Đào tạo nghề nuôi trồng thủy sản nước mặn, nước lợ - tạo sinh kế cho nông dân tỉnh Kiên Giang trong điều kiện biến đổi khí hậu

Đào tạo nghề nuôi trồng ...<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ĐÀO TẠO NGHỀ NUÔI TRỒNG THỦY SẢN NƯỚC MẶN,<br /> NƯỚC LỢ - TẠO SINH KẾ CHO NÔNG DÂN TỈNH KIÊN GIANG<br /> TRONG ĐIỀU KIỆN BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU<br /> Vòng Thình Nam*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Biến đổi khí hậu (BĐKH) đã làm cho tỉnh mạnh thủy sản của nước ta bằng hoạt động<br /> Kiên Giang bị ngập mặn, nhiễm mặn ở nhiều đào tạo nghề nuôi trồng thủy sản nước mặn,<br /> khu vực, diện tích các loại cây trồng vật nước lợ. Thực hiện nghiên cứu này, tác giả<br /> nuôi nước ngọt bị thu hẹp, đe dọa đời sống đã sử dụng phương pháp thống kê mô tả,<br /> của người dân nông thôn, nhất là các nơi có phân tích trên cơ sở dữ liệu thứ cấp; khảo sát<br /> nhiều hộ nghèo như vùng U Minh Thượng, người lao động nông thôn ở những vùng bị<br /> vùng tứ giác Long Xuyên. Trước tình hình đó, ngập mặn, nhiễm mặn.<br /> đòi hỏi phải chủ động ứng phó tạo sinh kế Từ khóa: Đào tạo nghề, Nước mặn nước<br /> mới cho người dân đồng thời khai thác thế lợ, Sinh kế, Biến đổi khí hậu<br /> <br /> TRAINING OF AQUACULTURE AND WATERFISH AQUACULTURE TRAINING<br /> FOR KIEN GIANG PROVINCIAL FARMERS<br /> IN CLIMATE CHANGE CONDITIONS<br /> <br /> <br /> ABSTRACT to take action in responding for people life<br /> while exploiting the strength of our country’s<br /> Climate change has caused KienGiang<br /> aquaculture with marine and brackish water<br /> province to be submerged in salt water,<br /> aquaculture. In this research, the author used<br /> salinity intrusion in many areas, the area<br /> the described statistical method, analyzed it<br /> of crops and animals freshwater has been<br /> on the basic of a secondary database; Survey<br /> shrunk, threatening the lives of rural people.<br /> of rural workers in salt-marsh areas.<br /> Especially, there are many poor households<br /> such as U Minh Thuong, Long Xuyen Key words: Vocational training,<br /> quadrangle. In that situation, it is necessary brackish water, livelihoods, climate change<br /> <br /> 1. DẪN NHẬP<br /> đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có Kiên<br /> Biến đổi khí hậu ảnh hưởng nghiêm Giang. Diện tích đất bị ngập mặn, nhiễm<br /> trọng đến nước ta, nhất là các tỉnh ven biển mặn ngày càng nhiều, ảnh hưởng đến cây<br /> <br /> <br /> *<br /> Tiến sĩ, Giảng viên trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TP.HCM<br /> <br /> 27<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> trồng, vật nuôi, đe dọa sinh kế của người kiện thổ nhưỡng của từng địa phương, có khả<br /> dân. Để tạo sinh kế cho người dân ở nông năng ứng dụng khoa học kỹ thuật cao nhằm<br /> thôn trong điều kiện ngập mặn, nhiễm mặn, tạo ra nhiều sản phẩm có chất lượng, có giá<br /> cần phải chủ động chuyển đổi cây trồng, vật trị, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước<br /> nuôi nước mặn, nước lợ, đồng thời phát triển và xuất khẩu. Xác định đây là một sinh kế<br /> nghề nuôi trồng thủy sản nước mặn, nước mới trong điều kiện BĐKH, đồng thời chủ<br /> lợ (NTTSNMNL) tại các địa phương bị ảnh động khai thác tiềm năng, thế mạnh của Kiên<br /> hưởng nặng, nhất là vùng U Minh Thượng (có Giang để phát triển kinh tế xã hội.<br /> diện tích rộng lớn bao gồm 4 huyện: An Biên, Ở phía biển Tây, nước mặn ảnh hưởng<br /> An Minh, Vĩnh Thuận và U Minh Thượng). đến tỉnh Kiên Giang thông qua các sông<br /> Nghề NTTSNMNL đã được người dân khai chính như: sông Cái Lớn, Cái Bé, Giang<br /> thác từ lâu nhưng còn mang nặng tính truyền Thành, Rạch Giá, Rạch Sỏi,… sau đó theo hệ<br /> thống, mới dừng lại ở hình thức truyền nghề, thống kênh đào và mương, lạch vào sâu nội<br /> học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, chưa được tổ đồng. Độ mặn trên sông rạch cao nhất vào<br /> chức đào tạo nghề có tính chuyên nghiệp cao các tháng mùa khô, đặc biệt là vào tháng 3,<br /> nên không phát triển mạnh và chưa hiệu quả. 4 hàng năm. Thời gian ngập mặn thường kéo<br /> Vì vậy, để phát triển nghề NTTSNMNL, cần dài trên dưới 3 tháng. Vào mùa mưa, độ mặn<br /> phải tổ chức đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, trên các sông rạch có xu hướng giảm.<br /> các loại cây trồng, vật nuôi phù hợp với điều<br /> <br /> Bảng 1: BĐKH làm tăng độ mặn ở các vùng ven biển tỉnh Kiên Giang<br /> <br /> Độ mặn<br /> Khoảng<br /> lớn nhất So sánh tăng (+)/giảm (-)<br /> Stt Trạm Sông rạch cách từ<br /> tháng 1 với cùng kỳ năm 2015<br /> biển (km)<br /> (g/l)<br /> <br /> 2016 2015<br /> 1 Xẻo Rô Cái Lớn 10 15,8 11,0 + 4,8<br /> <br /> 2 Gò Quao Cái Lớn 40 5,2 3,0 + 2,2<br /> <br /> <br /> Nguồn: Trần Bá Hoằng, Viện Khoa học thủy lợi Miềm Nam [4]<br /> <br /> 2. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ - phía Bắc giáp Campuchia có đường biên giới<br /> XÃ HỘI TỈNH KIÊN GIANG dài 56,8km, với hơn 200 km bờ biển và 105<br /> 2.1. Đặc điểm tự nhiên hòn đảo nổi lớn nhỏ. Dân số năm 2015 là<br /> 1.762.281 người, phân bố không đều, thường<br /> Tỉnh Kiên Giang có diện tích tự nhiên là<br /> tập trung ở ven trục lộ giao thông, kênh rạch,<br /> 6.348,53 km2, bằng 1,9% diện tích cả nước.<br /> sông ngòi và ở một số đảo lớn [1]. Địa bàn<br /> Phía Đông Bắc giáp tỉnh An Giang, Cần Thơ<br /> tỉnh Kiên Giang được chia thành 4 vùng kinh<br /> và Hậu Giang; phía Nam giáp tỉnh Cà Mau<br /> tế: Tứ giác Long Xuyên, Tây sông Hậu, U<br /> và Bạc Liêu; phía Tây giáp Vịnh Thái Lan;<br /> <br /> 28<br />  Đào tạo nghề nuôi trồng ...<br /> <br /> <br /> Minh Thượng và vùng Đảo và hải đảo. Trong của tỉnh. Tuy nhiên, một số chỉ tiêu quan<br /> đó, vùng U Minh Thượng là vùng sâu, vùng trọng như nuôi tôm công nghiệp, kim ngạch<br /> xa, có nhiều khó khăn và nhiều hộ nghèo xuất khẩu, xây dựng nông thôn mới… đạt<br /> nhất tỉnh. Vùng U Minh Thượng có diện tích thấp. Đời sống một bộ phận nhân dân còn<br /> tự nhiên khoảng 1.879,4 km2, chiếm 29,6% nhiều khó khăn; chất lượng nguồn nhân lực<br /> diện tích toàn tỉnh, được giới hạn bởi sông chuyển biến chưa nhiều; hạn chế, yếu kém ở<br /> Cái Lớn và ranh giới tỉnh Cà Mau. Đây là lĩnh vực khoa học và công nghệ, văn hóa, y<br /> vùng vừa nhiễm mặn vừa nhiễm phèn, mưa tế, giáo dục, bảo vệ môi trường chậm khắc<br /> nhiều hay bị úng và bị hạn vào mùa khô. Khu phục.[1]<br /> vực này gồm các huyện An Biên, An Minh,<br /> 3. THỰC TRẠNG ĐÀO TẠO NGHỀ<br /> Vĩnh Thuận và U Minh Thượng. Có thể chia<br /> NTTSNMNL TẠI TỈNH KIÊN GIANG<br /> vùng U Minh Thượng thành các tiểu vùng<br /> NTTS như sau: 3.1. Khái quát hoạt động đào tạo nghề<br /> NTTSNMNL<br /> - Vùng nuôi tôm nước mặn và tôm<br /> nước lợ 3.1.1. Các cơ sở có tham gia đào tạo<br /> nghề NTTSNMNL<br /> - Vùng nuôi thủy sản nước ngọt<br /> - Vùng nuôi cá dưới tán rừng tràm Hiện nay, ở Kiên Giang, có trường đại<br /> học mới được thành lập và các trường đại học<br /> Các vùng này được bố trí theo những khu<br /> nơi khác đến liên kết đào tạo như: Đại học<br /> vực có điều kiện thổ nhưỡng phù hợp.<br /> Nha Trang, Đại học Huế… nhưng chỉ đào tạo<br /> 2.2. Đặc điểm kinh tế xã hội nhân lực trình độ cao. Để đáp ứng nhu cầu<br /> Theo văn kiện Đại hội Đảng bộ tỉnh Kiên đào tạo nghề cho người lao động, UBND tỉnh<br /> Giang lần thứ IX, qua 5 năm thực hiện kế Kiên Giang đã phê duyệt qui hoạch mạng<br /> hoạch phát triển kinh tế - xã hội (từ 2010 - lưới các cơ sở đào tạo nghề trên toàn tỉnh,<br /> 2015), tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) trong đó có nhiều trường tham gia đào tạo<br /> bình quân đạt 10,35%/năm, thu nhập bình nghề NTTS nước mặn, nước lợ với các trình<br /> quân đầu người năm 2015 đạt 2.515 USD, độ: sơ cấp, trung cấp, cao đẳng và cả các lớp<br /> gấp 2 lần so với năm 2010. Cơ cấu kinh tế đào tạo nghề dưới 3 tháng cho nông dân để<br /> với nhóm ngành Nông - lâm - thủy sản chiếm giúp họ có thể thực hiện NTTS ngay sau khi<br /> tỷ trọng cao: từ 42,57% năm 2010 giảm còn học. Hiện tại, hệ thống các cơ sở giáo dục<br /> 35,14% năm 2015; Dịch vụ tăng từ 33,04% nghề nghiệp của Kiên Giang gồm 31 cơ sở,<br /> lên 40,44%; Công nghiệp – xây dựng giữ ở được phân bổ trên khắp địa bàn tỉnh, gồm các<br /> mức 24,42%. Lĩnh vực nông – lâm – thủy trường: trường Cao đẳng, trường Trung cấp,<br /> sản duy trì mức tăng trưởng khá, bình quân Trung tâm dạy nghề, Trung tâm Dịch vụ việc<br /> 5,75%/năm và giữ vai trò quyết định đối với làm, Trung tâm Khuyến nông, Hội Làm vườn,<br /> tốc độ tăng trưởng của tỉnh.[1] Trung tâm Giáo dục thường xuyên. Trong số<br /> Kinh tế biển có bước phát triển khá toàn đó có các trường được xem là chủ lực trong<br /> diện, góp phần quan trọng vào kinh tế của hoạt động động đào tạo nghề NTTSNMNL<br /> tỉnh, tốc độ tăng trưởng đạt 11,4%/năm, trên toàn tỉnh:<br /> tỷ trọng kinh tế biển chiếm 75,6% GDP - Trường Cao đẳng nghề Kiên Giang tọa<br /> <br /> <br /> 29<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> lạc tại thành phố Rạch Giá là trường có qui quy mô tuyển sinh của nhà trường 1.480 học<br /> mô lớn nhất tại Kiên Giang, với tổng diện tích sinh/năm. Điểm nổi bật của trường là đào<br /> 562.962 m2. Tổng số cán bộ quản lý và giáo tạo theo đơn đặt hàng của các nhà máy và<br /> viên của nhà trường là 130 người, với tổng DN trên địa bàn 4 huyện; đào tạo tại các xã<br /> quy mô tuyển sinh được cấp phép cho tất cả đảo thuộc huyện Kiên Hải và Phú Quốc; đào<br /> ngành nghề và các trình độ đào tạo là 2.550 tạo cho huyện Giang Thành, thị xã Hà Tiên.<br /> học sinh/năm, trong đó nghề NTTSNMNL là Ngoài ra, còn có các trung tâm khác cũng<br /> 55 học sinh/năm. tham gia đào tạo nghề NTTSNMNL như:<br /> - Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật TTGDTX huyện An Minh, TTDN và hỗ trợ<br /> Kiên Giang là trường có bề dày trong công nông dân, TT Dạy nghề Thanh niên, Trung<br /> tác đào tạo nguồn nhân lực phục vụ sự phát tâm Khuyến nông, Hội Làm Vườn nhưng qui<br /> triển của tỉnh, trường được xây dựng và mô còn nhỏ.<br /> thành lập từ năm 1965, với đội ngũ cán bộ Từ chủ trương đẩy mạnh hoạt động<br /> quản lý và giáo viên là 208 người, tổng quy đào tạo nghề NTTSNMNL, đến nay nhiều<br /> mô tuyển sinh được cấp phép là 6.450 học hộ nông dân đã biết thêm một nghề mới để<br /> sinh/năm. tạo sinh kế ngay chính mảnh đất ngập mặn,<br /> - Trường Trung cấp nghề Dân tộc Nội trú nhiễm mặn của mình và nhiều mảnh đất bị bỏ<br /> tỉnh Kiên Giang tọa lạc tại ấp Xẻo Chác, xã hoang nay cũng được cải tạo để nuôi trồng,<br /> Long Thạnh, huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên người dân có thu nhập để trang trải cho cuộc<br /> Giang. Đây là trường đặc thù, đào tạo nghề sống ấm no và nhiều hộ còn làm giàu. Nếu<br /> cho con, em đồng bào dân tộc thiểu số trên nhìn rộng hơn dưới góc độ xã hội, thì những<br /> địa bàn tỉnh, số luợng học sinh người dân hộ nông dân tuy nhỏ, nhưng chính họ đã sản<br /> tộc thiểu số tuyển sinh hàng năm chiếm 80% xuất tạo ra sản phẩm để cung cấp cho xã hội,<br /> trong tổng số học sinh được tuyển. Quy mô góp phần phát triển kinh tế xã hội tỉnh Kiên<br /> đào tạo hàng năm của trường là 1.350 học<br /> Giang. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc<br /> sinh/năm, trong đó trình độ trung cấp nghề<br /> tế ngày càng sâu rộng, hoạt động đào tạo<br /> NTTSNMNL là 60 học sinh/năm.<br /> nghề NTTSNMNL có ý nghĩa quan trọng,<br /> - Trường Trung cấp nghề Vùng U Minh không chỉ dừng lại ở mục đích tạo sinh kế<br /> Thượng, là một trường nằm ở trung tâm của cho nông dân mà còn phát triển ngành thủy<br /> huyện U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang. Địa sản, khai thác lợi thế của Kiên Giang.<br /> bàn tuyển sinh của nhà trường trong phạm vi<br /> 3.1.2. Năng lực đào tạo nghề NTTSNMNL<br /> của 4 huyện (An Biên, An Minh, Vĩnh Thuận<br /> của các trường trên toàn tỉnh<br /> và U Minh Thượng). Trường có tổng số cán<br /> bộ quản lý, giáo viên, nhân viên là 24 người. * Mạng lưới các trường đào tạo nghề<br /> Cơ cấu tổ chức gồm 4 phòng, 3 khoa chuyên NTTSNMNL trên địa bàn<br /> môn đào tạo các hệ: Trung cấp, sơ cấp, nghề Số lượng các trường có tham gia đào<br /> ngắn hạn dưới 3 tháng.[3] tạo nghề trên toàn tỉnh Kiên Giang hiện nay<br /> - Trường Trung cấp nghề vùng Tứ Giác là 10 cơ sở đào tạo. Số học viên học nghề<br /> Long Xuyên tọa lạc ấp Ba Núi, xã Bình An, NTTSNMNL hàng năm do các trường đào<br /> huyện Kiên Lương, tỉnh Kiên Giang. Tổng tạo trung bình trên 1000 người/năm (bảng 2).<br /> <br /> <br /> <br /> 30<br />  Đào tạo nghề nuôi trồng ...<br /> <br /> <br /> Bảng 2: Số lượng người học nghề NTTSNMNL tại các trường ở Kiên Giang<br /> Tổng<br /> TT CƠ SỞ ĐÀO TẠO 2012 2013 2014 2015 2016<br /> cộng<br /> 1 Trường CĐ nghề KG 81 54 135<br /> 2 Trường CĐ Kinh tế- Kỹ thuật 33 25 58 93 34 243<br /> 3 Trường TCN DTNT 187 337 530 126 76 1.256<br /> 4 Trường TCN vùng Tứ giác Long Xuyên 224 52 127 67 93 563<br /> 5 Trường TCN vùng U Minh Thượng 125 173 201 261 125 885<br /> 6 TTGDTX H. An Minh 152 61 82 29 90 414<br /> 7 TTDN và hỗ trợ nông dân 0 553 356 298 209 1,416<br /> 8 TTDN Thanh Niên 218 102 48 53 140 561<br /> 9 Trung tâm Khuyến nông 132 191 246 289 165 1,023<br /> 10 Hội Làm Vườn 64 127 63 52 56 362<br /> Tổng cộng: 1.216 1.675 1.711 1.268 988 6.858<br /> <br /> Nguồn: Tác giả tổng hợp từ Báo cáo hàng năm của Sở lao động – TB&XH Kiên Giang<br /> <br /> Từ đó cho thấy khả năng đào tạo của viên và cán bộ quản lý của các trường có<br /> các trường đào tạo nghề NTTSNMNL ở tỉnh tham gia đào tạo nghề NTTSNMNL tại Kiên<br /> Kiên Giang là rất lớn. Tuy nhiên, nếu chỉ tính Giang hiện nay là 666 người, họ có chuyên<br /> riêng hai trường Trung cấp nghề vùng Tứ môn nghiệp vụ phù hợp với các ngành đào<br /> Giác Long Xuyên và Trung cấp nghề vùng U tạo NTTSNMNL. Trình độ của đội ngũ giáo<br /> Minh Thượng thì khả năng đào tạo còn quá viên: sau đại học 16,82% (112/666), đại học<br /> khiêm tốn so với nhu cầu nhân lực nghề của 66,21% (441/666), trình độ khác 16,97%<br /> 2 địa phương này. (113/666). Với thực trạng trình độ này cho<br /> thấy lực lượng giáo viên có mặt bằng trình độ<br /> Bên cạnh việc qui hoạch mạng lưới các<br /> tương đối cao, đại học chiếm đa số.<br /> trường đào tạo nghề, nhiều vấn đề khác như:<br /> đội ngũ giáo viên, chương trình đào tạo, nội Như vậy, với trình độ của lực lượng giáo<br /> dung đào tạo… luôn cần được quan tâm cập viên của các trường hiện nay đa số có khả<br /> nhật, đổi mới theo hướng tiên tiến, hiện đại năng giảng dạy tốt, có thể đảm đương công<br /> việc giảng dạy trên địa bàn tỉnh Kiên Giang.<br /> để người học luôn tiếp cận được với kiến<br /> Tuy nhiên, đối với trường trung cấp nghề<br /> thức mới để áp dụng vào thực tiễn có hiệu<br /> vùng Tứ giác Long Xuyên và trường trung<br /> quả hơn, đồng thời nuôi trồng, sản xuất sản<br /> cấp nghề vùng U Minh Thượng thì lực lượng<br /> phẩm có chất lượng tốt hơn, đáp ứng nhu cầu<br /> giáo viên còn quá ít (23-24 người) và trình độ<br /> của thị trường.<br /> thấp hơn mặt bằng chung của cả mạng lưới<br /> * Đội ngũ giáo viên của các trường có trong tỉnh. Với lực lượng này, khó có thể đảm<br /> tham gia đào tạo nghề NTTSNMNL được được công tác đào tạo cho cả hai vùng<br /> Theo số liệu của Sở Lao động – TB&XH có diện tích rộng lớn: Tứ giác Long Xuyên<br /> tỉnh Kiên Giang, tổng số giảng viên, giáo và U Minh Thượng. Hơn nữa, với lực lượng<br /> <br /> 31<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> ít người và công việc giảng dạy nhiều, giáo chuyên môn phục vụ cho yêu cầu giảng dạy<br /> viên không có điều kiện và thời gian để bồi cao hơn.<br /> dưỡng, trau dồi, nâng cao trình độ, kiến thức<br /> <br /> Bảng 3: Trình độ giáo viên các trường đào tạo nghề NTTSNMNL Kiên Giang<br /> <br /> Trình độ<br /> GV và Cử<br /> Tên cơ sở<br /> CBQL Tiến Thạc nhân / Cao Trung<br /> TT<br /> Khác<br /> sĩ sĩ đẳng cấp<br /> Kỹ sư<br /> 1 Trường CĐN Kiên Giang 130 18 94 2 3 13<br /> 2 Trường CĐ Kinh tế- Kỹ thuật 208 4 74 111 3 10 6<br /> 3 Trường TCN Dân tộc nội trú 38 4 33 1<br /> 4 Trường TCN vùng Tứ giác Long Xuyên 23 2 21<br /> 5 Trường TCN vùng U Minh Thượng 24 1 23<br /> 6 TTGDTX huyện An Minh 16 14 1 1<br /> 7 TTDN và hỗ trợ nông dân 49 3 28 13 2 3<br /> 8 TT Dạy nghề Thanh niên 17 14 2 1<br /> 9 Trung tâm Khuyến nông 150 6 96 10 25 9<br /> 10 Hội Làm Vườn 11 7 4<br /> Tổng cộng: 666 4 108 441 40 41 32<br /> <br /> Nguồn: Tác giả tổng hợp các báo cáo của Sở Lao động – TB&XH tỉnh Kiên Giang<br /> * Chương trình đào tạo NTTSNMNL của các trường<br /> <br /> Đến nay, các trường đào tạo nghề nước đã nuôi những loài mới như: Le le, vịt<br /> NTTSNMNL trên địa bàn tỉnh Kiên Giang đã biển đại xuyên chi phí thấp, giá trị thu được<br /> đào tạo gồm 16 chương trình đào tạo (CTĐT). rất cao; hoặc các loài khác phù hợp với thổ<br /> Với số lượng này cho thấy CTĐT của các nhưỡng của điều kiện của một số địa phương<br /> trường tương đối phong phú, đa dạng. Tuy như: nghêu, sò, trồng các loại rong biển, tảo<br /> nhiên, CTĐT còn có sự trùng lắp và mang biển… có giá trị kinh tế cao.<br /> tính phổ biến cao, chưa có nhiều CTĐT nuôi * Số lượng người học nghề NTTSNMNL<br /> trồng các loài mới mang lại giá trị kinh tế cao tại các trường trong những năm qua<br /> cho người học, đồng thời chưa có các CTĐT<br /> Số người học nghề NTTS trong những<br /> dựa trên kỹ thuật NTTS tiên tiến hiện đại. Vì<br /> năm trước đây rất lớn. Tuy nhiên, 03 năm<br /> vậy, chưa thu hút được nhiều người học mà<br /> gần đây, số lượng người học sụt giảm nghiêm<br /> thậm chí số người học còn bị sụt giảm trong<br /> trọng, trên toàn tỉnh giảm từ 1.7111 người<br /> các năm gần đây.<br /> năm 2014 xuống còn 988 người năm 2016<br /> Hiện nay, ở nhiều địa phương khác trên cả (bảng 2). Sự giảm sút nghiêm trọng này có<br /> <br /> <br /> 32<br />  Đào tạo nghề nuôi trồng ...<br /> <br /> <br /> nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân dụng, cải tạo thành ao nuôi trồng mang lại giá<br /> là do CTĐT của các trường chưa thu hút trị kinh tế cao.<br /> người học, có tới 45% (27/60) người được * Góp phần tăng trưởng kinh tế của tỉnh<br /> hỏi thích học nuôi trồng những loài mang lại Kiên Giang ở mức cao<br /> giá trị kinh tế cao. Mặt khác, hoạt động đào<br /> Đào tạo nghề tạo sinh kế cho người dân,<br /> tạo chưa gắn với hoạt động thực tế tại các<br /> giúp họ ổn định cuộc sống và đóng góp vào<br /> doanh nghiệp (DN) và chưa được thực hiện<br /> tăng trưởng kinh tế xã hội của tỉnh ở mức cao.<br /> nhiều tại các ao hồ nuôi trồng thực nghiệm để<br /> Tăng trưởng GDP toàn tỉnh tăng mỗi năm<br /> tăng tính thực tiễn, tăng tính tích cực học tập<br /> trên 10% trong suốt giai đoạn 2010-2015.<br /> nơi người học. Vì vậy, mức độ thu hút người<br /> Tình hình an ninh trật tự được cải thiện đáng<br /> học thấp. Người học không thấy được sự<br /> kể, bộ mặt kinh tế xã hội của tỉnh được thay<br /> khác biệt giữa đến trường học nghề và truyền<br /> đổi từ thành thị đến nông thôn. Đáng chú ý<br /> nghề. Qua đó cho thấy, mức độ đáp ứng của<br /> nhất là vùng U Minh Thượng bao gồm những<br /> các trường về nhu cầu học nghề NTTSNMNL<br /> huyện vùng sâu, vùng xa có nhiều hộ nghèo<br /> chưa cao.<br /> thời gian qua đã được cải thiện rất nhiều. Đến<br /> 3.2. Đánh giá thực trạng đào tạo nghề nay, nhiều hộ dân đã thoát nghèo và có sinh<br /> NTTSNMNL tại tỉnh Kiên Giang kế ổn định.<br /> Thực hiện chủ trương của nhà nước về * Cải thiện một số chỉ số an sinh xã hội<br /> xóa đói giảm nghèo, tạo sinh kế cho người<br /> Tình hình an sinh xã hội của tỉnh Kiên<br /> dân nông thôn trong điều kiện BĐKH, các<br /> Giang trong những năm gần đây được cải<br /> trường đào tạo nghề đã có những nỗ lực trong<br /> thiện thông qua các chỉ số quan trọng:<br /> đào tạo nghề NTTSNMNL trong những năm<br /> vừa qua, từ đó cũng đã gặt hái được nhiều - Giải quyết việc làm cho người lao động,<br /> mỗi năm trên 30.000 lượt.[2]<br /> thành quả rất đáng khích lệ.<br /> - Giảm tỷ lệ thất nghiệp từ 3,45% còn<br /> 3.2.1. Những thành quả đạt được<br /> 2,44%.[2]<br /> * Tạo sinh kế cho người dân nông thôn<br /> - Số hộ thoát nghèo bình quân mỗi năm<br /> trong điều kiện BĐKH<br /> 8.689 hộ trong giai đoạn 2010-2015.[2]<br /> Trong những năm qua các trường đào tạo<br /> - Đào tạo nghề NTTSNMNL đã góp phần<br /> nghề đã có nhiều nỗ lực trong các hoạt động<br /> giảm số hộ nghèo trên toàn tỉnh. Nhờ có<br /> đào tạo. Từ đó đã tạo sinh kế cho người dân<br /> nghề NTTS mà người dân mạnh dạn làm ăn,<br /> nông thôn, tạo thêm việc làm cho người lao<br /> cải thiện thu nhập, ổn định cuộc sống, thoát<br /> động, giảm tỷ lệ thất nghiệp, mang lại thu nghèo và đã có một số hộ bắt đầu có tích lũy<br /> nhập cho nhiều hộ gia đình nên số hộ nghèo để đầu tư lớn hơn. Đưa số hộ nghèo từ 34.973<br /> đã giảm đáng kể. Nhiều diện tích đất được hộ năm 2010 xuống còn 6.070 hộ năm 2015.<br /> khai thác hiệu quả hơn trước. Thậm chí có Tỷ lệ giảm bình quân trong cả giai đoạn là<br /> những mảnh ruộng trước đây bị nhiễm mặn 16,53%/năm. Đây là thành tích rất đáng trân<br /> phải bỏ hoang, nay lại có được đưa vào sử trọng.[2]<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 33<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> Bảng 4: Số hộ nghèo giảm qua các năm giai đoạn 2010 - 2015<br /> <br /> Địa phương ĐVT 2010 2011 2012 2013 2014 2015<br /> Tỉnh Kiên Giang hộ 34.973 29.066 23.294 19.742 14.867 6.070<br /> Vùng U Minh Thượng hộ 13.982 12.168 9.839 8.404 6.197 2.902<br /> - Huyện An Biên hộ 4.253 4.317 3.448 3.013 1.716 1.106<br /> - Huyện An Minh hộ 3.973 3.524 2.880 2.415 2.092 641<br /> - Huyện U Minh Thượng hộ 2.570 2.143 1.863 1.566 1.315 539<br /> - Huyện Vĩnh Thuận hộ 3.186 2.184 1.648 1.410 1.074 616<br /> <br /> Nguồn: Kết quả điều tra hộ nghèo từng năm của Sở Lao động – TB&XH tỉnh Kiên Giang;<br /> Báo cáo Tổng kết giai đoạn của ngành Lao động – TB&XH tỉnh Kiên Giang.<br /> * Thay đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi theo hướng có lợi<br /> <br /> Phát triển đào tạo nghề NTTSNMNL năm 2015, tăng bình quân 10,9%/năm. Song<br /> đã góp phần thay đổi cơ cấu cây trồng vật song với việc tăng diện tích nuôi trồng, sản<br /> nuôi theo hướng tạo ra giá trị kinh tế cao lượng cũng tăng liên tục qua các năm. Tổng<br /> hơn trước đây. Diện tích NTTSNMNL tăng sản lượng năm 2010 đạt 97.673 tấn, tăng lên<br /> mạnh qua các năm, diện tích nuôi trồng từ 183.423 tấn vào năm 2015, tăng bình quân<br /> 120.527 ha năm 2010 tăng lên 202.372 ha 13,4%/năm.<br /> <br /> Bảng 5: Thực trạng phát triển NTTS của tỉnh Kiên Giang giai đoạn 2010-2015<br /> <br /> Giai đoạn 2010-2015 Tăng<br /> Hạng<br /> STT ĐVT Năm Năm Năm Năm Năm Năm BQ<br /> mục<br /> 2010 2011 2012 2013 2014 2015 (%)<br /> Diện<br /> 1 Ha 120.527 135.447 114.777 126.920 169.232 202.372 10,9<br /> tích<br /> Sản<br /> 2 Tấn 97.673 109.558 127.033 143.986 173.080 183.423 13,4<br /> lượng<br /> Cá Tấn 46.071 44.046 47.371 55.114 66.268 67.451 7,9<br /> Tôm Tấn 34.765 39.968 40.292 41.978 51.430 52.210 8,5<br /> Thủy<br /> sản Tấn 16.837 25.544 39.370 46.894 55.382 63.762 30,5<br /> khác<br /> Nguồn: Tác giả tổng hợp từ Niên giám thống kê tỉnh Kiên Giang năm 2015<br /> <br /> Đào tạo nghề NTTS đã góp phần khai dụng khoa học kỹ thuật để tăng năng suất,<br /> thác tiềm năng, lợi thế nguồn lực con người góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu<br /> và lợi thế so sánh ngành thủy sản của đất lao động, ứng phó với BĐKH đồng thời khai<br /> nước. Sau học nghề người dân đã biết ứng thác tiềm năng của tỉnh Kiên Giang.<br /> <br /> 34<br />  Đào tạo nghề nuôi trồng ...<br /> <br /> <br /> 3.2.2. Những vấn đề tồn tại hoạt động đào tạo không cao, không đáp ứng<br /> Bên cạnh những thành quả đạt được, hoạt được nhu cầu của người học.<br /> động đào tạo nghề NTTSNMNL tại tỉnh Kiên - Đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên<br /> Giang cũng tồn tại nhiều vấn đề cần có giải môn tương đối cao, đa số trẻ nhưng thiếu<br /> pháp khắc phục: kinh nghiệm, số lượng lại không nhiều, nhất<br /> - Qua phân tích ở trên, cho thấy mạng là tại trường trung cấp nghề vùng Tứ Giác<br /> lưới đào tạo nghề của các trường tại tỉnh Kiên Long Xuyên và trường trung cấp nghề vùng<br /> Giang tương đối lớn. Tuy nhiên, nếu chỉ tính U Minh Thượng (chỉ có 23 - 24 giáo viên).<br /> riêng đào tạo nghề NTTS nước, nước lợ thì Số lượng giáo viên ít, công việc nhiều nên<br /> qui mô của các trường còn quá nhỏ. Chẳng họ không có điều kiện đi bồi dưỡng, tự trau<br /> hạn, trường trung cấp nghề vùng U Minh dồi kiến thức… để nâng cao trình độ chuyên<br /> Thượng hay trường trung cấp nghề Tứ giác môn, phục vụ công tác giảng dạy.<br /> Long Xuyên, khả năng đào tạo không đáp - Người dân nông thôn còn nặng tâm lý và<br /> ứng đủ nhu cầu nhân sự của cả vùng chuyên thói quen thích truyền nghề hơn là học nghề,<br /> về NTTS. chưa thấy được lợi ích của việc áp dụng kiến<br /> - Chương trình đào tạo NTTSNMNL của thức, khoa học kỹ thuật vào công việc nuôi<br /> các trường nghề trên địa bàn đến nay tương trồng để nâng cao hiệu quả.<br /> đối nhiều (16 nghề), riêng Trường trung cấp<br /> 4. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐÀO TẠO<br /> nghề Vùng U Minh có 6 ngành nghề, nhưng<br /> NGHỀ NTTSNMNL TẠI TỈNH KIÊN GIANG<br /> đa số các chương trình này đã có từ lâu, thiếu<br /> Để góp phần thực hiện mục tiêu chung<br /> cập nhật và đào tạo nuôi trồng những loài khá<br /> của Chính phủ đề ra và các mục tiêu cụ thể<br /> phổ biến, chưa có những CTĐT nuôi trồng<br /> của UBND tỉnh Kiên Giang về đào tạo nghề;<br /> những loài mới lạ, có giá trị kinh tế cao để<br /> Qua phân tích, đánh giá thực trạng đào tạo<br /> thu hút người học. Từ đó làm cho người nông<br /> nghề NTTSNMNL tại tỉnh Kiên Giang, tác<br /> dân ít quan tâm đến học nghề mà nếu có cũng<br /> giả xin đề xuất một số giải pháp phát triển<br /> chỉ truyền nghề mang tính gia đình.<br /> đào tạo nghề NTTSNMNL như sau:<br /> - Chưa có sự gắn kết giữa đào tạo nghề<br /> với hoạt động thực tế tại DN để nâng cao tính 4.1. Đối với Nhà nước<br /> học thuật trong giảng dạy, kích thích tính tích - Xác định nhu cầu học nghề NTTSNMNL<br /> cực nơi người học, để từ đó nâng cao chất trên địa bàn tỉnh. Để có cơ sở hoạch định đầu<br /> lượng đào tạo nghề NTTSNMNL. tư cho hoạt động đào tạo nghề, cơ quan chức<br /> - Về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ năng cần xác định nhu cầu đào tạo hàng năm<br /> cho hoạt động đào tạo NTTS tại các trường để có cơ sở hoạch định chính xác, hiệu quả.<br /> còn nhiều hạn chế. Phòng thí nghiệm, cơ sở - Tiếp tục phát triển mạng lưới các<br /> vật chất và thiết bị thực hành trong đào tạo trường đào tạo nghề NTTSNMNL. Phát triển<br /> chưa có… ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo thêm các trường đào tạo nghề NTTS theo<br /> đồng thời chưa thu hút người học vì quá trình hướng ưu tiên cho những địa phương có nhu<br /> đào tạo không có khác biệt nhiều với hoạt cầu đào tạo cao, chẳng hạn như vùng U Minh<br /> động truyền nghề. Hàm lượng khoa học trong Thượng, vùng Tứ giác Long Xuyên nhằm tạo<br /> <br /> <br /> 35<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> điều kiện thuận lợi cho người học, đáp ứng lựa chương trình để học. Các CTĐT phải bao<br /> nhu cầu phát triển kinh tế xã hội. gồm đào tạo nuôi trồng những loài khá phổ<br /> - Chú trọng đầu tư cơ sở vật chất cho các biến và những loài mới có giá trị kinh tế cao<br /> trường đào tạo nghề NTTS. Cần tăng cường để thu hút người học.<br /> đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ - Nâng cao tính thực tế trong hoạt động<br /> cho hoạt động đào tạo như: Phòng thí nghiệm, đào tạo. Để nâng cao chất lượng đào tạo ở tất<br /> cơ sở vật chất và thiết bị thực hành trong đào cả các hệ, Nhà trường chú trọng hơn đến các<br /> tạo, ao hồ thực nghiệm… hoạt động thực tế, tăng thời lượng thực hành<br /> - Hỗ trợ kinh phí cho hoạt động đào tạo ở các chương trình đào tạo, nhất là các hệ<br /> nghề NTTSNMNL. Ngoài nguồn ngân sách đào tạo dưới 3 tháng, vì người học nghề thích<br /> Trung ương chi đào tạo nghề cho LĐNT tiếp thu từ các hoạt động thực tế hơn các bài<br /> theo các cơ chế, chính sách của quyết định giảng lý thuyết.<br /> 1956/QĐ-TTg, quyết định 971/QĐ-TTg,<br /> - Gắn kết đào tạo nghề NTTSNMNL với<br /> quyết định 46/2015/QĐ-TTg, hàng năm,<br /> hoạt động của DN. Các trường đào tạo nghề<br /> UBND tỉnh cần bố trí bổ sung thêm kinh<br /> phải có sự chủ động mời gọi để gắn kết hoạt<br /> phí đào tạo nghề, kinh phí bồi dưỡng nhà<br /> động đào tạo với hoạt động nuôi trồng của<br /> giáo và cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp<br /> từ nguồn ngân sách tỉnh để hỗ trợ các hoạt DN. Qua đó, vừa tranh thủ sự hỗ trợ của DN<br /> động đào tạo nghề NTTSNMNL như: hỗ trợ về cơ sở vật chất, vừa giúp người học tiếp<br /> người học thuộc diện chính sách, diện khó cận thực tế để nâng cao tính học thuật trong<br /> khăn; hỗ trợ giáo viên, cán bộ quản lý vì giảng dạy, kích thích tính tích cực nơi người<br /> hoạt động đào tạo nghề NTTS được thực học, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo nghề<br /> hiện tại những nơi là vùng sâu, vùng xa có NTTSNMNL.<br /> rất nhiều khó khăn. - Hoàn thiện và phát triển đội ngũ giáo<br /> - Tạo điều kiện nâng cao trình độ của viên. Tại các trường đào tạo nghề trên địa bàn<br /> giáo viên. Nhà nước cần có chủ trương cho tỉnh Kiên Giang hiện nay, có trường nhiều<br /> phép nâng qui mô của trường, tăng số lượng giáo viên nhưng cũng có những trường như<br /> nhân sự để giáo viên có thể thay nhau giảng trường trung cấp nghề vùng Tứ giác Long<br /> dạy, học tập nâng cao trình độ chuyên môn Xuyên, trường trung cấp nghề vùng U Minh<br /> nhằm phục vụ công tác đào tạo nghề tốt hơn. Thượng giáo viên còn quá ít, trình độ năng<br /> 4.2. Đối với Nhà trường lực, chất lượng đội ngũ không đồng đều. Do<br /> vậy, các trường phải có kế hoạch để không<br /> - Chú trọng xây dựng chương trình đào<br /> ngừng hoàn thiện và phát triển đội ngũ giáo<br /> tạo NTTSNMNL tiên tiến, hiện đại. Nội dung<br /> viên có trình độ chuyên môn cao.<br /> chương trình đào tạo phải chuyển tải những<br /> tiến bộ của KHKT, thường xuyên cập nhật, - Chú trọng các biện pháp nâng cao chất<br /> có tính mới nhằm nâng cao chất lượng đào lượng đào tạo. Tập trung xây dựng các CTĐT<br /> tạo nghề. Ngoài ra, các trường phải có nhiều mới có chất lượng, rà soát các CTĐT đã có,<br /> CTĐT nghề NTTSNMNL khác nhau để tạo cập nhật thông tin, kiến thức mới để có nội<br /> nên sự phong phú, giúp người học có thể chọn dung tiên tiến, hiện đại đáp ứng chuẩn đầu<br /> <br /> <br /> 36<br />  Đào tạo nghề nuôi trồng ...<br /> <br /> <br /> ra của chương trình các cấp, các hệ đào tạo, 4.4. Đối với người dân nông thôn liên<br /> đảm bảo người học sau khi học xong có thể quan đến học nghề NTTSNMNL<br /> làm việc được ngay, chất lượng tốt. - Thay đổi nhận thức về đào tạo nghề và<br /> - Đổi mới công tác quản lý: (i) Đổi mới hình thức truyền nghề. Người dân nông thôn<br /> phương thức dạy và học, lấy người học làm cũng cần phải tự mình thay đổi nhận thức đối<br /> trung tâm của quá trình đào tạo; (ii) Ứng với hoạt động đào tạo nghề. Phải tìm hiểu<br /> dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động để thấy được những lợi ích thật sự mà đào<br /> quản lý, hoạt động dạy và học trong các cơ tạo nghề NTTSNMNL mang lại so với hình<br /> sở đào tạo; (iii) Áp dụng nhiều biện pháp để thức truyền nghề. Trong điều kiện xã hội phát<br /> tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, đôn triển nhanh chóng như hiện nay, NTTS phải<br /> đốc, động viên cả người dạy lẫn người học làm theo nhau là được, mà phải áp dụng kiến<br /> để đảm bảo thực hiện việc dạy và học có chất thức, khoa học kỹ thuật vào công việc nuôi<br /> lượng, có hiệu quả cao; (iv) Đa dạng hóa các trồng để tạo ra sản phẩm đạt chất lượng cao,<br /> trình độ, các hệ đào tạo như: trình độ trung phù hợp với tiêu chuẩn thị trường, sản phẩm<br /> cấp chính qui dài hạn, trung cấp vừa làm có giá trị và dễ tiêu thụ, từ đó nâng cao hiệu<br /> vừa học (tại chức), ngắn hạn dưới 3 tháng, quả nuôi trồng.<br /> đào tạo theo đơn đặt hàng của DN…; (v) Tổ - Thay đổi định kiến về nghề nghiệp tương<br /> chức tuyển sinh nhiều lần trong năm để tạo lai của con em. Đối với người dân nông thôn,<br /> sự thuận lợi cho người học. điều kiện tự nhiên có nhiều khó khăn do ngập<br /> 4.3. Đối với địa phương mặn, nhiễm mặn nhưng đó cũng là lợi thế cho<br /> việc NTTSNMNL so với nhiều nơi khác. Do<br /> - Nâng cao nhận thức của xã hội về đào<br /> vậy, người dân nông thôn cần phải xóa bỏ<br /> tạo nghề. Đẩy mạnh tuyên truyền bằng nhiều<br /> định kiến, thay đổi nhận thức về phát triển<br /> hình thức, nhiều biện pháp về chủ trương của<br /> nghề nghiệp để hướng con em mình chọn<br /> Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước<br /> nghề nghiệp tương lai đúng với năng lực bản<br /> về đào tạo nghề, cụ thể là nghế NTTSNMNL<br /> thân, đúng với những lợi thế mà gia đình<br /> cho người dân nông thôn để họ thấy rõ lợi<br /> và địa phương đang có để phát triển tốt hơn<br /> ích của việc học nghề trong mối liên hệ với<br /> trong tương lai.<br /> đất đai, điều kiện tự nhiên của địa phương<br /> họ đang sinh sống, giúp họ thấy rõ học nghề 5. KẾT LUẬN<br /> NTTSNMNL gắn với giải quyết việc làm và<br /> Trong điều kiện chịu ảnh hưởng của<br /> là sinh kế thiết thực giúp họ thay đổi và nâng<br /> BĐKH, nước biển dâng, ngập mặn, việc đào<br /> cao mức sống.<br /> tạo nguồn nhân lực NTTSNMNL là tất yếu.<br /> - Đẩy mạnh công tác tư vấn, hướng Tuy nhiên, việc đào tạo phải có chiến lược<br /> nghiệp. Các địa phương cần chú trọng hơn ngắn hạn, dài hạn sao cho phù hợp với các<br /> công tác phân luồng, hướng nghiệp học sinh điều kiện tự nhiên, thổ nhưỡng của từng địa<br /> sau trung học cơ sở, trung học phổ thông để phương, phù hợp với nguồn lực thực hiện và<br /> các em thấy được sau khi học xong phổ thông đặc biệt chú trọng đào tạo gắn với hoạt động<br /> có nhiều con đường phát triển bản thân để thực tế của doanh nghiệp để giúp người dân<br /> các em lựa chọn hướng đi tương lai. ổn định cuộc sống, phát triển kinh tế xã hội.<br /> <br /> <br /> 37<br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> Mặt khác, trong bối cảnh hội nhập kinh tế [2]. Báo cáo của ngành Lao động – TB&XH<br /> quốc tế, thủy sản là thế mạnh của nước ta. tỉnh Kiên Giang giai đoạn 2010 – 2016<br /> Việc đào tạo nguồn nhân lực để NTTSNMNL [3]. Báo cáo của Trường TCN vùng U Minh<br /> có ý nghĩa quan trọng trong việc khai thác lợi Thượng<br /> thế của đất nước, nhằm nâng cao hiệu quả [4]. Trần Bá Hoằng, Dự báo xâm nhập mặn<br /> phát triển kinh tế xã hội. tại các cửa sông vùng ven biển đồng bằng<br /> sông Cửu Long và đề xuất các giải pháp<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO chống hạn, Viện Khoa học thủy lợi Miền<br /> [1]. Báo cáo 5 năm (2010-2015) về phát triển Nam, Báo cáo cuối tháng 01/2016.<br /> kinh tế xã hội của UBND tỉnh Kiên Giang<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 38<br />