Vai trò v trí và m i quan h gi a gia đình và xã h iị ỗ ệ ữ ộ
M Đ UỞ Ầ
L ch s loài ng i đã tr i qua năm ch đ v i nh ng đ c thùị ử ườ ả ế ộ ớ ữ ặ
và màu s c riêng t c ng s n nguyên thu đ n xã h i ch nghĩa. Đ ng th iắ ừ ộ ả ỷ ế ộ ủ ồ ờ
l ch s nhân lo i cũng đã tr i qua nhi u hình th c gia đình: gia đình đ iị ử ạ ả ề ứ ố
ng u, gia đình m t v m t ch ng … ẫ ộ ợ ộ ồ
Trong th i đ i ngày nay,cùng v i s phát tri n c a xã h i v iờ ạ ớ ự ể ủ ộ ớ
nhi u v n đ m i n y sinh , trong đó v n đ gia đình cũng có nh ng bi nề ấ ề ớ ả ấ ề ữ ế
đ i r t ph c t p. “năm qu c t gia đình” (IYF) v i ch đ “gia đình , cácổ ấ ứ ạ ố ế ớ ủ ề
ngu n l c và các trách nhi m trong th gi i đang đ i thay” là ý t ng t tồ ự ệ ế ớ ổ ưở ố
đ p c a c ng đ ng th gi i nh m đ ng viên các qu c gia c n chú ý h nẹ ủ ộ ồ ế ớ ằ ộ ố ầ ơ
đ n vi c xây d ng và c ng c gia đình .Qua đó m t l n n a cho th y , giaế ệ ự ủ ố ộ ầ ữ ấ
đình đã tr thành m t v n đ th i s đ c nhân lo i quan tâm .ở ộ ấ ề ờ ự ượ ạ
Đ ng ta r t coi tr ng v n đ gia đình , Đ i h i đ i bi u toànả ấ ọ ấ ề ạ ộ ạ ể
qu c l n th IX Đ ng C ng s n Vi t Nam đã nh n m nh: “Nêu cao tráchố ầ ứ ả ộ ả ệ ấ ạ
nhi m c a gia đình trong xây d ng và b i d ng các thành viên c a mìnhệ ủ ự ồ ưỡ ủ
có l i s ng văn hoá , làm cho gia đình th c s là t m c a m i ng i vàố ố ự ự ổ ấ ủ ỗ ườ
là t bào lành m nh c a xã h i” .ế ạ ủ ộ
Tr c nh ng yêu c u c a s n xu t và sinh ho t , nh ng đòi h iướ ữ ầ ủ ả ấ ạ ữ ỏ
c a đ i s ng kinh t , quan h gi a gia đình và xã h i d n tr nên ch t chủ ờ ố ế ệ ữ ộ ầ ở ặ ẽ
m t thi t v i nhau, gi a các thành viên trong c ng đ ng xu t hi n nh ngậ ế ớ ữ ộ ồ ấ ệ ữ
c ch ràng bu c l n nhau phù h p và thích ng v i nh ng đi u ki n s nơ ế ộ ẫ ợ ứ ớ ữ ề ệ ả
xu t, sinh ho t c a m i m t n n s n xu t. Gia đình d n tr thành m tấ ạ ủ ỗ ộ ề ả ấ ầ ở ộ
thi t ch xã h i, m t hình nh “xã h i thu nh ” , nh ng không ph i là thuế ế ộ ộ ả ộ ỏ ư ả
nh m t cách đ n gi n các quan h xã h i . Nh v y gia đình đ c coi làỏ ộ ơ ả ệ ộ ư ậ ượ
m t thi t ch đ c thù , nh nh t, c b n nh t.ộ ế ế ặ ỏ ấ ơ ả ấ
1
Tóm l i gia đình là m t hình th c t ch c đ i s ng c ng đ ngạ ộ ứ ổ ứ ờ ố ộ ồ
c a con ng i , m t thi t ch văn hoá - xã h i đ c thù ,đ c hình thành,ủ ườ ộ ế ế ộ ặ ượ
t n t i và phát tri n trên c s c a quan h hôn nhân, quan h huy tồ ạ ể ơ ở ủ ệ ệ ế
th ng , quan h nuôi d ng và giáo d c … gi a các thành viên.ố ệ ưỡ ụ ữ
I. V TRÍ VÀ CH C NĂNG C A GIA ĐÌNH Ị Ứ Ủ
TRONG XÃ H IỘ
Gia đình là m t hình th c c ng đ ng xã h i đ c bi t , đ c hìnhộ ứ ộ ồ ộ ặ ệ ượ
thành , duy trì và c ng c ch y u trên c s hôn nhân và huy t th ng .ủ ố ủ ế ơ ở ế ố
Đúng nh C.Mác đã nói ‘… hàng ngày tái t o ra đ i s ng c a b n thânư ạ ờ ố ủ ả
mình, con ng i b t đ u t o ra nh ng ng i khác, sinh sôi n y n - đó làườ ắ ầ ạ ữ ườ ả ở
quan h gi a ch ng và v , cha m và con cái , đó là gia đình”.ệ ữ ồ ợ ẹ
Cho nên y u t huy t th ng và tinh c m là nét b n ch t nh t c aế ố ế ố ả ả ấ ấ ủ
gia đình . Nh ng xét r ng h n và đ y đ h n, gia đình không ch là m tư ộ ơ ầ ủ ơ ỉ ộ
đ n v tình c m – tâm lý , mà còn là m t t ch c kinh t – tiêu dùng ( sơ ị ả ộ ổ ứ ế ở
h u, s n xu t, thu nh p, và chi tiêu …), m t môi tr ng giáo d c - văn hoá(ữ ả ấ ậ ộ ườ ụ
văn hoá gia đình và c ng đ ng) , m t c c u – thi t ch xã h i ( có c chộ ồ ộ ơ ấ ế ế ộ ơ ế
và cách th c v n đ ng riêng) …ứ ậ ộ
1.V trí c a gia đình. ị ủ
- Gia đình là “t bào c a xã h i”.ế ủ ộ Đi u này tr c h t ch ra r ngề ướ ế ỉ ằ
, gia đình và xã h i có m i quan h m t thi t v i nhau. Quan h đó gi ngộ ỗ ệ ậ ế ớ ệ ố
nh s t ng tác h u c c a quá trình trao đ i ch t , duy trì s s ng gi aư ự ươ ữ ơ ủ ổ ấ ự ố ữ
t bào và c th sinh v t. Xã h i ( c th ) lành m nh t o đi u ki n choế ơ ể ậ ộ ơ ể ạ ạ ề ệ
các gia đình ti n b , gia đình (t bào) h nh phúc góp ph n cho s phát tri nế ộ ế ạ ầ ự ể
hài hoà c a xã h i.ủ ộ
2
Trong m i quan h m t thi t y , trình đ phát tri n v m i m t c aỗ ệ ậ ế ấ ộ ể ề ọ ặ ủ
quy t đ nh đ n hình th c , tính ch t k t c u và c quy mô gia đình .C.Mácế ị ế ứ ấ ế ấ ả
nhi u l n l u ý r ng : tôn giáo , gia đình, nhà n c, pháp quy n , đ o đ c,ề ầ ư ằ ướ ề ạ ứ
khoa h c ngh thu t … ch là nh ng hình th c đ c thù c a s n xu t vàọ ệ ậ ỉ ữ ứ ặ ủ ả ấ
ph p tùng quy lu t chung c a s n xu t.ụ ậ ủ ả ấ
Th c t l ch s cho th y , gia đình l n l t bi n đ i t ng ng v iự ế ị ử ấ ầ ượ ế ổ ươ ứ ớ
nh ng giai đo n phát tri n c a xã h i khác nhau. Theo Ph.Ăngghen , trongữ ạ ể ủ ộ
xã h i công xã nguyên thu ,trình đ l c l ng s n xu t r t th p, cá nhânộ ỷ ộ ự ượ ả ấ ấ ấ
không tách r i t p th , cu c s ng c ng đ ng v nhi u m t … đã t o nênờ ậ ể ộ ố ộ ồ ề ề ặ ạ
hình th c gia đình t p th - qu n hôn. M i b c ti n c a xã h i c ng đ ngứ ậ ể ầ ỗ ướ ế ủ ộ ộ ồ
nguyên thu và k t qu c a đào th i t nhiên l i đ a đ n nh ng d ng m i,ỷ ế ả ủ ả ự ạ ư ế ữ ạ ớ
mang s c thái ti n b h n cho hình th c gia đình này . Gia đình đ u c a xãắ ế ộ ơ ứ ầ ủ
h i c ng đ ng nguyên thu có gia đình cùng dòng máu(huy t th ng), cácộ ộ ồ ỷ ế ố
t p đoàn hôn nhân đ u phân theo th h . Đ n giai đo n gi a c a xã h iậ ề ế ệ ế ạ ữ ủ ộ
c ng đ ng nguyên thu xu t hi n gia đình punaluna(ban thân) , trong đ yộ ồ ỷ ấ ệ ấ
quan h tính giao gi a anh em trai và ch em gái đã b hu b . Và giai đo nệ ữ ị ị ỷ ỏ ạ
cu i c a xã h i này đã hình thành gia đình c p đôi(đ i ng u) ,trong đó k tố ủ ộ ặ ố ẫ ế
hôn t ng c p đã t n t i (tuy còn l ng l o): trong s v r t đông c a mình ,ừ ặ ồ ạ ỏ ẻ ố ợ ấ ủ
ng i đàn ông có m t v chính ,và trong s nhi u ng i ch ng khác anhhườ ộ ợ ố ề ườ ồ
ta là ng i ch ng chính c a ng i đàn bà y . Nh ng ki u trên c a gia đìnhườ ồ ủ ườ ấ ữ ể ủ
gia đình t p th , kinh t c ng đ ng nguyên thu , ch đ m u h , không cóậ ể ế ộ ồ ỷ ế ộ ẫ ệ
áp b c và b t bình đ ng gi a các thành viên ứ ấ ẳ ữ
B c sang ch đ nô l , trõngã h i n y sinh hình th c gia đình cá thướ ế ộ ệ ộ ả ứ ể
– m t v m t ch ng . Đó là k t qu tr c ti p c a vi c hình thành ch độ ợ ộ ồ ế ả ự ế ủ ệ ế ộ
s h u t nhân “hình th c gia đình đ u tiên không d a trên đi u ki n tở ữ ư ứ ầ ự ề ệ ự
nhiên, mà d a trên nh ng đi u ki n kinh t – t c là trên th ng l i c a sự ữ ề ệ ế ứ ắ ợ ủ ở
h u t nhân đ i v i s h u công c ng nguyên thu và t phát “ (t tữ ư ố ớ ở ữ ộ ỷ ự ấ
nhiên ,k t q a v n còn do quy lu t đào th i t nhiên, ngoài ra còn có thêmế ủ ẫ ậ ả ự
3
m t nguyên nhân n a là nguyên nhân tình c m , th hi n ng i ph nộ ữ ả ể ệ ườ ụ ữ
ngày càng có nhu c u ch c n s ng v i m t ng i đàn ông nh t đ nh …).ầ ỉ ầ ố ớ ộ ườ ấ ị
T đó gia đình tr thành m t đ n v kinh t riêng l ,k t c u và quy mô thuừ ở ộ ơ ị ế ẻ ế ấ
h p h n, quan h ch ng v i v , b m v i con cái … mang tính ph cẹ ơ ệ ồ ớ ợ ố ẹ ớ ụ
tùng và b t bình đ ng, n n ngo i tình và m i dâm phát tri n …ấ ẳ ạ ạ ạ ể
Tr i qua các xã h i nô l , phong ki n t b n … và t ng giai đo nả ộ ệ ế ư ả ừ ạ
khác nhau, gia đình cá th còn có nh ng đ c thù riêng. Theo Ph.Ăngghenể ữ ặ
,chính t các xã h i có ch đ t h u t nhânvà đ i kháng giai c p , trongừ ộ ế ộ ư ữ ư ố ấ
các t ng l p nhân dân lao đ ng cũng đã xu t hi n m m m ng m t ki u giaầ ớ ộ ấ ệ ầ ố ộ ể
đình m i mà hôn nhân không ph i là ch hình thành đ y đ và ph bi nớ ả ỉ ầ ủ ổ ế
trong nh ng đi u ki n m i c a xã h i có t do và bình đ ng th c s . Đ nữ ề ệ ớ ủ ộ ự ẳ ự ự ế
khi đó , gia đình m i có kh năng th hiên đ y đ v trí x ng đáng c a mìnhớ ả ể ầ ủ ị ứ ủ
đ i v i s phát tri n chung c a xã h i.ố ớ ự ể ủ ộ
Nh v y , gia đình là s n ph m c a l ch s .Nh ng v i t cách là tư ậ ả ẩ ủ ị ử ư ớ ư ế
bào c a xã h i, gia đình tác đ ng tích c c đ n ti n trình phát tri n c a xãủ ộ ộ ự ế ế ể ủ
h i.Ph.Ăngghen nh n đ nh: “theo quan đi m duy v t ,nhân t quy t đ nhộ ậ ị ể ậ ố ế ị
trong l ch s , quy đ n cùng , là s n xu t và tái s n xu t ra đ i s ng tr cị ử ế ả ấ ả ấ ờ ố ự
ti p. Nh ng b n thân s s n xu t đó l i có hai lo i. M t m t là s n xu t raế ư ả ự ả ấ ạ ạ ộ ặ ả ấ
t li u sinh ho t: th c ph m , áo qu n, nhà và nh ng công c c n thi tư ệ ạ ự ẩ ầ ở ữ ụ ầ ế
đ s n xu t ra nh ng th đó ;m t khác là s n xu t ra b n thân con ng i ,ể ả ấ ữ ứ ặ ả ấ ả ườ
là s truy n nòi gi ng .Nh ng tr t t xã h i , trong đó m i con ng i c aự ề ố ữ ậ ự ộ ỗ ườ ủ
m t th i đ i l ch s nh t đ nh và m t n c nh t đ nh đang s ng, là do haiộ ờ ạ ị ử ấ ị ộ ướ ấ ị ố
lo i s n xu t quy t đ nh :m t m t là do trình đ phát tri n c a lao đ ng vàạ ả ấ ế ị ộ ặ ộ ể ủ ộ
m t khác là do trình đ phát tri n c a gia đình”. Nh n đ nh đó cho th y vaiặ ộ ể ủ ậ ị ấ
trò to l n c a gia đình đ i v i xã h i .ớ ủ ố ớ ộ
Trong h th ng c c u xã h i có nhi u b ph n khác nhau (dânệ ố ơ ấ ộ ề ộ ậ
t c,giai c p, gi i …), nhi u thi t ch l n nh (nhà n c, nghành , đoànộ ấ ớ ề ế ế ớ ỏ ướ
th …) … V i tính cách là t bào c a xã h i,gia đình là t ch c c s là cể ớ ế ủ ộ ổ ứ ơ ở ơ
4
c u và thi t ch xã h i nh nh t . C c u thi t ch nh nh t này l i đaấ ế ế ộ ỏ ấ ơ ấ ế ế ỏ ấ ạ
d ng và phong phú; trong quá trình v n đ ng , v a tuân th nh ng quy lu tạ ậ ộ ừ ủ ữ ậ
và c ch chung c a xã h i ,v a theo nh ng quy đ nh và t ch c riêng c aơ ế ủ ộ ừ ữ ị ổ ứ ủ
mình .
- gia đình là c u n i gi a m i thành viên trong gia đìnhầ ố ữ ọ và xã
h iộ.Nhi u thông tin v xã h i tác đ ng đ n con ng i thông qua gia đìnhề ề ộ ộ ế ườ
.Xã h i (nhà n c , c quan ban bè …) nh n đ y đ và toàn di n h n vộ ướ ơ ậ ầ ủ ệ ơ ề
m t ng i khi nh n rõ hoàn c nh gia đình c a ng i y. Nhi u n i dungộ ườ ậ ả ủ ườ ấ ề ộ
qu n lý xã h i không ch thông qua ho t đ ng c a các thi t ch xã h i , màả ộ ỉ ạ ộ ủ ế ế ộ
còn thông qua ho t đ ng c a gia đình đ tác đ ng đ n con ng i ; nghĩa vạ ộ ủ ể ộ ế ườ ụ
và quy n l i xã h i c a m i ng i đ c th c hi n v i s tác đ ng chungề ợ ộ ủ ỗ ườ ượ ự ệ ớ ự ộ
c a các thành viên gia đình. Qua đó ,ý th c công dân c a cá nhân đ c nângủ ứ ủ ượ
cao và g n bó gi a gia đình và xã h i có m t n i dung xác th c.ắ ữ ộ ộ ộ ự
- Gia đình là t m thân yêu đem l i h nh phúc cho m i conổ ấ ạ ạ ỗ
ng i.ườ Trong gia đình ,cá nhân đ c đùm b c v v t ch t và đ c giáo d cượ ọ ề ậ ấ ượ ụ
v tâm h n, tr th có đi u ki n đ c an toàn và khôn l n , ng i già cóề ồ ẻ ơ ề ệ ượ ớ ườ
n i n ng t a , ng i lao đ ng đ c ph c h i s c kho và tho i mãi tinhơ ươ ự ườ ộ ượ ụ ồ ứ ẻ ả
th n… đó hàng ngày di n ra các quan h thiêng liêng, sâu đ m gi a v –ầ ở ễ ệ ậ ữ ợ
ch ng , cha – con , anh – em, nh ng ng i đ ng tâm , đ ng c m nâng đ ,ồ ữ ườ ồ ồ ả ỡ
đùm b c nhau su t cu c đ i. Có r t nhi u v n đ ngoài môi tr ngọ ố ộ ờ ấ ề ẫ ề ườ
giađình, không đâu có và gi i quy t có hi u qu .Ch khi nào đ c yênở ả ế ệ ả ỉ ượ
m trong gia đình và h u ái trong xã h i , cá nhân m i th c s yên tâm laoấ ữ ộ ớ ự ự
đ ng và làm vi c sáng t o. M t trong nh ng b t h nh l n nh t c a ộ ệ ạ ộ ữ ấ ạ ớ ấ ủ
con ng i là lâm vào c nh “vô gia c ” , gia đình l c đ c tan nát ,ườ ả ư ụ ụ
ho c r i vào c nh kh n cùng …ặ ơ ả ố
5
