UBND HUYỆN PHÚ LƯƠNG
TRƯỜNG THCS PHẤN MỄ I
ĐỀ THI KHẢO SÁT HỌC SINH GIỎI LỚP 9
Môn: Ngữ văn
Thời gian làm bài: 150 phút, không kể thời gian giao đề
(Đề thi có 01 trang)
ĐỀ BÀI:
Câu 1 (8,0 điểm). Nhà thơ Nguyễn Sĩ Đại từng trải lòng:
Người vá trời lấp bể
Kẻ đắp lũy xây thành
Ta chỉ là chiếc lá
Việc của mình là xanh
(Báo Nhân dân, Thứ tư, 02/6/2004)
Còn em, một người trẻ, em muốn làm người vá trời lấp bể hay là chiếc lá xanh?
Trả lời câu hỏi trên bằng một bài nghị luận ngắn.
Câu 2 (12,0 điểm).
George Sand từng nói: Thiên hướng của người nghệ sĩ là đưa ánh sáng vào trái tim
con người.
Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Phân tích truyện ngắn Bố tôi của nhà văn Nguyễn
Ngọc Thuần để làm sáng tỏ nhận định trên.
BỐ TÔI
Tôi đi học dưới đồng bằng. Còn bố tôi, từ núi đồi hiểm trở, ông luôn dõi theo tôi.
Bao giờ cũng vậy, ông mặc chiếc áo kẻ ô phẳng phiu nhất, xuống núi vào cuối mỗi
tuần. Ông rẽ vào bưu điện để nhận những lá thư tôi gửi. Lặng lẽ, ông vụng về mở nó ra.
Ông xem từng con chữ, lấy tay chạm vào nó, rồi ép vào khuôn mặt đầy râu của ông. Rồi
lặng lẽ như lúc mở ra, ông xếp nó lại, nhét vào bao thư. Ông ngồi trầm ngâm một lúc,
khẽ mỉm cười rồi đi về núi.
Về đến nhà, ông nói với mẹ tôi: “Con mình vừa gửi thư về”. Mẹ tôi hỏi: “Thư
đâu?”. Ông trao thư cho bà. Bà lại cẩn thận mở nó ra, khen: “Ôi, con mình viết chữ đẹp
quả! Những chữ tròn, thật tròn, những cái móc thật bén. Chỉ tiếc là không biết nó viết gì.
Sao ông không nhờ ai đó ở bưu điện đọc giùm?” Ông nói: “Nó là con tôi, nó viết gì tôi
biết cả.”. Rồi ông lấy lại thư, xếp vào trong tủ cùng những lá thư trước, những lá thư
được bóc ra nhìn ngắm, chạm mặt rồi cất vào, không thiếu một lả, ngay cả những lá thư
đầu tiên nét chữ còn non nớt.
Hôm nay là ngày đầu tiên tôi bước chân vào trường đại học. Một ngày ngày khai
trường đầu tiên không có bố. Bố tôi đã mất. Nhưng tôi biết bố sẽ đi cùng tôi trên những
con đường mà tôi sẽ đi, suốt cả hành trình cuộc đời.
(Nguyễn Ngọc Thuần, Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ (tập truyện)
NXB Trẻ, Hà Nội, 2022.)
*Chú thích:
Nguyễn Ngọc Thuần (1972) quê ở Tân Thiện - Hàm Tân, Bình Thuận, là một nhà văn triển
vọng ở thể loại văn xuôi đương đại, là thành viên của Hội nhà văn Việt Nam. Các tác phẩm của
ông mang đến một thế giới trong trẻo, tươi mới, ấm áp, đầy chất thơ.
------------------------ Hết-----------------------
HƯỚNG DẪN CHẤM MÔN NGỮ VĂN
(Hướng dẫn chấm gồm 06 trang)
A. YÊU CẦU CHUNG:
- Hướng dẫn chấm chỉ nêu một số nội dung cơ bản, định tính chứ không định
lượng. Giám khảo cần hết sức linh hoạt khi vận dụng, không chỉ đánh giá kiến thức
và kĩ năng mà còn chú ý đến thái độ, cảm xúc, tình cảm của người viết; đánh giá
bài làm của thí sinh trong tính chỉnh thể, phát hiện những bài có ý kiến và giọng
điệu riêng; chấp nhận các kiến giải khác nhau, kể cả không có trong hướng dẫn
chấm, miễn là hợp lí, có sức thuyết phục.
- Tổng điểm của toàn bài là 20,0 điểm, cho lẻ đến 0,25 điểm.
B. YÊU CẦU CỤ THỂ:
Câu 1. (8 điểm)
1. Yêu cầu về kĩ năng:
- Cần xác định đây là vấn đề nghị luận xã hội.
- Nắm vững phương pháp làm bài văn nghị luận xã hội. Đáp ứng yêu cầu về
văn phong. Bố cục chặt chẽ, lí lẽ xác đáng, dẫn chứng tiêu biểu, phù hợp.
- Không mắc lỗi diễn đạt, không mắc lỗi chính tả. Bài viết sạch sẽ.
2. Yêu cầu về kiến thức:
Thí sinh có thể có những cách triển khai bài làm khác nhau, nhưng cần làm rõ
những nội dung cơ bản sau:
Câu Nội dung cần đạt Điểm
1 Viết bài văn nghị luận xã hội về một vấn đề tư tưởng, đạo
lí.
8.0
Yêu cầu chung
- Câu này kiểm tra năng lực viết bài nghị luận xã hội của thí sinh;
đòi hỏi thí sinh phải huy động những hiểu biết về đời sống xã hội,
kĩ năng tạo lập văn bản và khả năng bày tỏ thái độ, chủ kiến của
mình để làm bài.
- Thí sinh có thể làm bài theo nhiều cách khác nhau nhưng phải có
lí lẽ và căn cứ xác đáng, được tự do bày tỏ quan điểm riêng của
mình, nhưng phải có thái độ chân thành nghiêm túc, phù hợp với
chuẩn mực đạo đức xã hội.
Yêu cầu cụ thể
* Giải thích vấn đề: 1,5
- Vá trời lấp bể, đắp lũy xây thành: Chỉ những việc làm, sự cống
hiến lớn lao vĩ đại, không phải ai cũng có thể làm được.
- Chiếc lá xanh: Chỉ bằng những đóng góp giản dị, khiêm nhường,
phù hợp với khả năng của mọi cá nhân. Chỉ cần góp trong sức
mình là đủ, không cần cố vươn quá cao, quá xa.
-> Người ta sinh ra đã là một phần tử rất nhỏ của xã hội, việc của
ta là “xanh – sống hết mình, tỏa ra một ánh sáng riêng đúng với
0,5
0,5
0,5
khả năng, thiên chức và cống hiến cho đời. Bốn câu thơ ngắn chứa
đựng triết lý sâu xa: sống có ý nghĩa, cống hiến theo thiên chức,
làm việc nghĩa cho đời.
* Bàn luận: 3.0
+ Làm người vá trời lấp bể, đắp lũy xây thành nghĩa là gánh vác
những trọng trách năng nề của nhân loại. Sống như thế là sống có
lý tưởng, có ước mơ, hoài bão lớn lao, dám nghĩ dám làm. Khi ấy
ta sẽ mang lại rất nhiều lợi ích cho cộng đồng xung quanh và được
đời nhớ mặt, người biết tên. Nói cách khác, ta sống một cuộc đời
huy hoàng, rực rỡ. Tên tuổi được lịch sử ghi dấu, được mọi người
ngưỡng mộ.
+ Tuy nhiên, không phải ai cũng đủ tài năng để va trời lấp bề, đắp
lũy xây thành. Nhưng ai cũng đủ khả năng để sống đẹp. Chỉ cần
xanh hết mình như chiếc lá kia, ta cũng đã góp phần không nhỏ
cho sự phát triển sự sống của cây đời. Vậy nên, mỗi cá nhân phải
luôn có ý thức làm tốt công việc, phận sự của mình dù cho đó chỉ
là một công việc bình thường hay sự nhỏ bé. Đây cũng là cách làm
đẹp cho cuộc đời phù hợp với sức mình.
+ Khi ta là người vá trời lấp bể, đắp lũy xây thành, cũng không
được coi khinh những chiếc lá xanh. Làm sao có một xã hội đẹp
tươi vì cuộc sống vốn được tạo nên những điều rất nhỏ. Khi ta làm
chiếc lá xanh, hãy biết mơ đến một ngày ta sẽ làm được nhiều hơn
thế trở thành người vá trời lấp bể đắp lũy xây thành.
* Ý kiến trái chiều và phản bác
Phê phán những người sống thiếu trách nhiệm, không đóng góp gì
cho đời, cũng như những người không ý thức rõ giá trị bản thân
xem mình phù hợp làm gì.
0,5
0,5
0,5
1,5
* Bài học nhận thức và hành động 2,0
Có những hành động cụ thể trau rồi kiến thức và kĩ năng năng cần
thể hiện thực hóa mong muốn của bản thân.
2 George Sand từng nói: Thiên hướng của người nghệ sĩ là
đưa ánh sáng vào trái tim con người.
Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Phân tích truyện ngắn
Bố tôi của nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần để làm sáng tỏ nhận
định trên.
Yêu cầu chung
- Câu này kiểm tra năng lực viết bài nghị luận văn học của thí sinh; đòi
hỏi thí sinh phải huy động kiến thức về lí luận văn học, tác phẩm văn
học, kĩ năng tạo lập văn bản, khả năng cảm nhận văn chương của mình
để làm bài.
- Thí sinh có thể cảm nhận và kiến giải theo những cách khác nhau,
nhưng phải có lí lẽ, căn cứ xác đáng.
Yêu cầu cụ thể
Giải thích ý kiến: 1,5
- Thiên hướng: là khuynhh hướng thiên về những điều có tính chất
tự nhiên. Thiên hướng của người nghệ sĩ là khuynh hướng chủ đạo
của người cầm bút.
- Ánh sáng: gợi ra vẻ đẹp lung linh, kì diệu và có khả năng soi rọi,
chiếu tỏ; đó là khả năng kì diệu trong việc tác động vào nhận thức,
tư tưởng, tình cảm của con người.
- Thiên hướng của người nghệ sĩ là đưa ánh sáng vào trái tim con
người: người nghệ sĩ thông qua tác phẩm được viết nên từ cái tài,
cái tâm của mình, đem đến cho bạn đọc những hiểu biết về thế giới
xung quanh, giúp người đọc nhận thức sâu sắc về bản chất cuộc
sống và con người, nhận ra những bài học quý giá về lẽ sống,
những tư tưởng triết lí sâu xa, thắp sáng trong trái tim con người
những tư tưởng, tình cảm đẹp đẽ, giúp con người sống tốt hơn,
nhân văn hơn.
=> Ý kiến đã đề cập đến thiên chức cao cả của nhà văn, đó là sự
nâng niu, trân trọng và hướng con người tới những điều tốt đẹp, đó
cũng là chức năng của văn học đối với cuộc đời và con người.
0,25
0,25
0,5
0,5
Bàn luận:
- Ý nghĩa tồn tại của văn chương thực chất là hướng con người tới
cái đẹp, cái thiện, là đưa ánh sáng vào trái tim con người. Ánh
sáng văn chương là vẻ đẹp của cảm xúc, tư tưởng, tình cảm của
nhà văn chuyển hóa vào tác phẩm thông qua hình thức nghệ thuật
độc đáo. Ánh sáng ấy có khả năng kì diệu, soi sáng nhận thức, thắp
sáng niềm tin, giúp con người hiểu hơn về cuộc sống và con người,
tự nhận thức chính mình, từ đó khơi dậy, bồi đắp những tình cảm
đẹp đẽ, giúp con người sống hướng thiện, sống đẹp hơn.
- Việc sáng tạo của nhà văn luôn xuất phát từ nhu cầu giãi bày, thể
hiện tâm tư, tình cảm. Vì thế nâng đỡ cho cái tốt không chỉ là thiên
chức, trách nhiệm mà còn là mong mỏi, nhu cầu của người cầm
bút. Bằng cái tâm, tầm tư tưởng nhạy bén, người nghệ sĩ thấy được
những thông điệp ý nghĩa về cuộc đời và con người. Để đưa ánh
sáng vào trái tim con người, người nghệ sĩ còn phải có ý thức phát
huy cái tài trong cách sử dụng ngôn từ, sáng tạo hình ảnh, xây
dựng hình tượng, kết cấu tác phẩm…
- Giá trị của một tác phẩm , sức sống lâu bền của tác phẩm trong
lòng người đọc chính là ở ánh sáng mà người nghệ sĩ đưa vào trái
tim con người. Chính vì vậy, người nghệ sĩ cần phải sống sâu với
3,0
1,0
1,0
1,0