Chuyện Về Bảo Tượng A
Di Đà Chùa Phật Tích
Viết bởi Nam Hưng
Phiên bản pho tượng A Di Đà
tại Bảo tàng Mỹ thuật VN.
NDĐT- Hiện ở Bảo tàng Lịch sử Quốc gia và Bảo tàng Mỹ
thuật Việt Nam đang trưng bày 2 phiên bản pho tượng Phật A
Di Đà nổi tiếng tại Chùa Phật Tích. Nhưng ít ai biết được
giữa hai "phiên bản" này lại có nhiều chi tiết sai khá cơ bản
đối với nguyên bản hiện đặt tại chùa Phật Tích, Bắc Ninh.
A Di Đà - bảo tượng cổ nhất Việt Nam
Để tìm hiểu chúng tôi đã tìm gặp nhà điêu khắc, họa sỹ
Nguyễn Thiện, ông nguyên là Trưởng phòng Phục chế, trang
trí trưng bày của Bảo tàng Mỹ Thuật Việt Nam, đồng thời
cũng là người chỉ huy trực tiếp tham gia đúc phiên bản pho
tượng A Di Đà hiện đặt tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.
Ông Thiện cho biết: "Pho tượng A Di Đà chùa Phật Tích có
niên đại 1057, là một công trình điêu khắc cổ, đẹp bởi tỷ lệ
và dáng vẻ thanh thoát mềm mại thể hiện sự tinh hoa ở điêu
khắc đá thời Lý, có vị thế vô cùng quan trọng đối với nền mỹ
thuật, xứng đáng là một kiệt tác, một báu vật của nghệ thuật
Phật giáo Việt Nam. A Di Đà được coi là bảo vật quốc gia,
đã được Trung tâm kỷ lục Việt Nam công nhận là kỷ lục Phật
giáo.
Tượng được tạc bằng đá xanh nguyên khối, có kích thước
tương đối lớn, cao 1,85m, nếu tính cả bệ là 2,7m. Thân tượng
biểu đạt một vị Phật đang ngồi tọa thiền, mắt khép hờ trong
thiền định, khí sắc thanh tịnh tươi nhuần. Vẻ mặt thể hiện nội
tâm cân bằng giữa động và tĩnh. Đầu tượng kết tóc xoắn ốc,
vầng trán mở rộng thể hiện trí tuệ, tuổi thọ vô lượng. Hai bên
má đầy đặn trông phúc hậu, nhân ái. Hai tai dài rộng, dái tai
tròn mọng chảy sệ xuống. Sống mũi thẳng, nảy nở, thể hiện
sự bao dung rộng lượng.
Thân tượng mặc áo pháp rộng rãi, cách điệu kiểu lá sen,
những nếp áo mảnh đồng thời cũng là gân lá sen, bàn tay trái
đặt lên lòng bàn tay phải, nương nhẹ vào đan điền làm nên
nét uyển chuyển. Hai chân xếp bằng theo lối kiết già vững
chãi. Chiêm bái pho tượng chính là để cảm nhận và thực tập
triết lý sống thanh tịnh, từ bi, hỉ xả muôn đời bất diệt...".
Ông Thiện bùi ngùi, đáng tiếc là trong kháng chiến chống
Pháp, bức tượng đã bị bắn gẫy phần đầu và cổ nên tính
nguyên vẹn của nó đã bị mai một do khi phục dựng lại không
còn theo nguyên bản. Bởi thế, khi tiến hành phục chế các
phiên bản trưng bày tại bảo tàng quốc gia hiện nay có phần
khác nhau.
Và sự khác nhau giữa hai "phiên bản"
Theo họa sỹ, nhà điêu khắc Nguyễn Thiện, chính vì pho
tượng có chiếm vị thế quan trọng đối với nền mỹ thuật nên
ngay từ sau khi thực dân Pháp rút 1954, năm 1956-1957, Bộ
Văn hóa- Thông tin đã cho tiến hành phục chế lại pho tượng
để trưng bày phục vụ công tác nghiên cứu, thăm quan và học
tập. Tuy nhiên, theo họa sỹ Nguyễn Thiện trong hai "phiên
bản duy nhất" của pho tượng A Di Đà hiện đặt tại 2 bảo tàng
lớn là Bảo tàng Lịch sử quốc gia và Bảo tàng Mỹ thuật Việt
Nam lại có sự khác nhau?
Phiên bản pho tượng A Di Đà tại
bảo tàng lịch sử VN.
Lý giải về sự khác nhau giữa hai phiên bản này, ông Thiện
cho biết: Năm 1956-1957, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam là cơ
quan đầu tiên tiến hành phục dựng và đúc phiên bản đầu tiên