CH Đ DAO Đ NG C H C- SÓNG C Ơ Ơ V t lí 12 nâng cao Năm h c 2008- 2009
PH N II
DAO Đ NG C H C- SÓNG C Ơ Ơ
CH Đ 1
DAO ÑOÄNG CÔ HOÏC
A. TÓM T T LÍ THUY T
I. DAO Đ NG ĐI U HÒA
1. Ph ng trình dao đ ng:ươ x = Acos(ωt +φ)
2. Ph ng trình v n t c:ươ v = -Aωsin(ωt +φ); vmax = Aω
3. Ph ng trình gia t c:ươ a = -Aω2cos(ωt +φ) = -ω2x; amax = Aω2
4. H th c liên h gi a biên đ , li đ , v n t c và t n s góc : A2 = x2 +
2
2
v
ω
5. Chu kì, t n s và t n s góc: ω = 2πf =
2
T
π
6. Năng l ng dao đ ng trong dao đ ng đi u hòaượ
+ Đ ng năng: Wđ =
1
2
mv2 =
1
2
mA2ω2sin2(ωt +φ)
+ Th năng:ế Wt =
1
2
kx2 =
1
2
kA2cos2(ωt +φ)
+ C năng:ơ W = Wđ + Wt =
1
2
kA2 = const
7. L c đi u hòa: Là l c gây ra dao đ ng đi u hòa và luôn luôn h ng v v trí cân b ng. Có bi u th c: F = - ướ
kx
II. CON L C LÒ XO:
Là h th ng bao g m m t lò xo hay h lò xo đàn h i, có kh i l ng r t nh , m t đ u đ c g n c đ nh t i ượ ượ
m t đi m, đ u còn l i đ c g n v i m t v t có kh i l ng m. ượ ượ
1. L c đàn h i c c đ i và c c ti u:
+ Fmax = k(Δl +A) v i Δl =
0cb
l l
+
min
min
( )( )
0( )
F k l A khi l A
F khi l A
= >
=
2. Chi u dài lò xo: G i lcb là chi u dài c a lò xo khi v t cân b ng; Δl là đ dãn c a lò xo khi v t cân b ng.
Ta c n chú ý các công th c sau: l cb = l0 + Δl; lmax = lcb + A; lmin = lcb - A
3. L c đi u hòa c c đ i và c c ti u: Fmin = 0; Fmax = k.A
4. Đ c ng h g m hai lò xo:
N u m c n i ti p thì k = ế ế
1 2
1 2
k k
k k+
; n u m c song song thì k = kế 1 + k2
III. CON L C Đ N Ơ
Là h th ng bao g m m t s i dây không co dãn, kh i l ng nh , có chi u dài l, m t đ u đ c treo vào m t ượ ượ
đi m c đ nh, đ u còn l i đ c g n v i m t v t m. ượ
+ Ph ng trình dao đ ng :ươ s = Acos(ωt +φ); α = α0cos(ωt +φ)
+ Liên h gi a s, α và l: s = lα.
+ T n s góc khi con l c đ n dao đ ng đi u hòa: ơ ω2 =
g
l
+ V n t c khi con l c dao đ ng đi u hòa: v = s' = α'l
Th y giáo L NG TR N NH T QUANG ƯƠ Tr ng THPT s II M Đ cườ Trang 1
CH Đ DAO Đ NG C H C- SÓNG C Ơ Ơ V t lí 12 nâng cao Năm h c 2008- 2009
+ V n t c khi con l c không dao đ ng đi u hòa: v =
; v n t c c c đ i
v t t i v trí
cân b ng
α = 0.
+ L c căng c a dây treo khi con l c dao đ ng đi u hòa: Tmax = mg(1 + α20); Tmin = mg(1 -
2
0
2
α
)
+ L c căng c a dây treo khi con l c đ n không dao đ ng đi u hòa ơ
T = mg(3cosα -2 cosα0)
L c căng c c đ i c a dây treo
v t t i v trí cân b ng
α = 0
L c căng c c ti u c a dây treo đ c xác đ nh ượ
Tmin = mgcosα0
IV. T NG H P DAO Đ NG ĐI U HÒA CÙNG PH NG, CÙNG T N S ƯƠ
Có hai dao đ ng đi u hòa cùng ph ng sau: ươ
x1 = A1cos(ωt +φ1)
x2 = A2cos(ωt +φ2)
+ T ng h p hai dao đ ng trên là m t dao đ ng đi u hòa có cùng t n s v i hai dao đ ng thành ph n trên.
+ Ph ng trình c a dao đ ng t ng h p có d ng: x = Acos(ωt +φ) ( chú ý ý nghĩa c a A và φ)ươ
+ Đ xác đ nh A và φ ta s d ng công th c:
A =
2 2
1 2 1 2 2 1
2 os( )A A A A c
ϕ ϕ
+ +
tanφ =
1 1 2 2
1 1 2 2
sin sin
os os
A A
A c A c
ϕ ϕ
ϕ ϕ
+
+
(Khi gi i toán ta c n ôn l i cách gi i các ph ng trình l ng giác) ươ ượ
B. BÀI T P T LU N
Bài 1 Tính T N S GÓC dao đ ng c a m t con l c lò xo dao đ ng đi u hòa trong các tr ng h p sau: ườ
1. Chu kì dao đ ng T = 4 (s)
2. T n s dao đ ng f = 5 (Hz)
3. Sau th i gian 20 (s) thì th c hi n 10 dao đ ng.
4. Kh i l ng v t n ng m = 200g, lò xo có đ c ng k = 50N/m. ượ
5. Lò xo treo th ng đ ng, khi v t v trí cân b ng, lò xo b dãn 2 cm.
6. Năng l ng dao đ ng E = 0,02 J, biên đ dao đ ng A = 5 cm, V t n ng có kh i l ng m = 400g.ượ ượ
7. Khi v t n ng có li đ 2 cm thì gia t c thu đ c a = 2 cm/s ượ 2.
8. Khi v t n ng có biên đ 2 cm, có v n t c c c đ i là 10
π
cm/s.
9. Biên đ dao đ ng là 5 cm, khi v t n ng cách v trí cân b ng 3 cm thì v n t c c a v t là 4
π
cm/s.
10. xo đ t d c theo m t m t ph ng nghiêng góc nghiêng
α
= 300. Khi v t n ng v trí cân b ng thì xo
dãn 2 cm.
Bài 2 v trí nào v t dao đ ng đi u hòa v n t c b ng không? v trí nào v n t c l n nh t? Hãy ch ng
minh nh ng đi u kh ng đ nh y.
Bài 3 Qu c u g n vào đ u m t lò xo, th c hi n 30 dao đ ng trong 1 phút. Ngoài ra khi pha dao đ ng b ng 30 0
thì đ d ch chuy n x = 5 cm.
1. Tìm chu kì, t n s , t n s góc và biên đ c a dao đ ng.
2. Tính vmax và amax.
3. Bi t lò xo có đ c ng là 10 N/m. Tính giá tr c c đ i c a l c đàn h i tác d ng lên qu c u.ế
Bài 4 Xác đ nh biên đ , t n s góc và pha ban đ u ng v i các ph ng trình li đ sau: ươ
1. x = 5cos( 2πt +
4
π
) cm 2. x = - cost (cm) 3. x = 3cos( -5t -
6
π
) (cm) 4. x = 2sin4πt + 2cos4πt (cm)
Bài 5 Chuy n đ ng c a m t v t đ c bi u di n b i ph ng trình li đ x = 10cos20πt (cm, s) ượ ươ
1. Vi t pt v n t c, gia t c. T đó suy ra v n t c và gia t c c c đ i c a v t.ế
2. Tìm li đ và gia t c khi v n t c v = - 100π cm/s.
3. Tìm pha dao đ ng ng v i li đ 5 cm.
Th y giáo L NG TR N NH T QUANG ƯƠ Tr ng THPT s II M Đ cườ Trang 2
CH Đ DAO Đ NG C H C- SÓNG C Ơ Ơ V t lí 12 nâng cao Năm h c 2008- 2009
Bài 6 M t lò xo treo th ng đ ng, đ u d i mang v t n ng có kh i l ng m = 500 g. Ph ng trình dao đ ng c a ướ ượ ươ
v t là x = 10cos10t (cm).
1. Tính đ dãn c a lò xo khi v t cân b ng.
2. Tính giá tr l n nh t và nh nh t mà lò xo tác d ng lên giá đi m treo?
Bài 7 Con l c xo g m xo đ c ng k = 40 N/m v t n ng m = 100 g dao đ ng đi u hòa, khi qua v trí
cân b ng v n t c c a v t là v = 2 m/s. Tính năng l ng và biên đ dao đ ng? ượ
Bài 8 M t v t kh i l ng m = 100g dao đ ng đi u hòa v i t n s góc ượ
ω
= 10 rad/s. Bi t r ng th i đi mế
v t có v n t c v = 0,6 m/s thì v t có th năng b ng đ ng năng. Tìm năng l ng và biên đ dao đ ng c a v t? ế ượ
Bài 9 M t ch t đi m dao đ ng d c theo tr c Ox. Ph ng trình dao đ ng là x = 10cos( πt - ươ
6
π
) cm.
1. Xác đ nh các th i đi m mà v t đi qua v trí cân b ng.
2. Xác đ nh các th i đi m mà v t đi qua v trí có li đ x =
±
5 cm.
Bài 10 Tính BIÊN Đ DAO Đ NG c a con l c lò xo trong các tr ng h p sau: ườ
1. Trong quá trình dao đ ng, chi u dài c a lò xo bi n thiên trong kho ng t 25 cm đ n 31 cm. ế ế
2. V t đang dao đ ng v i chu kì 2 s, khi qua v trí cách v trí cân b ng 5 cm, thì có v n t c là 5
π
cm/s.
3. Lúc v t v trí cân b ng thì đ c truy n v n t c 15 cm/s, v t dao đ ng đi u hòa v i t n s góc ượ
ω
= 5 rad/s.
4. Ban đ u kéo v t ra kh i v trí cân b ng 3 cm r i buông tay.
5. V t có v n t c c c đ i 1,256 m/s, t n s dao đ ng là 2 Hz.
6. V t có năng l ng dao đ ng là 0,05 J, đ c ng c a lò xo là 50 N/m. ượ
7. H treo th ng đ ng, chi u dài t nhiên c a lò xo là 20 cm, lúc v t v trí cân b ng thì chi u dài là 24 cm. Ban
đ u nâng v t lên đ n v trí xo chi u dài t nhiên r i truy n cho v t m t v n t c 5 ế
3
π cm/s theo
ph ng th ng đ ng.ươ
Bài 11 M t xo treo th ng đ ng. Đ u d i móc vào v t n ng thì dãn ra 1 cm. Cho v t dao đ ng đi u hòa ướ
th ng đ ng. Tính chu kì dao đ ng c a v t.
Bài 12 M t v t dao đ ng đi u hòa A = 2 cm, ω = π (rad/s), tr c t a đ cùng ph ng v i ph ng dao đ ng , ươ ươ
g c t a đ là v trí cân b ng. Tính pha ban đ u c a dao đ ng trên trong các tr ng h p sau đây: ườ
1. th i đi m ban đ u kéo v t l ch kh i v trí cân b ng theo chi u âm c a tr c t a đ m t đo n 2 cm r i
buông tay đ v t dao đ ng.
2.Ch n g c th i gian lúc v t qua v trí cân b ng theo chi u d ng. ươ
3.Ch n g c th i gian lúc v t qua v trí x = -1cm theo chi u d ng. ươ
4. Ch n g c th i gian lúc v t qua v trí có t a đ x = -
3
cm theo chi u d ng. ươ
5.Ch n g c th i gian lúc v t qua v trí x =
2
cm theo chi u âm.
6. Lúc t = 2,5 s, v t qua v trí x = -
2
cm theo chi u âm.
Bài 13 M t qu c u nh đ c g n vào đ u m t xo đ c ng 80N/m đ t o thành m t con l c xo. Con ượ
l c th c hi n 100 dao đ ng h t 31,4 s. ế
a. Xác đ nh kh i l ng c a qu c u. ượ
b. Vi t ph ng trình dao đ ng c a qu c u, bi t r ng lúc t = 0 qu c u có li đ 2 cm và đang chuy n đ ng theoế ươ ế
chi u d ng c a tr c t a đ v i v n t c b ng 40 ươ
3
(cm/s).
Bài 14 M t ch t đi m dao đ ng d c theo tr c Ox. Ph ng trình dao đ ng là x = 10cos( πt - ươ
6
π
) cm.
1. Xác đ nh các th i đi m mà v t đi qua v trí cân b ng.
2. Xác đ nh các th i đi m mà v t đi qua v trí có li đ x =
±
5 cm.
Bài 15 M t ch t đi m dao đ ng d c theo tr c Ox. Ph ng trình dao đ ng là x = 6cos20πt (cm, s) ươ
1. Vi t ph ng trình v n t c, gia t c c a v t. T đó suy ra v n t c và gia t c c c đ i c a v t.ế ươ
2. Tính v n t c lúc v t qua v trí có li đ x = 3 cm.
3. Tính v n t c c a v t vào th i đi m t = 1/80 s. Lúc này v t đang chuy n đ ng theo chi u nào c a tr c t a đ ?
Bài 16 M t con l c lò xo g m m t qu c u nh có m = 100g và lò xo có k = 40N/m đ c treo th ng đ ng. Kéo ượ
qu c u theo ph ng th ng đ ng xu ng d i cách v trí cân b ng 3 cm r i th cho nó dao đ ng. Cho g = 10 m/ ươ ướ
s2.
1. Vi t pt dao đ ng c a qu c u. Ch n t = 0 lúc b t đ u th cho dao đ ng, chi u t trên xu ng chi uế
d ng.ươ
Th y giáo L NG TR N NH T QUANG ƯƠ Tr ng THPT s II M Đ cườ Trang 3
CH Đ DAO Đ NG C H C- SÓNG C Ơ Ơ V t lí 12 nâng cao Năm h c 2008- 2009
2. Tính l c đàn h i c c đ i và c c ti u tác d ng lên giá đ .
3. Tính l c h i ph c khi v t đang v trí có x = 2 cm.
4. Tính l c đàn h i tác d ng lên v t vào th i đi m t =
20
π
(s).
Bài 17 M t xo có chi u dài t nhiên l 0 = 20 cm, đ c ng k = 100 N/m. Kh i l ngxo không đáng k . M t ượ
đ u c đ nh, còn đ u kia treo v t n ng m = 100 g. Cho v t dao đ ng đi u hòa th ng đ ng v i biên đ A = 2 cm.
L y g = 10 m/s2. Tính: 1. Đ giãn lò xo khi v t cân b ng.
2. Chi u dài c c đ i và c c ti u c a lò xo khi v t dao đ ng.
Bài 18 M t v t có kh i l ng m treo b ng m t lò xo vào m t đi m c đ nh O thì dao đ ng v i t n s 5 Hz, treo ượ
thêm m t gia tr ng
m = 38 g thì t n s dao đ ng là 4,5 Hz. Tính m và đ c ng c a lò xo.
Bài 19 M t lò xo có k = 10 N/m đ c g n v i qu c u đ làm con l c. Con l c dao đ ng 27 chu kì h t 54 s. B ượ ế
qua m i ma sát và l c c n c a không khí.
1. Xác đ nh kh i l ng qu c u. ượ
2. Vi t pt dao đ ng c a qu c u , bi t biên đ dao đ ng là 4 cm và th i đi m b t đ u quan sát ( t = 0) là lúc quế ế
c u cách v trí cân b ng + 2 cm và đang chuy n đ ng theo chi u d ng c a tr c t a đ . ươ
3. Tính năng l ng dao đ ng.ượ
4. Tính đ ng năng c a v t lúc:
V t qua v trí có li đ 1 cm.
Vào th i đi m t = 1/6 s
5. Xác đ nh t a đ và th i đi m mà đ ng năng nh h n th năng 3 l n. ơ ế
6. Khi năng l ng dao đ ng tăng lên 2 l n so v i ban đ u thì biên đ dao đ ng c a con l c s thay đ i nh thượ ư ế
nào?
Bài 20 M t v t có kh i l ng m = 1 kg dao đ ng đi u hòa theo ph ng ngang v i chu kì T = 2s. Nó đi qua v trí ượ ươ
cân b ng v i v n t c 31,4 cm/s. Vi t ph ng trình dao đ ng c a v t, ch n t = 0 lúc v t qua v trí cân b ng theo ế ươ
chi u d ng. Tính l c h i ph c tác d ng lên v t vào lúc t = 0,5s. ươ ( ĐHQG - TPHCM 7/1997)
2. M t v t có kh i l ng m dao đ ng đi u hòa v i li đ x đ c bi u di n trên hình v . C năng c a v t là E = ượ ượ ơ
250 J.
a. Vi t ph ng trình dao đ ng c a v t.ế ươ
b. Tìm bi u th c v n t c.
c. Tìm kh i l ng m c a v t. L y ượ
10
2=
π
.
( ĐH Th y L i 07/ 1997)
Bài 21 M t v t A có kh i l ng m ượ 1 = 1 kg n i v i v t B có kh i l ng m ượ 2 = 4,1kg
b ng m t lò xo có đ c ng k = 625 N/m. Đ t h trên bàn nh hình v . ư
Kéo v t A ra kh i v trí cân b ng m t đo n a = 1,6 cm r i th cho dao đ ng.
Tính:
a. Chu kì dao đ ng c a v t A.
b. V n t c c c đ i c a nó trong quá trình dao đ ng.
c. L c tác d ng c c đ i và c c ti u lên m t bàn.
L y g = 10 m/s2. ( ĐH. Kinh t Qu c dân 97)ế
Bài 22 M t lò xo có kh i l ng không đáng k , đ c ng 100 N/m, đ u trên c đ nh, đ u d i treo v t n ng ượ ướ
m = 400g. Kéo v t xu ng d i cách v trí cân b ng theo ph ng th ng đ ng m t đo n ướ ươ
2
cm và truy n v n t c
10
5
cm/s. B qua ma sát.
a. Ch ng minh v t dao đ ng đi u hoà.
b. Vi t ph ng trình dao đ ng c a v t v i đi u ki n ch n g c t a đ v trí cân b ng, tr c Ox h ng xu ng,ế ươ ướ
th i đi m ban đ u v t v trí x = + 1 cm và chuy n đ ng theo chi u d ng Ox. L y ươ
10
2=
π
.
c. Treo thêm v t có kh i l ng m ượ 2, chu kì dao đ ng c a hai v t là 0,5s. Tìm chu kì dao đ ng khi ch treo v t m 2.
( ĐH Giao thông v n t i - Hà N i -
1997)
Bài 23
a. M t v t có kh i l ng m treo vào m t lò xo. V t dao đ ng đi u hòa v i t n s f ượ 1 = 6 Hz, khi treo thêm m t
gia tr ng
m
= 44g thì t n s dao đ ng là f 2 = 5 Hz. Tính kh i l ng m và đ c ng k c a lò xo. ượ
Th y giáo L NG TR N NH T QUANG ƯƠ Tr ng THPT s II M Đ cườ Trang 4
O
10
-10
x(cm)
t(s)
0,5 11,5 22,5
A
B
CH Đ DAO Đ NG C H C- SÓNG C Ơ Ơ V t lí 12 nâng cao Năm h c 2008- 2009
b. Xét con l c trên khi có thêm gia tr ng. th i đi m ban đ u v t có li đ -2cm ( so v i chi u d ng qui c, ươ ướ
l y g c v trí cân b ng) và có v n t c 20π (cm/s) h ng v v trí cân b ng. Vi t ph ng trình dao đ ng c a ướ ế ươ
v t.
L y g =
2
π
= 10m/s2 ( H c vi n Quan h Qu c t 1997) ế
Bài 24 M t con l c lò xo treo theo ph ng th ng đ ng có đ c ng k = 2,7 N/m, kh i l ng qu n ng là m = ươ ượ
300 g.
a. Tính chu kì dao đ ng đi u hòa c a con l c.
b. T v trí cân b ng O, ta kéo qu c u xu ng m t đo n x 1 = 3 cm th ra đ ng th i cung c p cho qu n ng v n
t c v1=12cm/s h ng v v trí cân b ng. Vi t ph ng trình dao đ ng đi u hòa c a qu n ng , ch n g c th iướ ế ươ
gian t i v trí cân b ng theo chiêù d ng. ươ
c. Khi qu n ng đi xu ng đ n v trí cân b ng O, nó tách ra kh i lò xo và r i xu ng m t đ t. V n t c t i đi m ế ơ
ch m đ t là v 2 = 4 m/s. Tính kho ng cách t O đ n m t đ t. ế (ĐH Th y s n Nha Trang 1997)
Bài 25 Treo qu c u có kh i l ng m vào lò xo có đ c ng k thì khi qu c u đ ng yên cân b ng lò xo dãn ra ượ
m t đo n
l
= 4cm. Kéo qu c u theo ph ng th ng xu ng d i ( ch n chi u n y là chi u d ng) m t đo n ươ ướ ươ
nh r i buông không v n t c đ u. B qua kh i l ng lò xo và l c c n c a môi tr ng. L y g = 10 m/s ượ ườ 2
2
π
=
10.
a. Tính chu kì dao đ ng c a qu c u.
b. Vi t ph ng trình dao đ ng c a qu c u, bi t r ng khi đi qua v trí cân b ng v n t c c a qu c u có đ l nế ươ ế
v = 31,4cm/s (Ch n g c th i gian là lúc buông v t.)
c. Khi qu c u cách v trí cân b ng 1 cm thì v n t c b ng bao nhiêu? (CĐ S Ph m TPHCM 97)ư
Bài 26 M t con l c lò xo treo th ng đ ng g m m t v t có kh i l ng m = 100g và m t lò xo có kh i l ng ượ ượ
không đáng k , có đ c ng k = 40 N/m. Kéo v t theo ph ng th ng đ ng xu ng d i cách v trí cân b ng m t ươ ướ
đo n 3 cm và th nh cho v t dao đ ng đi u hòa. Ch n g c t a đ O trùng v i v trí cân b ng, tr c Ox có
ph ng th ng đ ng, chi u d ng là chi u v t b t đ u chuy n đ ng , g c th i gian là lúc b t đ u th v t. L yươ ươ
g = 10 m/s2.
a. Vi t ph ng trình dao đ ng c a v t.ế ươ
b. Tính v n t c c c đ i c a v t và c năng dao đ ng c a con l c. ơ
c. Tính l c đàn h i c a lò xo tác d ng vào v t t i v trí v t có li đ x = + 2 cm
( Đ thi TNTHPT năm h c 2004 - 2005)
Bài 27 Dùng ph ng pháp véc t quay Frexnel đ tìm ph ng trình dao đ ng t ng h p:ươ ơ ươ
a. x1 = 5cos3t (cm) x2 = 5sin3t (cm)
b. x1 = 3cos(
t
ω
-
6
π
) cm x2 = 3cos(
t
ω
+
2
π
) cm
c. x1 = 5cos
t
ω
cm x2 = 4sin(
t
ω
+
6
π
) cm
Bài 28 Có 2 dao đ ng cùng ph ng, cùng t n s góc sau. Hãy dùng 3 cách khác nhau đ tìm ph ng trình dao ươ ươ
đ ng t ng h p x 1 = 2cos
π
t (cm) và x2 = 2sin
π
t (cm).
Bài 29 Dùng ph ng pháp véc t quay Frexnel đ tìm ph ng trình dao đ ng t ng h p:ươ ơ ươ
a. x1 = 2cos(2t +
6
π
) cm và x2 = 2
3
cos(2t +
3
2
π
) cm
b. x2 = 3cos(ωt +
4
π
) cm và x2 = 3
3
cos( ωt +
4
3
π
) cm
Bài 30 M t v t th c hi n đ ng th i hai dao đ ng đi u hòa cùng ph ng, cùng t n s góc ω. Dao đ ng 1 có biên ươ
đ 300mm, có pha ban đ u b ng 0. Dao đ ng th 2 có biên đ 77mm và có pha ban đ u là -
2
π
. Dao đ ng th 3
có biên đ là 250mm và có pha ban đ u là
2
π
. Dùng phép v Frexnel đ vi t ph ng trình c a dao đ ng t ng ế ươ
h p.
Bài 31 M t v t th c hi n đ ng th i hai dao đ ng đi u hoà cùng ph ng. Các ph ng trình dao đ ng đi u hoà ươ ươ
là: x1 = 2cos(20πt + π/3) cm và x2 = 4cos( 20πt + π/4) cm.
a. Xác đ nh chu kì, t n s c a các dao đ ng thành ph n và đ l ch pha c a hai dao đ ng trên.
Th y giáo L NG TR N NH T QUANG ƯƠ Tr ng THPT s II M Đ cườ Trang 5