Đánh giá giá trị của các marker CEA, CYFRA21-1 và NSE trong máu ngoại vi để chẩn đoán ung thư phổi

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

92
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nghiên cứu phân tích CEA kết hợp với CYFRA21-1 và NSE cho phép phân biệt chính xác giữa người khỏe mạnh và BN UTP. Phương pháp đa marker không xâm lấn này cần được nghiên cứu thêm để đánh giá vai trò tiềm năng của nó trong chẩn đoán hoặc sàng lọc các đối tượng nghi ngờ UTP.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đánh giá giá trị của các marker CEA, CYFRA21-1 và NSE trong máu ngoại vi để chẩn đoán ung thư phổi

TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2014 ĐÁNH GIÁ GIÁ TRỊ CỦA CÁC MARKER CEA, CYFRA21-1 VÀ NSE TRONG MÁU NGOẠI VI ĐỂ CHẨN ĐOÁN UNG THƢ PHỔI Hồ Văn Sơn*; Nguyễn Hồng Sơn* TÓM TẮT Sử dụng các test không xâm lấn để chẩn đoán sớm ung thư phổi (UTP) có thể giúp giảm số bệnh nhân (BN) được chẩn đoán khi bệnh đã phát triển, yếu tố làm tiên lượng bệnh xấu hơn. Chúng tôi phân tích độ chính xác của một nhóm các marker máu ngoại vi trong chẩn đoán UTP. Phương pháp: 100 người cho khỏe mạnh và 126 BN bị UTP tham gia vào nghiên cứu. Các marker CEA, CYFRA 21-1, NSE được xác định bằng kỹ thuật điện hóa phát quang. Kết quả: CEA, CYFRA21-1 ở BN UTP cao hơn đáng kể so với người cho khỏe mạnh (p < 0,0001, p < 0,0001) tương ứng. CEA kết hợp với CYFRA21-1 cho diện tích dưới đường cong ROC 0,89%, với độ nhạy và độ đặc hiệu trên 85%. Kết luận: phân tích CEA kết hợp với CYFRA21-1 và NSE cho phép phân biệt chính xác giữa người khỏe mạnh và BN UTP. Phương pháp đa marker không xâm lấn này cần được nghiên cứu thêm để đánh giá vai trò tiềm năng của nó trong chẩn đoán hoặc sàng lọc các đối tượng nghi ngờ UTP. * Từ khóa: Ung thư phổi; Máu ngoại vi; Marker CEA; CYRA21-1; NSE. EVALUATION OF VALUE OF CEA, CYRA21-1 AND NSE IN PERIPHERAL BLOOD IN DIGNOSIS OF LUNG CANCER SUMMARY Background: Using non-invasive test in early detection of lung cancer could reduce the number of patients diangosed with advanced disease, a factor associated with a poor prognosis. We analysed the diagnostic accuracy of a panel of peripheral blood markers in detecting lung cancer. Method: 100 healthy donors and 126 lung cancer patients enrolled into this study. Tumor marker CEA, CYFRA 21-1, NSE were evaluated using a chemiluminescence method. Result: CEA, CYFRA21-1, NSE levels were significantly higher in lung cancer patients than in healthy donors (p < 0.001, p < 0.001 respectively). CEA in combination with CYFRA21-1 gave an area under the ROC curve of 0.89, with sensitivity and specificity over 85%. Conclusion: CEA analysis combined with CYFRA21-1 determination appears to accurately differentiate healthy donors and lung cancer patients. This non-invasive multimarker approach deserves further research to assess its potenital role in the diagnosis or screening of subjects with suspected lung cancer. * Key words: Lung cancer; Peripheral blood; Marker CEA; CYRA21-1; NSE. * Bệnh viện Quân y 175 Người phản hồi (Corresponding): Hồ Văn Sơn (hoson1967@gmail.com) Ngày nhận bài: 21/07/2014; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 20/09/2014 Ngày bài báo được đăng: 29/09/2014 71 TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2014 ĐẶT VẤN ĐỀ Ung thư phổi là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ung thư trên phạm vi toàn cầu. Trong đó, UTP không tế bào nhỏ (UTPKTBN) chiếm khoảng 85% các trường hợp [6, 8]. Tỷ lệ sống 5 năm chỉ khoàng 16% đối với BN được chẩn đoán giai đoạn cuối so với 70 - 90% khi bệnh được chẩn đoán và điều trị ở giai đoạn sớm hơn [1, 2]. Vì vậy, xác định sớm UTP là một chiến lược nhiều triển vọng để giảm tỷ lệ tử vong do căn bệnh này. Test không xâm lấn tiến hành trên máu ngoại vi có 2 ứng dụng tiềm năng: thứ nhất, nó được sử dụng như một phương pháp sàng lọc sơ bộ để chọn ra đối tượng có nguy cơ cao đối với UTPKTBN. Thứ hai, nó giúp phân biệt giữa bệnh ác tính và lành tính ở những đối tượng có hình ảnh u cục trên CT. Người ta đã chứng minh: CEA và CYFRA 21-1, NSE có giá trị cao trong chẩn đoán UTP [3, 4, 5]. Để tìm hiểu độ chính xác chẩn đoán của CEA, CYFRA21-1, NSE ở BN UTP, chúng tôi thực hiện đề tài này nhằm: - Khảo sát nồng độ CEA,CYFRA21-1 và NSE ở người bình thường và BN UTP. - Đánh giá độ nhạy, độ đặc hiệu và độ chính xác của các marker trên BN UTP. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. 126 BN được chẩn đoán xác định bằng tổ chức học hoặc tế bào học là UTP tại Khoa Ung thư Phổi, Bệnh viện Lao phổi Phạm Ngọc Thạch, TP. Hồ Chí Minh và Trung tâm Ung bướu Bệnh viện Qu©n y 72 175 từ 11 - 2011 đến 11 - 2013, BN đồng ý tham gia vào nghiên cứu. Nhóm đối chứng bao gồm 100 người cho khỏe mạnh được tuyển từ đối tượng khám sức khỏe định kỳ tại Bệnh viện Quân y 175, trong cùng thời gian. Cả người cho khỏe mạnh và BN đều không có tiền sử bệnh lý ác tính trước đó. Các mẫu máu đều lấy sau khi có bản cam kết đồng ý tham gia của BN. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. Mô tả cắt ngang * Lấy mẫu xét nghiệm: Lấy 3 ml máu ngoại vi từ nhóm chứng và nhóm bệnh vào các ống nghiệm không có chất chống đông, để đông tự nhiên ở nhiệt độ phòng trong 15 phút và quay ly tâm tốc độ 3.000 vòng/phút/5 phút. Tách huyết tương, loại bỏ thành phần máu hữu hình. Đo nồng độ các marker trên máy miễn dịch tự động ELECSYS 2010 cùng hóa chất của Hãng Roche Diagnostics. * Phân tích thống kê: Sử dụng giá trị trung bình để so sánh nồng độ các marker giữa hai nhóm nghiên cứu. Tính độ nhạy, độ đặc hiệu dựa trên giá trị của marker ở 2 nhóm. - Độ nhạy (Se): Se = - Độ đặc hiệu (Sp): Sp = % % Trong đó: a: dương tính thật; b: dương tính giả; c: âm tính giả; d: âm tính thật. Chúng tôi xem các test là âm tính khi tất cả marker ở dưới giá trị ngưỡng tương TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2014 đối của chúng và dương tính khi có ít nhất 1 marker ở trên giá trị ngưỡng tương đối. Độ phù hợp chẩn đoán độc lập của các marker được xem như là biến liên tục được phân tích bằng mô hình hồi quy logistic, trong đó, logarit tự nhiên nồng độ của marker được xem như biến dự báo và tình trạng ung thư (bệnh/chứng) được xem là biến kết quả nhị phân. Sử dụng giá trị dự báo tuyến tính hoặc logit thu được từ mô hình đa biến sau thủ tục từng bước (thủ tục đưa vào-loại ra) như một test chẩn đoán mới mà đường cong ROC tính toán. Các giá trị p < 0,05 được coi có ý nghĩa thống kê. Tất cả giá trị p đều được dựa trên kiểm định 2 chiều, phân tích thống kê thực hiện bằng phần mềm thống kê SAS phiên bản 9.1 (SAS Institute). KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 1. Đặc điểm của nhóm nghiên cứu. * Tuổi và giới ở 2 nhóm nghiên cứu: Bảng 1: Kết quả phân bố tuổi giới. Nhãm Tuæi Giíi Nhóm người bình thường 59,79 ± 10,86 3/1 Nhóm UTP 61,23 ± 9,30 3/2 0,452 0,163 p Cả 2 nhóm đều > 50 tuổi, nam nhiều hơn nữ, không khác biệt về tuổi và giới ở 2 nhóm nghiên cứu. Điều này phù hợp với nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước: UTP thường gặp ở người > 60 tuổi, nam gặp nhiều hơn nữ [1, 3]. 73 * Đặc điểm phân bố về giai đoạn và mô bệnh học: Bảng 2: Phân bố về giai đoạn và mô bệnh học ở nhóm nghiên cứu. ®Æc ®iÓm m« bÖnh häc Sè l-îng BN (n = 126) Tû lÖ Ung thư biểu mô tuyến 48 38,1% Ung thư biểu mô tế bào vảy 44 34,9% Ung thư tế bào vảy 4 3% Khác 30 24% Giai đoạn (TNM) I 11 9% II 26 20,6% III 42 33,3% IV 47 37,3% Trong nghiên cứu này, ung thư biểu mô tuyến và ung thư tế bào gai (vảy) thường gặp nhất (70%), trong khi UTP tế bào nhỏ chiếm tỷ lệ rất thấp, còn ung thư hỗn hợp < 25%. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây ở trong và ngoài nước như: Nguyễn Hữu Lân (2010), Nguyễn Minh Hải (2010), Giovanela và CS (1998). Về xếp loại giai đoạn bệnh, tỷ lệ BN được phát hiện ở giai đoạn I thấp nhất, cao nhất giai đoạn IV. Chứng tỏ BN đi khám và được phát hiện khi đã ở giai đoạn muộn. Do đó, việc điều trị nhằm giảm tỷ lệ tử vong cũng như nâng cao chất lượng sống cho BN gặp nhiều khó khăn. Đây cũng là vấn đề bức thiết và khó khăn cho giảm tỷ lệ tử vong trong UTP [1, 2, 7]. 2. Nồng độ marker CEA, CYFRA21-1, NSE trong UTP. * Kết quả định lượng nồng độ CEA, Cyfra 21-1, NSE huyết thanh: TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2014 Bảng 3: Nồng độ trung bình của CEA, CYFRA21-1 và NSE trong huyết thanh. Nång ®é Marker nhất, điều này phù hợp với các nghiên cứu về marker này trong UTP và phù hợp với nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước. CEA (ng/ml) CYFRA21-1 (ng/ml) NSE (ng/ml) 3. Độ nhạy, độ đặc hiệu của kết hợp các dấu ấn. Nhóm người bình thường 2,51 ± 1,02 3,38 ± 1,63 13,35 ± 5,56 Nhóm UTP 9,67 ± 4,46 13,38 ± 5,35 74,53 ± 11,74 < 0,05 < 0,05 < 0,05 Trong 126 BN UTP, 103 BN có tăng một trong 3 marker CEA + CYFRA21-1 + NSE, 99 BN tăng CEA + CYFRA21-1, 96 BN tăng CYFRA21-1 + NSE và 88 BN tăng NSE + CEA. Nhãm nghiªn cøu p Tất cả 3 marker nghiên cứu đều cao hơn đáng kể ở nhóm BN UTPKTBN so với nhóm chứng khỏe mạnh. Các giá trị trung bình của CEA và CYFRA21-1 đều khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa 2 nhóm. Không có maker nào liên quan với giới, tuổi. Kết quả này phù hợp với những nghiên cứu trước đây. Tuy nhiên trong nghiên cứu này, giá trị các marker CEA,CYFRA21-1, NSE ở nhóm UTP thấp hơn nghiên cứu của Nguyễn Minh Hải, Nguyễn Hữu Lân…, chúng tôi cho rằng khác biệt này do BN của chúng tôi ở giai đoạn I-II, trong khi các nghiên cứu khác chủ yếu ở giai đoạn III-IV. Bảng 4: Độ nhạy, độ đặc hiệu của CEA, CYFRA 21-1, NSE. DÊu Ên Gi¸ trÞ CEA Cyfra DÊu Ên CEA + CYFRA + NSE CEA + CYFRA CEA + NSE CYFRA + NSE Se (%) 93% 89% 78% 86% Sp (%) 97% 88% 75% 81% Gi¸ trÞ Bộ 3 marker CEA + CYFRA + NSE có độ nhạy, độ đặc hiệu cao nhất, sau đó là giá trị tương quan của CEA + CYFRA và CYFRA + NSE, cuối cùng là CEA + NSE. Chúng tôi phân tích mối liên quan giữa các marker khác nhau; NSE không liên quan với bất kỳ marker nào khác. Chỉ thấy mối liên quan đáng kể giữa CEA và CYFRA21-1 (rs = 0,318, p = 0,003). NSE Se (%) 77/126 (61%) 104/126 (83%) 79/126 (63%) Sp (%) 71/100 (71%) 87/100 (87%) 65/100 (65%) CYFRA21-1 có độ nhạy và độ đặc hiệu cao nhất (83% và 87%), tiếp theo CEA đạt độ nhạy 61% và độ đặc hiệu 71%. Còn NSE đạt độ nhạy và độ đặc hiệu thấp 74 Bảng 5: Độ nhạy, độ đặc hiệu khi kết hợp các dấu ấn. * Độ xác thực của dấu ấn sinh học trong chẩn đoán UTP: Sử dụng cách tính diện tích dưới đường cong để xác định độ chính xác chẩn đoán của các marker khác cho thấy diện tích dưới đường cong ROC (AUC) là 0,90 (0,86 - 0,95) đối với CYFRA21-1, 0,78 (0,71 - 0,84) đối với CEA, 0,68 (0,60 - 0,76) đối với NSE. TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2014 CEA CYFRA 21-1 Độ nhạy Độ nhạy Độ đặc hiệu Độ đặc hiệu NSE Độ nhạy Độ đặc hiệu Hình 1: Biểu đồ đường cong ROC và diện tích dưới đường cong (AUC) của các marker CYFRA21-1, CEA và NSE. Hondenrieder S và CS (2010) nghiên cứu trên 181 BN, trong đó, 53 BN bị UTP tế bào nhỏ, 128 BN bị UTPKTBN, tác giả nhận thấy: độ xác thực của NSE trong UTP tÕ bµo nhỏ lên đến 93,9%, còn trong UTPKTBN ®é x¸c thùc cña CYFR21-1 là 88,2%, của NSE là 86,4% và của CEA là 82,9% (dựa trên tính diện tích AUC của đường cong ROC). Theo Zaleska M và CS (2010), khi UTP ë giai đoạn IIIB và IV, ngưỡng CYFRA21-1 > 10 ng/ml và NSE > 20 ng/ml rất có ý nghĩa chẩn đoán, lúc đó độ xác thực của 2 xét nghiệm này trên BN UTP là > 90% [5, 7, 8]. KẾT LUẬN Nghiên cứu các marker CEA, CYFRA21-1 và NSE trên 100 BN UTP, chúng tôi nhận thấy: - Nồng độ các marker CEA, CYFRA21-1, NSE ở BN UTP lần lượt là: 9,67 ± 4,46, 75 13,38 ± 5,35, 74,53 ± 11,74 ng/ml. Có sự khác biệt rõ rệt giữa nhóm chứng và nhóm bệnh (p < 0,01). - Giá trị chẩn đoán của các marker: CYFRA21-1 có giá trị độ nhạy, độ đặc hiệu cao nhất (83 và 87%), CEA: 61% và 71%, NSE: 63% và 65%.