chị

ả ươ ấ ồ ộ     ­ Sân kh u dân t c: chèo, tu ng, c i l ng.

ệ ấ     ­ Sân kh u hi n đ i: ạ k chị ơ  th , hài k chị , bi k chị , k chị câm.

ọ ể ưở ng th c, lúc phân tích

i, lúc đ c đ  th ng.

ẩ ứ , ch  đủ ề, c m h ng ế ớ hình t i

Đ  tàiề ả ả ngôn từ, th  gi ữ ứ ể ể ể ả ả

ẩ ọ ,  ạ tác ph m văn h c     Tóm l ế ộ ứ , n i dung tri ả ướ ị ầ t lý,  c n ph i có đ nh h ể ạ   ngượ  và th  lo i ỹ ệ ắ s c đi u ph m m , văn b n,  ẩ ọ  ­ là nh ng căn c  đ  hi u và c m, đ  gi ng và bình  tác ph m văn h c ọ . ẩ tác ph m văn h c

ư ố ị

Lý lu n ậ văn h cọ  v n khó nh ng thú v . Nó là cái chìa khóa vàng đ   ể ọ h c và đ c ọ . ọ tác ph m văn h c ẩ

.

ể Ki u sáng tác

ể ữ ấ

ư văn h cọ . M i ỗ ki u sáng tác

ậ ờ ạ ể ệ một ph

ệ ể văn h cọ  xu t hi n trong  văn h cọ   ờ ố một ki u ể nhà văn,  ể ự ắ 1. Ki u sáng tác ừ t ng th i đ i và t ng trào l u  th  hi n  ki u ể th  lo i văn h cọ  là nh ng ki u  ừ ươ ể ạ , một ph ứ ủ    ý th c c a

ể ứ ả ng th c c m nh n đ i s ng,  ứ ớ ể ươ con ng ệ ng th c bi u hi n g n v i ki u t i.ườ

ể ạ ki u sáng ể     2. Có 3 ki u sáng tác

ề ố tác truy n th ng và văn h cọ : ki u sáng tác ể ể ki u sáng tác ầ  th n tho i,  ạ ệ  hi n đ i.

28

ể ư ự ầ ạ th n tho i là sáng tác ch a t ẩ   ả  giác, là s n ph m a. Ki u sáng tác

ườ ư

ờ ạ ả ề ớ ễ ộ ủ ộ ể ủ  là t p th . Nó g n li n v i l

ơ ẻ ộ ờ

ế ệ ớ   ầ ủ t v i i ch a phân bi tinh th n c a th i đ i nguyên th y, khi con ng ắ ồ ậ  h i, c a c ng đ ng. thiên nhiên, tác gi   ậ   ữ ứ Nàng Âu C  đ  ra trăm tr ng, Bà N  Oa đ i đá vá tr i, Hêraklét l p 12 chi n công…

ố ồ ề ể ữ ổ ạ

ữ

ị ả ổ ạ

ọ ậ ấ

ầ

ặ ể

ể ạ đ i. ạ Ki u sáng tác

ế ạ

ử ớ ể ư ầ truy n th ng bao g m nh ng sáng tác c  đ i và     b. Ki u sáng tác ự ắ   sáng tác văn h cọ  trung đ i. ạ Đó là nh ng sáng tác d a trên các quy t c ể ừ ờ ệ ươ ượ ế ừ ng ti n chung, đ    đ i này sang chung, ph c k  th a và phát tri n t ể ư  ưở ự ế ủ ể ờ  c  đ i ch u  nh h Ki u sáng tác đ i khác.  ng tr c ti p c a ki u t ạ Đam Săn g i Tr i b ng c u, l y Hnhí và ờ ằ ầ ề duy quy n uy th n tho i.    ờ S  thiử ắ ữ ầ ặ ụ ố Hbhí theo t c n i dây, ch t cây Th n, đi b t n  th n M t Tr i.   cổ  ể Đam Săn, Ihát và Ôđixê, Ramayana,… tiêu bi u cho  ki u sáng tác ể ộ    trung đ i hình thành và phát tri n trong xã h i ồ ợ , quân t

ị ử ể ệ ướ

c th  hi n d ở ậ , mĩ nhân, v.v… đ ướ ệ ị c l

ạ ữ ơ Lý B chạ , Bình Ngô đ i cáo

c a ủ Nguy n Trãi ẩ ễ ệ   phong ki n. Các quan h  vua – tôi, cha – con, v  ­ ch ng, các ph m trù ạ ớ ạ  v i ti u nhân, đ o lý quy ph m nh  trung th n v i ngh ch t   ứ   ữ ượ ử i nh ng hình th c anh hùng, tài t ự ẩ ệ   ngh  thu t mang tính   đ nh hình, tr  thành chu n m c. Cáo, ủ   ử ạ ơ ườ , v.v… là nh ng sáng tác trung đ i, “S  ký” c a ị h ch,  phú, th  Đ ng ễ ư ,  T  Mã Thiên, th   ệ ,… là nh ng tác ph m thu c  Truy n Ki u ề  c a ủ Nguy n Du ể ộ ki u sáng

ữ ố ề tác truy n th ng.

ệ ươ

văn h cọ  ph ộ ư ả ệ ề ạ Ki u sáng tác ng đ i.

ạ ể     c. Ki u sáng tác  hi n đ i: trong  ể ụ ư , phát tri u trong xã h i t th i ờ Ph c h ng ể ườ ươ ạ i đ lo i ng ố ế ở ầ ừ   ng Tây kh i đ u t ộ   ủ  b n ch  nghĩa và xã h i ạ ư   ồ  hi n đ i bao g m nhi u trào l u ệ ờ ấ ặ ồ văn h cọ  n i ti p ho c đ ng th i xu t hi n.

ướ ủ

ươ Trào l u ư văn h cọ  là khuynh h chung một c

ủ ng lĩnh, m c đích, ni m tin và nguyên t c sáng tác.  Văn h cọ  lãng m n chạ

ụ ụ ư , Văn h cọ  c  đi n ch  nghĩa,  ữ ự ệ ổ ể h cọ  ph c h ng ủ nghĩa, Văn h cọ  hi n th c ch  nghĩa… là nh ng trào l u nhà văn cùng có  ng sáng tác c a các  ắ ề Văn  ủ  ư văn h cọ  tiêu

29

ể ấ bi u nh t

ầ ạ ự

ạ ề ẻ ẹ ủ ả ị

ủ

ủ

ủ ờ ố ữ ả ợ   ụ ư : lên án th n quy n, b o l c trung c , ca ng i ổ     ­ Văn h cọ  ph c h ng ẳ ự ự    nhiên,  do, nhân đ o, tình yêu, kh ng đ nh v  đ p c a b n tính t t ườ K chị ủ ấ ủ ậ  c a Secxpia, Đônkihôtê c a Xecvantex, i.    v t ch t c a con ng ế ơ ườ ả  ệ ộ b  truy n Gacgăngchuya và Păngtagruyen c a Rab le là ti ng c i h ủ Văn h cọ   ệ hê, s ng khoái c a đ i s ng thân xác… là nh ng ki t tác c a

ụ ư . ph c h ng

ấ ủ ổ ể

ủ Văn h cọ  c  đi n ch  nghĩa coi nh ng con ng

ấ ấ ắ ố

ủ ấ k chị

ủ ệ ở     ­ Văn h cọ  c  đi n ch  nghĩa: xu t hi n  ế   Pháp và Tây Âu trong th ữ ổ ể ỷ ườ ặ k  17.  i đ t lý trí lên   ụ ọ ả ẹ ợ ế ư i ích , chi n th ng d c v ng th p hèn, coi nh  l trên tình c m riêng t   ấ K chị ưở ẹ ự ủ   ng nh t,  và danh d  c a dòng dõi và qu c gia là đ p nh t, lý t ổ ể   văn h cọ  c  đi n ể ủ  c a Môlie… tiêu bi u nh t cho  c a Coocnây,  ch  nghĩa.

ữ ưở ự ấ ạ i và lý t i b  t c là

ỉ ề ủ ậ ng, ch  rõ s  b t mãn v i th c t ợ i thoát, ca ng i ni m khao khát v ắ ự ố ậ ớ ươ ớ n t

ặ ủ ạ ự ạ gi a th c t ố không có l ho c thiên nhiên,

ơ

ự ự ủ ổ t Nam ta, t ữ Ở ệ  Vi

ư ắ       ­ Văn h cọ  lãng m n ch  nghĩa c m nh n sâu s c s  đ i l p gay g t ả ự ạ ế ắ   mộng  oả   i trong  ể ở Văn h cọ  lãng m n ch  nghĩa phát tri n     Tây Âu Huygô (Pháp), nhà thơ  ể Puskin (Nga)… là nh ng tên tu i tiêu bi u cho   ạ    l c văn đoàn Xuân Di uệ ,… là ấ ơ nhà văn nh  Nh t Linh, Khái H ng,

ế ỷ trong 2 th  k  18, 19. Thi sĩ Lamactin, văn hào  Bair n (Anh), thi hào  trào l u ư văn h cọ  lãng m n ch  nghĩa.  ớ v i các nhà th   ữ ư ạ ủ ư văn h cọ  lãng m n 1930 – 1945. nh ng văn sĩ c a trào l u

ệ ủ ế ỷ ệ ở ­ Văn h cọ  hi n th c ch  nghĩa xu t hi n

ậ ế ụ ể

ậ ủ ấ i khách quan qua các chi ti ườ ộ ố ớ ả ấ

ả ng

ự ị

ố

ể ủ v.v… là nh ng ữ nhà văn tiêu bi u c a trào l u

nghĩa.

30

ự ệ ự  Tây Âu trong th  k  19. ự   ả ế ớ t c  th , xác th c; Nó c m nh n th  gi ị ẳ ng xã h i đ i v i b n ch t con   kh ng đ nh quy lu t c a môi tr ư một quá trình có n y sinh phát ả ờ ố ườ ộ  đ i s ng n i tâm nh   i, miêu t ướ ự ệ ổ ế ể   tri n và bi n đ i. Tính hi n th c chân th c là th c đo giá tr  tác ắ ươ ẩ   ng. Banz c (Pháp), Đickenx (Anh), Sêkh p (Nga), ph m văn ch ư văn h cọ  hi n th c ch ủ  ự ệ ễ Nam Cao,  nhà văn Nguy n Công Hoan,  ụ ,… là nh ng ữ nhà văn hi n th c 1930 – t Nam ta, các  ọ Vũ Tr ng Ph ng Ở ệ  Vi ồ Nguyên H ng,

1945.

ệ

ậ Phong cách ngh  thu t

ệ ớ ẻ

ậ  là một cái nhìn m i m , khám phá và 1. Phong cách ngh  thu t   ớ ẻ ấ   ệ ố ớ ờ ố ộ đ c đáo có tính phát hi n đ i v i đ i s ng. Cái nhìn m i m   y ấ   ệ ể ệ ằ một bút pháp ngh  thu t đ c s c mang d u ượ đ ủ ẻ ẹ

c th  hi n b ng  ấ n riêng, v  đ p riêng c a m i  ự ậ ặ ắ ỗ nhà văn. ỉ

ớ ạ

ấ ắ ể ạ ấ ừ ạ ố ể ượ   c Nhà văn có th c tài m i có phong cách. Phong cách ch  có th  đ ủ nhà văn  ẩ ị đ nh hình qua hàng lo t tác ph m xu t s c. Phong cách c a  ừ v a th ng nh t v a đa d ng, phát tri n t o nên cây bút đa phong cách.

ừ ờ ế

một th i” đ n “Sông Đà”, “T  hoa”, “Trong ễ ệ 2. T  “Vang bóng  hoa”,… ­ phong cách ngh  thu t ờ   ậ  c a ủ Nguy n Tuân  là uyên bác, tài

ộ hoa, đ c đáo.

ữ ấ chính tr  th ng nh t trong ả c m h ng

ị ố ớ ề ề ố ố ữ  là th  ơ tr  tình     Th  ơ T  H u ổ ưở t

ắ ề ạ ọ ắ

ư ế ứ  lý  ủ   ng, T  qu c, nhân dân, v  ni m vui l n cách m ng, và ân tình th y ạ ề   chung. Sâu s c v  lý trí, dào d t v  tình c m, ng t ngào, sâu l ng, ư ơ Ki uề , có lúc nghe như  thi ả t tha. Có lúc nh  dân ca. Có lúc nh  th

ơ ớ Th  m i.

H  Chí Minh

ệ ồ ế ấ

là một nhà văn đa phong cách. Vi ế ệ ố ắ ả

ế ơ

t. đanh thép, hùng h n.

31

ủ ạ ộ ấ ế ế ằ t b ng ti ng Pháp, ị ồ ả ti ng Hán và ti ng Vi   t, th ng nh t trong tính gi n d , h n nhiên, ỉ ấ   ơ ữ thâm thuý. Truy n ký thì s c s o, hóm h nh. Th  ch  Hán giàu ch t ễ ể ườ t thì dân dã, d  hi u. Văn chính lu n r t khúc Đ ng thi. Th  chúc t   c mả   ướ ứ  yêu n ả ồ C m h ng ế ươ chi c th h ngứ  ch  đ o trong văn th  c a Ng ự ộ ậ ườ ơ ủ i. Đ c l p, t    do và ch  nghĩa ồ ề xã h i là đ  tài nh t quán trong tác ph m ậ ấ ng dân là  ủ ẩ H  Chí Minh .

Bµi v¨n

ả ộ ờ ế ứ i s ng sâu v i cu c đ i do đó h t s c nh y c m

ộ ườ ố ữ ấ

ớ ề ấ ể

ữ ệ ả ả

ả ế ẩ t c m ph i có nh ng t ệ ữ ạ ạ ả ế nhà văn bi n ế ườ ớ i  ế ng, quan ni m và ph i có năng khi u  ng và nh ng kĩ năng sáng t o”.Bình ư ưở  t ượ ng t

ậ Nhà văn ph i là ng ề ớ ấ v i v n đ  xã h i và nh ng v n đ   y thôi thúc khi n  ứ . Tuy nhiên đ  có nh ng tác ph m l n ng ẩ chúng thành c m h ng ữ vi ự ưở ậ ngh  thu t đó là s  t ế lu n ý ki n trên.

Bài làm

ể ế

ộ ạ ộ   t c  m i ho t đ ng ả   t c  tình c m,

ộ ậ ự ượ Ý ki n có th  nói đó là m t bao quát chung v  t c a ủ nhà văn và h  ph i th t s  là m t con ng ả ng t

ẩ ế ằ ủ ể ề ạ

ệ ủ ộ ủ ổ

ể ạ có th  gi ệ

v  cu c s ng và con ng

ộ ạ

ộ ế ệ ả

ậ ủ ộ

ế ọ ề ườ

ọ

ậ ủ ươ ậ ạ

ề ấ ả ọ ọ ườ ớ ấ ả i v i t ự ưở lí trí, s  t ng... cho ngh  nghi p c a mình! ầ ả       Chúng ta c n bi t r ng “ch  th  sáng t o” c a m t tác ph m ph i ả ế ớ   i quan và nhân sinh quan, c  hai b  sung cho nhau, hòa ắ ươ quy n vào nhau đ  t o nên cách nhìn. Đó là “đôi m t tình th ng”, là   ả ề ộ ố ạ ủ ườ ư ưở   i, nó là t lòng nhân đ o c a tác gi ng  t ậ   ể ạ ồ ẩ ủ i cho nhân v t c a tác ph m: M t Nguyên H ng nhân đ o đã đ  l ơ ấ   ầ ứ Hu  Chi ch t – m t cái ch t thanh th n và đ y đ c tin n i đ ng Chúa...Và m i ỗ nhà văn h  đ u nhìn nhân v t c a mình m t cách khác   ệ ố i nông dân có tính h  th ng riêng, ông trân nhau. Nam Cao nhìn ng   ộ ả ọ ớ ọ    h  v i m t gi ng văn tr ng nhân v t c a mình và vì v y ông miêu t ổ ẫ ỡ ế   ả ồ đ ng c m, th t ổ ế ế ch t con chó thân th

ng m n: Lão H c trong cái đói kh  v n không n  gi ứ ậ   Chí Phèo trong cái bu i sáng th c d y ạ đây l

ươ ỷ ữ ủ ộ ướ ấ ớ ơ ộ

ấ ượ

ườ ở ơ ữ ộ ộ ị ờ ạ ị ủ ườ ươ c m  bình d , c a m t ng i l ữ c tình yêu gi a mình và  i d  h i n a mà là m t ng

ợ

ng;  không còn là con qu  d  c a làng Vũ Đ i, mà anh Chí gi ậ h u, chân ch t v i m t  ngày nào. Và Th  Nị ở sau khi th y đ Phèo, Th  không còn là m t con ng ph  n  v i đ  b n năng làm v ...Trong  ườ ề ầ ậ

32

ẽ ề   i hi n ệ   ng thi n Chí  ườ   i Đôi m tắ  Nam Cao đã nhìn  ụ ữ ớ ủ ả ớ ấ i nông dân tuyên truy n đ y ch t phác th t thà v i bó tre trên vai ng   ớ ẹ ấ   đã đi ngăn quân thù, ông đã nhìn th y cái nguyên c  đ p đ  bên trong

ạ ể ề

ọ

ẹ ươ ể ớ

ọ ậ

ố ượ

ả

ồ ả

ộ ố

ứ ộ ố ề ộ nhà văn t c, cu c s ng, tri th c, nông dân... N u m t

ẩ ấ ế ủ ự t c  m i đ  tài  y vào trong tác ph m c a mình thì văn ch

ấ ẽ ươ

ỉ ơ ồ ẽ ấ ộ

ế ứ

ể ấ

ươ ộ

ộ ề ườ ề ấ ề ấ ấ ắ ộ Chí Phèo ra đ i t ng đ c đáo: M t  ừ ọ  xã h i t

ẩ i nông dân! Và  ủ Vũ Tr ng Ph ng ộ ị ớ ặ

ộ ỉ thành th  v i m t trái c a nó cho nên m t tuy t tác “văn ch ờ đ i” – S  đ  đã đ a ông lên m t đ nh cao c a m t

ề ả ọ

ứ ữ ề

ươ ấ

ủ

ủ ộ ấ ườ ng th y văn ch ườ ể ồ i đ  r i tìm th y  ậ ủ ộ ự

ậ ng xót nhân v t; còn văn ch

ộ ng trào l ng thì th ở ấ ươ ể

ộ ộ ỉ

ề ổ ể ộ ườ ố

ộ ờ ứ ả ậ ộ ủ i, t

ậ ự ố

t,

33

ộ ờ ắ ắ ả ườ ủ i, các    nhà văn đ u có quan đi m riêng c a anh nông dân...Nói tóm l ậ   ệ ủ t quan đi m đó, h  nhìn nhân v t trong cái nhìn c a mình và quán tri ắ ố ớ ầ ủ ủ   ng và t, nhìn v i đôi m t tình th c a mình v i đ y đ  cái đ p cái t ậ ệ   ọ ẹ ẹ nhìn toàn v n nhân v t, tóm g n m i cái đ p phía nhân v t chính di n ỗ nhà văn  ủ ộ ố ủ văn h cọ  là cu c s ng cho nên m i  ng c a  c a mình. Đ i t ạ ộ ả ứ ề ế ề   d u có kh  năng chi m lĩnh m t ph m vi đ  tài ch  không ph i là m t ộ nhà văn ph i “l y” t ộ   ừ ộ ố ấ ả ọ ề ấ  cu c s ng ng n ng n, t c  m i đ  tài t ườ   ề ẻ ả ở i b i cu c s ng thì muôn màu, muôn v , c  ngàn đ  tài v  con ng ấ ướ  “ôm” đ t n   ế ấ ả ọ ề ươ   h t t ng ấ   ấ ẽ ơ ng mà lúc  y lúc  y s  s  sài, s  xô b , s  m t đi cái ch t văn ch ự ộ ch  còn là m t bài phóng s , m t bài báo không h n không kém! Có   ể ấ ằ Nam Cao quan tâm đ n nông dân và trí th c và khi nói th  th y r ng,  ậ ự  ề v  nông dân ông hi u r t sâu s c vào v n đ   y nên ông đã th t s ờ ừ ề  ạ  đ t o nên m t tác ph m văn ch ụ  l y đ  tài t ộ ư ả    s n tài v  ng ệ ươ   ng ra ủ ư ộ nhà văn “trào  ố ỏ ề ề ế Nam Cao đi sâu vào đ  tài,khoét sâu vào đ  tài ệ ự phúng hi n th c”! N u  ề   ượ ạ ở  thiên tài h  Vũ là kh  năng bao quát đ  tài – là chi u thì ng c l i  ủ   ả ộ ặ r ng ch  không ph i chi u sâu, là cái “r ng” c a nh ng m t trái c a ị ộ k chị ng bi  xã h i thành th  lúc  y. Cho nên ta th   ấ ở ấ   ườ ườ ng đi vào tim c a con ng ng sâu, th th  đ y ể ồ   ậ ố ắ ọ ướ ộ c m t, m t s  “bi” trong s  ph n c a nhân v t, đ  r i t n m t gi ườ   ươ ả ng c m thông, th ế   ữ ấ ự ậ ả  đ y nh ng ti ng lôi b n ch t s  v t lên b  n i đ  phê phán, đ  tìm  ườ ạ ố i chua chát và m a mai m t xã h i th i nát, m t nhân cách đê m t... c nhà văn ph iả   ớ ả     Nhà văn ph i là ng i s ng sâu v i cu c đ i “t c là  ế   ọ ộ ờ ể ả ọ ấ ể th u hi u c  m i ngõ ngách c a cu c đ i, ph i t n hi u m i cái bi n ế   ườ ừ ồ ậ ế ấ ế ừ ậ ậ ừ  tâm lí đ n  v t ch t đ n con ng thái t  đ  v t đ n đ ng v t, t ả ả ộ ố tình c m...Nói chung    nhà văn ph i th t s  “s ng” cu c s ng mà tác ẩ ủ ế nhà văn ph i hòa nh p vào “cu c đ i” c a tác ph m – ầ ẩ   ấ ự ệ   ộ ố ng n m b t b n ch t s  vi c ph m c n vi mà cu c s ng đã ban phát. ậ ả Nam Cao th

ố ệ ư

ườ ự ẳ ố ộ

ấ ấ ẫ ề ộ ề

ự

ị ọ

ố ồ ườ

ộ ố

ộ

ấ t lên gi ệ ộ ề ớ ạ ủ i h n c a nó.

i cho nên v n đ  xã h i nó có ý nghĩa ph  quát và văn ch ờ ượ ộ ố  v i nông đân cho nên ông r t “ nh y” v i s  cùng c c c a ng

ộ ẹ ể ổ

ấ ả

ữ ư ơ

ế ố ự ấ ể ắ ẳ ạ

ắ ố ệ cho nên c t truy n hi n th c không r c r i nh ng tình hu ng trong ấ ở ờ ố ố Nam Cao th đ i s ng n i tâm r t căng th ng, b i vì  ng là “s ng sâu”   ườ ộ ố ủ ỗ   ữ đi sâu vào cu c s ng c a nông dân, th ng khoét sâu vào nh ng n i ủ ữ ủ ươ   ườ ầ đau c a nh ng con ng i b n cùng c a xã h i, cho nên văn ch ng ả ắ ủ ườ ọ i đ c ph i suy ng m r t nhi u, r t nhi u...và cũng c a ông b t ng   ủ ọ   ệ ọ ố ở b i vì s ng sâu cho nên h  Vũ đã phát hi n ra s  tha hóa c a b n ộ ỏ ồ ằ ư ượ   ng l u. B n chúng b a ra m t th ng Xuân tóc đ  r i đi tin nó và th ề ặ ủ ể   i. Khi đã s ng sâu đã đ  cho nó ng i lên, chà lên m t c a nhi u ng ề ớ ấ ớ ộ   ờ nhà văn “h t s c nh y c m v i v n đ  xã h i”, ạ ả ế ứ v i cu c s ng thì đ i  ở ườ ớ   ủ ạ ộ phú và đa d ng c a ng i v i b i vì xã h i là m t quan h  phong  ươ   ổ ườ ng ng ố ủ   ớ Nam Cao s ng v i cu c s ng c a bây gi ạ ự ủ ườ   ớ ự ấ ườ i ng ỉ ấ ườ ộ i nông nông dân. Nam Cao đã cho chúng ta th y không ch  là m t ng ủ ả ọ ớ ự   ườ dân trong nghĩa h p mà nó bao quát đ  c  m i l p ng i cùng c c ề ấ   ữ ở ấ  đ y! “Nh ng v n đ   y trong xã h i. Có th  nói cái “ph  quát” là  thôi thúc khi n ế nhà văn bi n chúng thành  ứ   ứ ”, cái c m h ng ả c m h ng mà nh  ư Nam Cao mong mu n: “kh i nh ng ngu n ch a ai kh i...” cái ồ ơ ắ ợ ầ ứ  đó có th  là s  b t ch t c n n m b t ngay, ch ng h n là ả   c m h ng ộ ơ ề ộ ứ  đó cũng có thể

ng; cái  ườ là s  suy ng m trong su t m t đ i ng

ố ự ữ “Nh ng ng

Huygô ph i vi ộ ờ ế ườ ườ ớ Phaoxt­G t sáng tác d ng nh  su t m t đ i ng

ễ

ấ

ệ ờ

ậ

ể ạ ẩ ế

ậ ố

ậ ủ ổ ủ ư ố ậ

ậ ẳ ở

ủ

34

ự ự ộ ạ ả ấ ả ườ ả m t bài th  v  m t bông hoa h i đ c m h ng ộ ờ ẫ ố ẩ   ạ ẳ i, ch ng h n tác ph m ổ ủ ươ ả i kh n kh ” c a Victo  t ba m i năm. ư ố ườ ư  i và cũng nh ẫ   ắ ấ ướ  m t ộ ch  đủ ề b t ông ph i suy ng m t ế Đ t n ả c  vi Nguy n Đình Thi ả   ứ   y hòa nh p c  hai m t tình c m ậ ả ả ờ ấ ặ trong m y năm tr i! Cái  c m h ng ả ự ệ ự ạ và lí trí: Đó chính là hi n th c ngoài đ i và hi n th c tâm tr ng, c  hai ứ  đ c bi ả ệ ặ c m h ng nhà  t cho  hòa nh p, đan xen vào nhau đ  t o nên  ấ Nhà văn th y sấ ố  ả ươ văn và gián ti p cho c  tác ph m văn ch ng  y.  ấ ự ậ ủ ố   ph n c a nhân v t gi ng nh  chính s  ph n c a mình, th y s  đau ặ nhà văn th y s  b t r t ấ ự ứ ứ   kh  c a nhân v t và mình gi ng nhau, ho c  ự  ấ ủ ỗ  mình thì lúc  y chính là s c a nhân v t chính là n i đau dai d ng  ậ ả ả ấ ệ ồ    hòa nh p vào nhau và đ ng đi u, lúc  y tình c m và lí trí c a tác gi ứ  th c s  đ c đáo, nó gây ph n khích cho ộ c m h ng   nó t o thành m t

ữ i vi

ả ạ ữ

ư ữ ự ườ

ấ ng th y đôi lúc t

ế ườ ự ế

ệ ph m  y. Cho nên, chúng ta th ể đ ph i là ánh trăng l a d i,

ế ể nhà văn sáng t o. Tuy nhiên đ  có nh ng tác ph m l n, ng ầ ư ưở c n ph i có nh ng t  t ộ ự ấ y nó nh  là m t s  “tiên quy t” cho s  tr ẩ ấ ượ ả ỉ ch  có th  là ti ng đau kh  kia, thoát ra t ớ ẩ ế   ườ t ư ưở ệ ệ    t ng, quan ni m. Nh ng t ng, quan ni m ồ ủ   ng t n c a chính tác ệ   ư ưở ng quan ni m  t ệ ầ   ậ ộ c phát bi u m t cách tr c ti p, “Chao ôi, ngh  thu t không c n ậ   ừ ố ừ ố   không nên là ánh trăng l a d i; ngh  thu t ừ ữ

ệ ấ ượ

ổ ư ưở  t ng quan ni m  y đ ẩ

ộ ự ấ ạ

ư ế ớ i bên ngoài nh ng không v

ể đ

ư ụ ượ ế ớ c chính mình: Th  gi ắ ượ ả c b n ngã bi ẩ ấ

ế ấ ả ẩ

ấ ằ ắ ả ể ế ầ  nh ng ki p l m than...” ộ ể (Nam Cao) và đôi lúc t   c phát bi u m t cách ể ấ ế ộ ườ   Ông già và bi n cể ả” là m t tr gián ti p có th  th y tác ph m: “ ng ắ ế ụ ự ườ   d . S  chi n th ng nh ng ý nghĩa th c là m t th t b i: ­ Con ng i có thể  chinh ph c đ ượ   t qua ượ ẽ  ạ ơ phú h n, m nh m ơ ắ phúc h n!ơ h n, n m b t đ i h nh  ủ nhà văn v iớ   ư Nh ng tác ph m  y cũng chính đ  nói lên cái suy nghĩ c a  ch  đủ ề tác ph m c a mình. Cu c ộ   ủ ư ưở ộ cu c ki m tìm v t v  và t  t ồ ằ ế c m t, b ng máu và c  lòng dũng ki m tìm  y b ng chính m  hôi, n

ế ầ ườ ữ ả

i vi ữ ạ ẩ ng t

ẽ ở ộ

ự ưở ả ố ỏ ở ườ i mu n làm   ng ậ ệ ươ ả

ế ộ ọ ệ ủ ư ỉ

ứ  là qu  tr ng “lép”  y ( t v

ả ứ ứ

ơ ệ

thi nhân”). Năng khi u ngh  thu t đó chính là s  t ữ ỉ ộ ộ nh ng kĩ năng sáng t o c a  ượ Ch  có m t b  óc t ng t

c th  gi i bên trong có th  phong  ườ ạ ạ ế t đâu con ng i l ể ng,  ướ c m.ả ể ớ ế       Và đ  có nh ng tác ph m l n, ng t c n ph i có năng khi u ượ ậ ệ   ngh  thu t, đó là s  t ng và nh ng kĩ năng sáng t o. Cho nên ộ nhà văn,  ể ể ằ ẫ đ  hi u r ng không ph i ai cũng ng u nhiên s  tr  thành m t  ế    mà nó đòi h i  nhà văn có m t năng khi u riêng ­ ễ ng qu  là không d , cũng năng khi u ngh  thu t! Chuy n văn ch   ơ ộ Nguy n Du ễ nh  là m t b c trăm tr ng c a Âu C  ­ thì ch  có m t  ,  ế ề Nguy nễ   ế ấ Ch  Lan Viên ễ  đã vi Nguy n Du ở ộ   ứ Du : “Trong trăm tr ng Âu C  anh là tr ng lép. Anh n  ra thành m t ượ ự ưở ậ ế   ng và ng t ạ ủ nhà văn. Vi hành là chuy n th t hay b a? ị ậ ệ ể ế   ưở t ọ ớ ư ậ ẽ ộ ắ ả ng thông minh s c s o m i có th  vi lên, v  lên m t đôi trai gái trên chuy n tàu Pháp nh  v y, h  nói

ệ ớ ị

ề ộ ườ ụ ế ứ ộ ễ ể ng phong  ượ ự ưở ệ ỉ ượ ng t

35

ạ ụ ể ố ươ ế ị chuy n v i nhau v  m t ng ề ứ ưở ộ Vi hành là m t ví d  h t s c đ c đáo v  s c t ạ ủ tuy t đ nh c a Nguy n ái Qu c và bên c nh s  t ể sáng t o c  th  trong văn ch i khác đ a v , khác màu da...Có th  nói   phú  ng t ự  ấ ng  y là s ạ   ng có th  nói đó là “kĩ năng sáng t o”

ệ ế ọ ủ ự ủ nhà văn, đó là s  khó nh c c a ng

ộ ế ể ộ ự ộ

ọ ạ ệ ả ấ ự

ả ộ ẫ ơ ủ ấ ạ

ả ằ ả ừ ườ   i trong chuy n “b p núc” c a  t, đ  có m t s  đ c đáo riêng, m t phong cách riêng cho chính vi   mình. Huy C nậ  đã ph i r t c c nh c, nh n n i trong vi c ch n các ọ   hình  nh cho câu th  c a mình: ủ C i m t cành khô l c m y dòng ử

ơ ủ ộ

ủ ỗ ạ ừ ộ

ườ ọ ộ Huy C nậ , cho ng i đ c m t

đã t ng th  bút b ng các hình  nh: “Cánh bèo trôi, cánh bèo     Tác gi ơ đ n”,”chút bèo đ n “gót bèo xanh”,”g  l c r ng xa”, “c i m t cành   ộ   ả xuôi” và cu i cùng đã ch n hình  nh “c i m t cành khô”.Đó là m t ộ hình  hình  nh r t đ c đáo c a m t  ằ ổ ộ ngượ  m i l t

ố ả ấ ộ ộ ờ ặ   ớ ạ ắ ả , s c s o, g i nên m t cu c đ i khô héo trôi n i, d n v t ườ ọ i đ c... ả ễ ệ ạ ộ

ề ả ị

ủ i mà h  còn ph i n m b t đ

ọ ồ

ế ọ

ả ấ

ệ ế i “l n” và rành r t t

ứ ố ủ ơ ọ ủ ợ trong lòng ng ộ nhà văn không ph i là m t chuy n d  dàng     Nói tóm l i, làm m t    ở ọ ở ỉ ộ ụ ự ẳ ấ   b i vì   h  không ch  h i t  s  kh ng đ nh v  nhân cách b n ch t ả ắ ắ ượ   ườ ộ ố ủ ẩ c th m mĩ c a cu c s ng, c a con ng ộ   ườ ướ ạ ủ ẹ ự ọ c cu c phú, đa d ng c a tâm h n con ng s  tr n v n phong  i tr ậ ượ ế   ể ả ả ố ố c h t s ng. Và vì th , cho nên h  luôn ph i s ng sâu đ  c m nh n đ ộ ọ ạ ả ọ ự ạ c  m i s  “phong  phú đa d ng”  y. Bên c nh đó h  ph i là m t con   ươ ọ ấ ả ủ ớ ườ t c  chuy n “b p núc” c a văn ch ng ng: Đó ở ộ nhà văn – b i vì nó ủ ệ ế   chính là cái năng khi u ngh  thu t riêng c a m t  ộ   ở ố  quy t đ nh cho “h i th ”, s c s ng c a m t cũng chính là m t nhân t

ẩ ậ ế ị ạ ủ ộ tác ph m vĩ đ i, c a m t ộ nhà văn vĩ đ i!.ạ

Các giá tr  ị văn h cọ

ệ ủ ẩ ầ ả ườ   i.

ả ắ ậ ộ ầ

ướ ộ ỗ Văn h cọ  (ngh  thu t) là s n ph m tinh th n cao quý c a con ng ủ Nó là th c đo trình đ  văn minh, t m vóc và b n s c văn hóa c a  m i dân t c.

ị ẩ ữ ị

ệ ạ ị i đ c. N i dung c a tác

36

ủ ẽ ạ ộ ự ậ     Giá tr  th m mĩ, giá tr  ngh  thu t và nhân văn là nh ng giá tr  mà  ươ i cho ng văn ch ẩ ph m và ườ ọ ứ  c a ủ nhà văn chân chính, có th c tài s  t o nên tính ự ng đích th c mang l ả c m h ng

ị ư ưở  t ng, tính nhân dân, t

ẩ

ề ủ ổ ổ ỳ i tàn, l

ư ưở ư ưở ng, giá tr  t   ng nhân văn. Tính chân  t  t t ị văn h cọ . Có tác ph m văn ề ả ơ ở ự th c là n n t ng, là c  s  lâu b n c a giá tr     ư ạ ở ố ớ h cọ  s m n  t i có thiên c  hùng văn, thiên c  k  bút,… là nh   v y.ậ

ế

ọ ậ Ti p nh n văn h c

ậ ệ ề

văn h cọ  và  ấ ả ọ  đi u ki n tiên quy t là yêu  ế i đ c sách ph i có trình đ  h c v n, có ch t

ộ ọ ấ ẩ ự ậ

ượ ể

ệ ế ồ ọ . Đ c mà  ọ ọ ẩ c cái hay cái đ p c a tác ph m thì đ c  ọ   ớ ti p nh n văn h c ậ

ớ Mu n ố ti p nh n văn h c ế ườ ọ ọ ham mê đ c sách. Ng ủ ộ tác ph m văn h c văn hoá, tích c c ch  đ ng thâm nh p vào  ẹ ủ ả không hi u, không c m đ ả sách cũng vô ích. Ph i có trí tu  và tâm h n m i  đúng v i ý nghĩa c a ủ ngôn từ này.

ể ả ườ ọ ơ i đ c th  văn đ  gi

ườ ọ

ứ ầ

ể ọ ậ ườ ọ ể i đ c đ  xác đ nh yêu c u và m c đ   ọ ọ

ộ ọ ế ạ

ườ ẹ ớ

ườ ố

ế ế ồ một nhu c u nhân sinh… thì m i có th  nói là  ầ ọ . Ng i có văn hóa, có tâm h n đ p m i yêu  ạ ừ ượ  l ớ ồ ề i th y, là b n hi n. Giàu v n  ng bi n thành ầ ọ  đã t

ấ Văn h cọ  đích th c v n đa nghĩa. Có ng ự ố i trí.  ự ả   ể ẩ i đ c tác ph m đ  h c t p, đ  nghiên c u. Tùy năng l c c m Có ng ứ ộ ti p ế ị ế ủ ị ụ th  và th  hi u c a ng ớ ọ . Ch  khi nào đ c sách v i thái đ  trân tr ng, đ i tho i  ạ ố ỉ ậ nh n văn h c ể ả ả ớ t khám phá và đ ng sáng t o, đ c sách đ  gi i trí hay  , bi v i tác gi ọ ậ ể ọ h c t p, đ c sách vì  ậ t ế ti p nh n văn h c ế bi ọ sách, ham mê đ c sách. Sách là ng ậ ự ti p nh n văn h c ọ ố s ng mà đ c sách thì s   ch t vô giá.

ừ ế ả ế ọ   ệ ti p nh n văn h c ậ

ọ     Đ c sách nh m nhí thì đ ng có nói đ n chuy n  n a.ữ

Ệ Ể SÁCH K  CHUY N HAY… SÁCH CA HÁT

ế

ườ ầ

37

ể ề ầ ế i, h  tr  nên đáng yêu và g n gũi bi ệ ệ ự ữ ấ ộ ọ     … Nhi u l n tôi khóc khi đ c sách: sách k  chuy n hay bi ọ ở con ng ị b  công vi c ngu đ n là cho ki ệ ề t bao v   ằ một th ng bé  t bao. Là  ả ứ t l c, luôn luôn ph i h ng l y nh ng

ứ ớ ớ

ầ ườ ộ ế ử ắ ờ l ỡ ọ giúp đ  m i ng ị ẽ ọ i ch i m ng đ n đ n, tôi tr nh tr ng h a v i mình là l n lên, tôi s   ụ ụ ọ i, h t lòng ph c v  h .

ệ ổ ệ c  tích

ạ ườ phú nh  th  nào, con ng

ư ữ ộ ố ế ề ệ , sách ca hát v  vi c  ư ạ i táo b o nh   ọ ọ ẹ i cái thi n và cái đ p. Và càng đ c,

ạ ệ ợ ở ơ ạ ớ ầ  mình h n, làm vi c h p lý h n và ngày càng ít

ơ ệ ự ộ ơ ố ữ ộ ố ề ế Nh  nh ng con chim kì di u trong truy n  ư ế cu c s ng đa d ng và phong  ệ th  nào trong khát v ng đ t t ở ầ trong lòng tôi càng tràn đ y tinh th n lành m nh và hăng hái. Tôi tr   nên đi m tĩnh h n, tin  ể đ  ý đ n vô s  nh ng chuy n b c b i trong cu c s ng.

ỗ ậ

c lên, tôi tách  ề ộ ể

một b c thang nh  mà khi b ướ ỏ ệ ườ ớ ầ i g n quan ni m v  cu c  i, t ộ ố i g n con ng ề ự ố ẹ ấ ấ ề ố     M i cu n sách đ u là  ớ ầ ỏ kh i con thú đ  lên t ố s ng t t đ p nh t và v  s  thèm khát cu c s ng  y…

ạ

ả Văn h cọ  chân chính có kh  năng nhân đ o hóa con  ng

iườ

ở ả ườ

ỉ ế ố ườ ở i vì không ph i  ầ t s ng theo b n năng, mà còn có m t đ i s ng tinh th n phong

ộ

ở ọ ầ ủ văn h cọ  nói i s  dĩ đáng kiêu hãnh, tr  thành Con Ng ộ ờ ố ườ văn h cọ  đóng m t vai  i,  ả  đây ph i là

ườ ườ ắ i, giúp cho con ng

ố ẹ ủ

ể ạ ấ

ụ ậ

ạ

ườ ậ

38

ầ   ứ i, đó là ch c năng hàng đ u ố ủ ứ ủ ự Con ng ả ch  bi ờ ố phú. Trong đ i s ng tinh th n c a con ng ấ văn h cọ  chân chính.  trò quan tr ng, t t nhiên  ầ ở ộ Văn h cọ  đã m  r ng t m m t cho con ng ộ i m t  ứ ệ ể ự ố cách s ng t  hoàn thi n nhân cách c a mình, có thêm s c  t đ p đ  t ệ ắ ế ộ m nh đ  tham gia vào cu c chi n đ u cho cái thi n toàn th ng trên  ườ ằ ờ Văn h cọ  chân chính giáo d c con ng i b ng cái th t và  cõi đ i này.  ắ ơ ữ văn h cọ  chân chính có kh  năng nhan đ o  ả ẹ cái đ p, sâu s c h n n a “ ườ hóa con ng i”. Văn h cọ  nâng cao nh n th c c a con ng ố c a ủ văn h cọ . Có th  nói s  ngu d t là thành lũy kiên c  c a cái ác.  ể

Văn h cọ  m  ở

ự ủ ộ ố ườ ằ

ươ ẻ ủ ự ể ể ượ

ạ

ể ươ ủ Nguy n Trãi ế ng lai. Nh ng tác   ề ” c a ủ ng và hào hùng

ạ ẩ

ấ ề ề ự ễ t

ộ ố ng giúp chúng ta  ả ữ ng lai. Ngay c  nh ng  ở ườ i m   ng trong  ệ ắ ” không đáng

ị

ấ

ố

ớ ả ớ ả ữ ừ

ủ ớ

ứ ỉ ườ ả ạ i là vô b  b n” đã làm th c t nh c  nhân lo i.

ờ ế ự ệ

ấ ượ

ng đ n nh ng nhân cách cao th ấ ế

ướ nhà văn h ng chính: các  k chị ậ ng đ n nh ng thân ph n bé nh , nh ng t n bi  ạ ủ  c a con ng ữ ấ

ể ữ ng

ữ T  H i

ữ ướ ọ ng. Nh ng

ữ ươ ữ   ướ ừ ả … h i đ n nh ng ng con ng ẽ ẹ c v ng đ p đ  khi cái ác hoành hành,  ộ ưỡ i dao phay cũng

ơ c) dù đ y ch  là m t gi c m . ư ứ ả ộ ố

ệ ạ

ợ Ki uề , nh ng v   ữ ộ ữ

ữ ủ ng, nh ng Tám Bính, nh ng ch  D u… đã làm xúc đ ng  ườ ị ậ ấ i không còn th y rung đ ng

ướ ư ệ c nh ng thân ph n bé nh  (nh  trong truy n ng n c a ộ ắ ủ Th ch ạ

39

ườ ể ế ầ ấ Văn h cọ  chân chính góp ph n t n công vào thành lũy đó.  ự ả ộ i b ng s  ph n ánh chân th c cu c s ng  r ng tâm trí c a con ng ộ ọ ,  ẩ ọ tác ph m văn h c  nhiên và xã h i. Đ c  muôn màu muôn v  c a t ữ ệ ạ ứ ườ c quá kh , hi n t i có th  hi u đ con ng i và t ễ ệ ư ẩ ph m nh  “Bình Ngô Đ i cáo” c a  , “Truy n Ki u ứ ễ t quá kh  đau th  giúp chúng ta hi u bi Nguy n Du ễ ưở ộ ủ ọ ữ ẩ c a dân t c. Nh ng tác ph m khoa h c vi n t ươ ườ ượ ườ ộ ượ i trong t ng đ m ng t c xã h i loài ng ọ  hi n đ i cũng giúp con ng ệ ự tác ph m văn h c d  báo trong các  ữ ế ư ưở ự mang tâm trí r t nhi u. Nh ng d  báo v  s  di n bi n t ố ữ  trong bài th  “ơ Vi ủ T  H u t B c cu c s ng hòa bình c a  ạ ắ kinh ng c l m sao? ề                   “Mình v  thành th  xa xôi ồ ữ                    Nhà cao còn th y núi đ i n a chăng                    Ph  đông còn nh  b n làng                    Sáng đèn còn nh  m nh trăng gi a r ng.” ự Khi nhà văn G.Macket (Nobel 1983) nói l n lên: “S  vong ân c a con  ng ẻ ủ văn h cọ , chúng ta th y có hai Trong hi n th c muôn màu muôn v  c a  ữ ế ướ ng và  h ữ ườ   ữ ỏ ướ i. h ứ ấ ướ ơ ủ H ng th  nh t có th  coi là gi c m  c a nhân lo i. nh ng Prômêtê,  ữ ố nh ng Đôn Kis t, nh ng Giăng Van Giăng, nh ng anh hùng L ườ ế ạ ơ S n B c, nh ng Thánh Gióng,  ượ ả tình c m cao th ộ ưỡ ươ ạ ầ i g m vung lên (m t l nhân lo i c n m t l ượ ấ ộ ỉ ấ đ ộ ề thu cố  ch ng b nh vô c m – m t căn  ướ ệ H ng th  hai nh  là m t li u  ạ ệ b nh nan y c a nhân lo i hi n đ i. Nh ng Thúy  ữ ươ chàng Tr ộ ườ ủ i. Khi m t con ng trái tim c a con ng ỏ ậ ữ tr ồ ủ Lam) thì ta có th  nói tâm h n c a con ng i đó đã ch t.

ư ng này, nh ng sâu h n n a, các

ữ ườ ướ ồ ủ

ộ ỏ ộ

ộ ộ ữ

ộ ứ

ẩ ớ ườ ơ ữ ọ nhà văn còn r i ánh sáng vào ể ấ ằ ị ọ i bé nh  đã b  tha hóa đ  th y r ng h   ể ứ ẳ ộ ằ ế ng tri. N u m t xã h i b ng ph ng có th  c u  ộ i đó. M t A.Q, m t Chí Phéo, m t Binh  i l ứ ả ọ i, kêu g i xã h i  ườ i con ng ộ ỗ i l ng t

ữ ườ i. ầ ố cáo nh ng th  l c

ộ

ộ ể ườ ố ế ứ ỏ ữ

ị ả

ọ ọ ứ k chị t   có s c thanh l c tình

ớ ạ ữ ộ ườ ẽ ế

ở ư ườ ế i

ở ớ ấ đã v  lên hàng lo t nh ng chân dung g m ghi c nh  Mã  ế ng quy n.

ề ệ ữ ậ ư văn h cọ  hi n th c 1930­1945 nh   ự

ế ế ị

ạ ế ườ ọ ỏ ấ ị ự ế ạ

i đ c th y xã h i th c dân phong ki n đen t ữ

ố Văn h cọ  chân chính còn ca ng i ợ ả ể

ữ ở ộ ạ ụ

ẻ

ứ

ủ ọ

ử ự ế ặ ậ

ệ ộ ố ạ ưở ộ

ứ ấ

ủ

ườ ầ ư i m  c m súng” c a

40

ườ ứ ộ Cũng h tâm h n c a nh ng con ng ươ cũng còn m t chút l ồ ộ ỗ ớ v t nh ng linh h n t ọ ộ Ch c, m t Năm Th  có s c c nh gi i vào đ không nên xô đ y con ng ế ự ủ văn h cọ  chân chính còn góp ph n t ạ ứ S c m nh c a  ủ ườ ộ ố ạ ạ ố i.  i, tàn b o trong xã h i, chà đ p lên cu c s ng c a con ng đen t ngượ , văn h cọ  đã ti p s c cho con ng ữ hình t ằ ứ B ng nh ng  i thêm s c  ề ạ ạ ể ố ạ i tàn b o. i đi u ác, đ  xóa b  nh ng xã h i đen t m nh đ  ch ng l ấ ủ ặ ế Cái ch t bi th m c a c p tình nhân Rômêô và Giuliet đã làm d u đi t ả ữ ờ c  nh ng xung đ t dòng h  trên đ i này. Bi  ế ủ ả i là th . c m c a con ng ễ Nguy n Du ồ Giám Sinh, Tú Bà, S  Khanh, H  Tôn Hi n… khi n cho con ng ớ ườ ghê t m v i cái x u, cái ác, v i c Hàng lo t nh ng nhân v t trong  ị ạ Ngh  Qu , Ngh  L i, Ngh  Hách, Bá Ki n, Xuân tóc đ … khi n cho  ộ ấ i, x u xa, tàn b o,  ng ơ ở ể ứ không còn c  s  đ  đ ng v ng.  ả ấ ổ nh ng hành đ ng đ u tranh đ  thay đ i hoàn c nh làm cho hoàn c nh  ọ ộ ơ ố ớ ườ i. L c Vân Tiên, m t anh h c  tr  nên nhân đ o h n đ i v i con ng ườ ọ ướ ứ ậ ả ộ ữ p c u ng  đ t h u xung đánh tan b n c trò “b  cây làm g y” t i  ổ ị ậ ạ ể ươ ộ ệ ươ ng s c m nh chính nghĩa. Ch  D u n i  l ng thi n là m t bi u d ấ ủ ả ộ ậ gi n đánh b n cai l  là m t hành vi c a b n lĩnh, c a nhân cách r t  ầ   t trong cu c s ng. Bà Má H u Giang ch i vào m t lũ th c dân c n thi ệ ẹ ể ả ọ ng cao đ p. Cao và b n tay sai là h nh đ ng anh hùng đ  b o v  lí t   ổ ứ ộ ữ ơ ữ ắ   h n n a là nh ng hành đ ng đ y ý th c có t  ch c và đ u tranh th ng ả ả ạ ượ ợ c i, c i t o đ l c hoàn c nh, nh  trong “ ẹ ầ Nguyên Ng cọ , “Ng ễ Văn h cọ  chân chính có kh  năng góp ph n hoàn thi n đ o đ c, nhân  ả ườ ố ườ ủ i, làm cho con ng cách c a con ng ậ i nh n th c xã h i và th  gi giúp con ng ứ ấ ướ  đ ng lên” c a  Đ t n ủ Nguy n Thi . ạ ứ ầ ơ Văn h cọ   i s ng t ủ ế ế ớ ự i t ệ ố ẹ t đ p h n.  ư  nhiên, nh ng ch  y u

ự ậ ườ ự ả ạ nh n th c, là giúp cho con ng

ị ị ướ i t ẩ ệ ữ

ộ ệ ể

ị ộ

tù

ẹ ự

ộ ườ ọ t vào tâm trí c a ng

ậ

ẹ ố ữ  c nh gi i t ẹ ủ ề ả ồ ữ i đ c. Nh ng  ộ i đ c m t  t đ i v i cái đ p, cái cao c , đ ng th i cũng kích

ạ ạ

ị ệ ố ớ i thái đ  căm ghét cái x u, cái tàn b o chà đ p lên  ế ườ ụ ơ ấ ế ớ i. Th  m i bi ụ ớ   t th  có tác d ng giáo d c l n

ườ

ứ ề ả ổ

ừ ầ ủ ộ ổ

ủ ậ

ổ

ể i

i,

ể ế ắ ủ ườ ấ i (t

ả i

ấ

ủ ừ

ộ

ủ ế ủ văn h cọ . N i dung c a t ng

ứ ứ

Ch c năng ch  y u c a  ch c năng đó là gì?

ườ ả ứ  c i t o và hoàn thi n b n  là t thân mình. Văn h cọ  đ nh h ề ng và chu n b  cho cá nhân nh ng di u  ầ ệ ki n đ  làm cu c hành trình tinh th n hoàn thi n nhân cách bên trong  Đôi m tắ ” c a ủ Nam Cao trang b  cho chúng ta m t cách nhìn ủ c a mình. “ ủ T  H u ờ ớ ố ộ ư ả i cho chúng ta  đ i sáng su t. “Con cá ch t n a” c a  ộ ể ươ ữ ườ ử ” bi u d ể ấ ủ ng m t  Ch  ng ch  nghĩa cá nhân r t nguy hi m. “ ữ nhân cách cao đ p trong s  hài hòa gi a cái đ p và cái dũng. ệ ữ Th  ơ tr  tình  tác đ ng mãnh li ngượ  th  có giá tr  ngh  thu t cao truy n cho ng ườ ọ ệ ơ hình t ờ tình yêu mãnh li ộ ườ thích con ng ề ố ủ quy n s ng c a con ng ố ớ i. lao đ i v i con ng ả ậ ử Kh ng T  đã t ng nh n xét v  Kinh Thi: “Thi kh  dĩ h ng, kh  dĩ  ử ố ớ ậ ờ ả ả quan, kh  dĩ qu n, kh  dĩ n …” L i nh n xét c a Kh ng T  đ i v i  ố ể ể ộ ố Kinh Thi c a Trung Qu c có th  hi u r ng đó là nh n xét chung đ i  ể v i ớ văn h cọ  chân chính. Hi u theo Kh ng T ,  ử văn h cọ  chân chính có  ạ c m h ng ứ  cho con ng ả i, ườ văn h cọ  chân chính có kh  ả th  mang l ầ ở ộ ườ văn h cọ  chân chính có kh  ả năng m  r ng t m m t c a con ng ế ệ ấ t nhiên lad đ  chi n đ u cho cái thi n  năng đoàn k t con ng ườ Văn h cọ  chân chính còn có kh  năng gây cho con ng ắ toàn th ng).  Văn h cọ  chân  ạ ố ớ ẫ lòng căm ph n đ i v i cái x u, cái ác, cái tàn b o…  ế ạ ả i là vì th . chính có kh  năng nhân đ o hóa con ng

ấ

ừ ư ặ ấ ọ ữ văn h cọ  và các  Gorki đã t ng nói r t đúng đ c

41

ủ ộ BÀI LÀM ệ ự ề        Có r t nhi u tiêu chí phân bi t s  khác nhau gi a  ẽ  M.  môn khoa h c khác. Nh ng có l thù c a b  môn “ Văn h cọ  và nhân h c”.ọ

ồ ọ i tâm h n, tính cách con ng

ặ ậ ể ứ

ứ ủ

ườ ữ ồ ủ ố

ố ậ ườ i. Nó có ế ề ế ớ ể i mu n hi u bi t v  th  gi ả ẫ ủ ờ ố

ổ ộ ừ

ộ ở

ử ư ớ ủ ự ể ắ ả ừ ế ưỡ i ng ng c a m i c a s  hi u bi

ườ ệ ồ

ọ  ngh  thu t chân chính ta có th  th y  ể ấ ữ ọ Chí  ừ ấ ố ỉ ỏ ủ

ồ ướ ườ ể ề

ng cùng c a Nguy n Công Hoan...chúng ta đ u hi u  ườ ệ

ế ố ướ i tr

t Nam trong  ố ẹ ủ ế ế ấ

ườ

ễ ổ ự ủ i dân Vi ạ c Cách m ng tháng Tám...Ti ng tr ng ,   rúc trong nh ng ngày n p s u thu , ti ng thét u t ngh  c a  ộ ưỡ ấ ả i dao vung lên, m t vũng máu  t c  giúp chúng ta nh n th c sâu

ượ ộ ờ ố ộ ư i, m t l ụ i

ứ ườ  trong xã h i cũ. Qua nh ng tác  ứ

ộ ẹ ầ ế ườ ề ộ ể ề ấ

ế ộ ộ ậ ữ ủ Nguy n ễ i m  c m súng c a  ổ i phóng

ả ộ ả  c a ủ Lép

ượ c Nga

c toàn b  đ i s ng n ườ ườ ữ

ọ Chi n tranh và hoà bình ộ ờ ố i Nga, tính cách Nga kiên c ư ứ ạ

ộ ố ề ữ ề ậ ạ

ướ ng nhân  ả i không  ế ự ị

ầ ơ ớ ọ  l n, chúng ta ti p c n g n h n

42

ấ ứ ự ẩ ữ tác ph m văn h c ơ ề ẩ i nh ng  ể ế ậ ộ ố ế ớ ộ ố ấ ơ ườ văn  ế ớ        Là khoa h c khám phá th  gi i,  h cọ  có ch c năng riêng, bi u hi n trên ba m t chính : nh n th c – tôn  ứ ệ ỹ ẩ giáo ­ th m m .        Văn h cọ  có ch c năng khám phá nh ng quy lu t khách quan c a  ộ ờ ố ả ờ ố   kh  năng  đ i s ng xã h i và đ i s ng tâm h n c a con ng ầ ủ ứ i xung  đáp  ng nhu c u c a con ng ườ ả quanh và chính b n thân mình.Không ph i ng u nhiên đã có ng   i cho ố ằ Văn h cọ  là cu n sách giáo khoa c a đ i s ng”. Chính cu n sách r ng “    ế ể ệ ấ ướ y đã th  hi n m t cách tinh t  và s c s o t ng đ i thay, t ng b c  ự ư ộ ủ ậ  nh  “chi c chìa khoá vàng m  ra muôn  v n đ ng c a xã h i. Nó t ế ườ ớ ẩ ử t  i t cánh c a bí  n, đ a con ng ế ớ i xung quanh” th  gi ẩ ậ        Qua m i ỗ tác ph m văn h c ậ ư ộ ố cu c s ng d ng nh  đang ph p ph ng trong t ng con ch . Đ c  ắ ề ủ Phèo c a ủ Nam Cao, T t đ n c a Ngô T t T , B  v  c a Nguyên  ủ H ng, B c đ ầ ủ ề ộ ố khá đ y đ  v  cu c s ng kh  c c c a ng ữ nh ng năm tháng đen t ư ừ ế ti ng t ẻ k  không – đ c – làm ­ ng ộ ươ t i, m t cu c đ i đi vào ngõ c t...t  v  ề s  ph n con ng k chị ắ ậ s c bi  ấ ủ ư ẩ ph m nh  Hòn đ t c a Anh Đ c, Ng ế tt hêm nhi u v  cu c chi n d u gian kh , hi  Thi..chúng ta hi u bi ả ấ sinh và r t anh hùng c u nhân dân trong cu c kháng chi n gi ế dân t c... Và ngay c  khi đ c  ể Tônxtôi, ta có th  hình dung ngay đ ế ỉ th  k  XIX, nh ng con ng ẻ ậ h u...Cu c s ng muôn màu muôn v , nó ph c t p nh  chính b n thân  ộ nó v y, nhi u khi nh ng v n đ  bu c ta tìm tòi suy nghĩ, l ệ hi n rã mà ti m  n, ch a đ ng trong muôn vàn s  v êc khác. Ti p xúc  ớ v i th  gi ớ v i cu c s ng, hi u rõ h n, th u đáo kĩ càng h n cu c s ng con

ợ ắ ả ườ

ộ ố ắ ậ ủ ắ ầ ữ

ạ ắ ể ế

ự ồ ắ

ở ậ ạ ạ ố ờ  trên đ i, ng

ệ ườ i cũng v y. ớ

ồ

ơ ế ườ ế ư

ộ ệ

c i đ ườ ượ văn h cọ  giúp

ể ừ c tâm h n c a chính mình, đ  t

ệ ộ ồ ủ ớ đó có  ọ

ộ ố ậ ộ ẫ ơ ủ H  Xuân H ng

ệ ủ ơ

ổ ươ  “Ví đây đ i ph n làm trai đ ườ ụ ữ ướ i ph  n  d t c a ng ư ệ ự ố ự ế ố

ị ầ ự ạ ậ

ị ớ ậ

ườ ế ổ ủ   ng

ộ ờ ộ

ề ố ụ ườ ứ ủ văn h cọ  nh m m c đích giúp con ng i

ả

ụ ạ ậ

ộ ố ẩ

ơ ụ ể ỗ ự ệ ầ ữ

ằ ấ ữ

ừ ờ

ả ỉ i trí  c sáng tác ch  vì m c đích gi ớ i  t xa cái gi

ầ ớ ụ ượ i th y cùng đ ng hanh v i chúng ư ượ  th i xa x a đ ầ ế ễ  l i b n, ng

43

ọ ả i và c  chính b n thân mình. Ta b t đ u n m b t đu c chân lí  ng ộ ố ủ c a cu c s ng, hi u và khám phá ra nh ng quy lu t c a cu c s ng.  Hãy l ng nghe ti ng giã g o: ớ                              G o đem và giã bao đau đ n                              G o giã xong r i tr ng t a bông bay                              S ng                               Gian nan rèn luy n m i thành công                                                                                            (H  Chí  Minh) ờ ạ        Ti ng giã g o là âm thanh đ i th ng, th  nh ng qua th  Bác là  ể ố ả ộ c  m t chân lí s ng, m t quan đi m nhân sinh : “Gian nan rèn luy n  ớ m i thành công”. ứ ề ờ ố ừ ậ        T  nh n th c v  đ i s ng xã h i, con ng ứ ượ ậ ỡ đ , đã cho ta nh n th c đ ế ợ thái đ  d n đ n vi c làm, thích h p v i cu c s ng xung quanh. Đ c  ấ ồ ượ câu th  c a  c” ta th y  ờ ọ rõ h n khát v ng s ng mãnh li i th i phong  ố ố ấ ki n, mu n s ng t  do, mu n làm nên s  nghi p nh  các đ ng mày  ố ườ ư ng xuyên b  các thê sl c th ng tr  đ y đo , vùi d p...  râu nh ng th ẽ ả ộ ắ ơ ở ừ T  đó, trên c  s  so sánh v i xã h i hôm nay, ta s  c m nh n sâu s c  ộ ụ ữ ớ t trân  i ph  n  trong xã h i cũ và bi v i cu c đ i chìm n i c a ọ ườ ớ ạ i quy n s ng chính đán. Do đó  tr ng xã h i m i t o ra cho con ng ằ ậ ứ ch c năng nh n th c c a  khám phá ra chính b n thân mình. ỗ ứ ứ ứ        Bên c nh ch c năng nh n th c là ch c năng giáo d c. Qua m i  ả ả ỉ ọ , cu c s ng không ch  ph n ánh đ n thu n là b n  tác ph m văn h c ệ ượ ớ ng c  th  là nh ng cái l n  thân nó mà đ ng sau m i s  vi c, hi n t ơ ả ộ ề ặ h n, nh ng v n đ  đ t ra cho chúng ta bu c chúng ta ph i suy nghĩ,  ả ph i tìm tòi.        N u ế văn h cọ  t ặ ữ ho c làm nh ng bài kinh c u t ườ ạ ể ở ạ h n đó đ  tr  thành ng ữ ta. Đ c nh ng câu ca dao, nh ng ...thì ngày nay nó v ồ ườ ẩ ữ tác ph m văn h c ợ ọ  ca ng i non sông

ồ ấ ữ c, ta b ng th y yêu h n nh ng cánh đ ng,nh ng dòng sông,

ỗ ấ ơ ụ

ẹ ế

ẹ ườ

ự ng Ki ề ...ta  ủ ấ ệ Nguy n Trãi ố

ố ộ ế ề  đó quy t tâm b o v  và phát huy truy n th ng đó.

ộ ậ ể ừ c ta... đ  t ệ

ậ ắ ớ ề ỗ ư ủ t,   hào v  truy n th ng anh hùng c a đ t  ả ễ ậ

ị ộ ố ổ ờ ấ ủ ụ ữ ế

ố ề ề

ế ườ ạ ộ văn h cọ , đã tác đ ng m nh đ n con ng

ẹ ươ i, làm  t, cái đ p, căm ghét cái

ậ i.

ể

ạ ọ ố ng quý tr ng cái t ứ ụ ạ ứ ẩ ộ ố tác ph m văn h c ườ ố ẽ ạ i đ c và giúp con ng

ấ ở ữ ự ẩ ự ỉ

ể ệ ộ ề ị

ữ ầ ế ả

ừ ữ

ủ ạ ủ ứ ư ậ ượ ớ ố ả ộ ạ ề ộ ố ế i nh ng nh n th c l ch l c v  cu c s ng. Vì th ,  ữ tác  ụ ọ  chân chính và ngăn ng a nh ng tác h i c a sách báo  ả c ch c năng giáo

ự ủ văn h cọ . ế ẽ ư ế

ứ   giáo d c c a

ụ

ề ẩ

ề i.

ả ợ ả ả ừ ề ố ổ

44

ố ỗ ữ ấ ướ đ t n ắ ắ ữ nh ng đêm tr ng : “Hoa cau r ng tr ng ngoài th m:...ta b ng th y yêu ẽ ơ ả ế ơ h n ti ng à  i c u m , ti ng võng k o k t m i tr a hè... ễ ữ ọ        Đ c nh ng áng hùng văn c a Lí Th ề ấ ỗ ự r t đ i t  hào v  dân t c ta, t ề ệ ướ n ấ ự ấ        Đ c ọ truy n Ki u ề  c a ủ Nguy n Du , nh n th y s  b t công xã h i,  ườ ấ ả i ph  n  và căm gi n cho  ta c m th y sâu s c v i thân ph n ng ạ ữ nh ng t i các c a giai c p th ng tr  phong ki n trong th i bu i m t  ậ v n đó. ư ọ ố        Chính truy n th ng “tôn s  tr ng đ o”. truy n th ng anh hùng  ộ ủ c a dân t c thông qua  ế ườ i bi cho con ng t yêu th ụ văn h cọ  có ch c năng giáo d c thông qua  ạ ấ i, nói  ác cái x u. Tóm l ườ ệ ế ứ nh n th c là nói đ n vi c giáo d c đ o đ c con ng ạ ế ể ọ  có th  lay chuy n m nh         Tuy nhiên n u m t s   ố ơ ườ ọ ồ i  i s ng t m  tâm h n ng t h n, thì trái l ườ ở ẩ ấ ế ộ ố cũng có m t s  tác ph m làm cho con ng i tr  nên y u đúôi và b t  ườ ụ văn h cọ  mang tác d ng tiêu c c cho con ng ự i.  l c, có nghĩa là khi đó  ề ụ   Tác d ng tiêu c c th  hi n rõ nh t   nh ng tác ph m ch  thiên v  tình ạ ự ặ ả ủ   c m  y m  ho c kích đ ng b o l c, kích đ ng b n năng truy n th ng, ứ ệ ậ ườ ạ t o cho con ng ớ văn h cọ , ta v n ph i quan tâm đ n tác d ng c a nh ng  ế đ n v i  ẩ ph m văn h c ộ ạ đ c h i, nh m nhí. Có nh  v y m i phát huy đ ụ d c tích c c c a  ẩ   ứ ề ậ ế     Nh ng s  thi u sót n u chúng ta không đ  c p đ n ch c năng th m ụ ủ văn h cọ  ch  có kh   mĩ c a ủ văn h cọ . Ý nghĩa nh n th c ­ ả ậ ỉ ầ ủ ạ ượ ở ườ ự i ta  c  năng phát huy tác d ng tích c c và đ y đ  khi nó t o đ  ng ẹ ộ ứ ả ở tình c m – th m mĩ, t c là gây xúc đ ng v  cái đ p chính là   kh   ườ Ch  Lan Viên ẹ ủ ế ộ ố năng g i c m v  cái đ p c a cu c s ng và con ng   ẻ ẹ ủ ắ ề ẻ ẹ ủ ấ đã t ng c m r t sâu s c v  v  đ p c a T  qu c, v  đ p c a truy n  ư th ng ngàn x a.

ỡ ổ ế ố

ư ẹ

ố ế ờ ẹ  đ p th  này chăng? ữ ả ặ ơ  làm th  và đánh gi c ấ ướ ễ ồ                           H i sông H ng ti ng hát b n nghìn năm                           T  qu c bao gi ấ                           Ch a đâu! Ngay c  trong nh ng ngày đ p nh t ễ                           Khi Nguy n Trãi                           Nguy n Du c hóa thành văn t ế ki uề  đ t n vi

ễ ắ i voi vào c a B c

ệ ệ ưỡ ử t quân Nguyên trên sông B ch Đ ng...

ộ

ạ ự

ự

ộ ộ ấ ọ ả ẩ ư ể

ộ ẫ

ấ ấ i v i nh ng v n đ  t

ự ở ạ ớ ạ ế

ề ư ưở  t ủ ậ ư ấ

ậ ở ưở ọ Chí  ậ ng

ệ

ộ ả Chí Phèo ng t ng ấ ả t, nó luôn ám  nh ta và  Chí Phèo, ta th y ấ

ướ ủ c a ng

ự ậ c s  ph n bi  ư ấ ẩ ộ k chị ư ự

ổ ỏ ơ ậ ề c đo t quy n làm ng

ệ ộ ệ t.

ề ọ

ề ạ ớ

ộ ườ  trong chi n tranh. i

ấ ệ ề s  ph n con ng t v   ở ấ ự ấ ự  nhiên chúng ta n y sinh tình c m  y, b i tác ph m ế ẩ Sôlôkh pố

ẩ ộ ẹ

ấ ượ ế ữ ứ ơ ậ c

ườ

ẹ

45

ữ ộ ố ố Khi Nguy n Hu  c ằ ạ ư ạ                           H ng Đ o di ẹ ủ   ợ ả ố ư ườ ề i v  cái đ p c a     Nh ng, mu n g i c m, gây xúc đ ng cho con ng ọ  bên c nh vi c xây d ng l ẹ ẩ ộ ố ạ ệ i cái Đ p  tác ph m văn h c cu c s ng thì  ể ệ ộ ố ệ ả còn ph i tái hi n chân th c cu c s ng, Đ c m t tác ph m th  hi n  ị ờ ợ ờ ố ồ h i h t đ i s ng xã h i và tâm h n, ta c m th y nh  th  mình b  xúc  ị ừ ố ở ố ể ạ ph m, b  l a d i. Khi g p m t quy n sách nào đó mà ta v n mu n tr   ữ ậ ạ ớ l ng mà nó quân tâm,  i v i nhân v t, tr  l khi đó văn h cọ  đã đ t đ n cái “ đích th c” c a nó. Ta hãy đ c  ế ằ Phèo c a ủ Nam Cao, bi t r ng đây là nhân v t h  c u, m t nhân v t  ư ờ  ngoài đ i, nh ng hình  nh  không có th t  ứ ố ướ c đi trong tác ph m có s c s ng mãnh li b ậ ệ t. Vì sao v y? Qua  gây cho ta s  xúc đ ng mãnh li ộ ậ Chí  ườ ượ ố đ i xã h i cũ. Nhân v t  i dân d ộ ờ ộ ờ Chí Phèo là cu c đ i th c trong xã  Phèo là h  c u, nh ng cu c đ i  ọ ỗ ườ ị ờ ộ h i. Đó là n i t p trung m i n i đau kh  trên đ i khi con ng i b   ạ ộ ị ướ ườ i, b  tách kh i các quan h  xã h i. Chính vì  t ữ ứ ồ ạ ậ i và luôn gây nh ng xúc đ ng mãnh li Chí Phèo c  t n t v y mà  ậ ủ Sôlôkh pố  cũng v y, cái      Hay khi đ c xong Sông Đông êm đ m c a  ư ấ mi n đ t sông Đông xa xôi  y nh  là r t thân quen v i chúng ta, t o  ố ậ cho ta s  xúc đ ng mãnh li ả ấ R t t ẽ ề ộ ố ự cũng là b c tranh sinh đ ng, chân th c và đ p đ  v  cu c s ng và con  ộ ờ ủ ườ ng i. H n th  n a, qua cu c đ i c a các nhân v t, ta th y đ ộ ờ ố ả ế ậ ủ i Nga trong chi n tranh. Qu   cu c đ i, s  ph n c a nh ng con ng ỉ ư ẹ ậ th t “cái đ p chính là cu c s ng” (Sécn isépxki) “ch  có cái Đ p là  ế ớ ứ c u văn th  gi i này” (Đ t).

ệ ệ ự ư ậ ọ   tác ph m văn h c

ệ ề ộ ố ộ ố

ạ ủ

ườ ọ ộ ề ẩ ữ hình t ộ i đ c và h

ị ẹ

ạ ứ

ộ ạ

ư ả ườ ể

ế ữ ng,

ộ ố ủ ệ i đ c v n đa

ố

ể ắ ứ ớ ế ử ẹ ả

ộ ư ả ượ ứ ớ ủ văn h cọ .

ứ ụ ứ ẩ

ẫ

luôn hòa l n vào nhau và thông qua nhau mà phát huy tác d ng:   ứ ụ ứ ả ậ

ư ẩ ộ

ụ ẩ ứ ự ứ ắ ạ ả ị ẩ ờ ặ ứ  cũng ch a đ ng nh ng tri th c sâu s c và s c m nh giáo

ậ

ồ

ủ H  Chí Minh

ệ ậ ặ ậ

ặ ậ

ế

Bình lu n câu nói c a   : “Văn hoá ngh  thu t  ị ộ cũng là m t m t tr n. Anh ch  em là chi n sĩ trên m t tr n  y”.ấ

ẩ     Nh  v y, vi c tái hi n chân th c cu c s ng trong  ặ ự ữ t thông qua  thông qua nh ng đi u có th c trong cu c s ng và đ c bi ẩ ạ ngượ  văn h cọ  đã t o tác ph m đ t giá  tính sinh đ ng c a nh ng  ọ ế ướ tr  cao v  th m mĩ, làm rung đ ng ng ng h  đ n cái  Đ p chân chính. ủ văn h cọ  còn ph  ụ ẩ     Tuy nhiên, bên c nh đó, ch c năng th m mĩ c a  ể ọ . M t tác ph m có th  tác đ ng  ộ ộ ti p nh n văn h c ộ ẩ ậ ế thu c vào trình đ   ế ườ ộ ạ ồ ế i ít tác đ ng đ n ng i khác.  i này nh ng l m nh đ n tâm h n ng ỗ ủ ả ườ i khác  Nguyên nhân này có th  do tình c m, c m xúc c a m i ng ơ ư ưở ườ ậ ộ ế ể ng t nhau. H n th  n a, có th  do trình đ  ti p thu, l p tr  t ườ ọ ố ự ả ệ quan ni m nhân sinh, s  tr i nghi m cu c s ng c a ng ạ d ng chi ph i... ả ậ ệ     Th  nên ph i có m t cái nhìn duy v t bi n ch ng và có quan đi m  ị ạ ả l ch s , cũng nh  ph i có kh  năng nh y c m v i cái đ p đúng đ n,  ẩ c ch c năng th m mĩ c a  m i phát huy đ ậ     Nhìn chung, ba ch c năng nh n th c – giáo d c – th m mĩ trong  ụ ự ế th c t ụ ậ nh n th c ph i có tác d ng giáo d c; nh n th c và giáo d c ph i  ồ thông qua đ c tr ng th m mĩ, đ ng th i m t tác ph m có giá tr  th m  ữ ờ mĩ bao gi ụ ớ d c l n lao

ướ ồ là m t nhà chính tr , yêu n

ư c vĩ đ i nh ng đ ng  ể ị ồ ạ ế

i chính là ng ộ ị

46

ộ ớ nhà văn l n. Bác H  l i là  ố ớ ươ ủ c vai trò c a văn ch ư ộ ứ ử ụ ươ BÀI LÀM ồ        H  Chí Minh ườ ờ th i Ng ượ đ ý th c s  d ng văn ch ạ ườ ơ i h n ai h t hi u  ườ ử i luôn luôn  ng đ i v i xã h i, l ch s . Ng ắ ư ưở  t ng s c bén. Vì ng nh  m t vũ khí t

ị ệ ệ i

ị ộ ớ ệ ộ ầ ữ ặ ậ

ồ

ặ ậ ấ ủ ủ ướ

ươ ờ ư ộ ấ ờ ể c xem  ấ ự c tiên, chúng ta th y đ oc t m quan tr ng, tính  ặ ậ

ộ ẻ ế ệ ằ ể ựơ ọ ặ ậ ư

ấ ượ ị ứ ạ ủ

ườ ư ự ế ử ứ c l ch s  ch ng minh. ế i vi

ộ ộ ề t lách bình  ẩ ữ

ọ ấ ở

ớ t ư ữ   ả ng tình c m v i giai

ộ

ụ ụ ượ ạ ở giai c p kia. Vì th , m i i

ấ ấ ỗ nhà  Nhà văn

ọ  có th  ph c v  t ộ   ể ụ ụ ố t cho m t giai c p xã h i ế ấ c l ộ ả ấ ị ng thôi đ u thu c m t giai c p nh t đ nh. Và nh ng tác ph m  c g i g m trăn tr , suy nghĩ, khát v ng nh ng tâm t ồ ể ệ ư ưở ắ ẩ ạ ườ ạ ộ ắ

ấ Nhà văn có th  ể ậ ủ ả ứ ề ề

ẳ

ấ ượ ấ ươ ươ ờ ị c kh ng đ nh rõ ràng và d t khoát. M i  n lên cính mình và v ộ ộ  cũng là m t b  ph n c a  ỗ ứ n lên trong giai

ủ ế ặ

ườ

ể ọ ụ ủ ườ

ư ố

Ở

ế ấ ệ ấ ướ c, có ng ạ

ủ ệ t chú ý đ n vai trò c a  ớ ư ạ ộ ặ ậ i ngh  sĩ. H c cũng ho t đ ng trên “m t tr n văn hoá” v i t   ứ ử ự ễ ị ế i chi n sĩ. Th c ti n l ch s  đã ch ng  ữ nhà văn l n d ớ ườ ng nh  là  ả ọ ệ t đã thôi thúc h  ph i  ế ả ị ng, b  tàn ph  và có c   ạ ủ ậ ự ấ ả i đã hi sinh. Và bên c nh ta ph i th a nh n s  lãnh đ o c a  ụ ụ ụ ụ ướ ụ ng

ị ộ ệ ớ

ượ ữ hình t

ữ ể ổ ế

47

ả ẫ ườ ậ ỏ v yt ng d p nói chuy n v i các ngh  sĩ ( 1951) m t l n n a Ng ẳ ị ậ kh ng đ nh : “Văn hoá ngh  thu t cũng là m t m t tr n. Anh ch  em là   ế chi n sĩ trên m t tr n  y”.        L i khuyên nh  c a Bác H  vào th i đi m này có th  đ ầ nh  m t chân lí. Tr ủ ng là m t m t tr n nh  bao m t tr n  ch t quy t li nt c a văn ch ế khác tuy r ng không có ti ng súng, k  thù không tr c ti p nh ng mà  ặ ậ tính ch t ph c t p c a m t tr n này đã đ        M i ỗ nhà văn dù là thiên tài, dù ch  m t ng ỉ ộ ườ th ủ ọ ề ượ ử ắ c a h  đ u đ ờ ả tình c m cũng đ ng th i chính là th  hi n t ấ ủ c p c a mình g n bó.        M t ộ tác ph m văn h c ư i ph c v  ng này nh ng nó l ệ i đ i di n cho m t giai c p. Goocki đã nói “ vănchính là ng ộ là tai, là m t, b  máy c m quan c u m t giai c p.  không có ý th c v  đi u đó. Song bao gi ề ấ ấ giai c p”.V n đ  giai c p đ ả ự ấ  ph n đ u v nhà văn ph i t ấ ấ c p mà mình đang đ u tranh. ậ        Trong lu n đi m c a mình, Bác đ c bi ệ ng ệ cách và nhi m v  c a ng ươ minh trong su t ba m i năm qua nh ng  ế chi n sĩ.   nghĩa đen ta th y chi n tranh ác li ườ ị ươ ả ầ i b  th c m súng b o v  đ t n ừ ườ ng ị văn h cọ  ph c v  chính tr , ph c v  giai c p, ph c  ả Đ ng, đ nh h ừ ụ ể ơ v  dân t c. Cho nê, v i vai trò là ngh  sĩ càng không th  làm n g. T   ạ ậ   đ c ộ ệ ng ngh  thu t đó nh ng khám phá, nh ng sáng t o các  ấ ộ ườ ọ i đ c trong lao đ ng, chi n đ u và  đáo , có chi u sâu đ  c  vũ ng ứ   ả ờ ố ự c m h ng xây d ng t ề ổ  qu c XHCN ra đ i. Không ph i ng u nhiên mà

ả

ả s  thiử ả

ấ ừ ề ợ ẩ  quy n l

ờ ộ ả

ộ ướ ự ậ ể ụ ộ t xung phong”. Câu th  c a Bác vào th i  ế c cu c chi n

ứ ể ố ơ i rúc vào “v  rùa” c ng cáp c a mình mà nhà th

ươ ủ t trách nhi m, l ơ ỏ t xung phong”, ph i bi

ơ ế ể ả ạ ệ ữ ủ ng tâm c a mình.  ả

ả ế ề

ỉ ấ

ạ mũi nh n c a nhi u tr n

ọ ủ ộ

ồ ế ườ ộ ầ ơ ậ ệ ặ ở ả ủ ế ệ ự ệ

ệ ặ ậ ồ

ệ ấ ươ ng tâm vô trách nhi m.

Xuân Di uệ  nói “tôi

t

ơ ớ ế ắ ở ị ớ i riêng, Xuân Di uệ  đ n v i cu c đ i chung, nh ng tác

ộ ờ ạ ẩ

ọ ng, cùng th t v i nhân dân, cùng đ  m  hôi, cùng sôi gi ữ ế ng ngo i đó: “Riêng  ế ữ ắ ầ cũng có ý m

r ng lòng đón gió th i đ i:

ộ ử

ể ậ ứ ả ắ

ế

ố ế ườ i... đáng c

ậ ờ

ế ầ

ổ ế ử t c m súng mà ph i  ụ ọ ừ

ứ ầ ườ ứ ề

48

ụ ụ ấ ướ ạ ụ ụ ươ  quán xuy n ế c m h ng ố ạ ứ  văn h cọ  su t ba m i năm  lãng m n và  ấ c m h ng ẫ ứ  công  qua, không ph i ng u nhiên mà các tác ph m luôn l y  ấ ộ ấ ả ố i giai c p công dân  dân chi ph i toàn b . T t c  xu t phát t ề ợ ả i c  dân t c. và quy n l ơ ủ ế ơ        “Nhà th  cũng ph i bi ể đi m này đúng s  th t. Nhà th  không th  th  đ ng tr ấ đ u, không th  t ế ế ả “ph i bi ơ t hành Nhà th  không th  là nhà đ i ngôn, hoa ng  mà nhà th  ph i bi ấ ế ồ ỉ ộ đ ng.V n đ  là không ph i ch  ng i bàn tròn phi m đàm, nên làm th   ự ề ế ọ này th  n  mà v n đ  chính là văn ngh  sĩ ph a tham gia vào s   ệ ậ ề ả nghi p cách m ng c u dân t c và có m t  ả ế tuy n chi n tranh. C nh đ u r i máu ch y c a dân t c không cho  phép ng  nguy n  i ngh  sĩ ng i lu n bàn chuy n th  gian. Không t ứ đ ng trong “m t tr n văn hoá”, không “hát cho đ ng bào tôi nghe” thì  ệ ữ nh ng ngh  sĩ  y vô l ạ ừ  giai đo n sau,         T  ông hoàng th  m i b  t c  ổ ồ ươ cùng x ớ ừ ộ ố máu”. T  m t l ướ ủ Xuân Di uệ  đã nói lên nh ng ý h ph m c a  Ch  Lan Viên chung”, “C m tay”, “Tôi giàu đôi m t”. Và  ờ ạ ở ộ ơ                              Bài th  anh làm m t n a mà thôi ấ ộ ử                              Còn m t n a do mùa thu làm l y. ắ ủ ư        Ch  không ph i nh  đôi m t c a Hoàng, đôi m t thi n c n nhìn  ệ ủ ộ nhân dân và cu c kháng chi n mà nhân dân đang ti n àhnh là vi c c a  ữ ai, là nh ng trò l ộ ế ế ủ ườ ng kháng chi n. Cu c chi n         L i nói c a Bác đã nói lên l p tr ế ố ử ể ờ ấ  cho T  qu c quy t  đ u đã vào th i đi m sinh t . Cho nên “quy t t ả ở ậ ư ấ ườ ỉ  ch t  sinh” không ch  dành cho ng  t n t ể c a ủ nhà văn. Câu nói này kêu g i, thúc gi c h  d ng ngòi bút đ  phá  ơ ỡ ừ ừ  có c   bom đ n, c  ch  là mình l ớ   ươ ộ ớ ộ ng, v i h i ph c v  nhân dân, ph c v  đ t n i v i quê h i bi ọ ầ ng quy n. Ch  mà c  l n ch n, l c, là có t

ổ

ơ ề ể ố ả ậ

ọ ế ể c Đ t n

ệ

ế ờ ườ

ờ i nh n nh  văn ngh  sĩ

ư

ị ố ằ ể ệ ữ

ươ ạ ự ng ngh  thu t và b o l c cách m ng c a nhân dân. Nói cách

ạ

ấ ắ ệ ng văn ch

ả ườ ứ

ộ ằ ị ắ ự ắ ặ ậ ẩ ấ

ắ ừ ấ

ể ử ỏ ế ờ

ể

ườ ẹ ơ ồ c phép ng i ca ng i,  i đàn bà đ p trên xích đu hay m  màng chuy n

ữ ầ ấ ổ

ế ả ẩ ả ố đã t

ọ ủ văn h c dân gian ữ ấ ẳ ồ ị

ệ ườ

i, truy n  ụ ạ ấ ụ ấ ộ ủ ườ i nghèo

ộ ổ ệ c  tích ữ t:

ờ  dân n i can qua ấ

ể ổ

i ra quét chùa. ọ ữ ẫ ả ở ị Vi

ế

49

ướ ườ ướ ụ ằ ố T  qu c. ờ ơ        Qu  th t , Bác không th  nói gì khác h n và nhi u h n vào th i  ườ ấ ướ  lâm nguy thì m i ng i tham gia kháng chi n,  đi m này.  ế ủ ọ văn ngh  sĩ cũng tham gia theo l i kêu g i kháng chi n c a Bác “Toàn  ừ ự ự ấ   ng kì kháng chi n”...T  đó cho th y  l c cánh sinh, tr dân, toàn trí, t ộ ấ ể ệ ở ờ ủ ắ ờ  là m t chân lí chính  l  th i đi m b y gi ủ ự xác.Và theo nh  Mác đã nói “ Vũ khí c a s  phê phán không th  thay  ẳ ế ự th  s  phê phán b ng vũ khí”, ta càng kh ng đ nh m i quan h  gi a  ủ ạ ậ ệ văn ch ộ ể ậ ổ ọ  không th  l khác là nh ng ữ tác ph m văn h c ẩ t đ  và làm nên cu c  ươ ấ ư ờ ở ấ ủ  đ t c a nhân dân. Nh ng n m l y văn ch ng  cách m ng long tr i l ộ   ươ ậ ế là n m l y vũ khí và chi n tr ng ngh  thu t cũng là m t ụ ậ ự m t tr n. Nó không ph i là th  vũ khí th t s  mà nó chính là công c   chu n b  đ c l c cho cu c phê phán b ng vũ khí vì nó xu t phát đúng  ơ Nam Cao cũng đã t ng phát giác th y  lúc, b n trúng đích trúng n i.  ờ ằ ể ầ r ng trong th i đi m d u sôi l a b ng th i đi m ti ng kêu la phát ra  ợ ế ầ ượ ừ ữ  nh ng ki p l m than thì không th , không đ t ệ ữ ơ ưở ng nh ng ng m  t ự ệ quá xa hi n th c.        Chân lí này ph n nào có tính ph  quát. Ta cũng th y nh ng tác   cáo, đ  kích bêu ri u  ph m ph n phong c a  ố giai c p th ng tr , làm cho nh ng con chim trong l ng “Bay th ng cánh ạ ớ muôn trùng Tiêu Hán. Phá ngàn mây làm b n v i kim ô”. Các lo i  ộ  có n i dung đ u tranh xã h i cao. Và  truy n c ữ nh ng câu t c ng , ca dao chính là công c  đ u tranh c a ng ứ ị b  áp b c, bóc l ổ                                    Bao gi ế ạ                              Con vua th t th  l ự ặ        Đ  đánh đu i thù trong gi c ngoài là quan tr ng c c kì, Cho nên  ầ ớ   nh ng nhà chính tr  là  ệ t Nam ph n l n không ph i ng u nhiên  nh ng ữ nhà văn l n. H  kêu g i, t p h p nhân dân đi theo ti ng nói  ợ ọ ậ ọ ớ ụ ủ ế ầ ứ đ y s c thuy t ph c c a mình. ị ng sĩ lôi cu n ng        H ch t i nghe b ng trái tim sôi s c yêu n c

ễ Bình  ộ ả t c a ọ i kêu g i tha thi ế ủ Phan B i Châu

ạ ườ i

ề ể ạ i trong lòng ng ư ề

ộ : ớ ng, đau đ n êm đ m... nh ng không ai  ế ủ Phan B i Châu t c a

ậ ọ ậ

ấ

ố

ạ ộ ổ

ế ắ ể ờ ử ế ầ ạ ể t bao bài ca, bài th  cách m ng ra đ i. Và nh ng

ọ ạ ế ụ

ạ ữ ươ

i Cách m ng tháng TÁm   ữ nhà văn chi n ế i ti p t c phê phán   Đ ng ta m nh , phát tri n và làm nê nh ng   xác đ nh:

ế ế

ạ ổ

ồ ướ ế ạ c vào giai đo n ch ng

ự ế ạ

ạ ộ

ậ ế

ể ng – đi theo

ệ ộ ệ

ấ t xác mình c t cái tôi cũ  ự ể ế ớ ổ

nguy n l ả ố ọ ẫ ậ ự ư ụ ớ Vi

ỏ ồ ứ ế ỏ ệ ắ  ch  không b  hàng ngũ, b  đ ng đ i ế ở Vi

ườ ế ắ ộ t bao ng

50

i đã g n bó cu c kháng chi n và cũng không ít  ườ ế ố ủ ầ ữ ấ ố c a Tr n Qu c Tu n, và nh ng áng văn hào hùng, s ng khoái,   c a ủ Nguy n Trãi ờ ạ ngô đ i cáo  , l ồ ứ ữ là nh ng ch ng minh hùng h n.        Dòng văn h cọ  cách m ng 1930­1945 đã đ  l ồ ề ọ ấ ươ đ c r t nhi u đi u : Bu n th ả ớ ờ i kêu g i th m thi không nh  l                              D y ! D y !... ể                              ... Đúc gan s t đ  d i non l p b ệ ơ                              X i máu nóng r a v t nh  nô l . ế ớ ễ ậ        Đ  có cu c t ng di n t p đ u tiên ti n t ờ ơ có bi ằ ể sĩ không th  phê phán b ng vũ khí, khi vào tù h  l ể ẽ ả vũ khí văn ch ng. Có l ị ự ờ ữ ử trang s  hào hùng là nh  nh ng chi n sĩ t ộ ế                              N u mai đây có ch t m t thân tôi ươ                              Hai m i tu i tim đang d t dào máu                                                                                                           (T  ố H uữ ) ố ạ        Đ n khi Cách m ng thành công r i b ề ớ nhà văn ­  ờ ố ệ Pháp, trong đ i s ng văn ngh  cũng đã hình thành nhi u l p  ệ ữ nhà văn hăng hái tham gia vào s  nghi p cách m ng,  chi n sĩ , nh ng  ụ ụ ỵ ế ữ dùng ngòi bút ph c v  cách m ng m t cách t n tu , h t mình. Nh ng  ế ữ ế ả nhà văn không nh ng cho máu mà còn bi t hi n h t máu cho m nh  ọ ệ ừ ươ ấ t Nam. H  ­ có th  là  ng, cho r ng núi, non sông Vi đ t quê h ọ ữ ọ ườ ừ ẻ ổ ế nh ng h c sinh tr  tu i x p bút nghiên, t  giã h c đ ế ọ ế ti ng g i kháng chi n. ự ữ ầ ớ        Ph n l n nh ng văn ngh  sĩ t ạ ố ủ c a mình đ  đ n v i nhân dân. Dù ph i s ng c c kh , ăn u ng t m  ệ ắ ,  ố ạ t B c b c có khi th t s  thi u th n nh ng h  v n bám tr  v i  ộ ấ đ u tranh h t mình  t B c ra đi.        Bi ườ ng ế i vì kháng chi n đã ngã xu ng. Nam Cao đã hi sinh trên đ ng v ề

ớ ễ ươ ng trong vùng đ ch h u.

ở ả ữ ộ ị ế ậ Nguy n Thi ấ ủ ả ấ

ữ

ớ ắ ặ ệ ắ ,  t B c ẳ ắ ắ Vi  Tây B c,  ữ ờ

ế ọ

ấ ườ

ấ ố i “Dáng đ ng Vi

ế ấ ấ m  ộ th i. Cái nhi ờ ủ ứ  sáng t o và s  hin sinh c a nh ng

ấ i nh ng trang văn in d u  ạ ọ

Nguy n Minh Châu

ế ớ ệ ụ ụ ổ ồ ươ ở ễ  quê h ế   ế t, v i cái ch t ố ẫ  v n ph c v  T  Qu c, nhân dân,  ẩ   ng. Nguyên H ng  n mình n i r ng sâu

ơ ừ ữ ợ t v  anh hùng Hoàng Hoa Thám...R i hàng lo t nh ng

t Phiên Ch  Giát  ế ế ề ế ữ ạ

ồ ừ ố ễ ọ , Nguy n Công Hoan,

ễ ư Nguy n Tuân Xuân Di uệ ... đã vác ba lô theo b ố ế ọ ạ ậ ố ạ  ch i nh ng phòng văn  Ch  ế ướ   c chân anh i Tr n ph  Ràng ( Tr n

ệ ậ

ặ ậ ủ ả

ặ ậ ậ ộ

Văn h cọ  ngh  thu t cũng là m t m t tr n” , v n rõ ý  ệ ệ ị ẫ ấ ế

ấ ả ầ ị

ọ   t c  t m quan tr ng ạ  ủ ữ ự

ố i ngh  sĩ. Bác mu n kh ng đ nh rõ cho t ế ệ ủ ị ạ ư ữ ệ ắ t c a đ a h t này. Và Bác cũng khuyên nh  nh ng ho ườ i tham gia lĩnh v c này  ạ ữ ầ ạ ắ

51

ồ    v i nh ng trang văn ng n quê h ỏ ộ ộ  góc   ng n, hình  nh cu c chi n đ u c a d i đ t Nam B  đã b  mình  ẩ ế ụ ườ ố ng Minh Ph ng, khi ch t tay còn n m ch t kh u  ph  Sài Gòn trên đ ữ ỏ ườ  ở ờ ở i khác n a b  quên đ i  AK....và nh ng ng ỏ ườ kh p các chi n tr ng l n nh . Không còn nghi ng  gì n a, ta kh ng  ố ể ụ ụ ị ồ đ nh chính h  đã sinh ra đ  ph c v  ai và s ng vì ai. R i Lê Anh Xuân  ể ơ ư ữ đã ngã xu ng nh  nh ng chi n sĩ trên đ ng bay Tân S n Nh t và đ   ứ ọ ệ ạ t Nam” b t khu t anh hùng...H  đã ra đi mãi mãi  l ạ ệ ữ ể ạ t tình công dân t o  và đ  l ế ữ nhà văn chi n sĩ là  ự ả nên c m h ng ớ ậ ế ấ ớ ấ r t to l n, vô giá. H  là th  đ y ! Chi n đ u v i b nh t ề ậ đang k  c n mà  vi Yên Th  vi ề nhà văn ti n chi n đã tham gia cách m ng , t ở  Hà Thành nh   sang tr ng  ồ Lan Viên, Nguyên H ng,  ầ ệ v  qu c. Cũng chính vì th  hôm nay ta đ c l Đăng), Tây Ti nế  (Quang Dũng)...chúng ta th y ấ văn h cọ  ngh  thu t  qu  là tham gia vào m t tr n theo cách riêng c a mình.        Quan đi m “ể nghĩa lâu dài khi chúng ta xác đ nh trách nhi m và tính “chi n đ u”  ẳ ệ ườ ủ c a ng và tính quy t li sĩ, cũng nh  nh ng văn ngh  sĩ, nh ng ng ả ph i có đôi m t cách m ng, tinh th n cách m ng s c bén và đúng  nghĩa.

ằ

ở ừ

ườ

trong lòng ng

i

ộ

ấ

ạ ừ

ơ

ồ

ọ ọ

ả

ơ Lê Quý Đôn cho r ng “Th  phát kh i t ậ ta” còn Ngô Thì Nh m thì nh n m nh : “Hãy xúc đ ng  ầ ế h n th  cho ng n bút có th n”. T  ý ki n trên, hãy nêu  ơ ủ vai trò quan tr ng c a tình c m trong th .

ầ ả ạ ậ ứ

ả c. M t ộ nhà văn, mu n sáng tác

ớ ế ồ ạ ượ ờ t

ả qu ng đ i, bao

i mãi v i th i gian, thì ngoài s  hi u bi ạ ộ ấ ớ

ậ ổ ủ

ậ ố ự ể ả ộ ờ ả ả i khác, ph i có c m xúc th t  ơ c. Và nhà th  cũng v y. ẩ ắ ế ả t tr i qua đau kh , cay đ ng trong cu c đ i thì m i  ườ ỗ ữ c nh ng n i đau c a ng ượ ớ  đáy lòng mình, thì m i sáng tác đ

ế ế ứ

ơ ả ế

ố ở ừ ậ trong lòng ng

ộ ấ ầ ậ ọ

ể

ườ ế

ủ ơ

ả th  là s  giao c m tâm h n gi a con ng

ằ

ẫ ườ ơ

ườ ườ

ở ừ ườ ầ ả trong lòng ng ơ ể  tình c m, mu n bày t

i ta”. i làm th  đ  làm gì? Th ố ể ơ i ta làm th   ng htì khi ng ư ả ỏ , tình   tình c m tâm t ầ ể ựơ ả c ph n

ữ , cho nên khi sáng tác , nhà nghệ th  lo i

ủ ủ ỉ ữ ẹ

ướ ả

ượ ắ

ạ ộ ồ ẽ ượ

52

ẽ ạ ấ ọ BÀI LÀM ộ ệ        Sáng t o ngh  thu t qu  là m t công trình đ y khó khăn, ph c  ạ t p, không ph i ai múôn cũng làm đ ẩ ộ m t tác ph m ahy , t n t ộ r ng rãi, tài năng b m sinh, còn ph i có m t t m lòng ả dung,  ph i bi ể ượ ấ th u hi u đ ự ự s  t ề ộ ủ ơ “Th  là ti ng nói c a trái tim”, m t ki đã nói đ n “trái tim” t c là đ   ế ượ ậ c bài th , Lê Quý Đôn cho  c p đ n tình c m. Mu n sáng tác ti p đ ườ ơ ằ r ng: “Th  phát kh i t i ta” và Ngô Thì Nh m cũng  ạ ơ ồ đã nh n m nh : “Hãy xúc đ ng h n th  cho ng n bút có th n”. V y  ử chúng ta th  tìm hi u xem sao? ơ ế ườ ạ ấ ng thì khi nói đ n th  là ng        Th i ta múôn nh n m nh đ n vai  ộ ả ế ố ơ ả ữ trò tình c m c a th . Nó là m t trong nh ng y u t  c  b n trong quá  ườ ự ơ ở ẽ ơ ữ ồ trình sáng tacs th . B i l i  ả ớ v i nhau, cho nên không ph i ng u nhiên mà Lê Quý Đôn cho r ng :  “th  phát kh i t        Con ng ộ ộ khi có nhu c u b c l ể ườ ả i khác có th  thông c m và hi u đ c m c a mình đ  ng ể ạ  tr  tình ơ nào c a mình. Th  là  ộ ố ậ ự ướ ộ c cu c s ng, tr c cái đ p.  sĩ ph a có nh ng rung đ ng th t s  tr ả ộ ứ ạ ộ Nhà ho  sĩ múôn t o m t b c trang hoàn h o, không ph i trong m t  ả ấ   ể ả ộ c, có khie c  m y phút, m t giây, m t kho nh kh c mà có th  làm đ ộ ỉ ầ c. Có khi ch  c n m t  tháng ng i v  hoài mà cũng v n không làm đ ộ t nhiên s  t o ra  chút gì đó làm rung đ ng thì ẫ ả c m h ng ứ  v t trào và t

ậ ẹ

ộ ẽ ộ ứ ế

ơ ả ơ ỉ ể c thì th  ch  có xác, không có h n.

ồ ộ ế

ọ ơ ộ ế  “nàng th ” tìm đ n mình, ch  đ ng

ế ử

ỉ ệ ầ ọ

ẫ ộ ắ ạ ồ

ượ ớ c đôi đi u v  tâm s  c a tác gi

ữ ữ ồ ộ ộ ố ề ỗ

ề  hi n

ế

ả c nâng lên thành tri ả

ả ủ ể tr  tình ,  ng

ấ ạ ượ ố ờ đâu th  nào th t ra đ ữ c nh ng l

ạ

ế

ộ ng thay cũng m t ki p ng ấ ắ ổ ư

ượ ữ ế ế ố ớ c nh ng câu th  r o r c khi vi ế Ch  Lan  c, thì  ố t v  T  Qu c

ơ ạ ự ư ố

ế ầ

ỗ ọ

ồ

ự ồ ựơ ế ể ả ạ ồ t và tâm h n qu ng đ i, thì đâu th  nào nghe đ

ướ

ả

53

ả ấ ế ể ấ ắ m t b c tranh th t đ p        N u không có rung đ ng, không có c m xúc thì s  không th  nào  ồ ượ ạ t o nên m t bài th , mà có đ ậ ơ Chính vì th  mà Ngô Thì Nh m đã nói “ Hãy xúc đ ng h n th  cho  ứ ừ ể ự ầ ng n bút có th n”. Bãn hãy đ  t ẽ có đi van c u, gõ c a “nàng” s  không ti p đâu. ả   ơ ướ c m t b n không ch  hi n ra khung c nh        Khi đ c m t bat th  ,tr ạ ẽ ữ thiên nhiên, cu c s ng v i nh ng bu n vui l n l n mà qua đó b n s   ự ủ ề ự ả ấ . Đó chính là nh ng tâm s  ,  t hy đ ề ả ơ ủ . Bài th  bao g m nhi u  suy nghĩ, nh ng n i ni m c a chính tác gi ự ế ừ ệ ấ ệ ượ ữ ế ố ạ c khai thác tr c ti p t  t o thành, có nh ng ch t li u đ y u t ự ượ ữ ộ ố t lí, có  th c cu c s ng, có nh ng suy nghĩ đ ữ ầ ả ph n c m xúc và có tình c m. Tuy nhiên, tình c m ­ ch  th   ề ố ươ ơ ế ẫ v n là v n đ  c t lõi trong th . N u không có tình c m, tình th ơ ể ễ ồ đ ng lo i thì  i th  giàu  Nguy n Du ư ả c m xúc nhân đ o nh  : ườ ươ                              Th i ạ                              H i thay mang l y s c tài làm chi ữ                              Nh ng là oan kh  l u ly ờ                              Ch  cho h t ki p còn gì là thân  ế ấ ướ        N u không có tình yêu đ i v i non sông đ t n ế ề ổ Viên đâu có đ ị ổ                              Ôi T  qu c,ta yêu nh  máu th t ư ợ ư ồ ư ẹ                              Nh  m  cha ta, nh  v  nh  ch ng ế ố ổ                              Ôi T  qu c, n u c n ta ch t                              Cho m i ngôi nhà, ng n núi, con sông... ư ủ        Cũng nh  Bác H  kính yêu c a chúng ta, n u không có s  đ ng  ệ ả c m mãnh li c âm  ủ ứ thanh c a đ a bé trong nhà lao đang khóc , vì : ố c nhà                              Cha tr n không đi lính n ổ ừ ử ỗ                               Nên n i thân em v a n a tu i ẹ ế ở  nhà pha                               Ph i theo m  đ n  ắ ự ồ        Và n u có s  đ ng c m  y thì ch c ch n Bác không th  nào th y

ố ể ừ ả c cái c nh mà t ng ch ng nh  không ai đ  ý trong ch n lao tù:

ứ ứ

ờ ể

ẳ ờ i

ệ ự ọ ầ i không th  nào tâm s , nói chuy n cùng

ướ ấ ể ợ   ủ c t m chân tình c a Bác khi Bác ch t

ậ ậ ả ọ

ầ ệ

ả ng

ơ ả ẹ ươ ủ ơ ố ớ

ễ ế ự ồ

ố ộ ố ệ ả ể

ấ ơ

ễ ầ

ườ ả ậ

ẽ ề ấ ộ ầ

ơ ạ  nói :

ế ễ Nguy n Du i thích vì sao  ở ạ  l i lòng ta ớ ằ ữ

ộ ấ ả

ữ ơ ướ ế ọ ườ ủ ả ỗ

i khác. ấ ụ

ầ

ủ ệ ẩ ớ ộ ớ ớ

ơ

ả ề ả ủ ố ố ơ ỉ

54

ầ ấ ạ ơ ưở ượ ư đ ử ắ                              Anh đ ng trong c a s t ử ắ                              Em đ ng ngoài c a s t ấ ầ                              G n nhau trong t c gang ặ                              Mà bi n tr i cách m t ệ                              Mi ng nói ch ng nên l ư ạ        H  g n nhau nh  l ộ nhau, và th t c m đ ng thay tr ắ ự ằ nh n ra, h  tâm s  b ng m t: ắ ằ                              Nói lên b ng khoé m t ư  tuôn đ y                              Ch a nói, l ậ                              Tình c nh th t đáng th ự ồ ế        Nói đ n th  là nói lên s  đ ng c m c a nhà th  đ i v i cái đ p,  ườ ớ i trong cu c s ng quanh mình. Mà h  nói đ n s  đ ng  v i con ng ả ế ả c m là nói đ n g c thi n c u tình c m, hi u theo cách khác; đó chính  ơ ủ ủ là t m lòng nhân dân là cái “tâm” c a nhà th . Vì sao mà th  c a  ế ươ , Nguy n Khuy n ồ ế , H  Chí  ễ ễ , Tr n T  X ng Nguy n Trãi , Nguy n Du ờ ườ ố ọ ứ ố ớ Minh... c  s ng mãi trong lòng m i ng i, s ng mãi v i th i gian?  ữ ề ơ Ph i chăng các b c ti n nhân  y là nh ng ng i có tài sáng tác th   ơ ằ ỉ  đi u đó ch  đúng m t ph n. Lê Quý Đôn cho r ng : “Th   hay? Có l ơ ở ừ  trong lòng ta”. N u lòng ta tr  l nh thì làm sao có th   phát kh i t ả ề hay? Đi u đó gi ệ                                    Thi n căn                               Ch  tâm kia m i b ng ba ch  tài. ả c h t ph i có cái tâm, ph i có m t t m lòng đôn         Nhà th , tr ẻ ữ ế ậ t quý tr ng, thông c m, san s  nh ng n i đau c a ng h u, bi ở ộ ở ữ Không có ch  Tâm thì cái tài kia cũng tr  nên vô d ng. M  r ng v n  ỗ nhà văn, nhà thơ  m t khi đã c m bút thì ph i có trách  ả ộ ấ đè, ta th y m i  ườ ế ệ i ti p xúc v i tác ph m c a  nhi m, trách nhi m v i xã h i, v i ng mình. ề ậ ọ        Nhìn chung trong sáng tác th , các tác gi  đ u chú tr ng đ  c p  ơ ớ ế đ n cái g c tình c m, ph a có “cái g c tình c m c a th ” thì th  m i  ị ố ữ  đã có l n nh n m nh “ Th  là nh p  đi vào lòng ng ườ ượ T  H u c. ả i đ

ồ ệ ữ ồ ồ ồ

ồ ế ế ề ơ ủ ơ ệ

ồ ậ ấ ị ế ộ ớ

ạ

ể

ề ộ

ế

t nh  th  nào v  n i dung khái ni m tính

ư ế B n hi u bi nhân dân trong văn h cọ ? Liên h  th c t

ệ ệ ự ế văn h cọ .

ệ ơ ệ đi u h n đi tìm nh ng h n đ ng đi u, th  là ti ng nói đ ng ý, đ ng  tình, ti ng nói đ ng chí...”Rõ ràng quan ni m v  th  c a Lê Quý Đôn ẫ và Ngô Thì Nh m cho đ n nay v n mang m t ý nghĩa nh t đ nh v i  công vi c sáng tác th  văn.

ố ệ ữ văn h cọ  và

ờ ớ ầ ầ

ị ộ ọ ử cũng là nh ng t ng l p qu n chúng lao  ạ

ớ ọ ự ượ

ộ ộ ố ấ ủ ấ ự

ộ ả ế ữ ệ ổ ế ng xã h i đông đ o

ộ ầ ữ ự ượ ầ

ộ ộ ủ ế ế

ộ ộ ờ ạ ẩ ự

ớ ặ ấ văn h cọ , m t m t nói lên ý th c và s ả ư ưở ặ ứ ng, tình t

ẩ i c a nhân dân trong

ẳ

ể ủ ị ự ầ ộ

ả ắ ử ộ ử ừ ệ ậ

ư ỉ

ự ớ ả ượ ọ ể c h  hi u và  a thích. ầ ủ ả ng, tình c m và ý chí c a qu n chúng và

ộ

ả ọ ư ế ấ ạ ầ ọ ủ văn

ị ớ ữ

ả ắ ầ ộ

ậ ầ ệ ề ẩ c bi u hi n dqua nhi u y u t ọ  đ

ề ẩ ấ ế ố ể . ế ủ c h t tác ph m ph i đ  c p đ n nh ng v n đ  tha thi t c a

ữ ờ ạ ấ

55

ướ ế ữ ườ ự ế ế ọ ộ ấ ề ự ộ BÀI LÀM ể ệ        Tính nhân dân trong văn h cọ  th  hi n m i liên h  gi a  ữ nhân dân.Nhân dân bao gi ộ ả đ ng đông đ o nh t c a dân t c. Chính h  làm nên l ch s , sáng t o ra   ầ ị ậ ọ   m i giá tr  v t ch t tinh th n cho xã h i. H  là l c l ng l n lao trong ả công cu c xây d ng và b o v  T  qu c.        Nói đ n nhân dân là nói đ n nh ng l c l trong qu n chúng lao đ ng và nh ng thành ph n xã h i khác mang xu  th  ti n b  c a m t th i đ i.        Tính nhân dân là ph m ch t  ủ nhà văn v i nhân dân và m t khác ph n t ắ g n bó c a  ọ . ề ợ ủ ả tác ph m văn h c c m, quy n l ớ ủ ị ủ        Ch  nghĩa Mác – Lênin kh ng đ nh vai trò l n c a nhân dân trong  ế ị ị l ch s , là đ ng l c góp ph n quy t đ nh s  phát tri n c a l ch s  các  dân t c, do đso ngh  thu t ph i g n bó v i nhân dân. Lênin đã t ng  ủ ậ ệ ch  rõ “Ngh  thu t là c a nhân dân. Nó ph i đ ấ ư ưở ố  t Nó ph i th ng nh t t ơ ộ nâng h  lên m t trình đ  cao h n”. ế        Nh  th  Lênin nh n m nh đ n hai yêu c u quan tr ng c a  h cọ . Văn h cọ  ph i g n bó và bi ế ế t ti p nh n nh ng giá tr  l n lao trong nhân dân và góp ph n nâng cao trình đ  qu n chúng. Tính nhân dân  ượ trong m t ộ tác ph m văn h c ả ề ậ        Tr ả ủ nhân dân, nh ng v n đ  co b n c a m i th i đ i mà nhân dân là  ẳ ữ ng i tr c ti p tham d  vào nh ng cu c đ u tranh xã h i đó. Ch ng

ế ạ  do, đ o lí ,quy n s ng, quy n t

ộ ấ ề ố ữ ề ự ệ ư chi n tranh và hoà bình ộ

ả ẩ ữ ị ừ ư ế

ề ấ

ị

x a đ n nay đ u ấ ổ ử

ầ ớ ố ử ệ t Nam b n nghìn năm  ọ ế văn h c Vi ộ ố

ậ ệ t  ướ c. S  ph n dân t c lâm  i dân...Cho nên, dù là sáng

ị ữ ng Ki

ạ ầ ủ ... ơ ỗ ơ ằ ng sĩ c a Tr n Qu c Tu n,

ố ở ằ ả ủ t, ễ ủ ầ

ậ ề ườ ấ

ạ ẻ ộ ự  hào dân t c khi  ạ ư ướ c Đ i

ệ ọ Bình Ngô đ i cáo ễ ủ Nguy n Trãi “Nh  n ...Ai nói r ng nó không mang trong

ề ủ ủ

ự

ằ ế ề ỉ ỉ

ầ ẩ ạ ừ ọ  c  đi n c a

ố

ấ ộ ưở ả ỹ ắ ồ ằ ố

ệ t Nam là do không

ươ ố

ườ ệ ệ ấ ạ ủ ệ ố ng Ki i Vi

t. Lòng ng ở ơ ạ ộ ờ

ở ồ

ầ ế ạ

ầ

ự ơ ệ ả ế hào xúc đ ng.  ch y quanh thân

ạ ạ ủ   Ki uề ”. Ti ng khóc vĩ đ i c a i

ệ ệ , lòng nhân đ o vĩ đ i c a ông đã làm bao th  h  ng ế ề  huy n di u có l ơ ệ Truy n Ki u .

56

ẽ ướ ế ề ựơ ả t Nam r i l ề ố ạ h n nh   ữ ố ề truy n th ng dân t c, cu c đ u tranh gi a cái thi n và cái ác....Nh ng  ọ  có giá tr  t ấ ề   ph n ánh nh ng v n  tác ph m văn h c ờ ạ ề ớ đ  l n có ý nghĩa th i đ i. T t nhiên đi u  y nó có ý nghĩa vô cùng  ố ậ ủ ớ ố v i s  ph n c a nhân dân, T  qu c. L ch s  Vi ế ọ ơ ắ ư ề t ng n đèn l a chi n tranh, vì th  dòng  ch a h  ng i t ậ ữ Nam ph n l n là nh ng áng th  văn yêu n ườ ạ ố nguy, thì nó đe do  s  ph n m i con ng ườ ệ   H ch  ư ầ ủ tác b ng ch  Hán nh ng bài th  Th n c a Lí Th ấ Bình ngô đ i cáo ướ  c a ủ Nguy n Trãi ố t ậ ơ ờ ề đ u mang đ m tính nâhn dân. L i th  đanh thép hào s ng c a Lí  ặ ệ t, cái trăn tr  d n v tt , căm gi n k  thù c a Tr n Qu c  Th ng Ki ớ ữ ườ ng t i b a quên ăn...” và ni m t Tu n “Ta th ọ ấ ễ Nguy n Trãi  c t cao gi ng đ c  ằ ừ ướ  tr Vi c “ c a  t ta t ệ ộ ậ ả ữ lòng nó nh ng khao khát, ý chí b o v  đ c l p ch  quy n c a dân  ế   ộ ủ ộ t c? Ai nói r ng đó là tâm s  riêng c a m t cá nhân. Dù không nói đ n ệ ắ ế  Tri u, Đinh, Lí, dân, ch  nói đ n “vua Nam” ch  nh c đ n tri u đ i “t   ổ ể ủ ư ộ ậ tác ph m văn h c Tr n gây nên đ c l p” nh ng các  ớ chúng ta th m sâu tính nhân dân. Ch  trách mà trong cu n h i kí m i  ộ ự đây,c u B  tr ng Qu c phòng M  M c –na­ma­ra đã cho r ng m t  ở ữ trong nh ng nguyên nhân th t b i c a Mĩ   Vi ử ể ề ị ng, gió  hi u v  l ch s  nhân dân Vi t Nam. “Ngày ra đi ch n biên c ơ ơ ạ ề ấ b c lùa v  lòng anh l nh bu t. Nòng súng thép dán câu th , ý th   ệ ườ tuy t hay là th  Lí Th t nam nào đadau  ộ ờ thích gì bom đ n”....L i bài hát t hu  nào đã nói h  lòng dân m t th i. ủ Nguy n Trãi ễ ư ưở ng th n dân c a         T  t  đã tr  thành ngu n máu nóng ẩ ủ ạ ả ch y trong   huy t m ch các tác ph m c a ông t o nên tính nhân dân  ộ ề ậ đ m đà và đ y ni m t        Và... “T  nhố ư  i l ễ Nguy n Du ệ Vi ề ự đòi quy n s ng, quy n t ạ ủ ề  tr ạ phúc, quy n đ  do, h nh ế ệ ườ   c h t là ti ng nói ệ c b o v  nhân

ậ ễ ứ ườ i... t đ p c a con ng

ẫ ố ẹ ủ ứ

ữ ữ

ề ễ

ả ườ

ệ ộ ề  đâu có tính nhân đi trong ch n đo n tr

ờ ừ ờ ẫ ườ ạ ỷ ư ườ i qu  đ a đ

ộ

ộ ẩ

ế

ng ti n b  nh t c a nhân dân trong t ng th i kì l ch s , cách đánh  ọ ủ c tr ng

ợ ế t là  ặ c ch ng gi c ộ  đã ca ng i nhân dân yêu n

ầ  nghĩa sĩ C n Giu c ọ ỉ ị ướ ng yêu n ử ị ặ  c a mình, đ c bi ố ướ ọ ầ ộ

ẫ

ả ạ ố i, coi

ướ ớ t t ử ụ ắ ạ

ặ ề

ổ ậ ư ổ

ạ

ướ ễ ễ ủ Nguy n Đình Chi u ủ ư ưở ng yêu n  t ể  trong  ộ ế c ti n b

ươ ư

ộ ố ư

ủ ề

ụ

ấ ầ ặ

ữ ậ

ộ i lao đ ng. ẩ ẩ ộ

ủ ườ ị ề ặ ố ớ ự ế ả ầ ấ ẩ ầ

c

ạ ẻ ủ ộ ờ

57

ồ ủ ườ ữ ề ậ ườ Nguy n Du ẩ ng   đã đ ng trên l p tr ph m t ự ủ ỗ nhân dân, đ ng gi m chân trong n i đau c a nhân dân mà bênh v c  ị ạ ứ ế ư  ph n n  v i nh ng th   ộ ớ ẫ cho nh ng giá tr  đ o đ c nhân dân cũng nh ự ắ ẻ ằ Nguy n Du ườ l c mà nhân dân căm ghét. Có nhi u ng i đã b t b  r ng  ố Ki uề  cũng th  và do đó mà  ế v n không ph i là ng i lao đ ng , nàng  ư ả ố truy n Ki u ng nh  c  dân  ộ ư ố ộ t c, nhân dân ta t ng m t th i “ma đ a l ng” s  s m  ở ạ trong m t xã h i ng t th ... ọ  có tính nhân dân ph i nói lên đ ả        M t ộ tác ph m văn h c ượ ư c t ờ ừ ấ ủ ử ộ ưở t ệ ượ ư ưở ộ ớ ng xã h i. T  t giá c a nhân dân v i các hi n t dân c a ủ Nguy n Trãi ờ ấ ộ ế ư ưỏ ễ ng ti n b  nh t th i kì l ch s  này.  là t  t ệ ế ủ ữ ể  qua nh ng áng văn t ễ        Nguy n Đình Chi u Văn t ộ ạ ả ngo i xâm. H  ch  có : “M t manh áo v i”, “m t ng n t m vông”  ư ồ ư nh ng v n hăng hái công đ n nh  vũ bão. ố ọ        “Chi nh c quan qu n tr ng kì, tr ng gi c, đ p rào l ợ ằ ư gi c cũng nh  không, nào s  th ng Tây b t đ n to, xô c a xông vào,  ư ẳ li u mình nh  ch ng có”. ầ ứ        Đây là b c tranh qu n chúng n i d y, nh  thác đ , không d  có  ư ưở ờ trong văn h cọ  th i trung đ i. T  t ng c a  ỉ các sáng tác này cũng chính là đ nh cao c a t ử ạ ị ủ ng nh ng anh dũng này. c a giai đo n l ch s  đau th ế ế ề ự ế ẩ t  t v  nhân dân nh ng dù vi        M t s  tác ph m không tr c ti p vi ộ ộ ề ữ  cách nhìn và đánh giá c a nhân  v  nh ng đ  tài khác nhau mà b c l  và Cung oán ngâm  dân thì cũng mang tính nhân dân. Chinh ph  ngâm khúc là nh ng khúc ngâm r t g n gũi v i tâm tình c a nhân dân m c  dù nhân v t trong các sáng tác không tr c ti p là ng          M t tác ph m có tính nhân dân ph i có giá tr  v  m t th m mĩ cao ể ầ đ  cung c p món ăn tinh th n cho qu n chúng v n nhu c u th m mĩ  ỏ văn h cọ  ph n ánh đ ượ ế ứ ả h t s c phong  phú, đa d ng. Nhân dân đòi h i  ả ề ậ ớ i  cái muôn màu muôn v  c a thiên nhiên, cu c đ i, ph i đ  c p t ấ ỗ nh ng ni m vui, n i bu n c a con ng i. Nhân dân khong ch p nh n

ả ẩ ạ ề ữ

ả ạ  t o, h i h t và vô d ng. Đi u này gi ạ

ố ữ ụ ễ Nguy n Du ế ế i thích t i  ồ   ở ư  m t nh ng “thu  vui bu n ẹ   ư ế gn nh  ti ng m  ru

ữ ườ ươ i. ủ T  Nhố

ớ ả

i vi

ằ ư v n làm say lòng ng ẩ ạ ớ ế ng,  ng

ơ

ừ ắ ẩ

ầ ị ầ ư . Có nh  th , nh ng thông đi p t ầ ầ ế ế t ti p thu, nhu n nhĩ trong tác nhà văn, nhà th  ph i bi ầ ả nhà văn ph i góp ph n không ng ng nâng  ủ ứ văn h cọ  c a qu n chúng.

ế ặ ng th c  ườ

ủ ố ở ề ớ i ham h  tr  v  v i nhân đân đ  h c l ự

i ăn ti ng  ả i h u qu  đáng  ọ ậ

nguy n “ cùng x ớ ể ọ ờ ẽ ẫ ớ ậ ệ ng th t v i nhân dân c a  ầ

ễ ờ

ướ ạ ồ ữ ề c đây khi nói v  hai câu th

ướ ế ờ ng  ơ Ki uề  trong nh  ánh  c in tr i, Thành xây khói bi c non ph i bóng

ụ ằ

ữ ủ ườ ủ ấ ộ

ợ i th , ng ườ t v  lòng căm thù gi c c a ng ờ i ăn ti ng nói hàng ngày c a  ơ ể  đã dùng l ạ ườ ặ ủ ế ế ệ   i ngh  sĩ ệ i ngh  sĩ –  ủ ng nh  khó có th  di n đ t hay h n n u không dùng cái so

ị

ư ọ ỏ

ệ ầ ồ ơ

ữ ữ ủ ố ậ ể

ờ ế ệ ạ i không mài giũa sáng t o. ẽ ể  đ  thay cho l

văn  i c a nhà phê bình  ớ ớ

ầ ư ấ ớ ọ ử ầ

58

ứ ấ ố ờ ợ nh ng tác ph m gi ấ sao đã hai trăm năm đ i thi hào  Ki uề  s ng gi a lòng dân”. Và đ n nay “ti ng th ẫ nh ng ngày” c a  ườ ọ ứ ủ i đ c,         Hình th c c a tác ph m ph i bình d , g n gũi v i ng ệ ư ưở ư ế ế ầ ố  t t c u kì, xa l tránh l ủ nhà văn m i đ n trái tim qu n chúng b ng con đ ườ ả tình c m c a  ả ấ ng n nh t. Các  ủ ph m c a m ình. M t khác,  ộ ưở cao trình đ  th ề        Có nhi u ng nói c a nhân dân. Tuy nhiên, có lúc c c đoan s  d n t ơ ớ Xuân Di uệ  có nh ng kinh nghi m h c t p  ữ ế ti c. Ông hoàng Th  m i  ủ ị ớ ươ ệ ự ư ấ r t đáng quý nh ng khi t ổ ồ Xuân Di uệ   ọ t máu’’ v i qu n chúng  tôi, cùng đ  m  hôi cùng sôi gi ủ ướ ạ ơ ữ cũng có nh ng bài, nh ng câu th  quá d  dãi và m  nh t. Th  t ư Ph m Văn đ ng tr ơ sáng: “Long lanh đáy n vàng” thì thán ph c vô cùng. Ông cho r ng, đó là ngôn ng  c a nhân  dân r t trong sáng và đã qua bàn tay c a m t ng ể ế ề thiên tài mài giũa. đ  vi ễ nhân dân, Nguy n Đình Chi u ể ễ ư ọ ưở h . T sánh bình d  này.                              Ghét thói m i nh  nhà nông ghét c ẹ ủ        Nhân dân v n là M  c a H n th , hào hi p cho ta nh ng v ng  trăng ngh  thu t. Không nên và không th  dùng ngôn ng  c a nhân  ạ dân mà l ọ ờ ủ ậ        Có l i k t lu n ta hãy đ c l h cọ  Nga bê –ê – lin­ xki : “ Nhân dân v i ngh  thu t đúng là d u v i  ậ ệ ặ ơ ữ ử l a, d u xuôi ng n l a thành ánh sáng ho c h n n a nh  đ t v i cây  ố c i, đát c p th c ăn cho cây c i”....

th  nh t c a

ế

ớ ư ố ố ớ ữ

ự ữ ữ

ộ ạ ề

ữ

ể ữ

ơ ệ ẩ tác ph m văn  ữ ờ ố ữ văn h cọ . Gi a ngôn ng  đ i s ng và  ữ

ế t. Theo Go­r ­ki, ngôn ng  nhân dân  ượ ữ văn h cọ  là ti ng nói đã đ c

ợ ệ ứ ườ

ặ ữ i th  tinh x o nhào luy n. ể

ộ ệ ườ ng thì m t khái ni m

ư ề ừ ể ễ ả

ả ự t văn,

ệ ỉ ộ ừ , nh ng ch  m t t ế ổ ể ấ

ớ  là đúng, là chính xác v i  ọ ừ nhà văn ph i l a ch n t ữ ộ ề nhà văn c  đi n đã giác ng  v  ngôn ng   ủ ọ ị ề ắ

ễ ả ẩ  Thúy Vân: t

ướ ườ ế c tóc, tuy t nh ng màu da”

ả Thúy Ki uề :

ắ ờ

ừ ị ườ ữ ủ   ệ  “đ nh m nh” c a

ờ ộ ệ ố ơ  “tuôn” và “khô” cho câu th : ậ  đã cân nh c t

ệ ờ ch  mong tháng ngày”

ả ơ ố ệ ờ  ch  mong tháng ngày” ọ ừ  đã ch n t ơ  “khô” vì nó sâu h n, chính xác h n,

ớ ế ơ ặ ể

ộ ừ

ặ

nào đ t đúng ch  là t ưở đó hay”. ứ ở ừ ậ ậ ủ ự ặ ỗ ừ ng th c cái hay c a s  “đ t đúng ch ”

59

Ngôn ng  là y u t ắ ố ớ ộ ế ố ứ ấ ủ văn h cọ , nh  màu s c đ i v i h i  ữ ạ ố ớ ọ h a, âm thanh đ i v i âm nh c, hình kh i đ i v i ki n trúc. Nói cho  ề ữ nhà văn l n đ u là  ậ ủ ệ cùng, văn h cọ  là ngh  thu t c a ngôn ng . Nh ng  ạ ủ nhà văn, s  ự ệ nh ng nhà ngôn ng  trác tuy t. Trong s  sáng t o c a  ọ ệ ữ sáng t o v  ngôn ng  đóng vai trò quan tr ng. Trong  lao đ ng ngh   ữ ổ ứ ề ộ ự thu tậ  c a ủ nhà văn có m t s  lao tâm kh  t  v  ngôn ng . ử ụ ể     Nhà văn đã s  d ng ngôn ng  toàn dân đ  sang tác  ạ h cọ , đ  sang t o ra ngôn ng   ự ngôn ng  ữ văn h cọ  có s  khác bi ệ ế là ti ng nói “nguyên li u”, còn ngôn ng   ả nh ng ng     Ngôn ng  ữ văn h cọ  có nh ng đ c đi m riêng:     Ngôn ng  ữ văn h cọ  chính xác, tinh luy n. Th  đ  di n t có nhi u t đi u ề nhà văn mu n nói. Trong khi vi ố nào là chính xác nh t. Các  ậ sâu s c, vì v y, tác ph m c a h  có giá tr  b n lâu.     Nguy n Du             “… Mây thua n Và t ễ             “… Hoa ghen thua th m, li u h n kém xanh”     “Thua” và “nh ng”, “ghen” và “h n” là nh ng t hai nhân v t, chính xác m t cách tuy t đ i. ắ ừ ả     T n Đà ố         “Su i tuôn dòng l ố     Và:    “Su i khô dòng l     Cu i cùng, tác gi ệ tinh luy n h n. ế ủ ế     Nói đ n đ c đi m này, chúng ta cũng nên nh  đ n m t ý ki n c a  ừ ế Vích to Huy­Go. Ông nói: “Trong ti ng Pháp không có t    nào hay, t ỗ nào d , t     Th t v y, chúng ta hãy th đó:

ậ

ầ ữ

ộ ở ả ừ c đ t vào văn c nh này ý nghĩa tr  nên

t B c ớ ố ữ ) ệ ắ  – T  H u

ớ ạ ộ ớ ể ễ ố ữ  đã dung v i ý nghĩa m i đ  di n đ t n i

ơ ặ ừ 1/1000 mg qu ng

ể ứ ngượ . Ngôn ng  ữ ữ văn h cọ  là tính hình t

ị ng nh  ngôn ng  tri t h c, chính tr , cũng

ọ ư ệ ữ ế ọ ư ộ ố

ngượ  trong tác ph m nên

ừ ượ ự hình t ụ ể ấ ả ng mà mang tính ch t c m tính c  th .

ư ọ ướ ườ

n s c đ  r a màu xanh”

ầ ườ ơ ng l a l u l p lòe đ m bông”

ớ ủ ữ ư ế ng nét th a th t c a nh ng chi c lá

ễ

ầ ầ

ủ ả ớ ồ ợ

ả ố

ồ

60

ồ “Lúa níu anh tr t dép”                         (Tr n H u Thung) ượ ặ ấ T  “níu” r t quen thu c, đ mênh mông.     “Mình đi mình có nh  mình”                     (Vi ấ ừ T  H u T  “mình” r t cũ,  ạ ư ưở ng cách m ng.  t dung t ố ư Đúng nh  Mai­a­c p­xki nói “làm th  là cân t ch ”.ữ ủ ặ Đ c đi m th  hai c a ngôn ng   ừ ượ văn h cọ  không tr u t ữ ả không ph i là ngôn ng  kí hi u hóa nh  m t s  môn khoa h c. Ngôn ng  ữ văn h cọ  tr c ti p xây d ng  ẩ ự ế nó không tr u t ắ ữ ợ Ngôn ng  g i màu s c:     “V n ai m t quá, xanh nh  ng c.”                     (Hàn M c Tặ ử) ườ ắ ỏ ủ     “Trong v                     (Xuân Di uệ ) ử ự ậ     “Đ u t ễ                     (Nguy n Du )  ữ ợ ườ Ngôn ng  g i đ ng nét: ơ ơ ơ ễ  li u buông mành”     “L  th  t ơ ơ ợ ườ ơ ơ Ba âm “ ” (l , th , t ) g i đ li u buông mành.     “Súng bên sung đ u sát bên đ u”                     (Chính H uữ ) ẳ ủ   Hình  nh c a tình đ ng chí: nét th ng (súng) c a ý chí hòa h p v i nét ầ ủ cong (đ u) c a tình c m. ữ ợ Ngôn ng  g i hình kh i: ổ ụ ồ     “Trăng l ng c  th  bóng l ng hoa”                     (H  Chí Minh )

ộ ể ự ổ ụ

ộ ừ ừ ủ ủ ố ỏ ậ ẹ ẻ ơ ộ

ậ ề ả

ấ ả ề ớ ớ

ề

ố ư ủ ừ

ồ ạ ỏ ạ ỏ ả ự ậ ổ i càng nh  h n. ữ ộ  đó, cánh chim đã nh  l

ạ ạ ễ ả ạ  s  v n đ ng c a nh ng kh i mây nh  núi b c.  ỏ ơ  tài tình tâm tr ng cô lieu trong tâm h n thi nhân. ườ i tâm tr ng c a ông khi tr  v  thăm ng

ạ ủ ả ố ữ  đã di n t ư ớ

ạ ề

ế

ơ ị

ị ố ữ  nói: “Nh p đi u c a hai câu th  là nh p đi u c a  ệ ủ sóng  ướ ế t bao sung s ng

ứ ể ặ

ẳ ể ả hình t

ả ộ ộ ả ự ế

ữ văn h cọ  là tính bi u c m. Ngông ng   ữ ngượ  mà còn  ủ nhà văn qua  ữ văn h cọ

ể ả ấ

ả ể ả ả

ễ ự ế  vi

ế t: “N ng dân đen trên ng n l a hung tàn” thì t ộ ủ ấ ả ố ớ ẫ ầ ặ ng” đã ch a ch t c  tinh th n ph n n  c a ông đ i v i gi c

ừ ữ ế

p nó lèn ông” thì t ạ ừ ộ ộ i v a b c l p, l “lèn” v a  ộ  thái đ  châm

ế ễ

ộ ấ   t: “Con cò trên ru ng cánh phân vân” thì cánh cò  y

ủ ầ

ẫ ứ

61

ề ờ ạ ễ ả “C  th ” là m t kh i to đ m tiêu bi u cho s  hung vĩ c a núi r ng.  ể “Hoa” là m t nét nh , nh  tiêu bi u cho v  th  m ng c a núi r ng.  ố T t c  đ u nhu m ánh trăng th t là huy n  o. ạ “ L p l p mây cao đùn núi b c Chim nghiêng cánh nh  bong chi u sa.”     T  “đùn” miêu t ấ ố Bên c nh kh i m y kh ng l ồ ễ ả Huy C nậ  đã di n t Nhà  th  ơ T  H u ở ề ữ ơ ẹ m  nuôi x a v i ngôn ng  th  giàu hình  nh và nh c tĩnh: ư ẹ i v  quê m  nuôi x a     Tôi l ộ ổ ư ắ     M t bu i tr a n ng dài bãi cát ộ ư ể sóng bi n đu đ a Gió l ng xôn xao  ượ i long ta ngân nga ti ng hát Mát r ệ ủ ị Nhà th  ơ T  H u ứ ệ ủ gió và cũng là nh p đi u c a náo n c xôn xao và bi ườ ở ề ơ êm ái trong lòng ng i tr  v  quê cũ, n i đã nuôi mình”. ủ Đ c đi m th  ba c a ngôn ng   ả ữ văn h cọ  ch ng nh ng ph i chính xác, ph i có tính  ị ể ả Văn h cọ  tr c ti p b c l có giá tr  bi u c m.   c m xúc c a  ệ ngôn ng  ữ văn h cọ . Nhà ngh  sĩ giàu c m xúc nên ngôn ng   ề   ể ộ ộ ướ i nhi u giàu tính bi u c m. T t nhiên, tính bi u c m có th  b c l  d ngôn từ thu n túy. ầ ặ ế ứ ạ d ng th c: tr c ti p, gián ti p, có hình  nh ho c là  ừ ọ ử ướ   Khi Nguy n Trãi ứ ướ “n Minh. ẻ ướ Khi Tú X ngươ  vi t: “Tôi nghe k  c ủ ẻ ướ ễ ả  chính xác hành vi c a k  c di n t ủ ầ ế bi m, ch  gi u tên quan tu n ph . Khi Xuân Di uệ  vi ế ủ ạ là cánh cò đ y tâm tr ng c a trái tim đang yêu c a thi sĩ. ế ế t: “Ta là ta mà v n c  mê ta” là ông quá say mê   vi Khi Ch  Lan Viên ộ ự ộ ố ớ v i cu c s ng, quá t  hào v  th i đ i và dân t c mà ông đã di n t

ứ ữ ầ

ế ượ ờ c l

i

ộ ặ ữ ươ ầ ạ

ế

ạ ạ ụ ư ế ộ ằ b ng m t th  ngôn ng  tr n tr i nh  th . ậ ể ữ văn h cọ , không th  quên đ i nh n xét tinh  Nói đ n ngôn ng   ả ạ ạ ố ủ ườ . Nó tr  l ng c a Pau­t p­xki (Nga): “Thi ca có m t đ c tính kì l t ấ ữ ả ơ ữ i nh t mà   t i mát, trinh b ch ban đ u. Nh ng ch  t cho ch  cái t ngượ , đ i v i  ạ ố ớ ấ hình t ấ ạ chúng ta đã nói c n đ n cùng, m t s ch tính ch t  ứ ấ ữ ỏ ữ ẳ ạ i ch ng khác gì m t cái v  ch . Nh ng ch   y trong thi  chúng còn l ỏ ươ ấ i sáng l p lánh, l ca l ộ i kêu giòn và t a h ng

ữ

ủ

ể

ặ

ọ Đ c đi m c a ngôn ng  văn h c

Bài làm

ộ ế ờ ạ

ế ơ ớ ự ủ ế k chị

ẻ ứ ế ọ ử ả ế ỉ

ế

ồ ấ ữ ụ t, h  nghĩ là t m l a đã h ng vong h n nh ng th  h  qua.

ố ồ ạ ượ

ầ ữ ắ ế ẹ ẻ ư ế ơ t:

ế ấ ộ

ứ ế ươ i

ự ỡ ị ệ ậ t rung rinh nh p đ p trái tim Ng ườ i

ỏ ượ ệ ờ c:

ế

ủ ặ ỗ ươ ờ ng đ i…

ế

ế ề

văn h cọ  đ u quan tâm đ n  ẩ ị

ẩ

ủ văn h cọ

62

K t thúc bài “M t th i đ i trong thi ca” đánh giá thành t u c a phong  ấ ệ   y h  g i c  vào ti ng Vi t: “Bi  trào Th  m i. Hoài Thanh vi t,  ấ ươ ồ ọ h  yêu vô cùng th  ti ng trong m y m I th  k  đã chia s  vui bu n  ệ ươ ọ ồ ớ v i cha ông, h  d n tình yêu quê h t.  ng trong tình yêu ti ng Vi ế ệ ế ệ ứ ọ Ti ng Vi ể ử ỗ ế ượ ọ ọ Đ n l t h , h  cũng mu n m n tâm h n b ch chung đ  g i n i  băn khoăn riêng”. Nh c đ n ti ng m  đ , L u Quang Vũ có nh ng v n th  tha thi         Trái đ t r ng giàu sang bao th  ti ng ầ         Cao quí, thâm tr m, r c r , vui t ế         Ti ng Vi ư ư ế         Nh  ti ng sao nh  dây đàn máu nh ữ ế Nh  ngôn ng  ti ng Vi t mà ta nghe đ ầ ủ ự ẻ i c c k  ăn c u ng  quán         Ti ng t ằ ễ         Thành Nguy n Du  v ng v c n i th ệ                             (Ti ng Vi t) ạ ẫ ườ ư ậ i sáng t o l n nhà phê bình  Nh  v y, ng ế ị ạ ủ ự ộ ế ố  quy t đ nh cho s  thành b i c a giá tr  tác ph m: đó là  m t y u t ấ ệ ấ ậ ệ ữ ngôn ng  ngh  thu t, ch t li u c u thành tác ph m. ế ố ầ ữ         Ngôn ng  là y u t  đ u tiên c a                              (M.Gorki)

ắ ể

ữ ơ ệ ệ ậ ấ ữ ượ ề c đ u là do ngôn ng   ệ

ặ ề ữ

ọ ể

ả văn h cọ  ph n ánh là ạ i c a s  sáng t o. Cu c s ng

ạ

ủ ữ ằ ể

ườ ặ hình t ng không có v  tính bi u c m,tính

ườ ằ

ậ ụ ộ ứ ằ

ể ấ ả ả ả i b ng quá trình t ờ hình

ể ự ễ ữ ủ văn h cọ  ph I giàu  ạ

ả ả ợ

ươ ờ ở văn h cọ  .Các môn khoa h c khác ít

ọ ữ ể ế ử ụ t nên 1

i ta không c n đ n tính bi u c m,tính ặ ngượ ,ho c tính cá hình t

ươ ữ ữ ế

ữ ớ

ế ng,ta nghĩ ngay đ n ngôn ng  trong  ng v i nh ng cách dùng  ng không có đ

ữ ứ ộ ượ ọ ng t

ươ ng,trong l

ườ ữ

ớ ữ ồ

ướ ng mong manh  ẻ  th  hiên cáI rét m t,run r y,cáI c m giác l

ả ờ ị ủ ừ ứ ả ể ễ ả ạ ấ  l gi u ch  t

i di n t ụ ườ ộ ơ  loi,đ n đ c   trong câu,nh  v  trí đ ng sát bên nhau  i ta th y gió,không nói rõ là

ườ ấ t cành cây,đó là cách nói hàm súc trong i ta đã bi

ế ế ế t cáI gì làm “run r y”,ch a bi

ủ ế ạ

63

ẩ ạ ủ ắ ế ợ ố ố ế Th , truy n ng n, bút kí, ti u thuy t… có đ ậ ngh  thu t c u thành. Không có ngôn ng  ngh  thu t thì không có văn ấ ệ văn h cọ  mang nhi u đ c  b n ả văn h cọ . Dùng ngôn ng  làm ch t li u,  ộ ệ ớ t v i các b  môn khoa h c khác. đi m khác bi ộ ố ế ớ ủ ự Văn h cọ  là th  gi ủ ượ nhà văn tái t o cái nhìn ch  quan c a mình b ng ngôn ộ ố c  cu c s ng đ ữ ủ văn h cọ  ph i có nh ng đ c đi m mà  ả ươ ữ ng  văn ch ng. Ngôn ng  c a  ề ngượ ,tính  ể ả ữ ngôn ng  thôn th hàm súc,…Văn h cọ  giáo d c tâm h n con ng ự ồ   ả nh n th c,b ng cách tác đ ng vào tình c m và ph i tr i qua th i gian  ầ dài đ  th m sâu d n.Do đó,ngôn ng  c a  ể ả ngượ ,giàu tính bi u c m và đ  tránh s  di n đ t nôm na,dông dài,nó  t ắ ph I g i nên c m xúc sâu s c nh  tính hàm súc,chính xác. ỉ ữ ng ch  có        Ngôn ng  văn ch ươ ấ ế ầ c n dùng đ n ch t văn ch ng khi s  d ng ngôn ng .Đ  vi ả ố ứ ị đ nh lí,1 công th c,1 b n th ng kê… ế ể ả ầ ườ Ng ữ ể th  hoá trong ngôn ng  .       Nói đ n ngôn ng  văn ch ươ ơ ể th .Nó tiêu bi u cho phong cách văn ch ỗ ườ ấ ạ ừ ặ c.M i câu   mà ngôn ng  thông th ,đ t câu r t l t ấ ủ ả ơ Xuân  ớ ữ ề ướ ỗ i m c đ  cao nh t c a c m xúc.Đ c th   m i ch  đ u h Di uệ ,ta th y s  sáng t o trong ngôn ng  văn ch ố ử ữ ạ ấ ự i s   ụ ng. d ng ng  âm khác v i thông th ẩ                             Nh ng lu ng run r y rung rinh lá ầ ươ                             Đôi nhánh khô g y x ẩ       Tác gi ờ ố nh  l ủ c a 4 ph  âm “r”.Không nói gió mà ng cành cây mà ng ư ơ ư t cáI gì đang mong manh  th .Ch a bi ứ ả ẽ ườ i ta nghĩ ngay đ n cáI l nh l o,cáI  m đ m c a ngày thu x   mà ng ắ ế B c,đ n cáI lo s ,cu ng quýt c a chi c lá s p lìa cành,cáI cu ng quýt

ố ả

ữ ề ạ mu n nói.Và ả

ẩ ả

ư ầ ươ ng đã t o ra cho ta c m xúc khi  ữ iớ ”!Hình  nh chi c lá “run r y rung rinh”,nh ng  ướ ứ ư ng mong manh”c  nh  đung đ a ngay tr c

ỉ ọ ế ữ ươ

ạ ế ả ả

ế ươ ng m t

ẻ

ừ ữ ử ụ  trong tâm h n.T  ng  s  d ng trong văn ch  đó. ễ ế ệ Ki uề ”,Nguy n Du

ự ữ ng t

cũng  ư  nhau.Nh ng bên  ừ ả  hiên  T  H I

ng phu:

ầ khác có ý nghĩa khác nhau. ượ ừ

ườ i

ẵ ư ấ c sau n y ng ệ ạ i hi n nguyên hình là gã

ỗ ộ

ặ ẩ

ả

i anh hùng th t c a

ờ ườ i gi ề ự ế

ươ ủ ả

ễ ổ ậ ầ ằ ả ệ ặ ừ ặ ệ ,ta phát hi n  ,l p cách miêu t ừ ả   ậ ủ T  H I ườ  không tr c ti p nói.Tính chính  ể ệ ấ ng có s c th  hi n r t cao tâm lí tình c m  Ki uề  và Vân,Nguy n Du đã dùng

i

ả i ch u  n và ph I mang  n,”ch u”l ị ườ ệ

ơ ị ạ ộ ủ Ki uề   i ch .TháI đ  c a  ả ị ườ ề ủ ả

ậ ẻ ệ ờ ừ ậ  “c y”mà không ph I là “nh ”.”Ch u”mà không ph I là  ể ứ đ t đ n m c hoàn toàn,không th  thay

ế ượ ừ c t

64

ẩ ụ ậ ấ ấ ợ c a ủ Xuân Di uệ  s  mùa xuân đi m t,đó là đi u mà tác gi ươ đó cũng là cáI mà ngôn ng  văn ch ế đ c”ọ Đây mùa thu t cành cây “Khô g y x m t.ắ ng không ch  chú tr ng đ n c m xúc,đ n tình        Ngôn ng  văn ch ệ ố ả c m mà còn chú ý tính h  th ng và tính chính xác.C m xúc là tr ng  ộ ồ ấ tháI r t tinh t ủ ấ ẽ cách có ch  ý và thông nh t s  làm tăng thêm v  tinh t ừ ả  và S  Khanh trong “Truuy n  ở  ả T  H I Miêu t ẻ ươ đã xây dung nên 2 mô hình ngôn ng  có v  t ạ ừ ặ ạ ấ ừ i  y,các t c nh các t  l p l ộ ấ ầ ự ủ ra đ y t  tin c a m t đ ng tr ắ                             L ng nghe ,v a ý, gât đ u ườ ằ ỉ ướ                             C i r ng:Tri k  tr ở ậ ầ       V n “nghe”,”g t đ u”nh ng S  Khanh l ừ ả huênh hoang,r ng touch,m t tên l a đ o: ẩ                             L ng nghe ,l m nh m g t đ u                              Ta đây nào ph I ai đâu mà r ng ệ ố ủ       Nh  tính h  th ng c a vi c l p t ả ủ ở  c a S  Khanh và con ng con ng ả ị ề cùng nhi u di u thú v  khác mà tác gi ứ ữ xác c a ngôn ng  văn ch ậ nhân v t.Trong bu i giao duyên  ừ ậ t ”c y”: ị ơ ậ ì                             C y em,em có ch u l ị ơ ộ ủ       “C y” là tháI đ  c a ng mang v  m nh l nh,uy quy n c a 1 ng trong t ậ ủ ừ ạ ế “nh n” tính chính xác c a t ơ th  đ  nào hay h n! ươ ữ       “Ngôn ng  văn ch ng”là ngôn ng  đ ừ ệ thu t.Các bi n pháp tu t :so sánh, n d ,chi ệ ữ ượ ử ụ c s  d ng 1 cách ngh   ữ ế ự ả t t ,đ o ng ,nói nh n,nói

ố ộ ằ ượ

ộ ả ệ ự ở ằ ố ợ ở ủ c huy đ ng t ố ổ i đa.B ng s  thay đ i,ph i h p các thanh  ị

ụ ử

ậ ạ ả ạ

ộ ườ ọ ở ố i đ c

ỉ ừ

ề  không ch  làm súc đ ng ng ữ ả

ễ ữ ậ ỏ ồ ồ

ơ

ờ ậ t nh  c y ai

ầ ạ ế

ấ ế ả ợ ế ả c ngõ"ta c m th y

ậ ứ ộ "ch ng ki n c nh"V  y u ch y  ế ậ ờ ướ ư

ườ ọ ế ế hoàn c nh,nh ng n u không có các   c m xúc đ n ng i đ c

ơ c tr n v n.

ạ

ườ ớ

hình t

ệ ượ ọ ấ ượ ủ i văn.Tính  ạ ủ nhà văn trong cách nhìn hi n th c.

ế ạ ậ ờ ướ ấ ả ề c bóng chi u"d t d  tr c ngõ"có th y c nh qu nh  ả ở ề ụ ữ ủ ủ i th i c a ng i ph  n "khi tr  v  già"ta m i có c m  ngượ  trong ngôn ng  ngh  thu t ch a đ ng ứ ự   ậ ệ ữ ngượ  trong  ự Hình t ấ   ấ ượ ng m nh nh t

ể ờ

ư i ta nh  th y,nh  có th  s  mó đ ơ ấ ụ ể ấ ắ ư ấ ừ ứ ượ ữ c nó. ệ hình t ngượ

ạ ủ ậ  trong th ­trong ngôn ng  ngh  thu t­giàu   và sáng t o c a nhà th .Trong"

ệ ộ ơ ơ ủ T n Đà

ố ề Th  non  ố :"su i tuôn dòng l  ch  mong tháng

ư ệ

ừ  t ệ ờ ố ả ạ ẫ ấ ả ề ặ hình

ư ng,nh ng"su i khô dòng l "thì l

ả ữ i là chuy n khác.Hình  nh này  ươ ng.Ch  có ngôn ng  văn

65

ệ ỉ ư ế ỉ ớ ạ ệ ữ ả ươ ữ ả gi m…đ ờ ạ ủ   ở đi u,câu văn tr  nên s ng đ ng,nó th  b ng nh p th  c a th i đ i,c a ị l ch s  sôI s c: ị                             Pháp ch y,Nh t hàng,vua B o Đ i thoáI v                                                                                (Tuyên ngôn Đ c ộ l pậ ) ệ ệ       Truy n Ki u  c t truy n,tình  ệ ủ ừ ậ ủ ả c m c a nhân v t trong t ng câu t ng ch  mà trong cáI âm đi u c a  ộ ườ ọ ụ ườ nó cũng làm ng i đ c xúc đ ng.Thông c m cho nhân v t ng i ph   ế ề ọ ờ Nguy n Du ữ ọ n  đ c nh ng l t v  h ,ta không kh i b i h i:  vi i  ơ ề ẩ                             Ng n ng  khi tr  v  già  ế ồ                             Ch ng con đâu tá bi       Đ c "ọ Văn t  nghĩa sĩ C n Giu c ữ ơ ồ tìm ch ng",gi a lúc "C n bóng x  d t d  tr ả ậ ừ ả ng m ngùi.C m xúc b t lên t ẽ ả ế ậ ờ ẩ ừ t "ng n ng ","bóng x  d t d "thì có l ẹ không đ       Có th y đ ộ hiu m t thân l ớ ờ xúc v i l tính sáng t o c a  ơ th ,trong văn r t c  th ,r t s c nét,đ n m c gây  n t ườ và ng       Cách dùng t ạ ờ ữ nh  nh ng cách nói l ả ữ ế ữ cướ "Th  L  đã ch a m t câu th  c a  n ờ ch  mong tháng ngày"thành"su i khô dòng l ả ngày".Tuy đã r t sáng t o trong hình  nh"su i tuôn dòng l "nh ng  ệ cách nói c a ủ T n Đà ư ạ  v n ch a đ t hi u qu  cao v  m t  ớ ố ngượ .Cách nói"su i tuôn"v n g n v i cách nói thông  ầ ẫ t ạ ố ườ th hoàn toàn ch  có trong ngôn ng  văn ch ộ ng m i t o ra nh ng hình  nh đ c đáo nh  th !Trong ngay b n  ch

ả

ố ẫ ủ hình t ợ ủ Nam Cao,nó cũng g i ra bao hình  nh chán ngượ  ki p"s ng mòn",s ng mà đang

ạ ế ủ ng vô nghĩa.Trong ngôn

ủ ườ ườ ế ữ ế ộ ờ ấ ng không có cách nói  y và đó là cách nói riêng c a

ả ế ể

ươ ủ ng.Ngôn ng  văn ch ề ậ  ta đ  c p đ n tính cá th  trong  ữ ng là ngôn ng  mang phong

ố ạ ng đ

ắ ả ượ ọ ườ c g i  ả Nam Cao kh o sát,miêu t

ị ậ ủ

ặ ệ ữ ạ ơ Nam Cao l ừ ữ ề i chuyên v  phân tích  ỉ ạ nh ng câu ch  tr ng

ậ ệ ủ

ơ ồ ả ổ ậ ớ t"…v i cách nói c a  ủ Nam

ặ ự ề ậ ờ

ườ ẹ ớ

ế

ấ ủ ư ễ ờ ườ  đ

ế ả

ủ ắ

ử ắ ạ

ự ể ủ ề ,các mùa

ư Ki uề  đ u là hai mĩ nhân nh ng

ườ

ộ ẻ i m t v . ữ ệ ạ

i ngôn  ư ặ

ữ ỉ ệ ẫ ượ ữ ữ ố ậ ặ

ự Thu v nhị

"c a ủ Nguy n Khuy n ế : ễ ủ ư ầ

66

ả ự ề ệ ự ư ỉ ỉ ự ề ố thân t a đ "S ng mòn"c a  ố ch ng,cùng qu n c a  ườ ư ố ch t,ch a s ng mà đ  ch t c a m t đ i th ng  thông th Nam Cao. ế       Nói đ n cách nói riêng c a tác gi ữ ươ ữ ngôn ng  văn ch cách c a ủ nhà văn.,Văn Nam Cao ậ ủ V n là"văn l nh".Các nhân v t c a ông th ậ ỉ ẩ ờ ậ là"h n","th "nh  v y nhân v t b  đ y xa. nhân v t c a mình khách quan h n. ấ tâm lí,văn ông xu t hi n dày đ c nh ng t ả thái,c m giác. ừ Các t "bâng khuâng","m  h ","già nua","b nh t các câu theo logic nhân qu ,đã làm n i b t phong cách c a  Nguy n ễ Cao.Cách đ t t a đ :"T  hoa"cũng mang đ m phong cách  ộ i luôn say mê cáI đ p.V i tài hoa ,uyên bác,ông khai  Tuân,m t ng ườ   ộ ủ ờ i i".Quá trình lao đ ng,chi n đ u c a con ng thác"th i gian c a ng ồ ượ ượ ọ ố ớ Nguy n Tuân c  c g i là"T  hoa!".Các câu ch  xô b  đ đ i v i  ầ ứ ỗ ấ ặ ạ ném lên h n lo n lên m t gi y,vi t theo th n h ng theo c m xúc và  ồ ầ ướ c m t là phong cách c a Nguyên H ng. đ y n ả ữ ằ Nhà"nóng này"đã g i g m vào các con ch  b ng c m xúc d t dào c a  ngượ  cũng là s  cá th  hóa.Trong  ệ mình.Hình t Truy n Ki u ề ố thu không gi ng nhau;Thúy Vân.Thúy  ữ ễ ả ỗ ằ  m i ng b ng ngôn ng  di n t ả ậ       Ngôn ng  ngh  thu t ph I là ngôn ng  hàm xúc,"ý t ọ ắ ạ ngo i".Dù ch  cô đúc,ng n g n trong b n ho c tám câu nh ng nh ng  ườ ơ ứ bài th  t  tuy t ho c bát cú Đ ng Lu t hay v n đ c xem là nh ng  ữ ơ ẩ tác ph m có tính hàm xúc,tính đa nghĩa trong ngôn ng  th .       Hai câu th c trong" ế ướ                             N c bi c trông nh  t ng khói ph ư ể ặ                             Song th a đ  m c bóng trăng vào.       Đâu ch  là t th c"Trông nh "ch  là phán đoán v  hi n th c"Trong

ư ầ ế ấ ộ c bi c  y ta trông nh  t ng khói ph "."Đ  m c"là tháI đ

ị ạ ậ ủ i th

ơ ừ ữ ủ ổ ắ ẽ ể ặ ờ ơ ớ ả  v i c nh.V y thì  ề ng  c a hai cau th  Yên Đ  ch c s  nói nhi u tâm

ằ

ẩ Thu cố  c a ủ L  T n ằ ủ ọ ượ ặ ạ ở    ba c l p l

ỗ ấ  đ ng sau cáI im l ng c a m i  ậ ồ i  ủ ặ  tác ph m  i trong quán trà,đ ng sau cáI câu"Điên th t r i!"đ ộ

ề ẻ ắ ử ớ

ắ ự ế ạ ả  đã nh n g i t ờ ế

ậ ượ ả ữ ữ ả

ể ả ớ ề ủ ế ượ c c  nh ng đi u không có trong câu ch ,văn b n  ữ ươ ng.

c cáI hay c a ngôn ng  văn ch ả ả

ữ ế ể ặ

ữ ể

ỉ ầ ươ ng.Đ  h ộ

ộ i cáI đ p c a m t tác ph m,ng ữ ể ư ả ủ ữ ẩ

ươ ủ ng.

ệ ngôn ng ,mà ngôn ng  ngh  thu t s  gây

ả i đ c.T  t

ể ệ ừ ấ ự

ự ấ i đa cáI ch t văn ch ng

ấ ệ ế ằ  giác bi ữ ự ậ ụ ồ

ề ề ệ ố ử ụ ệ ướ ế c h t,đi u ki n kiên quy t là đi u ki n tr

ươ ố ướ ch n n ờ ữ h  h ng không quan tâm.V nh mùa thu mà l ữ nh ng t ự ơ ữ S  h n n a. ở        ườ ng ố ượ ng khác nhau là tháI đ  đánh giá H  Du c a nhân dân Trung  đ i t ườ ọ ữ ừ  già chí tr .Nh ng đi u đó,tác gi i đ c  Hoa,t i ng ả không tr c ti p mà thông qua cách s p x p các l i nói,các hình  nh  trong tác ph m.ẩ Có c m nh n đ đó,m i hi u h t đ ữ ơ       Xét riêng tong văn b n,tong câu th  không ph I lúc nào ngôn ng   ộ ươ ng cũng mang h t nh ng đ c đi m đã nêu trên.Ch  c n m t  văn ch ể ướ   ữ ặ hay hai đ c đi m trên thì ngôn ng  là ngôn ng  văn ch ng ặ ườ ẩ ệ ủ ớ i sáng tác ph I huy đ ng các đ c  t tính c a ngôn ng  đ  đ a vào trong tác ph m c a mình ngôn ng  văn  ch ừ ậ ẽ ữ ữ ả ấ       Văn b n c u thành t ệ ứ ở ườ ọ ứ  ngh  ệ ư ưở ủ nhà văn,c m h ng  ng ng c a  nên hi u  ng  ả ứ ế ượ ữ ữ ể ả ằ ậ ủ  c  th  đ c truy n t I b ng ngôn ng .Nh ng choc  thu t c a tác gi ượ ớ ủ văn h cọ  đ c xây d ng và th  hi n t năng to l n c a   c u trúc ngôn  ữ ể ữ ẩ nhà văn ph I ả ng .Dùng ch t li u ngôn ng  đ  xây d ng tác ph m, ươ t r ng mình đang t n d ng t luôn t ế ọ ậ trong ngôn ng .Vì th  h c t p trau d i và s  d ng thành công ngôn  ế ẽ ẩ ữ ng  trong tác ph m có l ạ ể đ  sáng t o văn ch ng.

ẩ

Vi

ế ờ t l

i bình

ọ  cho m t ộ tác ph m văn h c

67

ừ ẩ i bình ế ờ t l cho m t  ộ tác ph m văn h c

vi  lâu,   ặ ử ụ ề ể ạ i “trang hoa, t cượ   ọ   đã đ ễ   ờ  hoa” di m

Đã t nhi u tao nhân m c khách s  d ng, đ  l .ệ l

ươ ế ờ t l

ạ ấ i r t tài hoa. Tác ph m văn ch ể ố   v n am hi u sâu s c t ng, l

i bình ươ ế ờ t l i bình

ườ ấ ồ ế ờ t l

ắ ừ  ch ẩ ặ ắ ư ượ ự ẩ ủ i. Ng ườ ọ ẩ i đ c đi sâu vào n i sâu kín c a tác ph m đ

ẫ ng d n ng ứ ưở ế ậ i  ườ vi ị ọ            Ng   ng h c, l ch ờ ộ ươ lãm cu c đ i và văn ch   ng có ệ ấ   ờ ữ ườ i bình đ c s c đã d t g m . Nh ng l i ta mói  hay thì ng vi ủ ươ ẩ ng nh  đ thêu hoa cho tác ph m; cái hay c a văn ch   c thăng hoa ủ   ườ vi   qua s  th m bình c a i bình i   th m sâu vào h n ng ể  ơ ướ mình mà h ả c m nh n, th ng th c yêu m n.

ạ ả ỗ

ư ạ ế ớ i, ch a đ t đ n ch  thâm hâu, tinh   ả   ệ ữ i i thi u sách” đăng t ng. Nh ng bài “gi

ươ ẽ ạ ấ ị ệ           Phê bình hi n đ i còn dàn t ệ ủ ế  và linh di u c a văn ch t ầ ớ trên báo, pjh n l n nh t nh o, vô v  vì mang tính ch t rao hàng!

ữ ộ ố

ế ỷ ố ủ ủ ề ờ ề ”, l

ề ườ ề ờ ồ ộ

ề  ễ   i bình c a Mao Tôn C ng v  “Tam qu c chí di n i bình c a Thánh Thán v  Đ ng thi, v  “H ng lâu m ng”,   ừ i   bình   c a   m t   s   nhà   nho   trong   th   k   XIX   v ờ ươ ủ ắ ấ ọ Nh ng   l ệ “Truy n Ki u nghĩa”, l ị ừ v a hay, v a sâu s c, đ c lên nghe r t thú v .

ể ả ộ t. Ng

ườ vi i  ơ ặ ồ ượ ế ờ t l  hay là vi

ứ ẩ

ỹ ế ể ẩ tế   ẹ i bình  cũng là m t ki u bình gi ng đ c bi           Vi ắ ế ờ   c linh h n áng văn th , khen t ng n mà thâu tóm đ l i bình ẹ ủ ữ chê cái hay, cái đ p c a tác ph m trên nh ng căn c  thi pháp và quan   ộ đi m th m m  ti n b .

ự ề ệ ơ nhà

Trong bài “M t đôi đi u tâm s  trên câu chuy n bình th ”  văn Hoài Thanh vi ộ t:ế

ộ ơ ế ể

ỉ

ế ề ữ ể ả ấ ặ

68

ộ   ơ            “Làm th  là m t cách phát bi u ý ki n, Bình th  cũng là m t ể ướ   ề ơ ả c cách phát bi u ý ki n. Không ph i ch  là phát bi u v  th , mà tr ế ề ư ưở ể h t là phát bi u v  nh ng v n đ  t   ng tình c m đang đ t ra trong  t ộ ố cu c s ng (…)

ố ả ả ự

ơ ớ

ể ả

ơ ậ ượ ơ ể ườ ơ

ả

ờ ủ ả ả ư

ướ ể ỏ ơ ở ộ ự ể ơ ứ ả ề ộ

ể ơ ư ố ớ ơ ườ            Ng   i bình th  không ph i mu n nói gì thì nói, ph i d a vào ệ   ữ ơ ể ượ c   m n   c   bình   th   đ   nói   nh ng   chuy n th   mà   nói,   không   đ ế ớ   c h t là ph i tìm hi u bài không có gì dính dáng v i th . Cho nên tr ể   ơ ơ th , t p th  cho đúng. Tìm hi u th , tìm hi u ng i làm th , am hi u ả ơ ơ hoàn c nh ra đ i c a th . Bình th  đòi h i ph i có c m xúc, có tình   ế ả ả   c m nh ng là c m xúc, tình c m trên c  s  m t s  hi u bi t khoa ấ   ễ ọ h c, không th  là m t th  c m tính vu v . Đi u này khhông d  nh t là đ i v i th  x a”.

ắ ư ể ả

ệ i thi u tác gi ỏ ọ ế ờ t l ch a đ  c p đ n, ch a đ

i bình ọ ề ậ ể ư ằ

ượ ườ ắ ể   ớ ẩ , ki u t tác ph m, Gi ượ ư ế   c coi tr ng th a đáng. ứ   ỉ ế ờ   không ch  là hình th c Vi t l i bình ậ   ng xuyên c đ a vào bài t p ng n th

ạ Cũng nh  ki u bài Tóm t bài  Vi Chúng tôi hy v ng r ng ki u bài  ượ ư ả ậ t p d t bình gi ng mà còn đ ọ ậ ả trong quá trình gi ng d y và h c t p.

ữ ờ ả ọ Nh ng l i bình ­ đ c tham kh o

ợ ồ ờ ấ

ườ ộ ứ ố ỗ ấ

ỉ ườ ậ ỡ

ư ậ

ấ ơ

ả ờ i văn t ườ ượ ộ ụ ế ư ứ ẫ ư ậ c m c kích t n n i nh ng l ạ ọ Đo n tr ờ ậ ng tân thanh

ả    ra            “Vui bu n, tan h p, m i m y năm tr i, trong cu n văn t ế ộ   ậ ư ệ nh  h t, không khác gì m t b c tranh v y. Xem đ n ch  gi c m ng ư ồ ạ   ẫ ạ ng t nh d y mà căn duyên v n g  ch a r i, khúc đàn b c đo n tr ườ   ẫ ệ m nh gáy xong, mà oán h n v n còn ch a h , thì d u đ i xa ng i ỏ    ng m ngùi, đau khu t, không đ ớ đ n nh  đ t ru t. Th  thì g i tên là “ ” cũng  ph i.ả

ế ả ộ ượ ớ ấ ạ ằ r ng: Tó Nh

ả ả ệ

sự ự đã khéo, t ắ ả

ự ấ ế ờ ư  ọ           Ta lúc nhàn đ c h t c  m t l t, m i l y làm l ế   ổ t ử ụ t, T  d g tâm đã kh ,   c nh đã h t, đàm tình đã thi ố   ấ ế ấ ả n u không ph i có cái con m t trong th u c  6 cõi, t m lòng nghĩ su t ự ả t bài t a này” c  nghìn đ i, thì tài nào có cái bút l c  y, bèn vui mà vi

ỷ ị ườ ủ ộ (Tiên phong M ng Liên Đ ng ch  nhân Bùi K  d ch)

69

Tu thân

ấ ườ ắ ườ ở ố i hay thì c  mà b t ch ấ c, th y ng i d  thì ph i t ả ự

ướ ử ổ ở ư ế ể Th y ng xét xem có d  nh  th  không đ  mà s a đ i,

ả ố ữ ấ l y, chính mình có

ỉ ố ề ở ề           Chính mình có đi u hay, thì ph i c  mà gi ừ đi u d , thì pah  c  mà tr  đi.

ầ i chê ta, mà chê ph i, t c là th y ta; ng

ườ ả ứ ạ ả ứ ườ ị ạ ườ ừ ạ i n nh hót ta l i khen ta, mà ị i là c u đ ch, h i ta

Ng khen ph i, t c là b n ta; còn ng v y.ậ

ử ọ ầ i quaan t

ề ế ờ ừ   ạ  tr ng th y, quý b n và r t ghét c u ư  i can mà bi ấ t răn… Nh

ạ ố ườ            Cho nên ng ả ị đ ch, thích đi u ph i mà không chán, nghe l ế th  dù mu n hay không cũng không đ t.

ậ ế ự ườ ạ

ạ i khen mình; b ng da nh  h  lang, ăn

ườ i ta không ph c, l

ườ ự ẻ

ố ụ ụ ạ ấ ư ế i trung tín thì chê… Nh  th  thì dù mu n không d i chê i ghét ng ở  ư ổ ằ   i không b ng lòng; thân i  chính tr c thì   ở

ẻ ể            K  ti u nhân thì không th . C c b y, mà l ấ ở i thích ng mình; r t d , mà l ườ ấ ư ầ nh  c m thú, mà th y ng ớ ẻ ề v i  k  xi m n nh, xa cách k  can ngăn, th y ng ấ ườ c i, th y ng cũng không đ ị ườ cượ

(Tuân T )ử

ờ ả

ầ ấ ả ừ ủ ổ ọ ố ọ ễ           * L i bàn c a Nguy n Văn Ng c và Tr n Lê Nhân, đ ng tác gi ấ ổ ế cu n sách “C  h c tinh hoa” r t n i ti ng, xu t b n t ồ  năm 1925:

ạ ế ế

ụ ề t theo đi u hay, bi ữ ự

ế

ư ị

ề ườ ườ ề   t tránh đi u ả    mình ph i xét ườ   ố ớ ữ ườ ở ớ  v i mình n a. Đ i v i ng i, i  ụ ả t hai đi u: Ai khen, chê ph i, khen răn hay, thì ph c, thì   ừ   c: ai chi u lòng n nh hot, thì tránh cho xa, coi nh  quân c u ư  ơ i ta khuyên mình h n ng i ta khe minh”, có nh

ượ ạ ỉ           “Cái đ o tu thân rút l i ch  có bi ố ớ ở ấ d . Mà mu n t i cái m c đích  y, thì không nh ng là t ả ạ icòn ph i xét cái cách ng mình l ả ề ầ c n ph i bi ướ ắ b t ch ư ị đ ch. “Nên  a ng ớ ế th , mình m i tu thân đ c”.

70

ơ * Bình 2 câu th  sau c a ủ Đ  Phỗ ủ:

ư ể ạ ộ “Đ c th  pá v n quy n,

ư ữ ạ ầ H  bút nh  h u th n”.

ể ạ ọ (Đ c sách phá v n quy n,

ạ ế ư ầ H  bút (vi t) nh  có th n).

ơ ầ ể

ế ả ể ậ

ữ ầ ườ ỏ ọ ế ế ằ i đó không bi

ể ế ể ấ

ứ ủ ặ ả

ủ ư ậ ả

ằ ỵ

ư ầ ọ ơ

ỵ ẻ ướ ờ ạ ả   i h i: “Th  đã không ph i lo i kinh đi n, c n gì ph i           Có ng ủ ạ   nêu cái thuy t “Đ c sách phá v n quy n” c a Thi u Lăng? V y thì ữ ườ   ng t r ng ba ch  “phá” và “h u th n” toàn là phép ườ ọ ạ   i đ c sách làm văn đ y. Đó là “phá” quy n sách đ  ti p thu d y ng ả ặ   ạ ầ ấ l y cái “th n” c a nó, ch  không ph i là hoàn toàn nh t nh nh c  c n ả   ơ ứ  ch  không ph i nh  lá bã c a nó v y. T m ăn lá dâu nh ng nh  ra t ả ứ   dâu. Ong hút nhu  hoa mà gây thành m t ch  không ph i gây thành ẽ ớ   ậ nhu  hoa. Đ c sách nh  ăn c m v y, k  “khéo ăn”, tinh th n x  l n lê, k  “không khéo ăn” sinh ra đ m, b ả ậ ẻ u”.

ạ ờ ỳ Viên Mai (Đ i Thanh) (“Tu  viên thi tho i”)

ữ ệ ữ ệ * “Thi h u bi t tài, thi h u bi t thú”

ứ ể ơ ơ (Th  có th  tài riêng, th  có h ng thú riêng).

ơ ể

ớ ơ ậ ế

ỗ c. V y thì không b

ọ ệ ỉ i ch  tuy t đ nh đ ơ ậ ng c a cái lý, không r i vào cái r  c a

ữ ị

ự

ứ ừ

ẻ

ậ ượ ư ư

71

ẫ “Th   có   th   tài   riêng   không   ứ   i lý liên quan đ n sách v y. Th  có h ng thú riêng, không liên quan t ơ  ề ề ư ế ậ v y. Nh ng n u không đ c sách nhi u, không suy nghĩ nhi u, thì th ướ ượ ể ạ ớ c vào con không th  đ t t   ơ   ấ ọ ủ ngôn từ là hay nh t. Th  là ủ ườ đ ỉ ơ ờ ị ườ ể   đ  ngâm v nh tính tình. Nh ng nhà th  th i T h Đ ng Cch  sáng tác ư ế ộ ợ ẻ ạ    nh  con linh khi nào có h ng thú, không đ  l i m t g n v t nào, t ệ ủ ở ọ ỗ ầ ươ ng trên r ng. Vì v y ch  th n di u c  th  h  trong văt lung linh, d   ư ầ   ữ ầ ư c, nh  âm thanh gi a t ng không, nh  th n không th  gom vào đ ả ướ ướ ơ ắ   c, nh  hình  nh trong ng, nh  bóng trăng in đáy n s c n i hình t ỉ  ơ ầ ờ ế ồ ặ ươ i h t r i mà ý v n vô cùng. Các nhà th  g n đay ch ng, l m t g

ỳ ạ ậ ắ ọ ơ ơ ọ l p di, h  coi v n tj là th , coi tài h c là t

ư ả ị ậ   , coi ngh  lu n ổ  ơ ủ ớ

thích k  l ơ là th . Có bài không ph i là không hay, nh ng khác v i th  c a c nhân lăm”.

ờ ố ươ Nghiêm Vũ (đ i T ng) (“Th ng Quang thi tho i”) ạ

ế ể ờ           * Kim Vân Ki uề  là ti ng nói hi u đ i,

ờ ậ ế           Hoa Tiên là ti ng nói răn đ i v y.

ươ ữ ư ố ng,   thì   ta   ch a   dám,

ư ữ ầ ố “Than   ôi!   L y   qu c   ng   làm   văn   ch ấ nh ng l y văn ch ấ ươ ng mà coi qu c ng  , thì ta có ph n tán thành.

ướ ư ự

ọ ớ ẫ

ư ầ ậ ừ ệ ọ

ồ , gi ng ru i không nh ấ ượ ủ ư ế

ừ  sau Hàn Thuyên, các tác gia m c lên nh  r ng: Ôn           N c ta t   ằ   ế ơ ổ ậ Nh  H u làm th  c , c n, khuôn m u ngang v i Thi u Lăng. B ng ỵ   ườ ặ Qu n công đ t đi u cung t ng Hán, Ngu , ệ ế   đ n nh  văn c a truy n khúc đ n nay ta đ c th y Hoa Tiên và Kim Vân Ki uề .

ế ữ ố ố

ỉ ượ ố ầ

ư ươ

ệ   ữ ư ậ           Nh  v y, n u ch  coi qu c ng  là qu c ng , thì hai cu n truy n ả ế ế c, nh ng n u còn c n ph i ti n lên tìm cách này không có cũng đ   ớ   ạ ủ ế làm cho rõ th  nào là văn ch ng c a ta, thì các b n cùng yêu văn v i ta nghĩ sao đây?

ế ể ế ờ

Kim Vân Ki uề  là ti ng nói hi u đ i, Hoa Tiên là ti ng nói răn ờ ậ đ i v y”.

72

ự ệ Cao Bá Quát (Trích “Bài t a truy n Hoa Tiên”)