zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Y Tế - Sức Khoẻ

» Y học thường thức

Cơ sở di truyền học Ung thư

Chia sẻ: 986753421 986753421 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:45

Báo xấu

211
lượt xem 66
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Năm 2007, thế giới có 7,6 triệu người chết vì các bệnh ung thư, và 12 triệu người khác mắc bệnh. Vậy, ung thư xuất hiện thế nào? Tại sao bệnh này là một trong những bệnh nan y nguy hiểm nhất ở người? Tại sao một số dạng bệnh ung thư biểu hiện di truyền ở một số dòng họ? Các yếu tố môi trường có vai trò thế nào đến phát sinh ung thư?

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cơ sở di truyền học Ung thư

§¹i häc khoa häc tù nhiªn - §¹i häc quèc gia hµ néi Khoa sinh häc - bé m«n di truyÒn häc C¬ së di truyÒn häc Ung Ung th− ®INH ®OµN lONG Di truyÒn häc ph©n tö & tÕ bµo
Néi dung Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña bÖnh ung th− Ung th− vµ sù ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen g©y KHèI U (oncogene) Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen øc chÕ khèi u (tumor suppressor genes) C¸c c¬ chÕ di truyÒn liªn quan ®Õn sù ph¸t sinh ung th− 2
Néi dung Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña bÖnh ung th− Ung th− vµ sù ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen g©y KHèI U (oncogene) Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen øc chÕ khèi u (tumor suppressor genes) C¸c c¬ chÕ di truyÒn liªn quan ®Õn sù ph¸t sinh ung th− 3
Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? 4
Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? N¨m 2007, thÕ giíi cã 7,6 triÖu ng−êi chÕt v× c¸c bÖnh ung th−, v 12 triÖu ng−êi kh¸c m¾c bÖnh. VËy, ung th− xuÊt hiÖn thÕ n o? T¹i sao bÖnh n y l mét trong nh÷ng bÖnh nan y nguy hiÓm nhÊt ë ng−êi? T¹i sao mét sè d¹ng bÖnh ung th− biÓu hiÖn di truyÒn ë mét sè dßng hä? C¸c yÕu tè m«i tr−êng cã vai trß thÕ n o ®Õn ph¸t sinh ung th−? §Þnh nghÜa: Ung th− l sù t¨ng sinh tÕ b o v« h¹n ®é, v« tæ chøc, kh«ng tu©n theo c¸c c¬ chÕ kiÓm so¸t chu tr×nh tÕ b o th«ng th−êng cña c¬ thÓ. §a sè bÖnh nh©n ung th− h×nh th nh khèi u. Kh¸c víi u l nh tÝnh (ph¸t triÓn chËm t¹i chç), c¸c u ¸c tÝnh (ung th−) x©m lÊn c¸c tæ chøc xung quanh gièng nh− h×nh “con cua” víi c¸c c ng b¸m v o c¸c tæ chøc l nh trong c¬ thÓ, hoÆc gièng “rÔ c©y” lan trong ®Êt. 5
Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? U ¸c tÝnh cã thÓ ph¸t t¸n ®Õn c¸c vïng kh¸c cña c¬ thÓ, th«ng qua c¸c m¹ch m¸u hoÆc m¹ch b¹ch huyÕt tíi c¸c t¹ng ë xa, råi h×nh th nh nªn khèi u thø cÊp (sù di c¨n) dÉn ®Õn tö vong. ë c¶ hai d¹ng khèi u l nh tÝnh v khèi u ¸c tÝnh, sù mÊt kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ b o ®Òu th−êng do c¸c sai háng liªn quan ®Õn c¸c c¬ chÕ di truyÒn. 6
Ph©n biÖt u lµnh vµ u ¸c theo ®Æc ®iÓm sinh häc U LÀNH TÍNH U ÁC TÍNH TÕ b o biÖt hãa cao TÕ b o Ýt biÖt hãa Ph©n b o Ýt v chËm Ph©n chia nguyªn ph©n liªn tôc Kh«ng x©m lÊn xung quanh X©m lÊn lan réng Kh«ng cã ho¹i tö Th−êng cã ho¹i tö trung t©m Cã vá bäc Kh«ng cã vá bäc RÊt Ýt t¸i ph¸t Lu«n t¸i ph¸t Kh«ng di c¨n Di c¨n Ýt ¶nh h−ëng ®Õn c¬ thÓ ¶nh h−ëng nÆng ®Õn c¬ thÓ 7
Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? Ung th− ®−îc x¸c ®Þnh l mét bÖnh di truyÒn, bëi c¸c c¨n cø sau: 1. Khi nu«i cÊy c¸c tÕ b o ung th−, tÊt c¶ c¸c tÕ b o con sinh ra ®Òu l c¸c tÕ b o ung th−. 2. Mét sè virut g©y ung th− ë nhiÒu tÕ b o do chóng mang c¸c gen m· hãa mét sè protein liªn quan ®Õn sù h×nh th nh v ph¸t triÓn cña c¸c tÕ b o ung th−. 3. C¸c yÕu tè g©y ®ét biÕn m¹nh còng th−êng l c¸c yÕu tè g©y ung th− m¹nh. 4. Mét sè d¹ng ung th− cã biÓu hiÖn di truyÒn theo dßng hä. 5. Mét sè bÖnh ung th− ®· ®−îc x¸c ®Þnh liªn quan ®Õn sai háng ë mét sè gen v /hoÆc ë mét sè NST nhÊt ®Þnh. 8
Néi dung Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña bÖnh ung th− Ung th− vµ sù ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen g©y ung th− (oncogene) Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen øc chÕ khèi u (tumor suppressor genes) C¸c c¬ chÕ di truyÒn liªn quan ®Õn sù ph¸t sinh ung th− 9
C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña bÖnh ung th− §Õn nay, ng−êi ta ®· biÕt ®Õn trªn 200 lo¹i ung th− kh¸c nhau trªn c¬ thÓ ng−êi. Nh÷ng lo¹i ung th− n y gièng nhau vÒ b¶n chÊt, nh−ng kh¸c nhau vÒ biÓu hiÖn: 1) Kh¸c nhau vÒ nguyªn nh©n g©y ung th− (carcinogen): Theo Doll & Petro, >80% t¸c nh©n g©y ung th− l m«i tr−êng sèng, trong ®ã 35% do chÕ ®é ¨n uèng (®−êng tiªu hãa), 30% do thuèc l¸ (phæi, ®−êng h« hÊp). Ngo i ra l : c¸c t¸c nh©n vËt lý (tia phãng x¹, UV, c¸c d¹ng bøc x¹ ion hãa), c¸c t¸c nh©n hãa häc (vd: hãa chÊt ®ét biÕn, hãa chÊt ®éc), v c¸c t¸c nh©n sinh häc (vd: virut, transposon). 10
C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña bÖnh ung th− Ung th− th−êng xuÊt ph¸t tõ hai lo¹i tæ chøc chÝnh: i. Tõ c¸c tÕ b o biÓu m« cña c¸c t¹ng, c¸c c¬ quan (ung th− biÓu m«). ii. Tõ c¸c tÕ b o cña tæ chøc liªn kÕt cña c¬ thÓ (c¸c sarcoma). VÝ dô: Ung th− cña c¬ quan t¹o huyÕt (m¸u, h¹ch b¹ch huyÕt) l mét d¹ng ®Æc biÖt cña ung th− tæ chøc liªn kÕt (hematosarcoma). 2) Kh¸c nhau vÒ tiÕn triÓn: Mçi lo¹i ung th− ë mçi c¸ thÓ cã thÓ cã h−íng tiÕn triÓn kh¸c nha, vd: c¸c ung th− tiÕn triÓn nhanh (ung th− m¸u, h¹ch, c¸c ung th− liªn kÕt), c¸c ung th− tiÕn triÓn chËm (ung th− da, ung th− gi¸p tr¹ng, ung th− cæ tö cung), … 11
Các t bào bám lên b m t ĩa và b t u phân chia. Khi m t l p t bào ã hình thành và ph kín b m t ĩa nuôi c y, các t bào ng ng phân chia (g i là s c ch phân chia ph thu c m t ). N u l y i m t s t bào, các t bào còn l i l i phân chia tr l i cho n khi ch tr ng ư c l p y, r i s phân chia l i d ng l i 12
C¸c yÕu tè ho¹t hãa vµ øc chÕ ph©n bµo 13
Néi dung Ung th− cã ph¶i bÖnh di truyÒn? C¸c d¹ng biÓu hiÖn cña bÖnh ung th− Ung th− vµ sù ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen g©y ung th− (oncogene) Kh¸i niÖm vÒ c¸c gen øc chÕ khèi u (tumor suppressor genes) C¸c c¬ chÕ di truyÒn liªn quan ®Õn sù ph¸t sinh ung th− 14
Ung th− lµ sù rèi lo¹n ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo Sù g¾n kÕt cña c¸c yÕu tè sinh tr−ëng lªn c¸c thô thÓ ®Æc tr−ng t−¬ng øng trªn m ng tÕ b o th−êng l tÝn hiÖu cho sù ph©n chia tÕ b o. Y ut sinh trư ng Màng t bào Các protein i m ki m tra G1 Th th truy n tín hi u Con ư ng H th n g truy n tín hi u i u khi n 15
Ung th− lµ sù rèi lo¹n ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo Mét chu tr×nh tÕ b o th«ng th−êng gåm hai pha sinh tr−ëng (G1&G2), xen kÏ bëi mét pha sao chÐp ADN (S) v mét pha ph©n b o (M). Sù chuyÓn tõ pha n y sang pha kia cña chu tr×nh tÕ b o cã sù phèi hîp thùc hiÖn cña i m ki m c¸c ph©n tö tÝn hiÖu t¹i c¸c tra G1 ®iÓm kiÓm tra tÕ b o (checkpoint). NÕu tÝn hiÖu bÞ H th n g truyÒn “sai”, hoÆc ph¶n øng i u khi n tÕ b o víi tÝn hiÖu “sai”, tÕ b o cã thÓ chuyÓn sang tr¹ng th¸i ung th−. i m ki m tra M i m ki m tra G2 16
Ung th− lµ sù rèi lo¹n ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo C¬ chÕ ph©n tö t¹i c¸c ®iÓm kiÓm tra tÕ b o l t−¬ng ®èi phøc t¹p. Tuy vËy, cã hai lo¹i protein ®· biÕt gi÷ vai trß quan träng gäi l c¸c protein cyclin v kinase phô thuéc cyclin (CDK). C¸c CDK cã vai trß xóc t¸c thóc ®Èy diÔn tiÕn cña chu tr×nh tÕ b o, b»ng viÖc ho¹t hãa mét sè protein kh¸c. Tuy vËy, CDK chØ cã ho¹t tÝnh khi ë d¹ng liªn kÕt víi cyclin (cyclin/CDK). 17
Ung th− lµ sù rèi lo¹n ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo Mét trong nh÷ng ®iÓm khëi ®Çu chu tr×nh tÕ b o quan träng n»m gi÷a pha G1 (START). Lóc n y tÕ b o nhËn c¶ hai tÝn hiÖu néi b o (cylin/CDK) v ngo¹i b o (yÕu tè sinh tr−ëng) ®Ó x¸c START ®Þnh tÕ b o phï hîp ®Ó chuyÓn sang pha S. §iÓm kiÓm tra n y ®−îc ®iÒu khiÓn bëi protein cyclin D kÕt hîp víi CDK4/5. V o cuèi pha G1, c¸c protein øc chÕ cã thÓ nhËn biÕt c¸c vÊn ®Ò cña cuèi pha G1 (nh− thiÕu dinh d−ìng, ADN bÞ sai háng) v g©y ph©n hñy phøc hÖ cyclinD/CDK4, ng¨n tÕ b o b−íc v o pha S. NÕu c¸c tr¹ng th¸i tÕ b o b×nh th−êng, c¸c protein øc chÕ kh«ng cã mÆt (hoÆc kh«ng ®−îc ho¹t hãa), phøc hÖ cyclinD/CDK4 gióp tÕ b o v−ît qua pha G1 v o pha S, t¹o tiÒn ®Ò cho mét chu tr×nh míi. 18
Ung th− lµ sù rèi lo¹n ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo C¸c ®iÓm kiÓm tra kh¸c thuéc chu tr×nh tÕ b o ®−îc ®iÒu khiÓn bëi mét sè phøc hÖ cyclin/CDK kh¸c, vd: cyclinE/CDK2 (®Çu pha S), cyclinA/CDK1 (cuèi S/®Çu G2), cyclinB/CDK1 (G2 sang M), v.v… 19
Ung th− lµ sù rèi lo¹n ®iÒu khiÓn chu tr×nh tÕ bµo ë c¸c tÕ b o ung th−, c¸c ho¹t ®éng t¹i ®iÓm kiÓm tra tÕ b o kh«ng thùc hiÖn ®−îc. Sù mÊt kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn n y cã thÓ do sai háng di truyÒn dÉn ®Õn l m háng bé m¸y ®iÒu khiÓn tæng hîp cyclin/CDK, hoÆc sai háng t¹i chÝnh c¸c gen m· hãa c¸c protein n y. C¸c sai háng liªn quan ®Õn ®iÒu khiÓn ®iÓm kiÓm tra START cã nguy c¬ ung th− cao mét c¸ch ®Æc biÖt. Bëi ë ®iÓm n y, c¸c tÕ b o dõng l¹i ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc söa ch÷a ADN ®−îc ho n th nh. NÕu ADN sai háng kh«ng ®−îc söa ch÷a m ®i tiÕp v o pha S th× ADN sai háng sÏ bÞ nh©n lªn. Qua nhiÒu lÇn ph©n b o, c¸c ®ét biÕn ®−îc tÝch lòy dÇn v dÉn ®Õn sù mÊt kh¶ n¨ng ®iÒu hßa ho¹t ®éng ph©n b o. V× vËy, mét dßng tÕ b o háng chøc n¨ng t¹i ®iÓm START sÏ trë th nh c¸c tÕ b o ung th− ph¸t triÓn m¹nh. 20

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.