Công nghệ nào cho nhà máy Điện
Hạt Nhân Việt Nam
PGS.TS Nguyễn Tiến Nguyên
Dự kiến Việt Nam sẽ có nhà máy điện hạt nhân vào khoảng năm 2020. Tuy
nhiên, nên sử dụng một hay nhiều công nghệ ? Để làm rõ hơn về vấn đề
này, VNnet đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Nguyễn Tiến Nguyên, nguyên
Giám đốc Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam, bên lề Hội thảo Công
nghệ Pháp-Việt.
Gần đây Việt Nam đã phối hợp với Hàn Quốc, Nhật Bản, Pháp... tổ chức
nhiều hội thảo nhằm trao đổi, học hỏi kinh nghiệm về phát triển Điện Hạt
Nhân. Theo ông, trong tương lai Việt Nam nên lựa chọn một hay nhiều
công nghệ ?
Tôi cho rằng Việt Nam nên thúc đẩy các đối tác thành lập một consortium
gồm nhiều nước để làm việc với Việt Nam về Điện Hạt Nhân, chẳng hạn
như consortium gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp, Mỹ, Nga... Trong trường
hợp như thế sẽ có rất nhiều thuận lợi, vì consortium huy động được nhiều
vốn hơn, tạo mối quan hệ đa phương bền vững, lâu dài và một rào chắn
chính trị, nghĩa là các nước tham gia đều có quyền lợi, giảm ''sự đối đầu''
giữa họ với nhau. Còn Việt Nam có thể lựa chọn điểm mạnh công nghệ của
từng đối tác, chẳng hạn như Nhật Bản mạnh về điện tử, điều khiển... Nói
cách khác ta có thể kết hợp ưu điểm công nghệ riêng của nhiều nước khác
nhau vì một nhà máy Điện Hạt Nhân rất lớn, nhiều thiết bị, phụ tùng. Làm
như thế sẽ tốt hơn so với chỉ có một đối tác.
Vậy có sợ công nghệ của các nước không đồng bộ với nhau ?
Thực ra hiện nay công nghệ của các nước tương đối chuẩn hoá, thiết kế
theo xu hướng modul hoá nên có thể giải quyết được những vấn đề đó,
chẳng hạn như hệ lò phản ứng của nước A và hệ điều khiển của nước B có
thể phối hợp với nhau. Một số nước như Hàn Quốc đã làm như vậy. Do đó
phải xem xét, cân nhắc kỹ.
Dự kiến tới năm 2020 Việt Nam sẽ có nhà máy Điện Hạt Nhân đầu tiên.
Tuy nhiên hiện vẫn chưa lựa chọn được công nghệ. Vấn đề này có làm
chậm kế hoạch đó không ?
Chắc là sẽ chậm vì Việt Nam vừa mới hoàn thành Dự án nghiên cứu tiền
khả thi xây dựng nhà máy Điện Hạt Nhân đầu tiên và trình Thủ Tướng
Chính phủ. Sau đó sẽ là giai đoạn khả thi, chọn địa điểm xây dựng, thiết kế
kỹ thuật, đấu thầu... Những công đoạn này phải mất vài năm. Còn kể từ khi
khởi công xây dựng thì phải mất 7 năm mới hoàn thành xong nhà máy. Do
vậy, nếu định năm 2020 có nhà máy Điện Hạt Nhân thì bây giờ ta phải tiến
hành rất quyết liệt rồi, nhưng hiện nay lại chậm.
Xây một nhà máy ĐHN gồm 2 tổ máy tại một địa điểm tốn khoảng 4 tỷ
đôla trong khi tuổi thọ của một nhà máy thường là 40-50 năm. Vậy khả
năng thu hồi vốn sẽ như thế nào và giá điện hạt nhân có cao hơn giá điện từ
các nguồn trong nước hiện có ?
Khả năng thu hồi vốn khá nhanh song còn phụ thuộc vào cơ cấu vốn, liệu
đó là vốn vay trả chậm hay vốn của Việt Nam. Hiện so với các nguồn trong
nước thì giá điện hạt nhân cao hơn. Nếu so với giá nhập khẩu thì Điện Hạt
Nhân cạnh tranh được. Tuy nhiên, trong vấn đề năng lượng, ngoài giá còn
có vấn đề an ninh năng lượng quốc gia và nhiều khi cũng phải trả giá cho
cái đó. Chẳng hạn nếu ta phải nhập khẩu than thì sẽ gặp khó khăn do tình
hình an ninh trong vận chuyển, giá than dao động không kém giá dầu trong
tương lai...
Ông đánh giá thế nào về ý kiến cho rằng xây dựng nhà máy Điện Hạt Nhân
ở Việt Nam hiện không an toàn do tình trạng thất thoát trong xây dựng cơ
bản, nhập khẩu công nghệ và thiếu nguồn nhân lực ?
Điều đó đúng. Hiện nay ta chưa đủ nhân lực và tác phong cũng chưa được.
Tuy nhiên, phải nhìn rộng. Chẳng hạn trong xây dựng hiện có nhiều thất
thoát nhưng các bạn có tin là tới năm 2020 tình hình sẽ được cải thiện?
Điểm thứ hai là nếu ta quyết tâm đào tạo và tập trung một lực lượng tinh
nhuệ thì sẽ làm được. Có những lĩnh vực đòi hỏi độ an toàn rất lớn mà ta
vẫn đảm bảo được như an toàn hàng không, công nghệ dầu khí, công nghệ
đóng tàu, xây dựng thuỷ điện. Vấn đề là phải biết tập trung, có những điểm
nhấn, kể cả nhân lực, kỷ luật.
Trước khi xây dựng nhà máy Điện Hạt Nhân tại một địa điểm nào đó sẽ
phải thăm dò ý kiến người dân. Vậy nếu người dân phản đối ?
Bản thân tôi đã chủ trì triển lãm Điện Hạt Nhân ở Ninh Thuận và Phú Yên,
hai vùng được xếp hạng ưu tiên đặt nhà máy Điện Hạt Nhân đầu tiên.
Trước khi tổ chức hội thảo và thuyết trình thì đại đa số người dân phản đối.
Nhưng sau hội thảo và thuyết trình thì đại đa số lại ủng hộ. Vấn đề là phải
chuẩn bị rất kỹ, cụ thể là cung cấp thông tin trung thực.
Minh Sơn