BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
--------/--------
BỘ NỘI VỤ
-----/-----
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
TRẦN VĂN THỌ
ĐẢM BẢO QUYỀN CON NGƢỜI TRONG THI
HÀNH ÁN HÌNH SỰ Ở HUYỆN AN DƢƠNG
THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
Mã số: 8 38 01 02
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ
LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
HÀ NỘI – 2018
Luận văn được hoàn thành tại:
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
Người hướng dẫn khoa học:
TS. BÙI THỊ THANH THÚY
Phản biện 1: PGS.TS. Vũ Đức Đán
Phản biện 2: GS.TSKH. Đào Trí Úc
Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn,
Học viện Hành chính Quốc gia
Địa điểm: Phòng họp 402 Nhà A Học viện Hành chính Quốc gia
Số: 77, Nguyễn Chí Thanh, Đống Đa, Hà Nội
Thời gian: vào hồi 9h45 ngày 16 tháng 11 năm 2018
Có thể tìm hiểu luận văn tại thư viện Học viện Hành chính Quốc gia
hoặc trên trang Web của Ban Quản lý Đào tạo Sau đại học,
Học viện Hành chính Quốc gia
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn
Quyền con người (QCN) mang tính phổ quát, thuộc về bản chất, gắn liền
với các hoạt động xã hội, các mối quan hệ xã hội và các phương thức sống
của cá nhân. QCN là biểu hiện của các tiêu chí tác động qua lại, củng cố các
mối liên hệ, phối hợp hành động và hoạt động giữa con người và con người,
ngăn ngừa các mâu thuẫn đối đầu và xung đột giữa họ trên cơ sở kết hợp tự
do cá nhân với tự do của những người khác, với hoạt động bình thường của
Nhà nước và xã hội. Những quyền như quyền được sống, quyền được tôn
trọng danh dự, nhân phẩm, được bất khả xâm phạm về thân thể, được tự do
ngôn luận, tự do chính kiến, tự do tín ngưỡng, được tham gia vào các quá
trình chính trị là những điều kiện cần thiết để con người tổ chức đời sống
trong xã hội văn minh và cần phải được Nhà nước thừa nhận và bảo vệ một
cách vô điều kiện.
Ở Việt Nam, đảm bảo QCN là vấn đề quan trọng, luôn được Đảng, Nhà
nước và nhân dân quan tâm, bảo vệ bằng nhiều văn bản pháp luật khác nhau
như Hiến pháp, Bộ Luật Hình sự, Bộ Luật Tố tụng Hình sự, Luật THAHS
v.v... Nhà nước ta đã chính thức ghi nhận và đảm bảo QCN, quyền công dân,
coi đó là những chế định quan trọng và là mục tiêu cuối cùng của chế độ. Các
Bộ luật, Luật của nước ta đã ghi nhận, bảo vệ QCN, quyền công dân qua
nhiều chế định khác nhau. Các quy định về THAHS là một trong các quy định
nhằm bảo vệ QCN, quyền công dân của nhân dân và của cả người bị kết án.
Những quy định của Hiến pháp và Luật THAHS đều nhằm góp phần phát huy
dân chủ, tăng cường hơn nữa hiệu lực của Nhà nước trong việc đảm bảo
QCN, quyền công dân để xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh
và giàu mạnh. Để đảm bảo QCN, quyền công dân trong THAHS cần nâng cao
trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho thi hành án viên, kiểm sát viên, phải
không ngừng bồi dưỡng nâng cao ý thức pháp luật, ý thức chính trị và đạo
2
đức công vụ cho những cán bộ này; thực hiện tốt chế độ báo cáo đối với cơ
quan có thẩm quyền; đảm bảo cơ chế kiểm tra, giám sát của thẩm quyền và
nhân dân. Mục đích của biện pháp này là để đảm bảo cho các cơ quan
THAHS thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình trong công tác đấu tranh
phòng, chống tội phạm, đảm bảo trật tự pháp luật và pháp chế.
Tuy nhiên, trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới đất nước, hội nhập kinh
tế quốc tế, nhất là yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền (NNPQ) Xã hội
chủ nghĩa (XHCN) của dân, do dân, vì dân, đảm bảo QCN trong THAHS đã
bộc lộ những yếu kém, bất cập; việc nhận thức không đầy đủ về tính chất, vai
trò và tầm quan trọng của THAHS cũng như các quy định của pháp luật về
trình tự, thủ tục giải quyết vụ việc làm cho quá trình vận dụng thiếu chính xác
dễ dẫn đế tùy tiện, trái pháp luật, xâm hại đến QCN, lợi ích hợp pháp của
công dân. Không ít trường hợp các cơ quan và người tiến hành thi hành bản
án chưa nắm vững nội dung, thẩm quyền, thủ tục THAHS, vi phạm các quy
định pháp luật về đảm bảo QCN, quyền công dân khi thực thi công vụ.
THAHS oan sai tuy chưa phải là hiện tượng phổ biến nhưng đã xảy ra ở nhiều
địa phương, gây nên sự bất bình trong dư luận xã hội, có trường hợp gây ra
hậu quả nghiêm trọng. Một trong những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng
THAHS không đúng trình tự thủ tục là do trình độ, năng lực của một bộ phận
cán bộ trong các cơ quan thực hiện còn hạn chế, ý thức pháp luật chưa được đề
cao. Hơn nữa, khi áp dụng các biện pháp thi hành án như án treo, cải tạo không
giam giữ, quản chế... nhằm bảo vệ các QCN, quyền và lợi ích hợp pháp của
công dân rất dễ tạo ra những ảnh hưởng tiêu cực đến QCN, quyền và lợi ích
hợp pháp của công dân. Trong bối cảnh chung của cả nước như vậy, huyện
An Dương, thành phố Hải Phòng cũng có những hạn chế tương tự trong việc
bảo đảm QCN trong THAHS trong những năm vừa qua.
. Vì vậy, việc nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về
đảm bảo quyền con người trong THAHS gắn với một địa bàn cụ thể là huyện
3
An Dương, thành phố Hải Phòng là yêu cầu khách quan và tất yếu, cấp thiết
cả về lý luận, pháp lý và thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Tìm hiểu tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài “Đảm bảo QCN,
quyền công dân trong THAHS ở huyện An Dương, thành phố Hải Phòng”, đã
có những công trình nghiên cứu tiếp cận theo nhiều cách, với những cấp độ
khác nhau:
Từ góc độ nghiên cứu về đảm bảo QCN nói chung trong NNPQ có các
công trình của các tác giả sau: Trần Ngọc Đường, "QCN, quyền công dân trong
NNPQ XHCN Việt Nam", Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 2004; Đinh Văn
Mậu, "Quyền lực Nhà nước và QCN", Nhà xuất bản Tư pháp, 2003; Tường
Duy Kiên, "NNPQ XHCN Việt Nam với việc đảm bảo QCN", Tạp chí Nghề
luật, 2004;… Trong các công trình này, các tác giả đã nghiên cứu khái niệm và
các đặc điểm NNNPQ nói chung, NNPQXHCN nói riêng; nghiên cứu về mối
quan hệ giữa QCN và quyền công dân; nghiên cứu vấn đề đảm bảo QCN từ
góc độ triết học, xã hội học hoặc lý luận chung về nhà nước và pháp luật. Tuy
có cách nhìn không hoàn toàn giống nhau và nghiên cứu ở các mức độ khác
nhau nhưng các tác giả đều đưa ra các cơ chế đảm bảo QCN trong NNPQ.
“Bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương trong tố tụng hình sự”: do trung
tâm nghiên cứu quyền con người – quyền công dân và trung tâm nghiên cứu
tội phạm học và tư pháp hình sự trực thuộc khoa Luật – Đại học quốc gia Hà
Nội phát hành. Tố tụng hình sự là hoạt động trực tiếp nhất liên quan đến một
bộ phận quan trọng của nhóm người bị tước quyền tự do. Đó là những người
bị tậm giữ, tạm giam hay đang phải chấp hành hình phạt tù. Tài liệu đã khái
quát những tiêu chuẩn pháp lý về quyền con người trong các hoạt động tố
tụng hình sự. Từ đó hướng dẫn, cung cấp những công cụ hữu hiệu cho việc
bào chữa tại tòa án hình sự địa phương. Cuốn sách đề cập đến khả năng áp
dụng luật quốc tế như lập luận riêng biệt, và nếu có thể như một ý bổ sung
nhằm củng cố, thuyết phục của các lập luận. Quyền bào chữa là một trong