Đậu xanh giải độc, giải nhiệt
Đậu xanh tên khoa học là Vigna radiata (L.) Wilczek var. radiata
(Phaseolus radiatus L.), thuộc họ đậu (Fabaceae). Bộ phận dùng là hạt. Đậu
xanh chứa nhiều chất đạm và carbonhydrat, hàm lượng chất đạm cao gấp 3
lần so với gạo, hàm lượng chất béo rất ít, chứa một ít calci, phosphor, sắt và
beta-caroten, vitamin B1, B2, PP.
Các protein chủ yếu gồm globulin, cũng có các acid amin như methionin,
trytophan…; các chất thuộc nhóm phospholipid. Các thành phần này là nhu cầu
dinh dưỡng của nhiều cơ quan quan trọng của cơ thể. Các chế phẩm khác nhau từ
đậu xanh có mùi vị đặc trưng (bánh, chè, cháo…), kích thích thần kinh hưng phấn,
tăng sự thèm ăn.
Đậu xanh có vị ngọt, tính mát; có tác dụng thanh nhiệt giải độc, trừ phiền
nhiệt, bớt sưng phù, điều hòa ngũ tạng, nấu ăn bổ mát và trừ được các bệnh thuộc
nhiệt. Vỏ đậu xanh vị ngọt, tính mát, không độc, cũng có tác dụng giải nhiệt độc,
dùng trong các trường hợp chữa mụn, ung nhọt, sưng không rõ nguyên nhân…
Bên cạnh đó, đậu xanh còn có tác dụng lợi tiểu tiêu thũng, giải độc do ngộ độc
thuốc (như uống nhầm phụ tử, thủy ngân, thạch tín…) và các loại ngộ độc thức ăn.
Món ăn bài thuốc từ đậu xanh
Nước nấu đậu xanh: Đậu xanh 60 g, thêm nước lượng vừa, lửa lớn nấu sôi
một hơi, sau khi nguội lấy nước uống, ngừa say nắng, giải độc khi uống nhầm
thuốc, ngộ độc thức ăn, tiêu thủy thũng.
Dịch cốt đậu xanh: Đậu xanh 1 kg, thêm nước 5 lít, nấu cho đến khi đậu
nhừ, lọc lấy dịch đặc, ăn một chén nhỏ trước các bữa ăn, phòng trị chứng khát
trong bệnh tiểu đường, tiêu chảy…
Cháo đậu xanh: Đậu xanh, gạo tẻ mỗi thứ với lượng bằng nhau, nấu thành
cháo loãng với một tỷ lệ dùng cho nhiều lần, giúp trừ thử (ngừa say nắng), tạo
nước giảm khát, phòng trị chứng cao mỡ máu.
Chè đậu xanh, đậu đỏ: Đậu xanh, đậu đỏ mỗi thứ với lượng bằng nhau,
thêm nước gấp 5 lần, sau khi nấu chín, thêm đường lượng vừa, mỗi lần dùng 1
chén, dùng liền vài ngày, phòng trị rối loạn tiêu hóa, tiểu tiện không thông, da nổi
mẩn ngứa, ban sởi…
Chè đậu xanh - phổ tai (rong biển): Đậu xanh 50 g, phổ tai 30 g (cắt sợi),
thêm đường thẻ lượng vừa để nấu, có tác dụng giải độc thanh nhiệt, giải khát, lợi
tiểu, thích hợp dùng cho trẻ chán ăn do mùa nắng ảnh hưởng chức năng phế - vị.
Chè đậu xanh trị mụn: Đậu xanh 15 g, phổ tai 15 g, hạnh nhân 10 g, bông
hồng 6 g, đường thẻ lượng vừa để nấu, có tác dụng hoạt huyết ứ, lý khí tán kết,
hóa đàm, thích hợp dùng cho người nổi mụn.
Chè đậu xanh - củ sen: Đậu xanh 50 g, củ sen 200 g, thêm nước nấu chín,
thêm đường cát trắng lượng vừa, dùng liền 1 - 3 tuần, trị các chứng nôn ra máu,
khạc ra máu, chảy máu cam, sốt hâm hấp mùa nắng, sốt hâm hấp do bị lao phổi…
Canh trứng đậu xanh: Bột đậu xanh 50 g, trộn vào 100 g lòng trắng trứng
gà, nấu chín rồi 1 lần dùng sạch, dùng giải độc thủy ngân, thạch tín…
Nước nấu đậu xanh - cam thảo: Đậu xanh 120 g, cam thảo sống 60 g, sắc
uống chia 2 lần dùng, dùng giải độc khi uống nhầm thuốc độc như phụ tử, ô đầu…
quá liều, hay dùng giải độc do ngộ độc thức ăn.
Bánh đậu xanh: Đường cát trắng 5 kg, sau khi nấu chảy thêm vào 250 g hoa
quế trộn đều, thêm 6 kg bột đậu xanh, trộn đều, thêm 0,5 lít nước, khuấy thành
dạng hồ, đổ vào các khuôn, cho vào lò hấp nửa giờ, chế ra bánh đậu xanh, dùng ăn
mọi lúc, giúp bổ khí tạo nước, làm món ăn ngừa say nắng và bồi bổ cơ thể sau các
bệnh thuộc nhiệt.
Làm đẹp bằng đậu xanh
Đậu xanh có tác dụng mát máu, giải độc, trừ mụn trứng cá, chữa trị các
chứng ung nhọt, phù thũng. Công năng thanh nhiệt của đậu xanh, không chỉ giúp
bổ sung phần nước, còn bổ sung chất khoáng kịp thời, làm cho sắc mặt trắng sáng,
nõn nà, chữa sắc mặt vàng bủng, nổi nám…
* Bột đậu xanh đắp mặt: Đậu xanh vừa đủ. Tán bột mịn. Mỗi tối trước khi
đi ngủ dùng 10 g bột đậu xanh khuấy với nước ấm thành dạng hồ, chờ khi nguội,
dùng đắp lên mặt, dùng liền nhiều ngày. Công hiệu: thanh nhiệt, mát máu, giải
độc. Thích hợp dùng chữa mụn trứng cá.
* Cháo đậu xanh - gan heo: Đậu xanh 100 g, gan heo 100 g, gạo tẻ 100 g.
Đậu xanh cùng gạo vo sạch cho vào nồi, thêm 1 lít nước, dùng lửa lớn nấu sôi rồi
chuyển qua lửa nhỏ nấu thành cháo, sau cùng bỏ vào gan heo đã cắt lát, cho đến
khi gan chín. Chia 3 lần dùng hết trong ngày. Ăn thường xuyên. Công hiệu: dưỡng
da, chống lão hóa.
* Mặt nạ đậu xanh: Bột đậu xanh 50 g, bột thanh đại 50 g, băng phiến 5 g.
Tất cả các vật liệu dùng nước ấm trộn thành hồ. Mỗi tối trước khi đi ngủ đắp lên
vùng mặt, sau một thời gian dùng nước rửa sạch. Công hiệu: dưỡng nhan đẹp da.
Thích hợp dùng cho người nét mặt tiều tụy.
* Nước nấu đậu xanh: Đậu xanh 100 g, dùng nước nấu nhừ rồi uống. Công
hiệu: giải thử thanh nhiệt (làm mát ngừa say nắng), sáng mắt, dưỡng nhan.
Lương y NGUYỄN CÔNG ĐỨC