ĐẠI CƯƠNG VỀ CẤP CỨU CHẤN THƯƠNG CƠ QUAN VẬN ĐỘNG - Trần Văn Bé Bảy

ĐĐẠẠI CƯƠNG V I CƯƠNG VỀỀ CCẤẤP CP CỨỨU CHU CHẤẤN N

THƯƠNG THƯƠNG CƠ QUAN VẬẬN ĐN ĐỘỘNGNG CƠ QUAN V

11

TrTrầầnn VănVăn BBéé BBảảyy BBộộ mônmôn CTCH ĐHYD TPHCM CTCH –– ĐHYD TPHCM

ChChấấnn thương

thương cơcơ quanquan vvậậnn đđộộngng

ggồồmm ccáácc ttổổnn thương

thương ggìì??

22

N THƯƠNG CƠ QUAN VẬẬN ĐN ĐỘỘNGNG CHCHẤẤN THƯƠNG CƠ QUAN V CHẤN THƯƠNG CƠ QUAN VẬN ĐỘNG

Hở

xương kkíínn

 GãyGãy xương  VVếếtt thương  VVếếtt thương

xương hhởở thương khkhớớpp thương phphầầnn mmềềmm

 GãyGãy xương  TrTrậậtt khkhớớpp Bong gângân  Bong  ChChấấnn thương

thương phphầầnn mmềềmm

33

Kín

TTạạii saosao chchấấnn thương

thương cơcơ quan

quan vvậậnn

đđộộngng ccầầnn đưđượợcc xxửử trtríí ccấấpp ccứứuu??

44

thương ĐiĐiềềuu ggìì xxảảyy rara sausau chchấấnn thương CơCơ QuanQuan VVậậnn ĐĐộộngng ??

 ĐauĐau  SưngSưng nnềề  MMấấtt cơcơ năngnăng  CCóó nhinhiềềuu nguy  ẢẢnhnh hưhưởởngng đđếếnn ttíínhnh mmạạngng  ẢẢnhnh hưhưởởngng đđếếnn ssựự ssốốngng ccủủaa chichi  ẢẢnhnh hưhưởởngng đđếếnn chchứứcc năngnăng vvậậnn đđộộngng

55

nguy cơcơ xxảảyy rara ccáácc bibiếếnn chchứứngng

không kkịịpp ththờờii không đđúúngng, , không XXửử trtríí không nghiêm ccóó ththểể gâygây rara ccáácc hhậậuu ququảả nghiêm trtrọọngng chocho bbệệnhnh nhânnhân..

66

thương 3 3 giaigiai đođoạạnn xxửử trtríí chchấấnn thương CơCơ QuanQuan VVậậnn ĐĐộộngng

 SơSơ ccứứuu  CCấấpp ccứứuu  ĐiĐiềềuu trtrịị ththựựcc ththụụ

77

thương SơSơ ccứứuu BN BN chchấấnn thương

• Đặt nẹp, băngbó các vết thương, vận chuyển nạn nhân là những việc làm cấp bách và cần thiết nhất trong sơcứu

88

tai  LLàà nhnhữữngng viviệệcc llààmm ngayngay ttạạii nơinơi xxảảyy rara tai nnạạnn nhnhằằmm mmụụcc đđííchch bbảảoo vvệệ ttíínhnh mmạạngng, , thương thêmthêm.. chchốốngng đauđau, , trtráánhnh llààmm ttổổnn thương

thương CCấấpp ccứứuu BN BN chchấấnn thương

 LLàà nhnhữữngng viviệệcc llààmm ttạạii phòng

phòng ccấấpp ccứứuu, , ttạạii ccáácc

xương gãygãy didi (do xương

• Đặt nẹp, băngbó các vết thương, vận chuyển nạn nhân, sửdụng các thuốc và các biện pháp chuyên môn đểngănchặn các biến chứng là những việc làm cấp bách và cần thiết nhất trong cấp cứu

99

trtrạạmm y y ttếế do do ccáácc nhânnhân viênviên y y ttếế đđảảmm nhnhậậnn, , ccũũngng nhnhằằmm mmụụcc đđííchch bbảảoo vvệệ ttíínhnh mmạạngng, , chchốốngng đauđau, , thương thêmthêm (do trtráánhnh llààmm ttổổnn thương llệệchch))

Sơ cứu, Cấp cứu gãy các

xương lớn, tốt nhất tại

nơi xảy ra tai nạn (hiện

trường)

1010

ĐiĐiềềuu trtrịị ththựựcc ththụụ BN BN chchấấnn thương thương  LLàà nhnhữữngng viviệệcc llààmm hohoàànn chchỉỉnhnh nhnhằằmm đđạạtt ccáácc mmụụcc tiêutiêu

chchíínhnh ::

 PhPhụụcc hhồồii hhììnhnh ddáángng gigiảảii phphẫẫuu thương  LLààmm llàànhnh ttốốtt ccáácc ttổổnn thương  PhPhụụcc hhồồii ttốốtt chchứứcc năngnăng

• Thầy thuốc phải nắm vững giải phẫu, nguyên tắc điều trị,

sựliền xươngvà các yếu tốảnh hưởng đến sựliền xương, liền vết thương, bao khớp dây chằng… biết sử dụng các trang thiết bị chuyên dùng.

1111

CaCaáápp ccöùöùuu BN BN chachaáánn ththööôngông lalaøø momoäätt

coâng vievieääcc quan coâng

quan trotroïïngng cucuûûaa

1.1. BaBaùùcc ssóó CTCHCTCH khoa 2.2. BaBaùùcc ssóó NgoaNgoaïïii khoa khoa 3.3. BaBaùùcc ssóó ññaa khoa nhaân vieânvieân y y teteáá 4.4. CaCaùùcc nhaân 5.5. HoHoääii vieânvieân ChChööõõ thathaääpp ÑÑooûû 6.6. MoMoïïii ngngööôôøøii daândaân

1212

ĐĐểể llààmm ttốốtt viviệệcc ccấấpp ccứứuu BN BN chchấấnn thương CơCơ QuanQuan VVậậnn ĐĐộộngng thương

 PhPhảảii chchẩẩnn đođoáánn đưđượợcc  PhPhảảii bibiếếtt tiêntiên lưlượợngng  BiBiếếtt hưhướớngng điđiềềuu trtrịị cơcơ bbảảnn

3 3 yêuyêu ccầầuu ởở ThThầầyy thuthuốốcc::

1313

SơSơ ccứứuu, , ccấấppccứứuuttốốtt, , ttạạoođiđiềềuukikiệệnnđđểể điđiềềuutrtrịị

ththựựccththụụ

thương ĐĐểể chchẩẩnn đođoáánn BN BN chchấấnn thương

 ThuThuộộcc gigiảảii phphẫẫuu  HHỏỏii bbệệnhnh ssửử vvớớii ccáácc vvấấnn đđềề quan

quan tâmtâm: :

 BiBiếếtt ttììmm ccáácc tritriệệuu chchứứngng lâmlâm ssààngng

1414

nguyên nhânnhân vvàà cơcơ chchếế, , tutuổổii BN, BN, ththờờii giangian, , nguyên ccáácc ddấấuu hihiệệuu nnổổii trtrộộii nhưnhư đauđau, , mmấấtt vvậậnn đđộộngng, , bibiếếnn ddạạngng……

BBáácc ssĩĩ ccấấpp ccứứuu BN BN chchấấnn thương thương

nhanh  KhKháámm nhanh  TTììmm ccáácc ddấấuu hihiệệuu chchỉỉ vvùùngng ttổổnn thương

thương: : đauđau, , thương, , bibiếếnn ddạạngng, , mmấấtt cơcơ

sưng, , bbầầmm, , ccóó vvếếtt thương sưng năngnăng

 TTììmm vvàà đđáánhnh gigiáá ccáácc ddấấuu hihiệệuu sinhsinh ttồồnn  KhKháámm mmạạchch ngongoạạii vi, vi, đđềề phòng

phòng vvàà phpháátt hihiệệnn

trong chchấấnn

ssớớmm ccáácc bibiếếnn chchứứngng liênliên quanquan mmạạchch mmááuu chchíínhnh. . KhKháámm vvậậnn đđộộngng cucuốốii chi chi trong thương ccộộtt ssốốngng.. thương

1515

CCáácc bibiếếnn chchứứngng ssớớmm chchấấnn CQVĐ thương CQVĐ thương

thương mmạạchch mmááuu chchíínhnh thương ththầầnn kinhkinh chchíínhnh

1616

thương  SSốốcc chchấấnn thương  TTắắcc mmạạchch mmááuu do do mmỡỡ khoang  ChChèènn éépp khoang  TTổổnn thương  TTổổnn thương thương  NhiNhiễễmm trtrùùngng vvếếtt thương

bibiếếnn chchứứngng chchấấnn thương

thương thưthườờngng

xxảảyy rara

1717

xương  BnBn gãygãy xương  BnBn trtrậậtt khkhớớpp thương  BnBn ccóó ccáácc vvếếtt thương

1.1. ChaChaûûyy mamaùùuu, , mamaáátt mamaùùuu 2.2. ÑÑauau 3.3. SSöïöï didi leleäächch cucuûûaa cacaùùcc ññaaààuu xxööôngông gaõygaõy 4.4. CoCoùù nhienhieààuu totoåånn ththööôngông phophoááii hôhôïïpp 5.5. Vi Vi trutruøøngng xaâmxaâm nhanhaääpp qua

biebieáánn chchöùöùngng chachaáánn ththööôngông do do nguyeân nhaân nguyeân nhaân

qua veveáátt ththööôngông

vavaøø phaphaùùtt trietrieåånn. .

1818

Máu chảy do tổn thương các mạch máu nhỏ trong tủy Máu chảy do tổn thương các mạch máu nhỏ trong tủy xương, vỏ xương, màng xương và các mô mềm xung quanh. xương, vỏ xương, màng xương và các mô mềm xung quanh. Trong gãy kín tuy không chảy ra ngoài nhưng máu đã ra Trong gãy kín tuy không chảy ra ngoài nhưng máu đã ra khỏi mạch không còn tham gia lưu thông trong hệ tuần khỏi mạch không còn tham gia lưu thông trong hệ tuần hoàn nên xem như đã mất hoàn nên xem như đã mất

Mất máu nhiều là nguyên nhân gây nên sốc Mất máu nhiều là nguyên nhân gây nên sốc

1919

ChChảảyy mmááuu vvàà MMấấtt mmááuu Chảy máu và Mất máu

Máu chảy ứ đọng lại thành ổ máu tụ. Lượng máu tụ lớn là nguyên Máu chảy ứ đọng lại thành ổ máu tụ. Lượng máu tụ lớn là nguyên nhân gây chèn ép khoang, làm tăng áp lực trong ống tủy có thể là nhân gây chèn ép khoang, làm tăng áp lực trong ống tủy có thể là nguyên nhân gây nên tắc mạch mỡ. Trong gãy hở, máu tụ là nơi nguyên nhân gây nên tắc mạch mỡ. Trong gãy hở, máu tụ là nơi giúp vi trùng sinh sôi nẩy nở. Ch?y mu v M?t mu giúp vi trùng sinh sôi nẩy nở. Ch?y mu v M?t mu

2020

ChChảảyy mmááuu vvàà MMấấtt mmááuu Chảy máu và Mất máu

Mất máu nhiều sẽ làm cho lượng máu đến thận sẽ giảm, có nguy Mất máu nhiều sẽ làm cho lượng máu đến thận sẽ giảm, có nguy cơ suy thận cấp. Máu đến các mô vùng tổn thương kém: cơ thể sẽ cơ suy thận cấp. Máu đến các mô vùng tổn thương kém: cơ thể sẽ chống lại nguy cơ nhiễm trùng kém, vùng xương gãy sẽ chậm chống lại nguy cơ nhiễm trùng kém, vùng xương gãy sẽ chậm liền... liền...

2121

ChChảảyy mmááuu vvàà MMấấtt mmááuu Chảy máu và Mất máu

Bất động xương gãy, băng bó các vết thương, cầm máu, băng ép Bất động xương gãy, băng bó các vết thương, cầm máu, băng ép có trọng điểm, hồi sức cấp cứu, truyền dịch, truyền máu để bù có trọng điểm, hồi sức cấp cứu, truyền dịch, truyền máu để bù lượng máu mất là những việc cần làm để chống chảy máu và mất lượng máu mất là những việc cần làm để chống chảy máu và mất máu. máu.

2222

ChChảảyy mmááuu vvàà MMấấtt mmááuu ChChảảyy mmááuu vvàà MMấấtt mmááuu Chảy máu và Mất máu Chảy máu và Mất máu

Thần kinh cảm giác nằm trên màng xương và xung quanh. Vì vậy Thần kinh cảm giác nằm trên màng xương và xung quanh. Vì vậy gãy xương sẽ làm BN rất đau. Đau quá mức có thể gây ra sốc, gây gãy xương sẽ làm BN rất đau. Đau quá mức có thể gây ra sốc, gây co mạch và dễ gây nên hội chứng rối loạn dinh dưỡng về sau. co mạch và dễ gây nên hội chứng rối loạn dinh dưỡng về sau.

2323

Tiêm thuốc tê vào ổ gãy là một biện pháp hữu hiệu giúp BN hết Tiêm thuốc tê vào ổ gãy là một biện pháp hữu hiệu giúp BN hết đau đau

ĐauĐauĐau

xương gãygãy SSựự didi llệệchch ccủủaa ccáácc đđầầuu xương Sự di lệch của các đầu xương gãy

Xương gãy có di lệch do lực tác động mạnh và Xương gãy có di lệch do lực tác động mạnh và do sự co kéo của các cơ. do sự co kéo của các cơ. Các đầu xương gãy di lệch làm tổn thương các Các đầu xương gãy di lệch làm tổn thương các bộ phận xung quanh: thần kinh chính, mạch máu bộ phận xung quanh: thần kinh chính, mạch máu chính, cơ, bao khớp... chính, cơ, bao khớp...

2424

Nắn sớm các gãy xương cũng là biện pháp giải phóng sự tì đè lên mạch máu và thần kinh

Các tổn thương mô mềm xung quanh gồm da, mạch máu Các tổn thương mô mềm xung quanh gồm da, mạch máu

chính, thần kinh chính, gân, cơ, bao khớp, dây chằng xảy ra chính, thần kinh chính, gân, cơ, bao khớp, dây chằng xảy ra

cùng lúc với gãy xương càng làm cho gãy xương phức tạp cùng lúc với gãy xương càng làm cho gãy xương phức tạp

hơn hơn

2525

thương phphốốii hhợợpp CCáácc ttổổnn thương Các tổn thương phối hợp

Vi trùng gây bệnh từ môi trường bên ngoài xâm nhập trực Vi trùng gây bệnh từ môi trường bên ngoài xâm nhập trực

tiếp qua vết thương gây nên nhiễm trùng. tiếp qua vết thương gây nên nhiễm trùng.

Ngoài nhiễm trùng thường, phải chú ý đến các nhiễm trùng Ngoài nhiễm trùng thường, phải chú ý đến các nhiễm trùng

kỵ khí gồm uốn ván và hoại thư sinh hơi kỵ khí gồm uốn ván và hoại thư sinh hơi

Sự băng bó các vết thương, mổ cắt lọc sớm là một biện pháp Sự băng bó các vết thương, mổ cắt lọc sớm là một biện pháp

hữu hiệu chống nhiễm trùng hữu hiệu chống nhiễm trùng

2626

NhiNhiễễmm trtrùùngng Nhiễm trùng

LLààmm ththếế nnààoo đđểể phpháátt hihiệệnn vvàà

ddựự phòng

phòng ccáácc bibiếếnn chchứứngng

2727

thương SSốốcc chchấấnn thương

 Do Do gãygãy xương

xương llớớnn hohoặặcc gãygãy nhinhiềềuu xương

xương hohoặặcc ccóó

nhinhiềềuu ttổổnn thương

thương phphốốii hhợợpp gâygây đauđau vvàà mmấấtt mmááuu nhinhiềềuu..

 CCầầnn theotheo dõidõi MMạạchch, , HuyHuyếếtt áápp. . ChChỉỉ ssốố ssốốcc ((ssốố nhnhịịpp trong 1 1 phphúútt / / ssốố huyhuyếếtt áápp tâmtâm thuthu [mmHg]

[mmHg] bbììnhnh

mmạạchch trong thưthướớngng <1)<1)

 BBấấtt đđộộngng ttốốtt ccáácc xương

xương gãygãy, , gigiảảmm đauđau ttạạii chchỗỗ vvàà totoàànn

thânthân

 HHồồii ssứứcc ttííchch ccựựcc Không vvậậnn chuy  Không

chuyểểnn vvộộii vvảả vvàà xxửử trtríí thôthô bbạạoo

2828

TTắắc mc mạạch mch mááu do mu do mỡỡ

nhưng thưthườờngng nnặặngng

vong caocao

 LLàà bibiếếnn chchứứngng tuytuy íítt ggặặpp nhưng nguy cơcơ ttửử vong thuyên ttắắcc ttạạii ccáácc maomao ququảảnn phphổổii bbởởii xương ((ccóó ssựự tăngtăng áápp llựựcc

vvàà ccóó nguy  Do Do ssựự thuyên

trong ccáácc gãygãy xương xương llớớnn, , gãygãy nhinhiềềuu

ccáácc gigiọọtt mmỡỡ ttừừ ttủủyy xương ốốngng ttủủyy))  GGặặpp trong xương,, xương

2929

thương  ThưThườờngng điđi kkèèmm vvớớii SSốốcc chchấấnn thương

TTắắc mc mạạch mch mááu do mu do mỡỡ

 TriTriệệuu chchứứngng lâmlâm ssààngng cơcơ bbảảnn llàà khkhóó ththởở, , vvậậtt

không ccóó chchấấnn thương thương ngngựựcc vvàà

 CCóó ththểể ttììmm ththấấyy đđốốmm xuxuấấtt huyhuyếếtt ởở kkếếtt mmạạcc mmắắtt  CCầầnn ccảảnhnh gigiáácc vvàà ddựự phòng

vvảả, , bbứứcc rrứứcc ((ddùù không ssọọ nãonão))

phòng khikhi ccóó ddấấuu hihiệệuu

3030

nghiệệmm ?? nghi ngngờờ đđểể llààmm thêmthêm ccáácc xxéétt nghi nghi thương..  ĐiĐiềềuu trtrịị ttííchch ccựựcc nhưnhư SSốốcc chchấấnn thương

khoang ChChèènn éépp khoang

sưng căngcăng vvàà đauđau.. khoang hohoặặcc

 TriTriệệuu chchứứngng lâmlâm ssààngng ccầầnn chchúú ý ý llàà sưng  ĐauĐau nhưnhư bbỏỏngng bubuốốtt vvàà tăngtăng khikhi ấấnn vvààoo khoang khoang.. trong khoang khoang ccóó mmạạchch mmááuu chchíínhnh ccóó ththểể llààmm

llààmm căngcăng cơcơ trong  ĐĐốốii vvớớii ccáácc khoang

mmấấtt mmạạchch hohoặặcc mmạạchch yyếếuu hhẳẳnn  ChChúú ý ý ttììmm tritriệệuu chchứứngng 5P (Pain,

5P (Pain, Pulselessness

, Pallor, Pulselessness, Pallor, , Paralysis). NNếếuu ccóó đđầầyy đđủủ vvàà điđiểểnn hhììnhnh ththìì

Parestesie, Paralysis). Parestesie CEK đãđã nnặặngng, , ccóó nguy CEK

chi. nguy cơcơ mmấấtt chi.

3131

khoang ChChèènn éépp khoang

 ĐĐểể chchẩẩnn đođoáánn CEK CEK thưthườờngng ddùùngng mmááyy đođo áápp llựựcc mômô ((phương phương phpháápp đơnđơn Để chẩn đoán CEK thường dùng máy đo áp lực mô (phương pháp đơn giản là Whitesides)) gigiảảnn llàà Whitesides Whitesides) Thời gian và áp lực chèn ép là 2 yếu tố  ThThờờii giangian vvàà áápp llựựcc chính chchèènn éépp llàà 2 2 yyếếuu ttốố chchíínhnh

3232

khoang ChChèènn éépp khoang

 ĐiĐiềềuu trtrịị bbảảoo ttồồnn

((bbấấtt đđộộngng, , kêkê caocao chi): giaigiai đođoạạnn chi): ddọọaa chchèènn éépp..  ĐiĐiềềuu trtrịị phphẫẫuu

3333

thuthuậậtt ((gigiảảii éépp): ): giaigiai đođoạạnn CEK CEK ththựựcc ssựự

TTổổnn thương

thương mmạạchch mmááuu chchíínhnh

 CCầầnn chchúú ý ý khikhi chchấấnn thương

thương ởở ccáácc vvùùngng ccóó mmạạchch mmááuu

chchíínhnh nnằằmm ssáátt xương

xương. (. (vvùùngng khoeo

khoeo, , khukhuỷỷuu, , nnááchch))

 DDấấuu hihiệệuu cơcơ bbảảnn llàà mmấấtt mmạạchch vvùùngng hhạạ lưulưu chi, têtê, , liliệệtt vvậậnn đđộộngng (5P)  LLạạnhnh chi,

thương (5P) chchứứngng ttỏỏ ttổổnn thương

đãđã lâulâu, , ccáácc cơcơ ccóó nguy  PhPháátt hihiệệnn ccóó ttổổnn thương

nguy cơcơ hohoạạii ttửử.. thương mmạạchch mmááuu chchíínhnh, , phphảảii ưuưu tiêntiên

xxửử trtríí ssớớmm ((phphẫẫuu thuthuậậtt mmạạchch mmááuu))

3434

TTổổnn thương

thương ththầầnn kinhkinh chchíínhnh

 CCầầnn chchúú ý ý khikhi chchấấnn thương

thương ởở ccáácc vvùùngng ccóó ththầầnn kinhkinh . (TK quay, gigiữữaa, , đđáámm rrốốii ccáánhnh

xương. (TK quay,

chchíínhnh nnằằmm ssáátt xương taytay……))

 DDấấuu hihiệệuu cơcơ bbảảnn llàà mmấấtt ccảảmm gigiáácc vvàà liliệệtt vvậậnn đđộộngng ccáácc

cơcơ do TK chi

do TK chi phphốốii

thương ththầầnn kinhkinh ccóó ththểể đưđượợcc gigiảảii phphóóngng nnếếuu nnắắnn

 TTổổnn thương xương ssớớmm.. xương  TTổổnn thương

xương, , thương ththầầnn kinhkinh ccóó ththểể xxảảyy rara sausau nnắắnn xương

khkhớớpp. . VVìì vvậậyy ccầầnn chchúú ý ý khikhi ccấấpp ccứứuu

3535

NhiNhiễễmm trtrùùngng

 Do vi

 NhiNhiễễmm trtrùùngng ccóó ththểể xxảảyy rara sausau mmộộtt ththủủ thuthuậậtt, ,

thương, , Do vi trtrùùngng xâmxâm nhnhậậpp trtrựựcc titiếếpp qua qua vvếếtt thương thưthườờngng ggặặpp trong , VTPM, VTK. trong gãygãy hhởở, VTPM, VTK.

phphẫẫuu thuthuậậtt. . VVìì vvậậyy ccầầnn chchúú ý ý vôvô trtrùùngng..

phòng, ,  MMổổ ccắắtt llọọcc ssớớmm llàà bibiệệnn phpháápp ttốốtt nhnhấấtt đđểể phòng

 KhKháángng sinhsinh ccóó vaivai tròtrò hhỗỗ trtrợợ. .

3636

chchốốngng nhinhiễễmm trtrùùngng..

KKẾẾT LUT LUẬẬNN

3737

 ChChấấnn thương

thương CQVĐ CQVĐ ccầầnn đưđượợcc xxửử trtríí ccấấpp ccứứuu

 PhPhảảii xxửử trtríí ssớớmm ccáácc bibiếếnn chchứứngng..  CCấấpp ccứứuu ttốốtt ccáácc chchấấnn thương

vvàà nênnên ththựựcc hihiệệnn đđúúngng kkỹỹ thuthuậậtt, , theotheo dõidõi ssáátt đđềề phòng ccáácc bibiếếnn chchứứngng.. phòng

CQVĐ ssẽẽ gigiúúpp

3838

thương CQVĐ viviệệcc điđiềềuu trtrịị ththựựcc ththụụ đưđượợcc thuthuậậnn llợợii..